Onroerend erfgoed

Inhoudstafel presentatie

1. Voorstelling agentschap2. Inventarissen vaststellen3. Toevalsvondsten registreren4. Erfgoed beschermen

1. 4 statuten2. 13 waarden en 6 criteria3. Een dubbele procedure

5. Beschermingsdatabank6. Beschermd onroerend erfgoed

1. Rechtsgevolgen2. Premies

7. Zachte handhaving

Voorstelling agentschap

Het agentschap Onroerend Erfgoed - onze visieWe willen Vlaanderen nu en straks mee vorm en kleur geven door de zorg voor onroerend erfgoed voor iedereen vanzelfsprekend te maken.

Het agentschap Onroerend Erfgoed - onze taken

voorbereiden, monitoren en evalueren van het erfgoedbeleid

erfgoedwaarden onderzoeken, inventariseren en beschermen:

bouwkundig, archeologisch, landschappelijk en varend erfgoed

beheer van beschermd onroerend erfgoed begeleiden

erkennen en/of subsidiëren van erfgoedactoren en -partners

beheren van een onroerenderfgoeddepotcommuniceren over onze werking en over het beleid

Het agentschap Onroerend Erfgoed – organogram

Administrateur- generaal

Sonja Vanblaere

Afdeling BeleidEls Hofkens

Afdeling Onderzoek en BeschermingDries Van Den

Broucke

Afdeling Beheer

Gonda Callaert

Afdeling Informatie en Communicatie

Kathleen Vancaester

Staf en secretariaat

Bron: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/

Onze portfolio – geïnventariseerd erfgoedInventaris Wetenschappelijk

inventarisVastgestelde inventaris

Bouwkundig erfgoed

83190 items 582 gehelen

73608 items

Archeologische zones

124 zones 58 zones

Tuinen en parken 582 relicten 7 parkenHoutig erfgoed 2233 bomen en

struiken2 bomen

Landschapsatlas 468 items 78 ankerplaatsen

Type Aantal (09.2016)Monumenten 11.200Stads- en dorpsgezichten 1.555Cultuurhistorische landschappen 673Archeologische sites 30

Bron: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/aanduidingsobjecten/zoeken

Onze portfolio – beschermd erfgoed

Onze informatiebronnenhttps://Inventaris.onroerenderfgoed.be

https://beschermen.onroerenderfgoed.be

https://geo.onroerenderfgoed.be

Inventarissen vaststellen

Inventarissen vaststellen5 vastgestelde inventarissen

De landschapsatlasDe inventaris van archeologische zonesDe inventaris van bouwkundig erfgoedDe inventaris van houtige beplantingen met erfgoedwaardeDe inventaris historische tuinen en parken

Vastgesteld door de minister na openbaar onderzoek

Rechtsgevolgen:Zorg- en motiveringsplicht voor administratieve overhedenMotivering bij verlenen van een vergunning voor sloop van een item uit de inventaris BE of kap van en een item uit de inventaris houtige beplanting

Toevalsvondsten registreren

Toevalsvondsten registrerenIedereen verplicht vondsten, sporen of structuren met archeologische erfgoedwaarde te melden

Behalve bij:Archeologisch vooronderzoekArcheologische opgravingenMetaaldetectie-vondsten

Binnen 3 dagen10 dagen onveranderd laten voor onderzoekBeschermen tegen beschadiging of vernielingToegankelijk maken voor onderzoek door het agentschap

Agentschap registreert de toevalsvondst en voegt deze gegevens toe aan de Centrale Archeologisch Inventaris (CAI)

Erfgoed beschermen

Een bescherming: onder welk statuut?

Op basis waarvan? Hoe verloopt de

beschermingsprocedure?

