Departement SLO – LIONonnemeersstraat 15

9000 Genttel. 09 267 12 99

info@hetperspectief.netwww.hetperspectief.net

LESVOORBEREIDING thema: Kracht, Arbeid, Vermogen & Energie

Lesgever: Fons DresselaersData: 1 september 2014 – 21 november 2014Klas(sen): 4HAa (12), 4HAb (13), 4HT (17)Vak/module: Natuurwetenschappen

School + gemeente: Visitatie Mariakerke(Vak)mentor: Sabine SchreyenBegeleider: Kaat Van Hoecke

Beginsituatie Leerlingen/ leerlingengroepen:

Voorkennis en voorervaring van leerlingen: Nagenoeg niets m.b.t. dit lesonderwerp. Leerlingen met specifieke aandachtspunten: Blinde leerling (4HAa), Leerling met ASS (4HAb), leerlingen met

dyslexie (4HAb, 4HT) Klasgroep: ruzies met impact op de lessen (4HAa, 4HT), zeer energetische klas met uitdagend klasmanagement (4HT),

onrespectvolle houding van leerlingen t.o.v. vrouwelijk geslacht (4HAa, 4HAb, 4HT) Onderwijsomgeving: Nagenoeg alle lessen gaan door in het wetenschapslokaal van de school (uitgerust met onverplaatsbare

werkbanken, beamer en experimenteel materiaal specifieke aandachtspunten:

voor de leerlingen: GSM-gebruik is een frequent discussiepunt. Leerlingen zijn veprlicht om hun GSM vooraan te leggen bij het begin van de les.

voor jezelf: Consequentie is van uiterst belang voor goed klasmanagement.

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 1/15

THEMA: Kracht, Arbeid, Vermogen en Energie Situering in het leerplan1:

Koepel: VSKO Leerplan: D/2012/7841/079 URL: http://ond.vvkso-ict.com/vvksomainnieuw/leerplanpubliek.asp?NR=2012/079

Leerplandoelen: Lesblok 1: Kracht:

13.Voorbeelden geven dat krachten zowel vervorming als verandering van bewegingstoestand kunnen veroorzaken.14.Kracht als vectoriële grootheid omschrijven en voorstellen in een figuur van een concrete situa-tie.15.Een kracht meten met een dynamometer.16.Uit de massa van een voorwerp, de zwaartekracht op dat voorwerp bepalen.

Lesblok 2: Arbeid:17.Het begrip gewicht omschrijven en het onder-scheid met massa en zwaartekracht aangeven.18.Het begrip ‘arbeid’ gebruiken en in een aantal concrete situaties in het dagelijkse leven toelichten.19.Arbeid berekenen bij een constante kracht die evenwijdig is met de verplaatsing en dit betrekken op algemene

voorbeelden uit het dagelijkse leven. Lesblok 3: Vermogen:

20. In concrete situaties het begrip ‘vermogen‘ gebruiken en berekenen. Lesblok 4: Energie:

21.De wet van behoud van energie formuleren.

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 2/15

Inhoud

Lesblok 1:Kracht.......................................................................................................................................................................................................4Les 1.1. Theorie.......................................................................................................................................................................................................4Les 1.2. Practicum (1e evaluatiemoment)...............................................................................................................................................................5Les 1.3. Practicum verbeteren + oefeningen (powerpointpresentatie)....................................................................................................................6Lesblok 2:Arbeid.......................................................................................................................................................................................................7Les 2.1. Theorie.......................................................................................................................................................................................................7Les 2.2. Oefeningen.................................................................................................................................................................................................8Les 2.3. 2e evaluatiemoment...................................................................................................................................................................................8Lesblok 3:Vermogen..................................................................................................................................................................................................9Les 3.1. Herhaling + Theorie...................................................................................................................................................................................9Les 3.2. Oefeningen...............................................................................................................................................................................................10Les 3.3. Practicum (3e evaluatiemoment).............................................................................................................................................................11Lesblok 4:Energie....................................................................................................................................................................................................12Les 4.1. Theorie.....................................................................................................................................................................................................12Les 4.2. Presentaties over energievormen (4e evaluatiemoment).........................................................................................................................13Les 4.3. Energiequiz (5e evaluatiemoment)..........................................................................................................................................................14

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 3/15

L e s b l o k 1 : K r a c h tLes 1.1. Theorie

- Leerlingen kunnen voorbeelden geven van krachten uit het dagelijks leven.

