Post on 07-Mar-2016
description
Inhoudsopgave
Inleiding
Casus Project Leeflang
Deel 1 Kijken naar projecten en onderzoek: concepten en uitgangspuntenDeel 1 maakt duidelijk wat projectmatig werken is en wat onderzoek daarmee van doen heeft. Het is een conceptuele plaatsbepaling, dit deel laat zien hoe je naar projecten en onderzoek kunt kijken
1. Wat zijn projecten en wat is projectmatig werken?1.1 Projectenpalet
1.1.1 Project is een bijzondere, éénmalige taak1.1.2 Project is een verandering, verbetering of vernieuwing tot
stand brengen1.1.3 Project is een nieuw tijdelijk werkverband1.1.4 Projectresultaat en projectproduct 1.1.5 Projectdoelstelling1.1.6 Projectgroep1.1.7 Project en samenwerking1.1.8 Projectorganisatie1.1.9 Projectleider1.1.10 Projecten en opdrachtgever 1.1.11 Projectcontext
1.2 Projectmatig werken1.2.1 Uitgangspunten1.2.2 Structuurkenmerken Projectmatig Werken: faseren, beheer-
sen en beslissen1.2.3 Faseren van activiteiten1.2.4 Beheersen1.2.5 Beslissen
1.3 Projectmatig creëren1.3.1 Commitment1.3.2 Expliciete aandacht voor de ik-kant of de persoonlijke leider-
schapskant van het project
1.3.3 Creëren1.4 Projectactiviteiten
1.4.1 inhoudelijke activiteiten1.4.2 Beheersactiviteiten1.4.3 Onderzoeksactiviteiten1.4.4 De samenwerking in het projectteam
1.5 Om over na te denken
2. Projecten en onderzoek2.1 Onderzoek in kort bestek
2.1.1 Deskresearch en veldonderzoek2.1.2 Kwantitatief en kwalitatief onderzoek2.1.3 Fases van onderzoek2.1.4 databronnen2.1.5 Dataverzamelingstechnieken2.1.6 Onderzoek en kwaliteitseisen
2.2 Functies van onderzoek in projecten2.3 Onderzoek in projecten
2.3.1 Aanleidingen, redenen en doelen van het project 2.3.2 De context, het domein of situatie van het project2.3.3 Het projectthema2.3.4 Verkenning van de uitgangssituatie 2.3.5 Probleemanalyse en/of situatieanalyse2.3.6 Verlangens betrokkenen inzake gewenste situatie/product2.3.7 Onderzoek gewenste situatie en/of product2.3.8 Het inventariseren van ontwerp mogelijkheden2.3.9 Kiezen voor het te maken product2.3.10 Inschatting van de realiseerbaarheid van het product2.3.11 Het uitwerken/vervaardigen van het ontworpen ‘product’2.3.12 Testen van het ontworpen ‘product’2.3.13 Implementatie van het ontworpen ‘product’2.3.14 Kanttekeningen2.3.15 Overzichtstabel betekenis onderzoek voor projecten
2.4 Om over na te denken
3. Projecten en TGI TGI= Thema Gecentreerde Interactie geeft mij handvaten om een project suc-cesvol te laten zijn. Nadat het concept TGI uitgewerkt is, laat ik zien wat het betekenen kan voor werken in een project.
