Onderwijskunde: secundair onderwijs 1

1

Het maken van een goede lesvoorbereiding

1. Van het CIPO-model naar een lesvoorbereidingsmodel2. Waarom een lesvoorbereiding?3. Onderdelen van een lesvoorbereiding

3a. Horizontale lesopbouw3b. Verticale lesopbouw3c. Combinatie van horizontale en verticale lesopbouw3d. Voorblad3e. Synthese

4. Checklist voor een goede lesvoorbereiding

Inhoudstafel

2

1. Van het CIPO-model…

3

CONTEXT

INPUT

• Leerling• Leerkracht• School

PROCES

• Klasniveau• Schoolniveau

OUTPUT

• Prestaties• Leerwinst• welbevinden

= schematische voorbereiding van aanpak les

doel: grondig nadenken over alle aspecten van de les

bruikbaar voor alle vakgebieden

voor elke les (volledig) uitschrijven (1e jaar)

… naar een lesvoorbereidingsmodel

4

Stappen om tot lesrealisatie te komen:

1) nadenken over het lesonderwerp bronnen raadplegen didactische componenten vormgeven

2) LVB uitschrijven

3) LVB voorleggen aan docenten en mentor

4) lesrealisatie voorbereiden5

• Steun

• Communicatie naar anderen

• Hergebruik

2. Waarom een lesvoorbereiding?

6

Een lesvoorbereiding =

• Uitgeschreven document in 3 kolommen• Opbouw volgens verschillende fasen• Voorblad• Werkblaadjes• Bordschema• Powerpointpresentatie• …

3. Onderdelen van een lesvoorbereiding

= HORIZONTALE OPBOUW

= VERTICALE OPBOUW

7

3. Onderdelen van een lesvoorbereiding3a. Horizontale lesopbouw

8

T/D LEERINHOUD METHODE

TimingDoelstellingen WAT moeten de

leerlingen kennen / kunnen?

HOE ga ik een bepaald stuk aanpakken?

9

T/D LEERINHOUD METHODE• Timing• Doelstellingen

• Korte nieuwe leerinhoud (ook vaardigheden!)

• Nieuwe woorden en verklaringen• Definities, regels, voorbeelden• Tabellen, grafieken, schema’s, conclusies• Oplossingen van oefeningen en taken• Antwoorden op vragen• Mogelijke denkstrategieën van lln.

Essentie per fase Werken met titels en tussentitels Opdelen in stapjes

• Werkvorm(en)• Didactisch principe• Media & materiaal• Belangrijkste vragen (geen

antwoord)• Opdrachten• Organisatie (bv. banken

verschuiven, wie deelt de blaadjes uit, …)

• Herhalings- of controleactiviteiten

!!!BELANGRIJKE SLIDE!!! (met afspraken)

10

• Groepjes per 3

• Maak de puzzel voor de les rond ‘reclame’ compleet: plaats de verschillende stukjes in de juiste kolommen van het lesvoorbereidingsformuliero ‘Leerinhoud’o ‘Methode’o ‘Timing’: denk eens na over hoe lang elk deeltje zou duren in een les van 50’

• Hou rekening met de afspraken rond de horizontale lesopbouw!

• Oplossing

Toepassing ‘horizontale lesopbouw’

11

3. Onderdelen van een lesvoorbereiding3b. Verticale lesopbouw

12

• Verticale lesopbouw = indeling in lesfasen

• Hoe ziet de globale structuur van een les eruit?1) Instap2) Midden 3) Slot

Kijk terug naar de lesvoorbereiding van ‘reclame’. Tracht de drie lesfasen te onderscheiden.

13

• Indeling in instap – midden – slot is te breed verfijning nodig

• Welke functie heeft elk van deze lesfasen?

14

Lesfase

1. Instap

2. Midden

3. Slot

Functie?

HerhalingIntroductieMotivatieDOELEN

DOELENVerwerking als 2de Verwerving (theorie) als 1ste

SamenvattingHerhalingVooruitblikEvaluatie

Hoe vul je deze lesfasen nu in?

Les = onderwijsleerproces

‘Hoe leren jongeren?’

Zicht krijgen op hun leerproces

Via effectief onderwijs

Model van Directe instructie15

Effectieve Directe Instructie (Hollingworth & Ybarra, 2009): verdere verfijning in lesfasen

16

Onderdelen van een EDI-les1. Lesdoel meedelen2. Activeren van voorkennis3. Het concept onderwijzen (meer theoretisch)4. Vaardigheden onderwijzen5. Het belang van het lesdoel onderwijzen6. Begeleide inoefening7. Lesafsluiting (te vroeg?!)8. Zelfstandige verwerking9. Verlengde instructie10. Periodieke terugblik (evaluatie)

Denk na over het doel van elke lesfase: waarom is het belangrijk om deze fase op te nemen in je lesopbouw?