- Leerlingen kunnen uitmaken of er in een situatie al dan niet krachten worden uitgeoefend.

- Wat is een kracht? - Werkvormen: Onderwijs-leergesprek- Organisatie: Leraar en leerlingen

praten met elkaar over verschillende soorten krachten in het dagelijks leven.

- Evaluatieve vragen: Welke krachten vinden hier momenteel plaats? Welke soorten krachten bestaan er? Duid alle krachten aan op volgende tekening.

- Leerwerkboek2

- Leerlingen kunnen het effect van een kracht beschrijven:o Plastisch of elastischo Statisch of dynamisch

- Plastische vs. elastische effecten

- Statische vs. dynamische effecten

- Werkvormen: Mini-experiment- Organisatie: Leerlingen oefenen een

kracht uit op een elastiek en op plasticine. Deze vervormen respectievelijk elastisch en plastisch. Leerlingen duwen tegen de lessenaar en tegen een pen. Deze voorwerpen reageren respectievelijk statisch en dynamisch.

- Evaluatieve vragen: Wat zijn mogelijke effecten van een kracht? (vervorming on/of verplaatsing) Welke effecten vinden er plaats bij een botsing tussen twee auto’s (plastische vervorming, dynamisch effect)

- Elastiek- Plasticine- Lessenaar- Pen

- Leerlingen kunnen krachten kwantificeren met een dynamometer.

- Leerlingen kunnen een dynamometer hanteren.

- Leerlingen hebben respect voor laboratoriummateriaal.

- Leerlingen kennen de eenheid van kracht.

- Krachten meten: dynamometer

- Werkvormen: Demonstratieproeven- Organisatie: Vooraan staat een statief

opgesteld waaraan een dynamometer bevestigd is. Aan de dynamometer worden verschillende massa’s bevestigd. De inwerkende zwaartekracht neemt gradueel toe en is zichtbaar op de dynamometer

- Evaluatieve vragen: Wat is de eenheid van de grootheid kracht? (Newton)

- Statief- Dynamometer- Massa’s

- Leerlingen kunnen de 4 - Krachten meten - Werkvormen:Onderwijs-leergesprek, - Leerwerkboek

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 4/15

eigenschappen van kracht opsommen.

- Leerlingen kunnen de 4 eigenschappen van een concrete kracht benoemen.

- Krachten noteren:o Aangrijpingspunto Zino Richtingo Grootte

noteren in het leerwerkboek.- Organisatie: Leraar projecteert een

scan van het boek vooraan en toont wat leerlingen noteren in hun boek.

- Evaluatieve vragen: Wat zijn de vier eigenschappen van een kracht? Benoem de deze vier eigenschappen op volgende tekening.

- Beamer

Les 1.2. Practicum (1e evaluatiemoment)- Leerlingen kunnen op een

verantwoordelijke manier omgaan met labomateriaal.

- Leerlingen hebben respect voor laboratoriummateriaal.

- Proefopstelling opbouwen - Werkvormen: Practicum- Organisatie: Leerlingen verdelen zich

in kleine groepjes en krijgen een opgaveblad waarop duidelijke instructies staan voor de volledige les. Deze instructies worden herhaald op een powerpointpresentatie vooraan Leerlingen bouwen proefopstelling.

- Evaluatieve vragen: Hoe wordt een dynamometer bevestigd? Welke houding nemen leerlingen aan tijdens het practicum?

- Opgavelbad- Statief- Noot- Klem- Dynamometer- IJkmassa’s- Beamer

- Leerlingen kunnen nauwkeurig meettoestellen aflezen.

- Leerlingen kunnen in teamverband werken.

- Zwaartekrachtmetingen uitvoeren

- Werkvormen: Practicum- Organisatie: Leerlingen bevestigen

een massa van 10g aan de dynamometer en mermeerderen die telkens met 10g. Bij elke massa wordt de zwaartekracht in N genoteerd.

- Evaluatieve vragen: Stijgt de zwaartekracht als de massa toeneemt? (ja) Hoe wordt een dynamometer afgelezen?

- Statief- Noot- Klem- Dynamometer- IJkmassa’s

- Leerlingen hebben respect voor laboratoriummateriaal.

- Leerlingen kunnen ordelijk te werk gaan.

- Proefopstelling afbreken en materiaal opruimen

- Werkvormen: Practicum- Organisatie: Leerlingen beëindigen

hun metingen, breken de proefopstelling af en ruimen het materiaal op.

