Ondernemerschap, verantwoordelijkheid en duurzaamheid

Studium Generale Unimaas, 20 november 2008

Alles is duurzaam?

• Duurzame economie• Duurzaam ondernemen• Duurzame visvangst• Duurzame cosmetica• Duurzame chemie• Duurzaam Onderwijs• Duurzaam Hoger Onderwijs• Duurzame uitvaarten• Duurzaam schoonmaken• ….

Duurzaam is ingewikkeld?

• Grondstoffen• Transport• Productieprocessen• Keten-

verantwoordelijkheid• Afvalmanagement• Cradle to Cradle• Biodiversiteit• Eco-efficiency• Milieu-indicatoren• Best in class• Triple bottom line

• Arbeidsomstandigheden• Arbeidsvoorwaarden• Dictatoriale regimes• Life cycle analysis• Stakeholder-engagement• Klimaat• Ecologische voetafdruk• Eco-design• License to operate• …

5 BoVOS-regels

1. Er is echt een groot probleem2. Als u het niet aanpakt, wie dan wel?3. Wat levert u nu eigenlijk?4. Vind uw product of dienst opnieuw uit5. Doe vervolgens uw huiswerk

Biodiversiteit ecosystemen

Temperate Grasslands & Woodlands

Temperate Broadleaf Forest

Tropical Dry Forest

Tropical Grasslands

Tropical Coniferous Forest

Mediterranean Forests

Tropical Moist Forest

0 50 100

Percent of habitat (biome) remaining

Habitat Loss to 1990

Biomass of Table Fish (tons per km2)

19002000

Klimaatverandering

280

300

320

340

360

380

400

1954 1969 1983 1998 2012

CO2

Concentration (ppm)

Source: Keeling and Whorf, 2005.

Oorzaken, mechanismen

Jaren ’60: wet van Commoner:• Milieudruk = B*C*T

B = bevolkingC = consumptie/hoofdT = technologie

0

10

20

30

40

50

60

500 700 900 1100 1300 1500 1700 1900 2100

Year

$1 trillion in 1900

$10 trillion in 1967

$52 trillion in 2003

World GDP (trillion 1990 dollars)

Source: DeLong 1998

Met het oog op morgen…

• Verlies biodiversiteit (soortenrijkdom)• Klimaatverandering• Verlies natuur/habitats/groene ruimte• Erosie, verlies bodemvruchtbaarheid• Lokale luchtverontreiniging• Verspreiding toxische (giftige) stoffen• Vermesting • Zoetwaterschaarste

Gemeenschappelijke oorzaken

Voorwaarden verandering

Jared Diamond – Collapse:• Waarneming van de veranderingen• Eigen gedragspatronen als

(mede)oorzaak zien• Gedragspatronen zien als keuze: andere

opties zijn mogelijk• Kracht opbrengen om afscheid te

nemen van oude patronen en zich nieuwe eigen maken

‘Natuurlijk handelen‘ is eigenbelang

Value (per hectare)

0

$2000

$4000

Mangrove Shrimp Farm

Coastal Protection (~$3,840)

Timber and Non-timber products ($90)

Fishery nursery ($70)

Net: $2,000 (Gross $17,900 less costs of $15,900)

Pollution Costs (-$230)

Less subsidies (-$1,700)

Restoration (-$8,240)

Mangrove Conversion

Private Net Present Value per hectare

Mangrove: $91

Shrimp Farm: $2000

19871999Public Net Present Value per hectare

Mangrove: $1,000 to $3,600

Shrimp Farm: $-5,400 to $200

Source: Millennium Ecosystem Assessment; Sathirathai and Barbier 2001

Source: UNEP

Handelen als het eigenbelang in het geding komt

• Acties maatschappelijke organisaties

• Consumenten• Maatregelen overheid• Financiële wereld• Marktkansen • Goed burgerschap• Persoonlijke

betrokkenheid

Wat hebben toekomstige generaties eigenlijk

voor mij gedaan?

Groucho Marx

Motieven en keten

Voorwaarden voor succes

V

V

D

= Visie= Vent/vrouw (leiderschap)= Drama

•Wetenschap•Coalities•Geloofwaardigheid•Geregisseerd proces•Lange adem

Duurzaam = kans

• Bedreigingen en zorgen worden vroeger of later maatregelen

• Wie vooruitloopt komt in voorkeurspositie• Maar ‘t kan even duren…

Alle methoden zijn gelijk, maar sommige zijn meer gelijk dan andere…. BoVOS:1

• Bedenk, maak, ontwerp, produceer, verkoop, geef les, houd huis, bied aan…

• Alsof u zelf en uw kinderen…• Volledig met de gevolgen van uw keuzes

worden geconfronteerd

1 BoVOS = BoerenVerstand Oude Stijl

5 BoVOS-regels

1. Er is echt een groot probleem2. Als u het niet aanpakt, wie dan wel?3. Wat levert u nu eigenlijk?4. Vind uw product of dienst opnieuw uit5. Doe vervolgens uw huiswerk

Bovos3: wat levert u eigenlijk?

Dit is geen stoel.

Dit is geen fosforzuur.

Dit is geen lamp.

Dit is geen wegenbouw.

Dit is geen gaswinning

Product > dienst > beleving/functie > concepten

• Stoel > zitten > prettige en creatieve omgeving • Olie en gas > energie > warmte, licht, beweging >

gewonnen uit natuur die we beter achterlaten dan we ‘m aantroffen

• Fosforproducten > fosforzuur > bouwstenen van leven• Lampen > armaturen > optimaal verlichte werkplek• Wegen > verplaatsing > ruimtelijke inrichting

Wat levert u nu eigenlijk?

BoVOS 4: vind uw product of dienst opnieuw uit

1. Welke functie(s)?2. Welke hard- en software nodig?3. Hoe lang, gebruiksduur en –veranderingen?4. Voor welke gebruiker(s)?5. Wat gebeurt er na de gebruiksduur? 6. 0 CO2 of beter

7. 0 biodiversiteitsverlies of +8. Afval = grondstof9. Nieuwe arrangementen en coalities10. Van niche naar mainstream

BoVOS 5: doe vervolgens uw huiswerk

Bloed zweet en tranen:• LCA’s• Energie- en exergie-analyses• Ketenanalyse• Actorenanalyse• Biodiversiteits-footprint• Compensatie-opties• Etc. etc

Proactief management

Coram: Waterbesparing en duurzaam design

Ketenbeheer

ThermPhos: minder grondstoffen en emissies door ketensluiting

Zelf de toekomst scheppen

TLN, KNV, EVO: milieubeleidvoor verkeer en vervoer

Zelf de toekomst scheppen

NAM: nieuw Waddenbeleid voor gaswinning, schelpdiervisserij, natuurinvesteringen

Sociaal dilemma doorbreken

• Grenzen aan individuele stappen• Gelijk speelveld nodig• Liefst een speelveld dat overhelt naar

duurzaamheid• Overheden zijn er om dat te creeren• Burgers en bedrijven willen meer dan

overheid nu doet• Dus: zelf verantwoordelijkheid nemen

voor beter beleid

www.jpvs.nl