Openheid van ICT via Inkoop

NEVI Kringbijeenkomst Zuid-Nederland

Eindhoven, 20 april 2009

Fabrice Mous, programmabureau NOiV

4NOiV bouwt mee aan de e-overheid

NOiV

~ 30 mins

http://www.flickr.com/photos/baboon/115446241

Programma● Begrippen en context● Actieplan Nederland Open in

Verbinding (NOiV)● Verwervingstechnische aspecten● Vragen

Begrippen

# 1

Interoperabiliteit (EIF)

Interoperability means the ability of information and communication technology (ICT) systems and of the business processes they support to exchange data and to enable the sharing of information and knowledge

European Communities. (2004). European Interoperability Framework http://europa.eu.int/idabc/en/document/3761

“”

Interoperabiliteit (NOiV)

Het Kabinet spreekt van interoperabiliteit als het vermogen van (informatie)systemen om op elektronische wijze gegevens en informatie te kunnen uitwisselen binnen en tussen organisaties.

Actieplan 'Nederland Open in Verbinding', 2007

Nederland Open in Verbinding, Een actieplan voor het gebruik van Open Standaarden en Open Source Software bij de (semi-)publieke sector, 2007

“”

Wetgevende interoperabiliteit

Organisatorische interoperabiliteit

Semantische interoperabiliteit

Technische interoperabiliteit

Inte

rop

era

bili

teit

Inte

rop

era

bili

teit

stel

t ei

sen

aan

faci

litee

rt

http://www.jpl.nasa.gov/missions/missiondetails.cfm?mission=MCO

Mars Climate Orbiter

NASA verloor $125 miljoen omdat twee deelsystemen niet semantische interoperabel waren!

# 2

1.Free Redistribution2.Source Code3.Derived Works4.Integrity of The Author's Source Code5.No Discrimination Against Persons or Groups6.No Discrimination Against Fields of Endeavor7.Distribution of License8.License Must Not Be Specific to a Product9.License Must Not Restrict Other Software10.License Must Be Technology-Neutral

http://www.opensource.org/docs/definition.php

Open source software

● Goedgekeurde licentie Open Source Initiative (OSI)

● Kenmerken

● Vrije en eenvoudige toegang tot broncode● Licentiemodel regelt gebruik en IPR

– geen restricties op inzage en gebruik– vrije vermenigvuldiging, aanpassing en

verspreiding

Nederland Open in Verbinding, Een actieplan voor het gebruik van Open Standaarden en Open Source Software bij de (semi-)publieke sector, 2007

1.gebruiken2.inzien3.aanpassen4.vermenigvuldigen5.verspreiden

http://flickr.com/photos/swanksalot/2800398623/

U mag de software

# 3

✔ gepubliceerd en vrijelijk beschikbaar (nominale bijdrage)

✔ vastgesteld op basis van een open beslissingsprocedure en belegd bij een non-profit organisatie

✔ intellectueel eigendom royalty-free beschikbaar gesteld

✔ vrij hergebruik

Nederland Open in Verbinding, Een actieplan voor het gebruik van Open Standaarden en Open Source Software bij de (semi-)publieke sector, 2007

The name is not the thing namedGottlob Frege (1848-1925) “ ”

Definities, definities ... definities

InteroperabiliteitEuropean Interoperability Framework

http://europa.eu.int/idabc/en/document/3761

Open soure softwareOpen Source Definition

http://www.opensource.org/docs/definition.phpWebsite NOiV

http://www.noiv.nl/wat_is_open_source_software

Open standaardenEuropean Interoperability Framework

http://europa.eu.int/idabc/en/document/3761website NOiV

http://www.noiv.nl/wat_zijn_open_standaarden

http://www.noiv.nl/noiv/

Context

Open source software @ Tweede Kamer

● 1999 – Ursie Lambrechts (D66)

● kamervragen open source software

● Europees perspectief > concurrentiepositie

Onderzoek

● zomer 2002

● kabinet Kok II

● onderzoek welke wijze bevordering OS en OSS

● resultaat: programma OSOSS (2003)

Motie Vendrik

● november 2002

● kabinet Balkenende I

● unaniem aangenomen door Tweede Kamer

● Nederland koploper!

MOTIE VAN HET LID VENDRIK C.S.

