Post on 28-Jan-2017
2008 - 2014200
8 - 20
14
Kwaliteits- en Capaciteitsplan
Kwaliteits- en
Cap
aciteitsplan
Deel I
Deel I
inhoudsopgave
TenneT TSO B.V.
Utrechtseweg 310
6812 AR Arnhem
Postbus 718
6800 AS Arnhem
Telefoon 026 373 11 11
Fax 026 373 11 12
E-mail servicecentrum@tennet.org
Internet www.tennet.org
TenneT Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014 deel I / omslag buitenzijde / plano 746 x 297 mm (flap: 160, achterzijde: 210, rugdikte: 6, voorzijde: 210, flap: 160) / cmyk + pms 368 + Pantone Reflex Blue / 080205 / Loep ontwerp
Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014
Deel I
Voorwoord 3
1 Inleiding 7
2 Kwaliteitbeheersing TenneT 9
2.1 Inleiding 9
2.2 Integraal risicomanagementsysteem 10
2.3 Procesbeschrijvingen 12
2.4 Auditmethodiek 14
2.5 Kwaliteitsindicatoren, streefwaarden en realisatie 16
2.6 Onderhoud en vervanging 18
3 Marktwerking en de fysische werking van elektriciteit 21
3.1 Inleiding 21
3.2 Elektriciteit en markt 22
3.3 Balanshandhaving en markt 23
3.4 Elektriciteitsnet en markt 25
3.5 Stand van wetenschappelijk onderzoek 26
3.6 Hoe verder? 27
4 Langetermijnvisie op de ontwikkeling van het Nederlandse transportnet 29
4.1 Inleiding 29
4.2 Scenario’s voor 2030 30
4.3 Netberekeningen 37
4.4 Conclusies 43
5 Prognose landelijke transportbehoefte in de periode 2008 - 2014 47
5.1 Inleiding 47
5.2 Ontwikkeling van het elektriciteitverbruik en de belasting 47
5.3 Ontwikkelingen binnenlandse thermische productiecapaciteit 52
5.4 Ontwikkelingen kleinschalig (warmtekracht)vermogen (< 60 MW) 55
5.5 Ontwikkelingen in duurzame opwekking 58
5.6 Marges omtrent nauwkeurigheid en onzekerheid in de ontwikkeling van productievermogen 60
5.7 Kwantificering belasting, grootschalige productie en interconnectie 66
6 Prognose transportbehoefte in Zuid-Holland in de periode 2008 - 2014 69
6.1 Uitgangspunten belastingontwikkeling 69
6.2 Prognose van de belastingontwikkeling 69
6.3 Prognose van de productie 71
Deel II
7 Inleiding
Overzicht 380/220 kV-net en voorziene uitbreidingen
8 Overzicht 380/220 kV-net
9 Knelpunten en maatregelen 380/220 kV-net
Overzicht 150 kV-net TenneT Zuid-Holland en voorziene uitbreidingen
10 Overzicht 150 kV-net TenneT Zuid-Holland
11 Knelpunten en maatregelen 150 kV-net TenneT Zuid-Holland
TenneT Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014 deel I / omslag binnenzijde / plano 746 x 297 mm (flap: 160, achterzijde: 210, rugdikte: 6, voorzijde: 210, flap: 160) / cmyk + pms 368 + Pantone Reflex Blue / 080205 / Loep ontwerp
Wesel (Duitsland)
Isle of Grain(Groot-Brittannië)
Feda (Noorwegen)
Zandvliet
Meerhout
Gramme Rommerskirchen
Siersdorf
Diele
Gronau
Borssele
Maasvlakte
Bleiswijk
Krimpen
Diemen
OostzaanBeverwijk
Dodewaard
Lelystad
Hessenweg
Oudehaske
Louws-meer
Bergum
Vierverlaten
Zeyerveen
Meeden
Weiwerd
Eemshaven
Ens
Zwolle
Hengelo
Doetinchem
Boxmeer
Eindhoven
Maasbracht
Crayestein Geertruidenberg
Nederlands transportnet(per 1 juli 2007)
Kwaliteits-enCapaciteitsplan
2008-2014
DeelI
Arnhem,december2007
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI �
VooruligthetdoorTenneTopgesteldeKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014.Ditplan
heeftzowelbetrekkingophet380/220kV-netwerkalshet150kV-netwerkinbeheervan
TenneTZuid-Holland.Ditdocumentistotstandgekomenovereenkomstigdeeisendiehieraan
wordengesteldindeMinisteriëleRegeling“Kwaliteitsaspectennetbeheerelektriciteitengas”.