Onderdelen EDI Doel

1. Lesdoel delen Ll. krijgt interesse in de leerstof

2. Activeren van voorkennis Ll. legt linken met zaken die hij al weet

3. Het concept onderwijzen Lkr. denkt na over verwoording van de theorieLkr. Legt nieuwe begrippen uit d.m.v. voorbeelden

4. Vaardigheden onderwijzen Lkr. vat instructies samen in een aantal heldere stappen

5. Het belang van het lesdoel onderwijzen Lkr. hamert op relevantie van de leerstof

6. Begeleide inoefening Ll. gaat aan de slag met de leerstofLkr. krijgt zicht of alles duidelijk is

7. Lesafsluiting Lkr. controleert of lesdoelen bereikt zijnLkr. stuurt bij waar nodig

8. Zelfstandige verwerking Lln. bewijzen dat ze lesdoelen beheersen

9. Verlengde instructie Lkr. gaat verder aan de slag met lln. die leerstof onvoldoende beheersen

10. Periodieke terugblik Lkr. synthetiseert de lesLkr. plaatst de leerstof in de context van een lessenreeksLkr. reflecteert over de gegeven les

17

Onderdelen EDI Doel

1. Lesdoel delen Ll. krijgt interesse in de leerstof2. Activeren van voorkennis Ll. legt linken met zaken die hij al weet3. Het concept onderwijzen Lkr. denkt na over verwoording van de theorie

Lkr. Legt nieuwe begrippen uit d.m.v. voorbeelden

4. Vaardigheden onderwijzen Lkr. vat instructies samen in een aantal heldere stappen5. Het belang van het lesdoel onderwijzen Lkr. hamert op relevantie van de leerstof6. Uitleggen, voordoen en hardop denken Lkr. denkt na over wijze waarop leerstof wordt aangeboden aan lln.

7. Begeleide inoefening Ll. gaat aan de slag met de leerstofLkr. krijgt zicht of alles duidelijk is

8. Lesafsluiting Lkr. controleert of lesdoelen bereikt zijnLkr. stuurt bij waar nodig

9. Zelfstandige verwerking Lln. bewijzen dat ze lesdoelen beheersen10. Controleren van begrip Lkr. doet aan procesevaluatie en stuurt bij waar nodig

11. Verlengde instructie Lkr. gaat verder aan de slag met lln. die leerstof onvoldoende beheersen

12. Periodieke terugblik Lkr. synthetiseert de lesLkr. plaatst de leerstof in de context van een lessenreeksLkr. reflecteert over de gegeven les

18

Onderdelen EDI Doel Verticale lesopbouw

1. Lesdoel delen Ll. krijgt interesse in de leerstof Motivatie en oriëntatie

2. Activeren van voorkennis Ll. legt linken met zaken die hij al weet Terugblik en herhaling

3. Het concept onderwijzen Lkr. denkt na over verwoording van de theorieLkr. Legt nieuwe begrippen uit d.m.v. voorbeelden

Verwerving

4. Vaardigheden onderwijzen Lkr. vat instructies samen in een aantal heldere stappen Verwerving

5. Het belang van het lesdoel onderwijzen

Lkr. hamert op relevantie van de leerstof Motivatie

6. Uitleggen, voordoen en hardop denken

Lkr. denkt na over wijze waarop leerstof wordt aangeboden aan lln. Verwerving

7. Begeleide inoefening Ll. gaat aan de slag met de leerstofLkr. krijgt zicht of alles duidelijk is

VerwerkingEvaluatie

8. Lesafsluiting Lkr. controleert of lesdoelen bereikt zijnLkr. stuurt bij waar nodig

SamenvattingEvaluatie

9. Zelfstandige verwerking Lln. bewijzen dat ze lesdoelen beheersen Evaluatie

10. Controleren van begrip Lkr. doet aan procesevaluatie en stuurt bij waar nodig Evaluatie

11. Verlengde instructie Lkr. gaat verder aan de slag met lln. die leerstof onvoldoende beheersen Evaluatie

12. Periodieke terug- en vooruitblik

Lkr. synthetiseert de lesLkr. plaatst de leerstof in de context van een lessenreeksLkr. reflecteert over de gegeven les

SamenvattingOriëntatieEvaluatie

19

20

CUMULATIEF

LEREN!

• Bespreking EDI-model+

Model als handvat, maar flexibiliteit en nuancering nodig!- Model is hulpmiddel!- Evenwicht tussen sturing (directe instructie) en

loslaten (indirecte instructie)- Evaluatie is een continu proces- Niet elke fase hoeft tijdens elke les aan bod te komen!- Niet altijd in dezelfde volgorde!

