Toerisme Vlaanderen, i.s.m.

AVICENNA, medische opleiding en consultancy

OPLEIDING

HULPVERLENING VOOR REISLEIDERS

OPLEIDINGHULPVERLENING VOOR REISLEIDERS

Module 5specifieke noodsituaties

Toerisme Vlaanderen, i.s.m.AVICENNA, medische opleiding en consultancy

Inleiding

� inhoud module 5� veel voorkomende ongevallen die een

specifieke aanpak vragen� verdrinking, elektrocutie, vergiftiging� hulp bij het verplaatsen van een S.O.

Elektrocutie

� wat� ontstaat als het lichaam in contact komt met

elektriciteit� het lichaam is een goede geleider� zelfs een kleine elektrische stroom kan

ernstige schade aanrichten� letsels afhankelijk van

�de stroomsterkte �de weerstand�de spanning van de bron�de frequentie (bij wisselstromen)

�de duur van het contact �weg die de stroom door het lichaam volgt

Elektrocutie

� mogelijke oorzaken� rechtstreekse aanraking met een niet of

slecht geïsoleerde elektrische geleider� rechtstreekse aanraking met twee elektrische

geleiders met verschillende spanning� onrechtstreekse aanraking: door contact met

een toestel waarvan de behuizing door een defect onder spanning komt te staan

Elektrocutie

� preventie� raak nooit een ongeïsoleerd snoer aan of een

snoer waarvan de isolatie is beschadigd� schakel steeds de elektriciteit uit als je bvb.

een lamp vervangt� koppel defecte toestellen los van het

elektriciteitsnet� reinig elektrische toestellen nooit met natte of

vochtige doeken� vermijd het gebruik van

elektrische toestellen in bad

Elektrocutie

� symptomen� tijdelijke tintelingen� spierkrampen en –letsels� breuken door hevige spiercontracties� verwondingen door de val� stoornissen aan het zenuwstelsel (mogelijk

bewustzijnsverlies)� stoornissen aan het urinestelsel� ernstige uitwendige en/of inwendige

brandwonden� ademhalingsstilstand� hartritmestoornissen / hartstilstand

Elektrocutie

� handelen� respecteer de algemene benadering van een

noodsituatie � zorg in het bijzonder voor veiligheid

� raak nooit een slachtoffer aan dat nog verbonden is met een elektrische stroombron

� schakel de elektriciteit uit of zorg voor een onderbreking van de stroom door de stekker uit het stopcontact te halen

� verleen EHBO in functie van de verwondingen� respecteer de prioriteitenlijst � controleer geregeld de vitale functies

Verdrinking

� wat � toestand van zuurstoftekort

�door vocht in de longen (natte verdrinking) �door het instinctief afsluiten van het

strottenhoofd bij onderdompeling in een vloeistof (duikreflex)

Verdrinking

� mogelijke oorzaken� uitputting tijdens zwemmen in rivier� onderkoeling� hartaanval� bij het duiken met het hoofd op de rotsen

vallen�Black-out bij scuba-duikers.� hydrocutie: een hevige reactie bij contact met

water waardoor een plotse hartstilstand optreedt.

Verdrinking

� mogelijke symptomen� S.O. doet verwoede pogingen om boven water te

blijven maar gaat regelmatig onder� de drenkeling ligt roerloos in het water

� handelen� redden van een drenkeling moet door ervaren

zwemmers worden gedaan

� gooi een drenkeling die nog bij bewustzijn is iets drijvends toe

� Als het slachtoffer niet meer bij bewustzijn is, zwem er naar toe en hou het hoofd boven water

Verdrinking

� eens het S.O. aan de kant is:� controleer de vitale functies� start indien nodig CPR� verlies geen tijd met het proberen

leegmaken van de longen� als het slachtoffer normaal ademt

� leg S.O. in veiligheidshouding

� voorkom dat het verder afkoelt

� elke drenkeling moet naar het ziekenhuis worden gebracht

Hydrocutie

� wat� reactie op het contact van het lichaam met

koud water� kan leiden tot bewustzijnsverlies en tot

verdrinking � oorzaken

� een frisse duik na een zonnebad� een te koud bad of een te koude douche� een intensieve sportieve inspanning voor het

baden� rijkelijke maaltijd voor het baden� allergie tegen koud zeewater

Hydrocutie

� mogelijke symptomen� duizeligheid�S.O. heeft het gevoel flauw te gaan vallen� huiduitslag en jeuk� vermoeidheid en plotse slaperigheid� benauwdheid� rillingen en klappertanden