KernthemavanditKwaliteits-enCapaciteitsplanisdeenormedynamiekindeplannenvoor
nieuwbouwvanproductievermogen.TotdeinwerkingtredingvandeElektriciteitswet1998
wasersprakevaneencentraalgestuurde,geïntegreerdeplanningvanhoogspanningsnetén
nieuweproductiecentrales.Nu,indegeliberaliseerdemarkt,zijnproducentenvrijomtebepalen
waarenwanneerzijinvesteren.Watbetreftaansluitingenvannieuwvermogenisnuhetbeleid
dat‘altijdallesmoetkunnen’.Ditheeftdeafgelopenjarengeleidtoteenwarestortvloedaan
initiatievenvoornieuwbouwvancentralesdievaakeenveelgrotereontwerpcapaciteithebben
dandehuidigeeenhedeninNederland.Hetcapaciteitsbeslagisongeveergelijkaandetransport-
capaciteitvaneenstandaardverbinding.Doordezeontwikkelingdreigtereenmismatchtussen
debouwvancentralesendecapaciteitvanhet380kV-netwerk.
Omdemarktopkortetermijntochzogoedmogelijktekunnenfaciliteren,ontwikkeltTenneT
verschillendesystemen,zoalsrunbackscenario’sencongestiemanagementommeervermogen
tekunnenaansluitendanstriktopbasisvandecodesmogelijkzouzijn.Ditwordtinnauwe
samenwerkinggedaanmetbetrokkennetbeheerders,overhedenendeDTe.Hiermeekunnen
partijentochsneleenaansluitingkrijgen.DaarnaastheeftdeMinistervanEconomischeZaken
aangekondigdhethuidigeaansluitbeleidaantepassen,zodatduurzameproducentenvoorrang
krijgenophetnet.Dezeregelingkrijgtindeloopvan2008nadergestalte.
Terondersteuningvandebesluitvormingrondomdelocatiekeuzevoornieuwecentrales
doorbelanghebbendenzalTenneTinhettweedekwartaalvan2008eenactueeloverzicht
vandeaansluitmogelijkhedenophet380/220kV-netophaarwebsite(www.tennet.org)
gaanpubliceren.
DoorgangvanallenieuwbouwplannenhoudtindatNederlandeenexportlandvoorelektriciteit
wordt.Dekansdatdezesituatieoptreedtisechtergeen100procent,omdatinverschillende
omringendelandenveelmeerinitiatievenvoornieuwbouwvanproductievermogenbestaan
daneropbasisvandegroeivanhetelektriciteitsverbruikendeplannentotbuitenbedrijfstelling
vancentralesnoodzakelijkzijn.Omopdemeestextremesituatiestezijnvoorbereid,wordenin
descenario’svanditplantochallegemeldeplannenvoornieuwbouwvancentralesbeschouwd.
Voorwoord
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI4 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
InhetafgelopenjaarheeftTenneTveeltijdgeïnvesteerdindeontwikkelingvaneenlangetermijnvisie
voordeperiodetot2030.Metdezevisiehopenwijduidelijkekadersenhouvasttehebbengecreëerd
voordenoodzakelijkeinvesteringeninhet380/220kV-netvoordekomendejaren.Netberekeningen
gebaseerdopdelangetermijntoekomstbeeldenlatenziendat,zelfsvoordescenario’smetveel
duurzaamvermogen,dehuidige380kV-ringstructuurindeperiodetot2030eencrucialerolblijft
spelenindeNederlandseelektriciteitsvoorziening.Geletopdehuidigeverzoekentotaansluitingvan
nieuwproductievermogenishetduidelijkdaterindeperiodetot2030extraverbindingenrichting
deproductielocatiesaandekustmoetenwordenaangelegd.
InhetthemahoofdstukvanditplanwordtnaderingegaanopeenstudiedieTenneTheeftuitgevoerd
naardeconsequentiesvandeinternationaliseringvandeelektriciteitsmarktopdeleveringszekerheid.