21

-

3. Onderdelen van een lesvoorbereiding3c. Combinatie van horizontale en verticale

lesopbouw

22

T/D LEERINHOUD METHODEINSTAP

MotivatieTerugblikOriëntatie

MIDDENVerwervingVerwerking

SLOTEvaluatieTerug- en vooruitblik

Voorbeeld ‘reclame’

23

• Vorm groepjes per 3.

• Stel aan de hand van de gekregen informatie een lesvoorbereiding rond het thema ‘pesten’ op. De les duurt 50’.

• Hou rekening met de verticale én de horizontale opbouw!

• Gebruik de juiste naamgeving!

• Nabespreking

Toepassing ‘horizontale en verticale lesopbouw’

24

3. Onderdelen van een lesvoorbereiding3d. Het voorblad

25

• Belangrijk onderdeel van een LVB!

• Moet altijd volledig ingevuld worden!

• Voorbeeld: blanco

• Voorbeeld: pesten

26

3. Onderdelen van een lesvoorbereiding3e. Synthese

27

• LVB = voorblad + horizontale opbouw + verticale opbouw (+ bijlagen)

• LVB = combinatie van alle voorgaande hoofdstukken in deze cursus

H 2: beginsituatieH 3: doelgericht werkenH 5: didactische principesH 6: didactische werkvormenH 7: leermiddelen en evaluatieH 8: evaluatie

28

Van het CIPO-model naar een lesvoorbereiding…LESONTWERP (voorblad)

Naam: Opties: Klas en lokaal: aantal lln:

Datum: Vakmentor S.O:Stageschool: Vak:LESONDERWERP LEERPLAN

Verwijzing naar het leerplan Concept

MEDIA

BRONNEN

BEGINSITUATIE

LESDOELEN

BIJLAGEN

Bordplan: ja - neen

Presentatie (ppt): ja - neen

Oefeningen: ja - neen

Werkblaadjes: ja - neen

Eigen uitvoeringen: ja - neen

Hoofdstuk 2

Hoofdstuk 3

Hoofdstuk 7

Van het CIPO-model naar een lesvoorbereiding…

T/D LEERINHOUD METHODEINSTAP

MotivatieTerugblikOriëntatie

MIDDENVerwervingVerwerking

SLOTEvaluatieTerug- en vooruitblik

Hoofdstuk 6

Hoofdstuk 8

Hoofdstuk 5

T/D Leerinhoud Methode

‘5

D3

De ene taal is de andere niet: reclame en reclametaal (LB p. 261 e.v.)1. Het communicatiemodel (vorige les)2. Reclame is alomtegenwoordigJe komt op heel uiteenlopende plaatsen en momenten in contact met reclame bijvoorbeeld in kranten en tijdschriften, op radio en televisie, maar ook in de brievenbus, op de rug van de sportfietser, op de tram, de drankautomaat…

Agenda invullen Even terugverwijzen naar het communicatiemodel van vorige les. Korte klassikale bespreking, linken aan eigen ervaringen van lln.Brainstorming op het bord- Stel je een gewone schooldag voor, op welke manieren kom je in aanraking met reclame?- De leerlingen komen enkele antwoorden op het bord schrijven en noteren ondertussen op het

werkblaadje.

‘5

D1

3. De invloed van reclameLezers, luisteraars en kijkers komen de hele dag in contact met reclame, en zouden knap geïrriteerd kunnen raken van allemaal expliciete aansporingen. Een betere tactiek voor de zender is dus om het product onder de aandacht van zijn publiek te brengen op zo’n manier dat dit vanuit zichzelf en grotendeels onbewust, tot kopen overgaat. Die manier komt vooral neer op het spelen op de gevoelens en het onbewuste van het publiek, door te suggereren, te verrassen, uit te nodigen, gerust te stellen, te beloven, ja zelfs te irriteren: ook dat laatste levert immers aandacht op.

De lk hangt een aantal voorbeelden van reclame op het bord.Klasgesprek- Welke reclame spreekt je het meest/minst aan? Waarom?- Hoe groot schat je de invloed van reclame op jezelf?- Welke gevoelens of verlangens worden bij jou geprikkeld door de reclames? - Hoe zorgen reclamemakers ervoor dat deze gevoelens bij je opgewekt worden?

Hoofdstuk 6

Hoofdstuk 5

• Je structureert het lesonderwerp in lesfasen

• Je structureert visueel

• Je plaatst de methodische aanwijzingen naast de passende leerinhoud en doelstelling

• Je controleert of je de verschillende elementen van het CIPO-model op elkaar hebt afgestemd

4. Checklist (1)

32

• Je schrijft de belangrijkste overgangen tussen de verschillende lesfasen uit

• Je bedenkt alternatieve scenario’s voor het geval leerlingen iets niet zouden begrijpen

• Onderwijs- en leermiddelen in bijlage

• Bordplan op apart blad

• Vakspecifieke afspraken!

4. Checklist (2)

33