- Evaluatieve vragen: Ruimen leerlingen het materiaal volledig op?

- Leerlingen kunnen de - Resultaten interpreteren - Werkvormen: Practicum & BZL - Opgaveblad

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 5/15

verhouding tussen massa en zwaartekracht berekenen.

- Leerlingen kunnen een duidelijk afleesbare grafiek tekenen.

- Berekeningen uitvoeren- Grafiek tekenen- Besluiten trekken

- Organisatie: Leerlingzen interpreteren hun resulaten en stellen deze voor in een grafiek. Achteraf beantwoorden zij vragen die het verband leggen tussen het practicum en de leerstof. De leraar loopt rond, helpt waar nodig en beantwoordt vragen.

- Evaluatieve vragen: Stijgt de massa even sterk als de zwaartekracht? Is de verhouding tussen massa en zwaartekracht constant? (ja) Zo ja, hoe groot is deze constante? (9,81 n/kg) Hoe wordt deze constante voorgesteld in een grafiek? (door een rechte door de oorsprong)

- Rekenmachine

Les 1.3. Practicum verbeteren + oefeningen (powerpointpresentatie)- Leerlingen kunnen hun

eigen fouten opsporen en verbeteren.

- Leerlingen kunnen een duidelijk afleesbare grafiek tekenen.

- Verbetering inhoud practicum - Werkvormen: Onderwijs-leergesprek- Organisatie: Het opgaveblad van het

practicum wordt vooraan geprojecteerd en ingevuld door de leraar. Het practicum is door de leraar slechts minimaal verbeterd en gequoteerd. Leerlingen gaan op zoek naar hun eigen fouten en verbeteren deze m.b.v. het voorbeeld vooraan.

- Evaluatieve vragen: Is de grafiek nauwkeurig getekend? Waar ging ik in de fout tijdens het maken van het practicum?

- Beamer- Opgaveblad- Rekenmachine

- Leerlingen kunnen besluiten dat de verhouding tussen massa en zwaartekracht constant is.

- Leerlingen kennen deze verhouding: 9,81 n/kg.

- Leerlingen kennen de formule F z=m∙g.

- Leerlingen kunnen de formule F z=m∙g gebruiken

- Besluit practicum: F z=m∙g,

g=F zm

, m=F zg

- Werkvormen: Doceren- Organisatie: De nieuwe formule F z=m∙g wordt aangebracht. De leraar legt uit hoe deze formule omgezet kan worden in andere vormen. Leerlingen noteren nieuwe symbolen en formules in hun formularium.

- Evaluatieve vragen: Wat is de formule voor zwaartekracht? (F z=m∙g) Wat is het symbool voor zwaarteveldsterkte?

- Beamer- Formularium

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 6/15

om de massa of de zwaarteveldsterkte te berekenen.

(g)

- Leerlingen kunnen vraagstukken waarin het begrip kracht wordt gebruikt oplossen.

- Leerlingen kunnen de formule F z=m∙g gebruiken om vraagstukken op te lossen.

- Leerlingen kunnen een onderscheid maken tussen de begrippen massa en gewicht.

- Oefeningen op kracht en de formule F z=m∙g

- Werkvormen: BZL- Organisatie: Leerlingen krijgen de

opdracht om oefeningen te maken in hun boek. Regelmatig komen leerlingen die een oefening voltooiden aan bord om de oplossing te noteren. Leerlingen controleren zichzelf en stellen vragen waar nodig.

- Evaluatieve vragen: Wat gaat er veranderen als ik naar de maan ga? Mijn massa of mijn gewicht? (gewicht)

- Leerwerkboek- Rekenmachine

L e s b l o k 2 : A r b e i dLes 2.1. Theorie

- Leerlingen kunnen het begrip arbeid definiëren

- Leerlingen zijn bereid om in groep na te denken over een volledig nieuw concept (in dit geval: arbeid)

- Als een kracht verplaatsing veroorzaakt, wordt er arbeid geleverd.

- Werkvormen: Mini-experiment- Organisatie: De leraar vraagt aan

leerlingen om de lessenaar te verplaatsen (dit is onmogelijk). De leraar duwt een speelgoed auto over de lessenaar.