Uitdezestudieblijktdathetvoordeborgingvandeleveringszekerheidnoodzakelijkisdaternietalleen
eensterkemaarookeenslimmeinternationalenetstructuurwordtaangelegd.Daarnaastverdient
hetaanbevelingomterpreventievangrootschaligestoringeninternationaalbeleidteontwikkelen
overgeografischespreidingvannieuwproductievermogen.Verderzalerookopoperationeelniveau
nauwertussenTSO’smoetenwordensamengewerkt.TenneTondersteuntinditkaderhetinitiatiefom
samenmetdecollegaTSO’suitDuitsland,Frankrijk,BelgiëenLuxemburgtekomentotéénallocatie-
centrumvoorNoordwestEuropa.
PuntvanaandachtbijdezecyclusvanKwaliteits-enCapaciteitsplannenishetfeitdatTenneTbijwet
vanafjanuari2008hetbeheerkrijgtoverallenettenvanaf110kV.Doordezebeheersoverdrachtishet
nietuitgeslotendatdeKwaliteits-enCapaciteitsplannenvanderegionalenetbedrijvenna1januari2008
nietopallegebiedenmeeractueelzullenzijn.DitvanwegehetfeitdatTenneTvoornemensisom
vanuiteenintegraallangetermijnperspectiefdezenetwerkentegaanontwikkelenomzodegrootst
mogelijkesynergievoordelenvoorhettotaletransportnetwerktebehalen.
Ir.J.M.Kroonmba
Directeur
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI �
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI� TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI �
Conformartikel21vandeElektriciteitswet1998(versie14juli2004)heeftTenneTditKwaliteits-
enCapaciteitsplanopgesteldvoorzowelhet380/220kV-netalshet150kV-hoogspanningsnet
inZuid-Holland.Inditdocumentwordtvoorbeidenetten:
•aangegevenwelkkwaliteitsniveauwordtnagestreefd;
•eenbeschrijvinggegevenvanhetkwaliteitsbeheersingssysteemvanonzetransportdienst;
• eenbeschrijvinggegevenvandetotalebehoefteaantransportcapaciteitvoor
deperiode2008-2014;
• beschrevenwelkeknelpuntenwordenvoorzienenwelkeoplossingennodigzijnomaan
debehoefteaantransportcapaciteittekunnenvoldoen.
AlsleidraadvoorhetopstellenvanhetKwaliteits-enCapaciteitsplanheeftTenneTdeMinisteriële
Regeling“Kwaliteitsaspectennetbeheerelektriciteitengas”endeDTe-beleidsregel“Beoordelings-
systematiekkwaliteits-encapaciteitsdocumentenenhetkwaliteitsbeheersingssysteemvan
netbeheerders”gehanteerd.DaarnaastheeftTenneTnotagenomenvanhetwerkdocument
“Beleidsregelkwaliteitsbeheersingnetbeheerderselektriciteitengas”enhieropzoveelals
mogelijkgeanticipeerd.
InnavolgingvaneerdereKwaliteits-enCapaciteitsplannenheeftTenneTookinditplanaandacht
besteedaaneenactueelthemauitdeelektriciteitswereld.Geletopdesterkebehoefteaanuitbreiding
vandeinternationaleelektriciteitshandeliserinditplanvoorgekozenom,vanuitdespecifiekefysische
eigenschappenvanelektriciteit,deconsequentiesvandeinternationaliseringvandeelektriciteitshandel
opdeleveringszekerheidinkaarttebrengen.
BijdeinrichtingvanhetKwaliteits-enCapaciteitsplanisgebruikgemaaktvaneentweedelingvanuit
hetideeommeertoetespitsenopdebehoeftevandeverschillendedoelgroepenvanhetplan.
InDeelIwordtnaasthetkwaliteitshoofdstuk,hethoofdstukmetdelangetermijnvisieenhetthema-
hoofdstukingegaanopdetransportbehoeftevanhet380/220kV-netenhet150kV-netinZuid-Holland.
DeelIIspitstzichtoeopdeidentificatievanknelpuntenenbijbehorendemaatregelenomin
detoekomstigetransportbehoeftevandedoorTenneTbeheerdenettentevoorzien.
