Verdwenen in de Noordzee. Cultureel erfgoed onder water

Een overzicht

Marnix PIETERS

C-Mine, Genk, 22/11/2014, Herita

Inhoudstafel Inleiding Cultureel erfgoed onder water in de Noordzee: een Overzicht - Paleontologisch botmateriaal - Verdronken nederzettingen - Schijnbaar losse vondsten - Scheeps- en andere wrakken Nieuwe ontwikkelingen - Op wetgevend vlak - Op technologisch vlak Besluit

Cultureel Erfgoed onder water in de Noordzee?

Scheepswrakken ?

Inleiding

Palaeolandschappen en verdronken sites

Krijn: een Nederlandse Neanderthaler

(40.000 – 90.000 jaar)

Schedelfragment (2001) • dikke wenkbrauwboog • jonge man

CT-scan van neanderthaler- schedel met het fragment (10cm)

Cultureel Erfgoed onder water in de Noordzee: een overzicht

Paleontologisch botmateriaal

Verdronken nederzettingen

zeespiegelstijging kusterosue overstromingen aardbevingen …

Schijnbaar geïsoleerde vondsten

Wat we weten over Romeinse vondsten in het Belgische deel van de Noordzee is grotendeels te danken aan de vissers die hun vondsten gemeld of bekend gemaakt hebben. De pot gevonden door R.Barbaix uit Bredene is de enige in zijn soort die we kennen. Van opgravingen aan land zijn veel fragmenten gekend, maar dit is voor zover geweten het enige volledige stuk

graad van bewaring

uitstekend 14 5%

goed 64 22%

gemiddeld 97 33%

slecht 53 18%

zeer slecht 34 12%

niet gekend 28 10%

290 100%

Scheepswrakken: gekende posities: 290, geïdentificeerd: 228.

0

5

10

15

20

25

30

35

1 4 7

10

13

16

19

22

25

28

31

34

37

40

43

46

49

52

55

58

61

64

67

70

73

76

79

82

85

88

91

94

97

10

0

Reeks1

Aantal scheepswraksites uit de 20ste eeuw per jaar van vergaan.

20ste eeuw 212

19de eeuw 10

18de eeuw 4

17de eeuw 1

16de eeuw 1

Chronologie van gekende scheepswraksites

WO I en WO II

Amerikaans 7 6

Belgisch 43 7

Brits 72 53

Deens 2 2

Duits 64 59

Ests 1 1

Frans 9 4

Grieks 2 2

Italiaans 1 1

Lets 1 1

Liberiaans 1

Nederlands 13 2

Noors 1

Panamees 2 1

Spaans 1

Zweeds 1

Zwitsers 1 1

Niet gekend 6

Totaal 228 140

Vertegenwoordigde nationaliteiten

Nationaliteit scheepswrakken WOI en WOII

©Vlaamse hydrografie

18de-eeuws scheepswraksite

Persoonlijke voorwerpen

• Gouden zakhorloge

• Vervaardigd: Amsterdam

• Datering: 1741

• geschenk?

Zeebrugge-site

16de-eeuwse wraksite

Scheepswraksites uit WO I: 46 sites in het totaal, 19 zijn nog redelijk goed bewaard

Duikboot op de Fairy Bank

UB-10 MMS Vindictive

Recentelijke ontwikkelingen op wetgevend vlak - Op 5 augustus 2013 ratificeerde België de Unesco-conventie voor de bescherming

van het cultureel erfgoed onder water - Op 1 juni 2014 trad de nieuwe Belgische wet die deze ratificatie omzet in Belgische

wetgeving in werking waardoor het nu mogelijk wordt om erfgoed op zee te gaan beschermen.

- Essentie van die wet: 1. als je iets vindt waarvan je vermoedt dat het cultureel erfgoed kan zijn op zee moet je dat melden bij de gouverneur van West-Vlaanderen (ontvanger van het cultureel erfgoed onder water) 2. de koning kan cultureel erfgoed onder water in situ beschermen 3. gouverneur van West-Vlaanderen krijgt centrale rol 4. Het agentschap Onroerend Erfgoed en het Vlaams instituut voor de zee hebben beiden een protocol afgesloten met de gouverneur - Stand van zaken: momenteel al ongeveer een 15-tal meldingen van vondsten

geregistreerd, 2 wraksites kregen erfgoedstatus en doorlopen de procedure voor bescherming in situ.

- Er is ook een nieuwe wet op de ruimtelijke planning op zee, die voortaan ook aandacht heeft voor erfgoed.

Online databank

gerealiseerd door

agentschap

Onroerend Erfgoed

1. Experiences with the new law: b. practicalities of the new law VLIZ geeft de gouverneur de

mogelijkheid om vondsten tijdelijk

te stockeren in een loods gelegen

te Oostende-oosteroever

1. Experiences with the new law: c. brief history of the new law

www.vondsteninzee.be: hier kan u ook terecht voor verdere

informatie over de nieuwe wet met betrekking tot erfgoed in

de territoriale zee en op het continentaal plat van België

- Sinds de in werking treding van de nieuwe wet op de bescherming van het cultureel

erfgoed onder water (1 juni 2014) hebben reeds twee wraksites erfgoedstatus

gekregen: de West-Hinder en de HMS Wakeful.

West-Hinder: Belgisch lichtschip gezonken in 1913, ligt op Belgisch continentaal plat

HMS Wakeful, een Britse destroyer die zonk tijdens de evacuatie van

Dunkerque in mei 1940. De site ligt in de Belgische territoriale zee en bij

het zinken verloren ongeveer 700 personen het leven: een oorlogsgraf.

Voorschip (dl 2)

Achterschip (dl 1)

Zogenaamde ‘oorlogsgraven’

www.sea-arch.be ‘Archeologisch erfgoed in de Noordzee’

project loopt van 2013-2016

Recente ontwikkelingen op technologisch vlak

Belangrijkste doelstellingen van het project 1. Ontwikkeling van een snelle + kwaliteitsvolle methodiek voor inschatten van archeologisch potentieel van geaffecteerde gebieden

- Welke technieken leveren meest relevante informatie (offshore + intertidaal)

- Nadruk op data-integratie en visualisatie (ruimtelijke data infrastructuur SDI)

- Generische methodologie! 2. Voorbereiding van een duidelijk beleid + wettelijke omkadering met betrekking tot marien archeologisch erfgoed

- Duurzaam en transparant beheer van onderwatererfgoed

- Inkadering in ruimtelijke planning en geïntegreerd kustbeheer

3. Onderwatererfgoed beter bekend maken bij de verschillende belanghebbenden en het brede publiek

- Aanbevelingen voor ‘best practice’ en vondsten op zee

- Workshops, demo-sessies, brochures, media

Overleg Vlaamse havens 02/10/2013 www.sea-arch.be

‘subbottom’ of seismische beeldvorming met hoge resolutie

Protocollen voor archeologische vondsten

Dank voor uw aandacht!

Besluit Veel veranderd op korte tijd Blijft nog heel veel werk over Hoop dat ik u overtuigd heb van het belang van cultureel erfgoed onder water