- Evaluatieve vragen: In welke van beide situaties wordt de grootste kracht ontwikkeld? (het duwen van de lessenaar) In welke van beide situaties wordt er arbeid geleverd? (bij de speelgoedauto)

- Speelgoedauto -

- Leerlingen kennen het symbool van de grootheid arbeid: W

- Leerlingen kennen de eenheid van arbeid: Joule

- Leerlingen kennen het

- Arbeid: W=F ∙∆ s- [W ]=J

- Werkvormen: Doceren- Organisatie: De nieuwe formule W=F ∙∆ s wordt aangebracht. De eenheid van arbeid, Joule wordt aangebracht. Leerlingen noteren nieuwe symbolen en formules in hun

- Formularium -

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 7/15

symbool van de eenheid Joule: J

formularium.- Evaluatieve vragen: Wat is de formule

voor arbeid? (W=F ∙∆ s) Wat is de eenheid van arbeid? (Joule)

- Leerlingen kunnen de formule W=F ∙∆ s gebruiken om arbeid te kwantificeren.

- Als een kracht verplaatsing veroorzaakt, wordt er arbeid geleverd.

- Arbeid: W=F ∙∆ s- [W ]=J

- Werkvormen: Inoefenen van nieuwe leerstof.

- Organisatie: Leerlingen gebruiken hun leerwerkboek om oefeningen te maken en de nieuw aangeleerde concepten in te oefenen.

- Evaluatieve vragen: Wanneer wordt er arbeid geleverd en hoe groot is de geleverde arbeid?

- Leerwerkboek2 -

Les 2.2. Oefeningen- Leerlingen durven

ongeacht hun kennis van natuurwetenschappen vooraan een oefening op bord komen maken.

- Leerlingen kunnen hun eigen fouten opsporen en verbeteren.

- Leerlingen kunnen elkaar op een respectvolle manier bekritiseren.

- Leerlingen kunnen de formule W=F ∙∆ s gebruiken om arbeid te kwantificeren.

- Als een kracht verplaatsing veroorzaakt, wordt er arbeid geleverd.

- Arbeid: W=F ∙∆ s- [W ]=J

- Werkvormen: BZL- Organisatie: Leerlingen gebruiken hun

formularium om oefeningen te maken in hun leerwerkboek. De leraar duidt regelmatig een leerling aan om de oplossing van een oefening vooraan op bord te noteren. De klasgroep haalt eventuele fouten uit de oplossing die vooraan op bord staat. Leerlingen controleren of ze in hun eigen boek de correcte oplossing noteerden. Oefeningen worden opgesplitst in basis- en uitbreidingsoefeningen (differentiatie). De leraar controleert de oplossingen die vooraan op bord verschijnen en helpt leerlingen waar nodig.

- Evaluatieve vragen: Hoe groot is de geleverde arbeid in bepaalde situaties?

- Formularium- Leerwerkboek 2

-

Les 2.3. 2e evaluatiemoment- Het doel van deze les is

nagaan of leerlingen de geziene leerstof beheersen.

- Wat is een kracht?- Plastische vs. elastische

effecten- Oefeningen op kracht en de

- Werkvormen: Toets- Organisatie: Leerlingen maken in stilte

een toets over de leerstof van de 2 afgelopen lesblokken.

- Toetsen -

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 8/15

formule F z=m∙g- Krachten noteren:o Aangrijpingspunto Zino Richtingo Grootte

- Als een kracht verplaatsing veroorzaakt, wordt er arbeid geleverd.

- Arbeid: W=F ∙∆ s- [W ]=J

- Evaluatieve vragen: Zie toetsen:o Standaardtoets o Aangepaste toets voor blinde

leerlingo Variatie op standaard toets voor

afwezige leerlingen die achteraf inhalen.

L e s b l o k 3 : V e r m o g e nLes 3.1. Herhaling + Theorie

- Leerlingen kunnen hun eigen fouten opsporen en verbeteren.

- Wat is een kracht?- Plastische vs. elastische

effecten- Oefeningen op kracht en de

formule F z=m∙g- Krachten noteren:o Aangrijpingspunto Zino Richtingo Grootte

- Als een kracht verplaatsing veroorzaakt, wordt er arbeid geleverd.

- Arbeid: W=F ∙∆ s- [W ]=J

- Werkvormen: Verbeteren van eigen toetsen

- Organisatie: Leerlingen krijgen hun gequoteerde toets terug. In deze toets gaan ze zelf op zoek naar de fouten die ze maakten en verbeteren deze. Correcte antwoorden worden door leerlingen vooraan op het bord genoteerd. De inhoud van de toets vormt de basis voor het volgende lesblok. Het is dus van belang dat leerlingen deze inhoud beheersen.