Voorgesteld 20 november 2002

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,constaterende, dat software een cruciale rol speelt in de kennissamenleving; voorts constaterende, dat de aanbodzijde van de softwaremarkt op dit moment sterk geconcentreerd is en het veranderen van leverancier vaak hoge overstapkosten met zich brengt; van mening, dat dit de mededinging beperkt en de samenleving niet optimaal profiteert van de mogelijkheden die software biedt; verzoekt de regering zich maximaal in te zetten om hier verbetering in aan te brengen;

verzoekt voorts de regering ervoor te zorgen dat in 2006 alle door de publieke sector gebruikte software aan open standaarden voldoet; verzoekt voorts de regering actief de verspreiding en ontwikkeling van software met een open broncode (open source software) in de publieke sector te stimuleren en hiervoor concrete en ambitieuze doelstellingen te formuleren, en gaat over tot de orde van de dag,

Vendrik

Stuger, Netelenbos, Gerkens, Giskes, Jense, Van Dijke, Hessels

Tweede Kamer, Vergaderjaar 2002/2003, 28600 XIII, nr 30.

●

MOTIE VAN HET LID VENDRIK C.S.

Voorgesteld 20 november 2002

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,constaterende, dat software een cruciale rol speelt in de kennissamenleving; voorts constaterende, dat de aanbodzijde van de softwaremarkt op dit moment sterk geconcentreerd is en het veranderen van leverancier vaak hoge overstapkosten met zich brengt; van mening, dat dit de mededinging beperkt en de samenleving niet optimaal profiteert van de mogelijkheden die software biedt; verzoekt de regering zich maximaal in te zetten om hier verbetering in aan te brengen;

verzoekt voorts de regering ervoor te zorgen dat in 2006 alle door de publieke sector gebruikte software aan open standaarden voldoet verzoekt voorts de regering actief de verspreiding en ontwikkeling van software met een open broncode (open source software) in de publieke sector te stimuleren en hiervoor concrete en ambitieuze doelstellingen te formuleren, en gaat over tot de orde van de dag,

Vendrik

Stuger, Netelenbos, Gerkens, Giskes, Jense, Van Dijke, Hessels

Tweede Kamer, Vergaderjaar 2002/2003, 28600 XIII, nr 30.

●

MOTIE VAN HET LID VENDRIK C.S.

Voorgesteld 20 november 2002

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,constaterende, dat software een cruciale rol speelt in de kennissamenleving; voorts constaterende, dat de aanbodzijde van de softwaremarkt op dit moment sterk geconcentreerd is en het veranderen van leverancier vaak hoge overstapkosten met zich brengt; van mening, dat dit de mededinging beperkt en de samenleving niet optimaal profiteert van de mogelijkheden die software biedt; verzoekt de regering zich maximaal in te zetten om hier verbetering in aan te brengen;

verzoekt voorts de regering ervoor te zorgen dat in 2006 alle door de publieke sector gebruikte software aan open standaarden voldoet verzoekt voorts de regering actief de verspreiding en ontwikkeling van software met een open broncode (open source software) in de publieke sector te stimuleren en hiervoor concrete en ambitieuze doelstellingen te formuleren, en gaat over tot de orde van de dag,

Vendrik

Stuger, Netelenbos, Gerkens, Giskes, Jense, Van Dijke, HesselsTweede Kamer, Vergaderjaar 2002/2003, 28600 XIII, nr 30.

Verantwoording beleid

oktober 2006 schriftelijke beantwoording minister EZ

maart 2007 algemeen overleg Tweede Kamer staatssecretaris EZ

Toezegging Kabinet

Voor Prinsjesdag krijgt de Kamer een uitgebreide brief met een analyse en

stappenplan“

”

Vendrik

Een fors tandje bij ...“ ”

17-09-2007(1 dag voor Prinsjesdag)

Actieplan “Nederland Open in

Verbinding”

http://www.noiv.nl/noiv/

Analyse

... op meerdere niveau's

Doelstellingen

interoperabiliteit gelijk speelveld

innovatie vendor-lockin

Van plan naar uitvoering

Open standaarden actielijn 1-6

Open source software actielijn 7-9

Flankerende acties actielijn 10-17

Van plan naar uitvoering

Open standaarden actielijn 1-6

Open source software actielijn 7-9

Flankerende acties actielijn 10-17

Toegevoegde acties meldpunt gesloten standaardenopen servicebrigade

http://www.flickr.com/photos/ihtatho/627226315/

➔ toepassing open standaarden ‘comply-or-explain’

➔ implementatiestrategieën aanbesteding, inkoop en gebruik

➔ invoering Open Document Format

Beleidsaccenten

Beleid samengevat

... open source software als voorkeur

... open standaarden als norm

Verwervingstechnische aspecten

interoperabiliteit gelijk speelveld

innovatie vendor-lockin

http://www.flickr.com/photos/stewf/2886229996/

✔ open standaarden verplichten

✔ gelijk speelveld creëren op softwaremarkt

✔ leveranciersafhankelijkheid verminderen en voorkomen

✔ open source software favoriseren en stimuleren

✔ open standaarden verplichten

✔ gelijk speelveld creëren op softwaremarkt

✔ leveranciersafhankelijkheid verminderen en voorkomen

✔ open source software favoriseren en stimuleren

✔ open standaarden verplichten

Basislijst Open Standaarden

+

Principe 'Comply or Explain'

Basislijst open standaarden

Basislijst Open Standaarden

● Doel is interoperabiliteit!