Hydrocutie

� handelen� controleer en vrijwaar de vitale functies� reanimeer indien nodig� bewust S.O. kan je geleidelijk opwarmen

� preventie� ga niet in het water na een maaltijd � blijf niet lang in de zon vooraleer je gaat

baden, vooral bij watertemperatuur lager dan 18°

� blijf niet langer dan 15 minuten in het water bij het eerste bad

� ga altijd geleidelijk aan het water in

Vergiftiging

� wat� gevolg van het contact met een schadelijke

stof � stof kan op verschillende manieren in het

lichaam terechtkomen � veroorzaakt ongewenste effecten � het menselijk lichaam beschikt over

mechanismen om schadelijke stoffen af te breken en weer uit te scheiden

� In geval van vergiftiging: ontoereikende mechanismen

Vergiftiging

� manieren van vergiftiging via� de spijsvertering� de luchtwegen� de huid en de slijmvliezen � injecties in de bloedsomloop

� mogelijke oorzaken� blootstelling aan giftige producten door

ongevallen of ondeskundig gebruik� beten van sommige slangen of insecten� inname door inhalatie of injectie� drinken van vloeistoffen

Vergiftiging

� mogelijke symptomen� bewustzijnsstoornissen� ademhalingsmoeilijkheden� abnormale polsslag�wijde of nauwe pupillen� bleke, blauwe, klamme huid� braken of braakneigingen� buikkrampen� stuipen� prikplaatsen van injectienaalden� dalende lichaamstemperatuur

Vergiftiging

� handelen� respecteer de prioriteiten van de benadering

van een noodsituatie � schenk aandacht aan je eigen veiligheid� zoek de oorzaak van de vergiftiging

� zoek verbanden tussen aanwijzingen voor mogelijke gevaren op de vindplaats van het S.O.

� zoek naar verpakkingen van medicijnen of van chemische producten

� zoek naar bronnen van giftige gassen

Vergiftiging

� handelen�maak een snelle inschatting van de toestand

van het slachtoffer� verwittig de hulpdiensten� zorg voor een vrije ademweg en controleer

regelmatig de vitale functies � geef het slachtoffer een aangepaste houding� stel het slachtoffer gerust en hou het kalm� blijf regelmatig de vitale functies controleren� bij vergiftigingen door de huid

verwijder kledij

Vergiftiging

� info aan hulpdiensten� gaat het om een vaste, vloeibare of vluchtige

stof?� geur van de stof� de merknaam� de maximale ingenomen hoeveelheid � de waarschijnlijke ingenomen hoeveelheid� het tijdstip waarop de vergiftiging gebeurde� de toestand, de leeftijd, het gewicht en de

fysieke gesteldheid van het slachtoffer

Vergiftiging

� specifiek handelen bij vergiftiging via spijsvertering� respecteer de algemene principes van de

benadering van een noodsituatie!� dek het slachtoffer toe om afkoeling te

vermijden� hou eventueel braaksel bij voor ontleding in

het ziekenhuis� blijf de vitale functies controleren

Vergiftiging

� specifiek handelen bij vergiftiging via spijsvertering met bijtende stoffen� vermijd dat het slachtoffer gaat

braken� let op:

�petroleumproducten verdampen snel�gevolg: kan longontsteking

veroorzaken door inademing van dampen

Vergiftiging

� specifiek handelen bij vergiftiging via spijsvertering met niet bijtende producten� inname van medicijnen, planten,

paddestoelen � zo snel mogelijk laten braken

� behalve� stoornissen in de vitale functies�neiging tot stuipen�S.O. dat recent een hartinfarct heeft gehad�geen drinken geven