3.1 Het TGI systeem3.1.1 Het vierfactorenmodel
3.1.2 Dynamisch balanceren3.1.3 HET THEMA in TGI3.1.4 Het storingspostulaat: storingen hebben voorrang3.1.5 Chairperson postulaat: Leid jezelf 3.1.6 Participerend leiden3.1.7 De theoretische basis van het TGI systeem
3.2 Projecten met TGI3.2.1 Kijken naar projecten met het vierfactorenmodel3.2.2 Reflecteren in projecten met het vierfactorenmodel3.2.3 TGI als kompas voor het opzetten en voorbereiden van bij-
eenkomsten 3.2.4 TGI als kompas voor het sturen van processen en het doen
van interventies in projecten 3.2.5 Het eigen leiderschap
3.3 Tenslotte3.4 Om over na te denken
Deel 2 Uitvoeren en (bege)leiden van projectenDit deel gaat over hoe je projecten kunt opzetten, uitvoeren, leiden en begeleiden. Hoewel elk project uniek is en elk project maatwerk is, worden aan de hand van de fasen van projectmatig werken concrete stappen, werkwijzen en methodische handreikingen gegeven. Wij presenteren PMW in dit deel als een geheel van gekoppelde activiteiten, die gefaseerd verlopen. Activiteiten om van de bestaande werkelijkheid te komen tot de gewenste nieuwe werkelijkheid.Activiteiten die moeten worden uitgevoerd om het projectresultaat waar te maken. Deze activiteiten verlopen in zeven fasen. Een fase bevat een serie activiteiten in een project die bij elkaar horen.Onze indeling in fasen volgt in grote lijnen de ‘klassieke’ fasen structuur. De indeling is op grond van onze ervaring opgedaan in een reeks van jaren in onderwijs, gezondheidszorg en welzijn, enigszins aangepast.Zo benoemen wij nadrukkelijk een aanloopfase of nulfase, voorafgaande aan de Initiatieffase. De ontwerpfasen en voorbereidingsfasen zullen na de definitiefase niet altijd nodig zijn. Om die redenen benoemden wij deze fasen als subfasen van de realisatiefasen. Daarnaast vragen wij met nadruk aandacht voor de implementatiefase. Met de implementatie van het projectproduct staat of valt ons inziens een project.In hoofdstukken ingedeeld per fase pmw wordt op praktische wijze aangeven wat in elke fase aan de orde is aan activiteiten.
4. De aanloopfase van een project4.1 Situaties, motieven en initiatief
4.1.1 Initiatief van een professional4.1.2 Initiatief van een teamleider, manager of directie4.1.3 De verplichte initiator
4.2 Actoren in de voorfase en bij de start4.3 Steun zoeken en belangen samenbrengen4.4 Checklist
5. De initiatieffase: van idee naar projectopdracht5.1 Projectgroep samenstellen en kennismaken5.2 Projectinhoud
5.2.1 De uitgangssituatie verkennen5.2.2 Het projectdoel en projectresultaat5.2.3 Afbakening van het project
5.3 De beheerskant van het project5.3.1 Tijd 5.3.2 Geld5.3.3 Menskracht en projectorganisatie5.3.4 Faciliteiten, productiemiddelen en hulpmiddelen
5.4 Einde initiatieffase is input definitiefase5.5 Checklist
6. De definitiefase6.1 Verbinding maken met de projectopgave
6.1.1 Projectteam6.1.2 De projectleider6.1.3 De opdrachtgever
6.2 Vaststellen van de projectinhoud6.2.1 Werkwijze6.2.2 Verdieping van projectinhoud: hulpmiddelen en onderzoek6.2.3 Uitgangsituatie, doelen en projectresultaat (projectproduct)
scherp en acceptabel formuleren6.3 Activiteiten plannen
6.3.1 Projectactiviteiten benoemen6.3.2 Faseren 6.3.3 Tussenproducten en mijlpalen6.3.4 Tijdspad en doorlooptijd
6.4 Projectgroep samenstellen, kennismaken en samenwerken 6.5 Projectorganisatie