● open standaarden in verschillende toepassingsgebieden

● Voordracht Forum Standaardisatie ism werkveld en vaststelling basislijst door College Standaardisatie

● Openbare procedure aanmelding standaarden en uitbreiding lijst 2 keer per jaar

basislijst open standaarden @ http://www.forumstandaardisatie.nl/lijst-open-standaarden/http://www.forumstandaardisatie.nl/fileadmin/OVOS/OS_Leidraad_beoordeling_standaarden.pdf

Toepassingsgebieden open standaarden

(1) berichtuitwisseling tussen instanties

(2) archivering van elektronische bestanden en documenten

(3) GEO-informatie infrastructuren

(4) overheidswebsites en toegankelijkheid

(5) IT-beveiliging

(6) uitwisseling van reviseerbare documenten

zie www.forumstandaardisatie.nl

Complyor

Explain

... voor brede toepassing van open standaarden wordt het 'comply-or-explain and commit'" principe ingevoerd bij opdrachten van Rijksdiensten vanaf april 2008 en vanaf december 2008 voor de overige overheden en instellingen.

Nederland Open in Verbinding, Een actieplan voor het gebruik van Open Standaarden en Open Source Software bij de (semi-)publieke sector, 2007

“”

Over CorE

● Actieplan NOiV

● Nationaal Uitvoeringsprogramma NUP

● Uitvoeringsagenda regiegroep e-overheid,

● Besluit staatssecretaris "Instructie voor het Rijk"

http://www.forumstandaardisatie.nl/fileadmin/OVOS/Instructie_rijksdienst_bij_aanschaf_ICT.pdf

Naleving

● High Trust

● Politieke en publieke verantwoordelijkheid

● Geen wettelijke verankering maar op termijn wel mogelijk

Uitwerking CorE

Comply ...

Bij de voorbereiding van een ICT inkoopopdracht boven de €50 000,- MOET overwogen worden of de betreffende standaard meegenomen moet worden als eis in het PvE.

http://www.forumstandaardisatie.nl/fileadmin/OVOS/Instructie_rijksdienst_bij_aanschaf_ICT.pdf

Comply ...

eis luidt dan

"...de aangeboden oplossing moet ondersteuning geven aan/ gebruik maken van/ interoperabel zijn met ....."

http://www.forumstandaardisatie.nl/fileadmin/OVOS/Instructie_rijksdienst_bij_aanschaf_ICT.pdf

Comply ...

wanneer eis tot problemen kan leiden dan ...

http://www.forumstandaardisatie.nl/fileadmin/OVOS/Instructie_rijksdienst_bij_aanschaf_ICT.pdf

http://www.flickr.com/photos/johnjoh/448665548/

... or Explain

● Een dienst of product dat gebruik maakt van de betreffende open standaard zal naar verwachting onvoldoende worden aangeboden.

● Een dienst of product dat gebruik maakt van de betreffende open standaard zal naar verwachting onvoldoende veilig of onvoldoende zeker functioneren.

● Andere redenen van bijzonder gewicht.

... or Explain

Verdere aanpak

1.De betreffende standaard meenemen als wens in plaats van eis.

2.Verantwoording afleggen door de afwijking van de norm op te nemen in de bedrijfsvoeringsparagraaf van het jaarverslag.

✔ open standaarden verplichten

✔ gelijk speelveld creëren op softwaremarkt

✔ leveranciersafhankelijkheid verminderen en voorkomen

✔ open source software favoriseren en stimuleren✔ open source software favoriseren en stimuleren

Met een business case worden de kosten en baten van migratie in kaart gebracht, waarbij het Kabinet de voorkeur uitspreekt om bij gelijke geschiktheid te kiezen voor open source software.