- Evaluatieve vragen: Waar ging je in de fout? Wat is het juiste antwoord?

- -

- Leerlingen kunnen het concept vermogen verwoorden.

- Het concept vermogen - Werkvormen:Onderwijs-leergesprek, gedachte-experiment

- Organisatie: M.b.v. een gedachte-experiment berekenen leerlingen de arbeid die verricht wordt per tijdseenheid bij een bepaalde

- Rekenmachine- Leerwerkboek2

- Beamer

-

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 9/15

handeling. Hieruit wordt besloten dat niet enkel de verrichte arbeid van belang is maar ook de snelheid waarmee de arbeid verricht wordt. Opgaves en illustrerende filmpjes worden vooraan geprojecteerd.

- Evaluatieve vragen: Hoeveel arbeid word verricht door verschillende machines of personen per minuut?

- Leerlingen kennen het symbool van vermogen.

- Leerlingen kennen de eenheid van vermogen, Watt.

- Leerlingen kennen de formule P=W /∆t .

- Het symbool van vermogen P- De eenheid van vermogen:

Watt (W)- De formule voor vermogen: P=W /∆t

- Werkvormen: Doceren- Organisatie: Leerlingen noteren

nieuwe symbolen en formules in hun formularium.

- Evaluatieve vragen: Wat is het symbool van vermogen? (P) Wat is de eenheid van vermogen? (watt) Wat is de formule voor vermogen? (P=W /∆ t)

- Formularium -

Les 3.2. Oefeningen- Leerlingen kunnen het

concept vermogen toepassen op dagelijkse situaties

- Leerlingen kunnen op zelfstandige basis leerstof inoefenen

- Leerlingen kunnen hun eigen fouten opsporen en verbeteren.

- Het inoefenen van de nieuwe begrippen en concepten:o Vermogeno Watto P=W /∆ t

- Werkvormen: BZL- Organisatie: Leerlingen gebruiken hun

formularium om oefeningen te maken in hun leerwerkboek. De leraar duidt regelmatig een leerling aan om de oplossing van een oefening vooraan op bord te noteren. De klasgroep haalt eventuele fouten uit de oplossing die vooraan op bord staat. Leerlingen controleren of ze in hun eigen boek de correcte oplossing noteerden. Oefeningen worden opgesplitst in basis- en uitbreidingsoefeningen (differentiatie). De leraar controleert de oplossingen die vooraan op bord verschijnen en helpt leerlingen waar nodig.

- Evaluatieve vragen: Wat is het ontwikkelde vermogen in een gegeven situatie?

- Formularium- Rekenmachine- Leerwerkboek2

-

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 10/15

- Leerlingen weten dat kilowattuur een eenheid van energie of arbeid is.

- Leerlingen kunnen joule naar kilowattuur omzetten.

- De eenheid kilowattuur - Werkvormen: Doceren- Organisatie: Leerlingen noteren de

omzettingen van joule naar kilowattuur in hun formularium.

- Evaluatieve vragen: Van welke grootheid is kilowattuur de eenheid? (arbeid of energie) Hoeveel joule bevat één kilowattuur? (3 600 000)

- Formularium2 -

- Leerlingen kunnen een energierekening kwantitatief interpreteren.

- Leerlingen zijn bereid zuinig om te gaan met elektriciteit.

- Leerlingen kunnen hun verbruik aanpassen aan dag-en nachttarieven.

- Leerlingen zijn op de hoogte van energieprijzen.

- Het interpreteren van een energierekening

- Werkvormen: Praktijksimulatie- Organisatie: Leerlingen krijgen een

voorbeeld van een energierekening. Er worden specifieke vragen gesteld over verbruik, dag- en nachttarieven en enrgieprijzen.

- Evaluatieve vragen: Wat is het verschil in tarief tussen dag en nacht?

- Energierekenin g

-

Les 3.3. Practicum (3e evaluatiemoment)- Leerlingen kunnen

berekenen hoeveel sport er nodig is om de energie van voedsel te verteren.

- Leerlingen kunnen samenwerken om tot een individueel verslag te komen.

- Leerlingen kunnen het concept vermogen toepassen op hun eigen lichaam.