6.5.1 Interne organisatie
6.5.2 Projectomgeving6.6 Beheersaspecten vastleggen
6.6.1 Geld6.6.2 Organisatie6.6.3 Kwaliteit6.6.4 Informatie & communicatie6.6.5 Tijd
6.7 Fase afronden: definitiefaseformulier of projectplan opstellen6.8 Checklist
7. De realisatiefase7.1 Het ontwikkelen van ideeën7.2 Bewerken en conceptualiseren
7.2.1 Kiezen van verbeteringsideeën7.2.2 Kennis verzamelen om te kiezen7.2.3 Uitwerken van concreet en gedetailleerd ontwerp
7.3 Voorbereiding op de uitvoering7.3.1 Opstellen analyseschema 7.3.2 Inventariseren van benodigde informatie, materialen, en
hulpmiddelen7.3.3 Vastleggen van wanneer, wie, wat, moet gaan doen7.3.4 Voorbereiden op de realisatie van het projectproduct
7.4. Het vervaardigen van het product7.5 Volgen van de vervaardiging van het product7.6 Voorleggen en uitproberen van het product7.7 Presenteren van het product7.8 Beoordelen van het product7.9 Samen werken en samen beslissen7.10 Projectorganisatie en de beheersaspecten7.11 Vieren realisatiefase7.12 Checklist
8. De afsluiting van een project8.1 Implementatie product8.2 Een implementatieplan maken en uitvoeren8.3 Nazorgprogramma projectproduct8.4 Afronden project8.5 Checklist
Deel 3 Processen en methoden in projectmatig werkenIn dit deel wordt ingezoomd op projectprocessen en daarbij passende methoden en technieken. Op basis van het methodisch kader in deel 2 worden thematisch projectprocessen beschreven en uitgewerkt met methoden, werkvormen, en hulpmiddelen. Dit deel 3 geeft handvatten om planningen te maken, om te wer-ken aan kwaliteit, om samen te werken, om te beslissen en om te monitoren en evalueren. De indeling is als volgt:
9. Projectactoren9.1 De opdrachtgever 9.2 de projectleider9.3 de projectmedewerkers: samen de projectgroep9.4 gebruikers van het projectproduct9.5 de initiatiefnemer of probleemaanbrenger 9.6 probleemdragers, situationeel betrokkenen, indirect betrokkenen en
doelsysteem actoren9.7 de financier of sponsor9.8 de stuurgroep9.9 de klankbordgroep 9.10 de projectomgeving9.11 Checklist
10. Planningen maken 10.1 Activiteiten plannen
10.1.1 Work Breakdown Structure (WBS)10.1.2 Aandachtspunten bij het maken van een planning
10.2 Balkenplanning10.3 Planning van de samenwerking10.4 Capaciteitsplanning
10.4.1 Mensen10.4.2 Middelen
10.5 De financiële planning 10.6 Planningssoftware10.7 Checklist
11. Samenwerken11.1 De basis van samenwerken11.2 Aandachtspunten voor de kennismaking
11.2.1 Projectbetrokkenheid11.2.2 Taakinhoudelijke kennismaking
11.2.3 Persoonlijke kennismaking 11.2.4 Persoonlijke achtergronden en omstandigheden11.2.5 Samenwerking
11.3 Samenwerkingscontract 11.4 Groepsontwikkeling en mogelijke stagnaties
11.4.1 Oriënteringsfase 11.4.2 Toenaderingsfase 11.4.3 Strijd en vlucht11.4.4 Autonomie en interdependentie11.4.5 Vertrouwen en intimiteit11.4.6. Afscheid en scheiding
11.5 Samenwerking bevorderen11.5.1 Regelmatig evalueren van de samenwerking11.5.2 Groepsontwikkeling en samenwerking
11.6 Conflicten11.6.1 Conflictdiagnose en conflictoplossing11.6.2 Stappen in conflictoplossing11.6.3 Conflictinterventie door derde partij
11.7 Checklist
12. Werken aan kwaliteit12.1 De PDCA-cirkel en het project12.2 Niveau’s van kwaliteitseisen12.3 Kwaliteitseisen aan projecten12.4 Het formuleren van kwaliteitseisen
12.4.1 Voorbeeld van materieel object12.4.2 Verhalen vertellen12.4.3 Verwachtingen12.4.4 Citeria SMART formuleren en checken