Nederland Open in Verbinding, Een actieplan voor het gebruik van Open Standaarden en Open Source Software bij de (semi-)publieke sector, 2007

“”

http://www.flickr.com/photos/omar_eduardo/242314897/

Beleidsperspectieven

● sociaal/maatschappelijk perspectief

● technologisch perspectief

● economisch perspectief

● juridisch/inkoop perspectief

● duurzaamheids/milieu perspectief

● politiek-bestuurlijk perspectief

actieplan politiek-bestuurlijk perspectief

↓

ICT-strategie

Open ICT-strategie

● 'gelijke geschiktheid' en 'leveranciersonafhankelijkheid'

● voorkeurssterkte ten aanzien van open source software.

● downloaden als verwervingsstrategie

Alle ministeries hebben in januari 2009 een implementatiestrategie ontwikkeld voor de aanbesteding en inkoop en het gebruik van open source software ...

Nederland Open in Verbinding, Een actieplan voor het gebruik van Open Standaarden en Open Source Software bij de (semi-)publieke sector, 2007,actielijn 7

“”

Mede-overheden en overige instellingen (onderwijs, zorg, sociale zekerheid) hebben in januari 2010 een implementatiestrategie ontwikkeld voor de aanbesteding, inkoop en het gebruik van open source software.

Nederland Open in Verbinding, Een actieplan voor het gebruik van Open Standaarden en Open Source Software bij de (semi-)publieke sector, 2007, actielijn 8

“”

Implementatiestrategie is ..

... een dialoog op bestuurlijk niveau → strategiedocument

... een dialoog op operationeel niveau → inkoopstrategie open source software Bij gelijke geschiktheid de voorkeur voor OSS .. → kennis juridische werking open standaarden bij softwareverwerving → personeelsbeleid (?)

✔ open standaarden verplichten

✔ gelijk speelveld creëren op softwaremarkt

✔ leveranciersafhankelijkheid verminderen en voorkomen

✔ open source software favoriseren en stimuleren

✔ leveranciersafhankelijkheid verminderen en voorkomen

Hoe?

... uitdrukkelijke wens leveranciersonafhankelijkheid binnen aanbesteding

... bij ICT opdrachten open source software bij gelijke geschiktheid de voorkeur

... overheden stellen hun eigen software beschikbaar als open source software

Strategisch gewicht

Gewicht afhankelijk van implementatiestrategie.

Aandachtspunten

● Onafhankelijkheid van database, technologie en platformen

● Meerdere onderhoudspartijen

● Onafhankelijke gebruikersgroepen

● Ruime licentievoorwaarden

Praktijkvoorbeeld uit PvE ministerie v Justitie

Wens

De leverancier van de applicatie kan op basis van vooraf gecommuniceerde heldere voorwaarden gebruikers rechten toekennen om het systeem en de applicaties die daar onderdeel van vormen op source code niveau aan te passen aan de eigen wensen dan wel deze verder te ontwikkelen.

Praktijkvoorbeeld uit PvE ministerie v Justitie

Beschrijf de procedure en voorwaarden.

De wens zal worden beoordeeld op de mate waarin de source code onder zo min mogelijk beperkende voorwaarden (waaronder kosten) beschikbaar wordt gesteld.

✔ open standaarden verplichten

✔ gelijk speelveld creëren op softwaremarkt

✔ leveranciersafhankelijkheid verminderen en voorkomen

✔ open source software favoriseren en stimuleren

✔ gelijk speelveld creëren op softwaremarkt

Aandachtspunten

Let bij aanbestedingen op wanneer geen ruimte is voor (open source) leveranciers:

● (Reseller voor) licenties van specifiek product

● Hardware met specifieke keuze voor software

● Noemen van een merk zonder toevoeging 'of gelijkwaardig'

Generiek advies

● omgaan met open standaarden en 'comply or explain'

● uitgangspunten ten aanzien van open source software bij een aanbesteding.

● modelteksten inclusief een mogelijke weging.

http://www.noiv.nl/modelteksten

Re: trospect

✗ Begrippen en context

✗ Actieplan Nederland Open in Verbinding

✗ Verwervingstechnische aspecten

http://www.flickr.com/photos/fabiovenni/271209732/in/set-72157594426293060/

Vragen?

The more extensive a man's knowledge of what has been done, the greater will

be his power of knowing what to do.

Benjamin Disraeli (1804 - 1881)

“”

Meer informatie

Programmabureau NOiV http://www.noiv.nl

Bureau Forum Standaardisatie http://www.forumstandaardisatie.nl

Openheid van ICT via Inkoop

NEVI Kringbijeenkomst Zuid-Nederland

Eindhoven, 20 april 2009

Fabrice Mous, programmabureau NOiV

Synopsis

Deze presentatie behandelt, naast de beleidsmatige context van het overheidsbeleid omtrent open standaarden en open source software ook de praktische betekenis voor de verwerving van diensten en producten voor de IT-functie van de organisatie.