Vergiftiging

� voedselvergiftiging� voedselvergiftiging is de term die in de

volksmond wordt gebruikt voor:� voedselbesmetting: bacteriën in het voedsel� voedselallergie: overgevoeligheid op een

product dat op zichzelf niet giftig is� voedselvergiftiging: tijdens de fabricage van

het voedsel is een giftig bestanddeel in het voedsel geslopen

Vergiftiging

� mogelijke symptomen� huiduitslag� onwel zijn� gezwollen huid (aan gezicht of het hele

lichaam)� shock

Vergiftiging

� handelen� respecteer de algemene principes van de

benadering van een noodsituatie!� zorg voor de identificatie van de mogelijke

vergiftigingsbron� dien medicinale houtskool toe

Vergiftiging

� vergiftiging via inademing� wat

� prikkeling en beschadiging van de slijmvliezen van de ademweg en de longen

� kan via de longen in de bloedbaan terechtkomen

� kan leiden tot bewustzijnsstoornissen en zelfs tot ademhalings- en circulatiestilstand

Vergiftiging

� handelen� respecteer de algemene principes van de

benadering van een noodsituatie!� breng het slachtoffer onmiddellijk in frisse

lucht� dek het slachtoffer toe� let op bij giftige stoffen die via de huid worden

opgenomen� blijf de vitale functies controleren

Vergiftiging

� koolstofdioxide� kleurloos en reukloos gas� koolzuur wordt veel gebruikt in frisdranken� kooldioxide komt veel voor in bezinkputten,

gistingskelders, voedersilo’s, waterputten, rook

� eigenschappen� zwaarder dan lucht � vormt een onzichtbare en afgebakende laag

boven de aanwezige luchtlaag

Vergiftiging

� mogelijke symptomen koolstofdioxide� na 3 tot 5 min verstikkingskramp

� handelen� de ruimte kan alleen betreden

worden met ademhalingstoestel� het slachtoffer moet zo snel mogelijk

geëvacueerd worden� reanimatie indien nodig

Vergiftiging

� koolmonoxide (C.O.)� ontstaat door onvolledige verbranding � koolmonoxide is kleurloos en reukloos,

explosief en bijzonder giftig�CO intoxicatie leidt tot zuurstoftekort

� ernst van de CO intoxicatie is afhankelijk van�CO concentratie� de verblijfsduur in de met CO gevulde ruimte� geleverde inspanningen� persoonlijke weerstand

Vergiftiging

� een CO intoxicatie verloop als volgt:� hoofdpijn en misselijkheid tot knellende hoofdpijn� spierzwakte, lusteloosheid� duizeligheid, vermoeidheid� gestoord gezichtsvermogen� ademhalingsonderdrukking� bewusteloosheid� aanvankelijk normale gelaatskleur� ernstige ademhalingsstilstand� roze gelaatskleur� ademhalingsstilstand� hartstilstand

Vergiftiging

� handelen� respecteer de algemene principes van de

benadering van een noodsituatie� sluit gasleidingen af� schakel geen elektriciteit aan of uit� haal verschillende malen diep adem alvorens

het lokaal te betreden� adem zo oppervlakkig en zo weinig mogelijk � verlucht de ruimte (open of breek ramen)� neem, indien mogelijk, de oorzaak weg � zorg voor de veiligheid van het S.O. en

evacueer het

Vergiftiging

� vergiftiging door prikkelde gassen� oplosbaar in water (bijvoorbeeld chloor,

ammoniak)� prikkelen slijmvliezen van ogen, neus, keel � gevaar: oppervlakkige maar aanhoudende

stoornis van de ademhalingsfunctie door prikkelhoest

� niet oplosbaar in water (bijvoorbeeld fosgeen)� soms weinig prikkelingsverschijnselen bij

dosissen die toch gevaarlijk kunnen zijn� gevaar: het gevoel van irritatie bij lage

dosissen ontbreekt

Vergiftiging

� handelen� respecteer de algemene principes van de

benadering van een noodsituatie� haal het slachtoffer uit de gevarenzone en

breng het in frisse lucht� verwijder de kleren van het slachtoffer� help het slachtoffer douchen en gebruik

eventueel een oogdouche� laat het slachtoffer geen inspanningen doen� absolute rust ook bij herstel van de toestand

(4 tot 8 uur)� laat het slachtoffer niet roken

Vergiftiging

� vergiftiging via de huid� bepaalde stoffen kunnen doorheen de huid

worden opgenomen en zo in de bloedbaan terechtkomen

� kan spierverlammingen veroorzaken waardoor ernstige ademhalingsproblemen ontstaan