- Leerlingen kunnen d.m.v. samenwerking nauwkeurige wetensschappelijke data verzamelen.

- Geleverde arbeid en vermogen van het menselijk lichaam. Door de energie-inhoud van voedsel af te lezen op de verpakking, kan berekend worden hoeveel arbeid er verricht moet worden om de energie van het voedsel volledig te verteren. Door te meten hoe lang het duurt voor een leerling op en af de trap loopt, kan zijn vermogen bepaald worden.

- Werkvormen: Practicum- Organisatie: Leerlingen ontvangen

een opgaveblad met duidelijke instructies voor het verloop van het practicum. Leerlingen voeren telkens een deel van het experiment uit waarna ze hun bevindingen noteren in een individueel verslag. Om het versdlag te voltooien, mag per twee worden samengewerkt. Het practicum bestaat uit 10 opgaves. De timing wordt bepaald door de powerpoint presentatie vooraan.

- Evaluatieve vragen: Hoeveel sport is er nodig om de energie van 100g wafels te verteren? Wat is het vermogen van het menselijk lichaam?

- Opgaveblad - Willekeurig

voedsel waarvan de energie-inhoud op de verpakking af te lezen is

- Trap- Chronometer- Rekenmachine- Beamer

- Toen ik het secundair onderwijs volgde, deed ik een gelijkaardig experiment. Ik gebruikte het concept en maakte hier een eigen practicum van. Met dank aan mijn voormalige lerares fysica Lut Oliviers.

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 11/15

L e s b l o k 4 : E n e r g i eLes 4.1. Theorie

- Leerlingen kunnen ten minste 5 verschillende energievormen opnoemen.

- Leerlingen kunnen illustreren dat het concept energie op nagenoeg elk moment toepasbaar is.

- Leerlingen kunnen op een rationele manier omgaan met energie en energieverbruik.

- Energievormen (elektrische, thermische, kern-, stralings-, kinetische, potentiële, chemische, …)

- Werkvormen: Onderwijs-leergesprek- Organisatie: Leraar en leerlingen

praten over energie en energievormen. Leerlinge sommen zo veel mogelijk energievormen op en bespreken de toepassingen in hun dagelijks leven.

- Evaluatieve vragen: Welke energievormen bestaan er? Welke energievormen gebruik je dagelijks?

- -

- Leerlingen kunnen de wet van behoud van energie formuleren.

- Leerlingen kunnen een voorbeeld geven van een energieomzetting.

- Behoud van energie en energieomzettingen

- Werkvormen: Doceren- Organisatie: De leraar legt uit hoe

energie niet verloren kan gaan noch gemaakt kan worden. Energievormen worden slechts in elkaar omgezet.

- Evaluatieve vragen: Formuleer de wet van behoud van energie. Welke energieomzettingen vinden plaats in onze directe omgeving.

- -

- Leerlingen kunnen het verschil tussen potentiële en kinetische energie toelichten.

- Leerlingen kunnen op een parabool aanduiden of de potentiële of de kinetische energie hoog of laag is.

- Leerlingen kunnen verbanden leggen tussen de leerstof van verschillende vakken.

- Paraboolbaan van een vallend voorwerp en de wisselwerking tussen kinetische en potentiële energie.

- Werkvormen: Onderzoekend leren- Organisatie: Leerlingen behandelen 2e

graadsfuncties in de lessen wiskunde. Leerlingen gebruiken het voorbeeld van een voetbal die weggeschopt wordt. In de les wiskunde beschrijven leerlingen de parabolische baan van de voetbal met een functievoorschrift. In de les natuurwetenschappen gaan zij voor verschillende coördinaten van de voetbal de verhouding tussen kinetische en potentiële energie kwantitatief bepalen. De som van kinetische en potentiële energie is constant. In functie van elkaar vormen

- Bordschema - Dit stuk van de les kan sterk uitlopen. Deze wordt eventueel in twee delen opgesplitst.

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 12/15

zij een omgekeerd evenredig verband dat wiskundig beschreven kan worden. Leerlingen noteren hun bevindingen op een apart blad en nemen tussen mee naar zowel de lessen wiskunde als natuurwetenschappen.

- Evaluatieve vragen: Wat is het verschil tussen kinetische en potentiële energie?

- Leerlingen kunnen energieomzettingen beschrijven die plaatsvinden in alledaagse voorwerpen.