Overzicht

Beschermen onder welk statuut? Monument "een onroerend goed, werk van de mens of van de natuur of van beide samen, met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken, inzonderheid de bijhorende uitrusting en de decoratieve elementen van algemeen belang wegens de erfgoedwaarde(n) “

Stads- of Dorpsgezicht "een geheel van een of meer monumenten en/of onroerende goederen met omgevende bestanddelen zoals beplantingen, omheiningen, waterlopen, bruggen, wegen, straten en pleinen, van algemeen belang wegens de erfgoedwaarde“

Beschermen onder welk statuut? Beschermd Cultuurhistorisch Landschap“een begrensde grondoppervlakte met een geringe dichtheid van bebouwing en een onderlinge samenhang waarvan de verschijningsvorm en de samenhang het resultaat zijn van natuurlijke processen en van maatschappelijke ontwikkelingen van algemeen belang wegens de erfgoedwaarde”

Beschermde Archeologische Site“een onroerend goed dat ondergronds, aan de oppervlakte of onder water aanwezig is, met inbegrip van de archeologische artefacten die er integrerend deel van uitmaken, van algemeen belang wegens de archeologische erfgoedwaarde”

Elk goed kan beschermd worden met inbegrip van een overgangszone: “een begrensde grondoppervlakte die de erfgoedwaard van een archeologische site, monument, cultuurhistorisch landschap of stad- of dorpsgezicht ondersteunt;”

WetgevingWet van 1931: bescherming van monumenten en

landschappen (ook stedelijke landschappen)

Decreet van 1976: bescherming van monumenten en stads- en dorpsgezichten

Decreet van 1993: bescherming van archeologische zones

Decreet van 1996: bescherming van landschappen (ook aanduiding van erfgoedlandschappen binnen ruimtelijke ordening)

Onroerenderfgoeddecreet van 2013: bescherming van alle types

Beschermen: op basis waarvan? 1. De 13 erfgoedwaarden uit het decreet (zie ook: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/thesaurus/waarde )

1. archeologische, 2. architecturale, 3. artistieke, 4. culturele, 5. esthetische, 6. historische, 7. industrieel-archeologische, 8. technische, 9. ruimtelijk-structurerende, 10. sociale, 11. stedenbouwkundige, 12. volkskundige 13. of wetenschappelijke waarde

2. Criteria

De 13 Erfgoedwaarden• Gedefinieerd in de inventarismethodologie voor de

vaststelling van inventarissen:• Inventaris archeologische zones:

https://codex.vlaanderen.be/Zoeken/Document.aspx?DID=1025677&param=inhoud&ref=search&AVIDS=

• Inventaris Bouwkundig Erfgoed:• https://codex.vlaanderen.be/Zoeken/Document.aspx?D

ID=1025678&param=inhoud&ref=search&AVIDS=• Inventaris Historische Tuinen en Parken:• https://codex.vlaanderen.be/Zoeken/Document.aspx?D

ID=1025679&param=inhoud&ref=search&AVIDS=• Inventaris Houtige Beplantingen met erfgoedwaarde:• https://codex.vlaanderen.be/Zoeken/Document.aspx?D

ID=1025680&param=inhoud&ref=search&AVIDS=• Landschapsatlas:• https://codex.vlaanderen.be/Zoeken/Document.aspx?D

ID=1025681&param=inhoud&ref=search&AVIDS=

Archeologische Erfgoedwaarde:Een onroerend goed heeft archeologische waarde als het betekenisvol kan bijdragen tot de reconstructie van de bestaansgeschiedenis van de mensheid en haar relatie tot de omgeving door de daar aanwezige overblijfselen, voorwerpen of sporen van de mens en zijn omgeving te behouden of ze met archeologische en natuurwetenschappelijke methoden te onderzoeken.

Vb: Kolisbos – archeologische site // De Hel Spiere Helkijn – archeologische site // huis De Croone Kortrijk - monument

Architecturale Erfgoedwaarde:Een onroerend goed heeft architecturale waarde als het getuigt van een fase of aspect van de (landschaps)architectuur of de bouwkunst in het verleden. Het kan gaan om typologie, stijl, oeuvre of materiaalgebruik.

Vb: Bisschopsdreef – monument // Woning Dhanis – monument // Oorlogshospitaa - monument

Artistieke Erfgoedwaarde:Een onroerend goed heeft artistieke waarde als het getuigt van het kunstzinnige streven van de mens in het verleden.

Vb: Burgerhuis Clynen en Groote wijser – monument // oorlogsmonument Leuven – monument // Bedford house cemetry - monument

Culturele Erfgoedwaarde:Een onroerend goed heeft culturele waarde als het getuigt van tijd- en regiogebonden menselijk gedrag.