12.5 Rangorde in belangrijkheid van kwaliteit12.6 Checklist
13. Beslissen en besluitvorming13.1 Beslissen en beslisdocumenten13.2 Beslissen over beheersaspecten13.3 Manieren van besluitvorming13.4 Werkwijze consent13.5 Tussenstations voor besluitvorming13.6 Besluiten in stappen13.7 Uitvoerbare besluiten13.8 Checklist
14. Monitoren en evalueren14.1 Monitoren 14.2 De inrichting van een monitor14.3 Evalueren
14.3.1 Drie gebieden 14.3.2 Tussentijdse evaluatie14.3.3 Evaluatie-manieren
14.4 Op ervaring gebaseerde evaluatie14.4.1 Open evaluatieverhaal14.4.2 Gestructureerde evaluatievragen 14.4.3 Inhoud van de evaluatie14.4.4 Voorbeelden evaluatievragen
14.5 Checklist
15. Methoden en technieken15.1 De 5xW+H formule15.2 De SMART methode15.3 Mindmapping
15.3.1 Voorbeeld15.3.2 Gebruik15.3.3 Werkwijze
15.4 Brainstormen15.4.1 Werkwijze15.4.2 Praktische overwegingen
15.5 Werkconferentie volgens de Delphi techniek15.5.1 Kenmerken15.5.2 Delphi techniek in een werkconferentie15.5.3 Selectie van de deelnemers
15.6 De Nominale groepstechniek15.6.1 Werkwijze15.6.2 Praktische overwegingen
15.7 Krachtenveldanalyse15.7.1 Voorbeeld resultaat15.7.2 Werkwijze
15.8 Risico-analyse15.8.1 Risicogebieden15.8.2 Werkwijze
15.9 Checklist voor het maken van een projectplan.15.10Handleiding en checklist voor de eindpresentatie
15.10.1 Uitgangspunten15.10.2 Opzetten en voorbereiden van de presentatie
15.10.3 Beoordeling van de presentatie15.11Een sociogram maken en gebruiken
15.11.1 Doel sociogram 15.11.2 Werkwijze sociogram
Deel 4 Methoden en technieken van onderzoek voor projectenDeel 4 geeft handvatten en hulpmiddelen om in het kader van projecten onder-zoek te doen. ‘Onderzoekstools’ worden beschreven, die praktisch ingezet kun-nen worden voor de in deel 1, 2 en 3 benoemde uitgangspunten, fases, stappen, werkwijzen en aandachtsgebieden van projectmatig werken.De in dit deel 4 opgenomen hoofdstukken zijn gericht op het zelf gaan doen van onderzoek voor het project. Geheel in lijn met het projectmatig werken geven wij in dit deel eerst een overzicht van wat er moet gebeuren als voorbereiding op het zelf gaan doen van onderzoek voor het project. Dit gebeurt met name in hoofdstuk 16, maar ook in de daarop volgende hoofdstukken 16 t/m 23 wordt telkens aandacht besteed aan het eerst denken en dan pas doen. In de hoofdstuk-ken 16 t/m 23 worden per hoofdstuk een en soms meerdere manieren van data-verzameling en databronnen beschreven.
16. Onderzoek gaan doen16.1 Doelstelling en vraagstelling formuleren
16.1.1 Van idee, onderwerp, thema, vraag of probleem naar vraag-stelling
16.1.2 Eisen aan de vraagstelling16.1.3 Doelstellingen
16.2 Maken van een onderzoeksontwerp16.2.1 Ontwerpen16.2.2 Componenten van het onderzoeksontwerp16.2.3 Keuzes maken
16.3 Constructie dataverzamelingstechnieken16.4 Checklist
17 Deskresearch: bestaande gegevens en literatuur17.1 Gebruik maken van bestaand materiaal en bestaande gegevens
17.1.1 Soorten van bestaand materiaal 17.1.2 Aanwezigheid: vindplaatsen of bronnen17.1.3 Ontsluiting van bestaand materiaal
17.2 Literatuurverkenning en literatuuronderzoek17.2.1 Literatuurverkenning17.2.2 Literatuuronderzoek17.2.3 Voorbereiden van literatuuronderzoek
17.2.4 Stappen in literatuurverkenning en literatuuronderzoek17.3 Checklist
18. De vragenlijst18.1 Werkwijze bij het maken van een vragenlijst18.2 Het opstellen van de vragen