Vergiftiging

� handelen� respecteer de algemene principes van de

benadering van een noodsituatie� spoel overvloedig met water� kleed het slachtoffer tijdens het spoelen uit� zorg ervoor dat je zelf niet met het product in

contact komt�wrijf nooit hard op de huid of breng er zeker

zelf geen producten op aan� blijf de vitale functies controleren in

afwachting van de komst van de hulpdiensten

Vergiftiging

� vergiftiging door inspuiting� giftige producten die met een injectienaald

rechtstreeks in de bloedbaan worden geïnjecteerd

� handelen� respecteer de algemene principes van de

benadering van een noodsituatie� leg het slachtoffer neer� leg ijs op de injectieplaats� probeer het slachtoffer te kalmeren� blijf de vitale functies controleren

Vergiftiging

� vergiftiging door giftige stoffen langs de huid� de reactie van de huid op toxische producten is

afhankelijk van:� de aard en concentratie van het product op

de huid� duur van het contact� temperatuur en aard van het contact (bvb.

onder druk)� toestand van de opperhuid (leeftijd,

voorgaande beschadigingen)� kwaliteit van het afweersysteem

Vergiftiging

� handelen� spoel minimaal 20 minuten� verwijder kledij� zorg dat je zelf niet met het product in contact

komt!�wrijf nooit hard op de huid en breng er nooit

een ander product op aan� als het product in de ogen terecht is gekomen:

� gebruik oogdouche gedurende 15 minuten� spoel het oog zodanig dat het spoelwater niet

in het andere oog terecht komt

Vergiftiging

� overgevoeligheidsreacties� het lichaam probeert binnengedrongen

allergenen onschadelijk te maken� overgevoeligheidsreactie: het lichaam dat op

een buitensporige manier reageert

Vergiftiging

� mogelijke symptomen� algemeen gevoel van onwel zijn�mogelijk een snelle achteruitgang van de

vitale functies� verspreide huidreactie (mogelijk over het hele

lichaam)� zwelling van gezicht en oogleden� ademhalingsmoeilijkheden�warm aanvoelende huid� snelle polsslag�misselijkheid, braken, diarree

Vergiftiging

� handelen� respecteer de algemene principes van de

benadering van een noodsituatie� let op symptomen die naar shock verwijzen� blijf de vitale functies controleren

Evacuatie

Als je niet snel professionele hulpverleners bereiken

� Weeg af of de toestand van het S.O. toelaat � te wachten tot professionele hulpverleners

verwittigd kunnen worden en ter plaatse kunnen komen

of� zelf het S.O. te evacueren en transporteren

Evacuatie

� algemene regel: S.O. wordt niet verplaatst� hulp bieden bij het verplaatsen� mogelijke situaties:

� lichtgewond S.O. verplaatsen om spoelen van brandwonden mogelijk te maken

�S.O. met verstuikte enkel op wandeling verplaatsen

� zonder kwetsuren erger te maken

Evacuatie

� ondersteunen van S.O. met één hulpverlener� neem plaats naast S.O., aan gezonde zijde� plaats je ene hand rond de rug van het S.O. � leg arm van S.O. over je schouder en neem

de pols vast� plaats je bekken tegen het bekken van S.O.� tijdens het stappen ondersteun je het S.O.

Evacuatie

� ondersteunen van S.O. met twee hulpverleners�S.O. neemt plaats tussen de twee

hulpverleners�S.O. legt de armen om de schouders van de

hulpverleners� de helpers nemen de arm vast, hun andere

arm leggen ze om het S.O.

� opmerking: beide methoden zijn het best indien de hulpverlener(s) en het slachtoffer ongeveer even groot zijn

Evacuatie

� geïmproviseerde stoel� twee hulpverleners � neem elkaar bij dezelfde pols (beide linker-

of beide rechterpols)� buig beide door de benen, zodat het S.O. kan

zitten op de greep�S.O. legt de armen over de schouders van de

hulpverleners� één hulpverlener kan met de vrije arm de rug

ondersteunen� de andere hulpverlener kan eventueel

het gekwetste lidmaat ondersteunen