DeelI
InhoofdstuktweewordteenbeeldgeschetstvandedoorTenneTgehanteerdekwaliteitsindicatoren
inclusiefbijbehorendestreefwaardenvoorzowelhet380/220kV-netalshet150kV-netinbeheervan
TenneTZuid-Holland.Indithoofdstukwordttevenseenbeschrijvingvanhetkwaliteitsbeheersings-
systeemvanTenneTgegeven.Hethoofdstukwordtafgeslotenmeteenbeschrijvingvandeonderhouds-
envervangingsmaatregelentenaanzienvancomponentenvanbeidenetten.
Inhoofdstukdriewordtingegaanopdeeisendieineeninternationalemarktomgevingworden
gesteldaanhetelektriciteitssysteemterborgingvandeleveringszekerheid.
1 Inleiding
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI8 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Inhoofdstukvierisaandehandvaneenviertalscenario’seenbeeldgeschetstvandemogelijke
ontwikkelingenvanhethoogspanningsnetvoordeperiodetot2030.Descenario’shoudenverband
metdevraagnaarendeproductievanelektriciteitineenEuropesecontext.Hetvolledigeeindrapport
overdelangetermijnvisie2030isineenapartebijlagetoegevoegd.
Inhoofdstukvijfwordenderesultatenvaneenuitgebreidenationaleeninternationalemarkt-
verkenningnaardeontwikkelingvanverbruikenproductiebinnenNederlandindeperiode
2008-2014gepresenteerd.NaastprognosecijfersoverafnameenproductieinNederlanden
omringendelandenzijnookzakenalsduurzameopwekkingenkleinschaligewarmtekracht
beschouwd.Opbasisvandezegegevensiseenviertallandelijkescenario’svoorhet380/220kV-net
ontwikkeld.Bijdeontwikkelingvandezescenario’sisgekozenvooreenietsandereaanpak
tenopzichtevaneerdereplannendoorinenkelescenario’sdeactuelenetproblematiekrondom
EemshavenenMaasvlakteexpliciettebeschouwen.
Inhoofdstukzeswordendespecifiekeontwikkelingentenaanzienvanproductieenbelasting
inZuid-Hollandgepresenteerddiealsbasishebbengediendvoordescenario’stenbehoevevan
denetberekeningen.
DeelIIbevatdehoofdstukken7totenmet11waarbijhet380/220kV-netenhet150kV-net
inZuid-Hollandwordenbeschouwd.
DesystematiekdieTenneTheefttoegepastvoorhetramenvandetransportbehoeftevoor
het380/220kV-netbestaatophoofdlijnuitdevolgendeonderdelen:
• vertalingvandelangetermijnscenario’snaartoekomstbeeldenvoordeperiode2008-2014
opbasisvanvoorzieneontwikkelingeninvraagenaanbod.Bijdeinrichtingvandezevenjaars
scenario’szijnvooraldeopgavenvanproducentenvoornieuwbouwenamoveringvan
productievermogenleidendgeweest;
• overlegmetbeheerdersvanregionaletransportnettenenaangeslotenenoververwachte
ontwikkelingentenaanzienvanafnameenopwekkingvoordeperiode2008-2014;
• uitvoeringvaneeninternationalemarktverkenningominzichttekrijgenindemargesen
onzekerhedenindekwantificeringvanhetproductievermogenbinnendescenario’s.
Ineenbijlagediealleenoponzeinternetsitezalwordengepubliceerd(www.tennet.org)zijn
alleafschriftenverzameld,behalveeenvertrouwelijkafschriftoverinvesteringsbedragen,zoals
beschreveninartikel11vandeMinisteriëleRegeling.Ditgeldtvoorzowelhet380/220kV-netals
het150kV-netvanTenneTZuid-Holland.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI �
2.1 Inleiding
TenneTiszichbewustvanhaarcrucialerolindeelektriciteitsvoorzieninginNederland.Hetvoorkomen
vanonderbrekingenstaataldecenniacentraalbijTenneTenhaarvoorgangerSep.Ditheeftonder
anderegeresulteerdineennetarchitectuurmetveelredundantie,omwaarmogelijkonderbrekingen
indevoorzieningtevoorkomen.Deachterliggendeontwerpfilosofieisookdebasisgeweestvoor
deontwerpcriteriauitdeNetcode.