18.2.1 Soorten vragen18.2.2 Gevoeligheid van vragen18.2.3 Vraagtypen en vraagvormen
18.3 Criteria voor formulering van vragen en volgorde van de vragen18.3.1 Vraagformulering18.3.2 Vraagvolgorde (routing)
18.4 Veel gemaakte fouten18.5 De afname van de vragenlijst
18.5.1 Voorbereiding van de afname18.5.2 Werkwijze bij de mondelinge afname
18.6 Verwerken en analyseren van de gegevens18.6.1 Verwerken van gegevens18.6.2 Analyseren
18.7 Checklist
19. Het interview19.1 Soorten interviews
19.1.1 Gestructureerde interviews 19.1.2 Het ongestructureerde of open interview19.1.3 Open interview in drievoud19.1.4 Geformaliseerde interviews en informele gesprekken19.1.5 Individuele interviews en groepsinterviews
19.2 De opbouw van een interview19.3 Het open interview als gespreksproces
19.3.1 Voorbereiding19.3.2 Houding van de interviewer19.3.3 Vragen stellen19.3.4 Gesprekstechnieken
19.4 Kwalitatieve analyse van gegevens uit interviews19.4.1. Doel kwalitatieve analyse19.4.2 De stappen van kwalitatieve data-analyse
19.5 Checklist
20. Groepsinterview en focusgroep20.1 Groepseffecten20.2 Soorten groepsinterview20.3 De focusgroep
20.3.1 Beoogde informatie focusgroep 20.3.2 Groepssamenstelling20.3.3 Voorbereiding van de uitvoering20.3.4 Werkwijze20.3.5 Meerdere begeleiders20.3.6 Verwerking en analyse van de focusgroep gegevens
20.4 Checklist
21. Observeren21.1 Observeren en observatiefouten
21.1.1 Interpretaties21.1.2 Observatiefouten
21.2 Hoe observeren?21.3 Vastleggen, verwerken en analyseren van observaties
21.3.1 Vastleggen21.3.2 Rubrieken21.3.3 Verwerken en analyseren
21.4 Participerende observatie 21.4.1 Gebruiksmogelijkheden21.4.2 Eisen
21.5 Werkwijze participatieve observatie21.6 De verschillende rollen bij participerende observatie
21.6.1 Openlijk of verhuld21.6.2 Persoon en onderzoeker21.6.3 Groepslid en buitenstaander21.6.4 Participant en observant21.6.5 De keuze van rollen
21.7 Checklist
Deel 5 Projecten in de praktijkDe praktijk van het werken met en in projecten wordt getoond aan de hand van vier interviews met vier mensen die veel met projecten werken. In ieder inter-view wordt verteld én gereflecteerd op het werken met projecten vanuit de orga-nisatie waar de geïnterviewde persoon werkzaam is.
De vier geinterviewde personen representeren de volgende domeinen of werk-velden:• Overheid en onderwijs • Wonen: projecten bij een woningcorporatie• Onderwijs: afstudeerprojecten in het hoger beroepsonderwijs (hbo)• Zorg en Welzijn: projecten in het maatschappelijk werk
22. In gesprek met … Marjoke Kager Interview met Marjoke, directeur/eigenaar van Kager Projectmanagement
in Beverwijk, over haar ervaringen bij het ondersteunen van pmw bij over-heid en zorginstellingen.
23. In gesprek met … Hettie v.d. Heijden Interview met Hettie, coördinator MBRT opleiding Fontys Paramedi-
sche Hogeschool, over projectmatig werken in de MBRT opleiding, een medisch-technische opleiding.
24. In gesprek met … Joeri Migchelbrink Interview met Joeri, Manager VvvE Diensten De Alliantie Amsterdam, eer-
der senior medewerker Strategie en Markt van de Alliantie, over pmw bin-nen en vanuit een woningcorporatie
H 25 In gesprek met … Wil v.d. Meché Interview met Wil, teamleider bij een grote welzijnsinstelling Eindhoven
over pmw in het maatschappelijk werk
Literatuur
Verantwoording
Index
Over de auteur