Vb: De holen – cultuurhistorisch landschap // kapel milanen – monument // Vlaamse opera - monument

Esthetische Erfgoedwaarde:Een onroerend goed heeft esthetische waarde als het de waarnemer zintuiglijke schoonheid laat ervaren.

Vb: opgaande linde – monument // interfluvium van kleine nete en Aa – cultuurhistorisch landschap // kapel herlindis en herlinde

Historische Erfgoedwaarde:Een onroerend goed heeft historische waarde als het getuigt van een (maatschappelijke) ontwikkeling, gebeurtenis, figuur, instelling of landgebruik uit het verleden van de mens.

Vb: bermmonument – monument // abdijsite kolen – cultuurhistorsich landschap //

Industrieel-archeologische Erfgoedwaarde:Een onroerend goed heeft industrieel-archeologische waarde als het getuigt van een ambachtelijk of industrieel verleden.

Vb: hoeve met zuivelfabriek Donck – monument // wijnopslagplaats - monument

Technische Erfgoedwaarde:Een onroerend goed heeft technische waarde als het de ontwikkeling van de (cultuur)techniek in het verleden illustreert. Het gaat om technische toepassingen als illustratie van zowel traditionele als innovatieve technieken en materialen.

Vb: hoogstamboomgaard met bedrijfsgebouwen - monument

Ruimtelijk-structurerende Erfgoedwaarde:Een onroerend goed heeft ruimtelijk-structurerende waarde als het de ruimte ordent, afbakent, structureert of de blik leidt.

Vb: boerenareiderwoning – monument // bourgoyen – cultuurhistorisch landschap // damse vaart - monument

Sociale Erfgoedwaarde:Een onroerend goed heeft sociale waarde als het in de hedendaagse gemeenschap nog een actief, overgeleverd sociaal gebruik heeft of gemeenschapsvormend is blijven werken.

Vb: Priorij van Hunnegem – monument // cafe gambrinus – monument //

Stedenbouwkundige Erfgoedwaarde:Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde als het een rol speelt in de (planmatige) inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Die inrichting omvat ook de wisselwerking tussen open en bebouwde ruimte en de samenhang tussen de verschillende schaalniveaus

Vb: Concessie De Haan – stadsgezicht // hogeschoolplein – Stadsgezicht

Volkskundige Erfgoedwaarde:Een onroerend goed heeft volkskundige waarde als het getuigt van gebruiken en gewoonten, voorstellingen en tradities van een specifieke bevolkingsgroep of gemeenschap in het verleden.

vb: Galgenbosje – monument // geknotte eik als grensboom – monument // kapel van Hilst - monument

Wetenschappelijke Erfgoedwaarde:Een onroerend goed heeft wetenschappelijke waarde als het potentie heeft voor kennisontwikkeling en kenniswinst over een bepaald thema, een periode of een fenomeen, als het een bijzondere bijdrage geleverd heeft op dat vlak of als het een typevoorbeeld is.

Bv: bandkeramische site – archeologische site // bijlokehospitaal - monument

Beschermen: op basis waarvan? 2. Criteria

• zeldzaamheid• representativiteit• authenticiteit• herkenbaarheid• ensemblewaarde (intern)• contextwaarde (relatie met

omgeving)

BeschermingsprocedureOpmaak beschermingsdossier

Adviesronde o.m. gemeente, VCOE, verschillende administraties Vlaamse overheidVerwerken adviezenVoorstel voor voorlopige bescherming naar minister

Voorlopige bescherming (ca. 3 maanden na start advies)

Betekening eigenaars en gemeente en publicatie BSOpenbaar onderzoek, hoorzitting, mogelijkheid tot indienen opmerkingen en bezwaren bij gemeenteVerwerken opmerkingen en bezwarenBeschermingsdossier naar minister

Definitieve bescherming (max 9 + 3 maanden na voorlopige)

Betekening eigenaars en melding aan gemeente + Publicatie BS.