- Energieomzettingen - Werkvormen: Klassikaal inoefenen- Organisatie: Voor verschillende

alledaagse voorwerpen en handelingen worden alle energieomzettingen beschreven.

- Evaluatieve vragen: Welke energieomzettingen vinden plaats bij een fietsdynamo? (chemische energie (menselijk lichaam)->kinetische energie (fietsen)->elektrische energie (dynamo)-> stralingsenergie (fietslicht))

- Leerwerkboek2 -

Les 4.2. Presentaties over energievormen (4e evaluatiemoment)- Leerlingen kunnen ten

minste 5 verschillende energievormen opnoemen.

- Leerlingen kunnen ten minste één energievorm in detail bespreken.

- Leerlingen kunnen ten minste van één energievorm een concreet voorbeeld bespreken.

- Leerlingen kunnen een tablet hanteren.

- Energievormen en voorbeelden beschrijven

- Werkvormen: BZL- Organisatie: Leerlingen krijgen per 2

een iPad om informatie op te zoeken over éé energievorm. Zij moeten deze kunnen bespreken en een voorbeeld ervan kunnen bespreken. Instructies worden vooraan geprojecteerd.

- Evaluatieve vragen: Wat zijn gekende toepassingen van verschillende energievormen?

- iPads- Beamer

-

- Leerlingen kunnen een duidelijke uiteenzetting voor leeftijdsgenoten in elkaar steken.

- Leerlingen kunnen voor een groep spreken.

- Energievormen en voorbeelden toelichten aan de rest van de klas.

- Werkvormen: Mini-lessen3

- Organisatie: Leerlingen presenteren hun bevindingen voor de rest van de klas. Elk duo krijgt na hun presentatie een vraag van de leraar. Na elke presentatie wordt er aan een

- Beamer -

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 13/15

- Leerlingen kunnen elkaar op een respectvolle manier kritisch beoordelen.

willekeurige leerling een vraag gesteld over de presentaties. Zowel de presentaties als het beantwoorden van vragen worden gequoteerd op basis van voorop gestelde criteria.

- Evaluatieve vragen: Zie beoordelingscriteria in de powerpoint.

Les 4.3. Energiequiz (5e evaluatiemoment)- Leerlingen kunnen op

internet verschillende bronnen raadplegen om na te gaan of ze waardevolg en correct zijn.

- Leerlingen kunnen verschillende bronmaterialen combineren om een correct antwoord te vinden.

- Behoud van energie- Energieomzettingen

- Werkvormen: BZL- Organisatie: Leerlingen krijgen een

opgaveblad met meerkeuzevragen. Zij gebruiken het internet en hun leerwerkboek om deze vragen te beantwoorden.

- Evaluatieve vragen: Welke energieomzettingen vinden plaats in een elektrische wagen?

- PC-lokaal met internet

- Opgaveblad- Leerwerkboek2

- De taak is ontworpen om individueel op te lossen. Helaas is het zeer moeilijk om in de praktijk te controleren of leerlingen geen antwoorden aan elkaar doorgeven.

- Leerlingen kunnen zichzelf controleren op fouten

- Behoud van energie- Energieomzettingen

- Werkvormen: BZL- Organisatie: Als leerlingen hun taak

indienen, krijgen ze te weten dat de energiequiz ook online staat. Zij krijgen de opdracht om op de website van educaplay te quiz te hermaken en op hun eigen fouten te controleren.

- Evaluatieve vragen: Waar ging je in de fout?

- PC-lokaal met internet

- Leerlingen die zichzelf controleren doen dit doorgaans uit nieuwgierigheid. Zij hebben hun opgaveblad immers reeds ingediend.

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 14/15

Bronnen

1 VVKSO. in Kracht, arbeid, energie en vermogen (VVKSO, Brussel, België, 2012).2 Werkgroep Natuurwetenschappen Handel, Eurek(h)a! 2. (Plantyn N.V., 2008).3 Flokstra, J. H. in Voortgezet onderwijs (ed Stichting leerplanontwikkeling (SLO)) (Enschede, 2006).

Bedenkingen

De planning is georganiseerd in een welbepaald aantal lesblokken en lessen. Het niveau en de snelheid waarmee de lessen gegeven worden kan sterk verschillen tussen verschillende klasgroepen. Sommige lessen zullen onvermijdelijk opgesplitst moeten worden. Flexibiliteit is in deze situaties geboden.

Het Perspectief Lesvoorbereidingsformulier SLO – LIO DCP 15/15