Beschermen Meer dan 80 jaar beschermen. Binnen

een evoluerende maatschappij en evoluerende visie op onroerenderfgoedzorg

Ook recentere architectuur komt in aanmerking (tot ca. eind jaren 1980)

Breed gamma aan typologieën

Bouwfysische toestand is mee in rekening gebracht => We beschermen in de toestand waarin het pand zich bevindt

BeschermingsbesluitenWet van 1931: summiere beschermingsbesluiten Decreet van 1976 (monumenten, stads- en dorpsgezichten):

iets uitgebreidere besluitenWet op de motiveringsplicht: 1992; uitgebreidere besluiten met motivatie voor de bescherming (onderbouwing van de erfgoedwaarden)

Decreet van 1993 (archeologie): uitgebreidere besluiten met motivatie voor de bescherming

Decreet van 1996 (landschappen): uitgebreidere besluiten met motivatie voor de bescherming

Onroerenderfgoeddecreet van 2013: besluiten zeer uitgebreid:ErfgoedwaardenErfgoedelementen en –kenmerkenBeheersdoelstellingenBijzondere voorschriftentoelatingsplichten

Beschermingsdatabank

Schematisch overzicht van de databank

Datamodel: 2-silo-model

Le Corbusier “Vers une architecture”, p. 15

Erfgoed- objecten

Aanduidings-

objecten

Besluitendatabank

“wetenschappelijke inventaris”

“juridische silo”

Datamodel

Aanduidings-

objecten Besluitendatabank

“juridische silo”

Datamodel: 2-silo-model

Erfgoed- objecten

Aanduidings-

objectenBesluitendataba

nk

“wetenschappelijke inventaris”

“juridische silo”

Kerk:• Inhoudelijk verhaal• Kan constant worden aangepast

aan nieuwe inzichten• https://inventaris.onroerenderfg

oed.be/erfgoedobjecten/54694

Beschermde kerk(toren):• Juridische gegevens:• Afbakening bescherming (op kaart, in

beschrijving)• Waarden waarop bescherming is

gebaseerd• Geeft in tijd ‘bevroren’ situatie weer• https://inventaris.onroerenderfgoed.b

e/aanduidingsobjecten/11820

Metadata per besluitAlle ondertekende

documenten: besluit, plan, lijst van cultuurgoederen

besluitendatabank

Nieuwe databank van het beschermd erfgoed

https://inventaris.onroerenderfgoed.be/aanduidingsobjecten/zoeken

45

• Systeem dat alle beschermde objecten bevat• Dat deze documenteert (tekst, foto) • Dat deze koppelt aan een GIS-intekening en een

correct adres• Dat deze koppelt aan de relevante besluiten (in pdf)• Dat de objecten koppelt aan de dossiers in Bredero

• Uitgebreide zoek- en rapportagemogelijkheden (koppeling thesaurus)

• Systeem dat vlot samenwerkt met de inventaris

• systeem met controle over code

Nieuwe databank van het beschermd erfgoed

Verruimde zoekmogelijkheden

Demo

https://geo.onroerenderfgoed.behttps://inventaris.onroerenderfgoed.behttps://besluiten.onroerenderfgoed.be

Beschermd erfgoed - rechtsgevolgen

49

Rechtsgevolgen

Actief behoudsbeginsel

Passief behoudsbeginsel

Toelatingsplicht

Meldingsplicht stads- en dorpsgezicht

Beschermingen (monumenten, landschappen, stads- en dorpsgezichten)

Rechtsgevolgen

Actief behoudsbeginselverplichting om het beschermdOE in goede staat te behouden

Passief behoudsbeginselverbod op ontsieren, beschadigen,vernielen of aantasten erfgoedwaarde

Toelatingsplichtvergunningsplichtige enniet-vergunningsplichtige handelingen

Beschermingen

Toelatingsplichten

Beschermingsbesluiten oude regelgeving: opgesomd in beschermingsbesluit en Onroerenderfgoedbesluit• Generieke toelatingsplichten• Specifieke toelatingsplichten per beschermde

erfgoedvorm • Aanvullende toelatingsplichten per

erfgoedtype (bv. industrieel, orgels, begraafplaatsen, …)

Beschermingsbesluiten nieuwe regelgeving: opgesomd in beschermingsbesluit en aanvullende toelatingsplichtenOnroerenderfgoedbesluit

Toelatingen

Vrijstelling toelatingsplicht Regulier onderhoud

Passende consolidatie- en beveiligingsmaatregelenin geval van nood: meldingsplicht aan OEvan zowel schade als maatregelen

Werken opgesomd in aanmaning

Werken vrijgesteld in goedgekeurd beheersplan

Toelatingen

Toelatingsplichten

Het aanvragen van toelatingen

2 procedures: vergunningsplichtige

handelingen

niet-vergunningsplichtige handelingen

Toelatingen

Aanvraagprocedure toelatingen

Vergunningsplichtige handelingen (VCRO, Milieu-, Natuur- en Bosregelgeving)

• 1 aanvraag, vergunningverlener wint advies agentschap in

• Verplicht in te winnen advies (direct werkende normen)

• niet langer bindende of niet-bindende adviezen• wel een advies op basis van:

- de direct werkende normen of

- de zorgplichten of doelstellingen• Beslissing vergunningverlenende overheid

Toelatingen

Aanvraagprocedure toelatingen

Niet-vergunningsplichtige handelingen > toelating

• Aanvraag bij agentschap/onroerenderfgoedgemeente

• Beslissing binnen 30 dagen, zo niet stilzwijgende toelating

• Verplichte bekendmaking door aanvrager via• aanplakking of • betekening belanghebbenden

• Uitvoerbaar na 15 dagen vanaf datum aanplakking

• Starten binnen 2 jaar

Toelatingen

Meldingsplicht beschermd stads- of dorpsgezicht

Niet-vergunningsplichtige handelingen

Melding bij gemeente (niet alleen de erkende)

Beoordeling door CBS binnen 20 dagen: indien verstoring wezenlijke eigenschappen van

de bescherming: toelating agentschap of onroerenderfgoedgemeente nodig

Indien geen verstoring van de wezenlijke eigenschappen: gemeente neemt akte van de melding

Uitzondering

Beroepsprocedure toelatingen

Vergunningsplichtige handelingen• Bij Deputatie (in 1ste aanleg) verplicht advies in te winnen bij VCOE als beroepschrift ingaat tegen advies OE• Advies VCOE heft eerste advies op

Niet-vergunningsplichtige handelingen• Bij minister OE• Aanvrager of belanghebbende binnen 30 dagen• Beslissing van minister binnen 30 dagen, tenzij facultatief advies VCOE

Toelatingen

DoelstellingPassief behoudsbeginsel

Gevolgen Archeologisch onderzoek en metaaldetectie

enkel mits erkenning en volgens code van goede praktijk

Meldingsplicht toevalsvondsten Verplichting om archeologische ensembles

als geheel te bewaren

Archeologisch erfgoed

Procedure

Afgebakend door overdruk in RUP Op basis van vastgestelde inventaris

of onroerenderfgoedrichtplannen

Rechtsgevolgen

Zorgplicht voor iedereen en zorg- en motiveringsplicht voor administratieve overheden

Adviesplicht in VCRO Erfgoedpremies mogelijk

Erfgoedlandschap

59

Beschermd erfgoed - rechtsgevolgen

Beschermd Erfgoed - premies

Erfgoedpremie• standaardprocedure• bijzondere procedure• meerjarenpremieovereenkomst

Onderzoekspremie

Premies

Erfgoedpremie voor: Werkzaamheden, beheersmaatregelen en diensten die gericht

zijn op behoud of herwaardering van erfgoedkenmerken en -elementen

Enkel voor beschermd erfgoed of erfgoedlandschap

Cultuurgoederen enkel wanneer ze uitdrukkelijk opgenomen zijn in beschermingsbesluit of goedgekeurd beheersplan

Geen erfgoedpremie voor: Comfort, isolatie-, beveiligingswerken, reconstructie,

ontsluiting, werken opgelegd via andere regelgevingen TENZIJ essentieel voor behoud erfgoedwaarde / voor open erfgoed

Herstelmaatregelen na misdrijf of inbreuk

Premies

Onderzoekspremie

opmaak beheersplan uitvoering noodzakelijk

voorafgaand onderzoek:

• historisch/technisch voorafgaand onderzoek of voorafgaande archeologische prospectie

• onderzoek naar kwaliteit houtige beplanting

• (her)bestemmingsonderzoek• monitoring

Premies

PremiesPremiepercentages erfgoedpremie

Basispremie: 40%

Verhoogde premie: 60% - ZEN-erfgoed- onderwijsgebouwen

Verhoogde premie: 80% - monument bestemd voor erkende eredienst + actueel kerkenbeleidsplan

- gebouw in eigendom van een lokale overheid (gemeente, OCMW, …)

- open erfgoed

Premie ontsluitingswerken bij open erfgoed: 20%

Beschermd erfgoed - rechtsgevolgen

Beschermd Erfgoed - premiesZachte handhaving

Zachte handhavingPreventief bijsturen

Raadgeving: gericht op het voorkomen van een dreigend misdrijf/dreigende inbreuk

= louter preventief

Aanmaning: gericht op het beëindigen van een misdrijf/inbreuk en het herstel van de eventuele schade

= preventief en/of reparatief (vrijwillig schade stoppen of beperken)

RaadgevingPreventief bijsturen

Raadgeving: gericht op het voorkomen van een dreigend misdrijf/dreigende inbreuk = louter preventief

Bevoegdheid van verbalisant en aangeduide erfgoedconsulent

Geformaliseerd & gericht adviseren van de burger• Uitgangspunt: er dreigt een inbreuk /

misdrijf• Advies:

• U kan dit voorkomen door: …• Premie mogelijkheden• Andere

• Waarschuwing: u wordt opgevolgd

RaadgevingPreventief bijsturen

We formuleren waar het fout loopt

We adviseren met concrete uitvoeringsmaatregelen hoe de fout best wordt opgelost

Aparte toelating niet nodig dus advies moet concreet zijn!

We informeren over de premiemogelijkheden

We vermelden een einddatum voor het uitvoeren van de werken en stellen steeds voor om met ons contact op te nemen

1ste aanmaning en 2de aanmaningPreventief bijsturen en/of reparatief bijsturen

Gericht op het beëindigen van een misdrijf / inbreuk en het herstel van de eventuele schade

= preventief en/of reparatief

Bevoegdheid van verbalisant en aangeduide erfgoedconsulent

Overheidsbevel aan de burger• Uitgangspunt: U bent overtreder• Bevel

• Beëindig wederrechtelijke handeling / nalatigheid

• Voer volgende herstelwerken uit: ….• Uitvoeringstermijn

• Waarschuwing: bij negatie geldt aangifteplicht inspectie en verlies van mogelijkheid premie

1ste aanmaning en 2de aanmaning Voorwerp:

• Staking der werken• Passende consolidatie- en beveiligings-

maatregelen • Herstel in een goede staat• Vraag stedenbouwkundige vergunning

Aanduiden welke toelatingsplichtige werken vrijgesteld zijn + eventuele voorwaarden

Beschermingsbesluit als basis

Inhoudelijk dossier bij het besluit + foto’s

Bouwaanvragen/aanvragen toelatingen/ aanvragen premies

Niet voor alle dossiers even veel en even volledige informatie beschikbaar!

Onderbouwen raadgeving/aanmaning

Beschermingsbesluit, inventarisbeschrijving en beperkt aantal foto’s op de website

Andere informatie (niet digitaal beschikbaar) kan worden ingekeken via vraag tot openbaarheid van bestuur

antwerpen@onroerenderfgoed.belimburg@onroerenderfgoed.beoost-vlaanderen@onroerenderfgoed.bevlaams-brabant@onroerenderfgoed.bewest-vlaanderen@onroerenderfgoed.be

Raadplegen informatie Onroerend Erfgoed

Vragen? www.onroerenderfgoed.be

Vragen over concrete dossiers:antwerpen@onroerenderfgoed.be

limburg@onroerenderfgoed.beoost-vlaanderen@onroerenderfgoed.bevlaams-brabant@onroerenderfgoed.bewest-vlaanderen@onroerenderfgoed.be