MetdewijzigingvandeElektriciteitswetendeMinisteriëleRegeling“Kwaliteitsaspectennetbeheer
elektriciteitengas”(hierna:MRKwaliteit)isdezorgvoordebetrouwbaarheidvandenetten
uitgewerktenzijnerregelsopgesteldtenaanzienvanderegistratievankwaliteitsindicatorenen
debeheersingvandekwaliteit.BinnenTenneTheeftditgeresulteerdineenKwaliteitsbeheersings-
systeem(TKS)datisonderverdeeldindevolgendeonderdelen.
Inhoofdstukviervanditplanwordtuitgebreidingegaanopdenetontwikkelingvoordelangetermijn.
MetdezevisieiseenhelderkadergeschapenvoordegrotenetinvesteringenwaarTenneTindeperiode
tot2030meetemakenkankrijgen.De3en7jaarsinvesteringsportfolioisbedoeldomeenduidelijk
overzichttekrijgenindeconcreteinvesteringendiedekomendejarennoodzakelijkzijn.
Paragraaf2.2vandithoofdstukbeschrijftdeopzetvanhetintegraalrisicomanagementsysteem.
Paragraaf2.3gaatinop(deontwikkelingenrondom)deprocesbeschrijvingen.Inparagraaf2.4
wordtonzeauditmethodiekvoordezeprocessenbeschreven.Inparagraaf2.5wordendekwaliteits-
indicatorenendestreefwaardenvanhetkwaliteitbeheersingssysteemenderealisatievanhet
kwaliteitsniveauoverdeafgelopentweejaarbeschreven.Nieuwinvergelijkingmethetvorige
Kwaliteits-enCapaciteitsplanis,datbijdestreefwaardenonderscheidwordtgemaakttussen
onvoorzieneenvoorzieneonderbrekingenvandetransportdienst.Dithoofdstukwordtafgesloten
metparagraaf2.6waarindeplannenvooronderhoudenvervangingwordenvermeld.
2KwaliteitbeheersingTenneT
figuur 1 TenneTKwaliteitsbeheersingssysteem
Integraalrisicomanagementsysteem
�en�jaarsinvesteringsportfolio Langetermijnvisie Procesbeschrijvingenenaudits
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI10 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
AssetManagement
HetwerkenvolgenshetAsset Management modelbinnendeTenneTorganisatievormteenkrachtig
instrumentbijhettoepassenvanhetTKS.BinnenhetAsset Management model(figuur2)worden
drierollenmetelkhuneigenverantwoordelijkheidonderscheiden:deAsset Owner,deAsset Manager
endeService Provider.
DeAsset Owner treedtopalseigenaarvandeassets(hetnet).Hijbesteedthetbeheervanhetnet
uitaandeAsset Manager opbasisvanvoorafvastgesteldekaders,diedoelstellingen,voorwaarden
enprioriteitstellingenomvatten.BinnendezekaderswordtdoordeAsset Manager eeninvesterings-
enonderhoudsprogrammaopgesteld.Dehieruitvoortvloeiendeactiviteitenwordenopgenomen
indeinvesterings-enexploitatieportfolio.DeAsset Manager besteedthetwerkviawerkopdrachten
(Service Level Agreements,SLA’s)uitaaneenService Provider.DeService Provider levertresultatenop
enrapporteert.
OmhetAsset Management modelverderteprofessionaliserenenteontwikkelenwordenvoortdurend
verbeteringendoorgevoerd.In2008zullendeprocessenwordeningerichtengecertificeerdconform
denormPAS55.Ookzullendeinrichtingvandeassetdatabaseenhetdocumentmanagementsysteem
opbasisniveauwordenafgerond.
2.2 Integraalrisicomanagementsysteem
AanhetdoorTenneTinontwikkelingzijnderisicomanagementsysteemliggendevolgende
uitgangspuntentengrondslag:
•TenneTkiestvooreenintegraleaanpakvanrisicomanagement;
•hetCoso-modeldientalsuitgangspuntvoordezeintegraleaanpak;
•risico’senbeheersingsmaatregelenzijngerelateerdaandebedrijfswaarden;
•risicomanagementwordtonafhankelijkgepositioneerdbinnenTenneT.
Integraleaanpak
TenneTkiestvooreenintegraleaanpakvanrisicomanagement.Nietalleendefinanciëlerisico’s,
maarookrisico’sophetgebiedvanveiligheid,kwaliteit,arbo,milieu,juridischezakenworden
geïdentificeerd,gerangschikt,geanalyseerdenbeheerst.In2006en2007iseeneersteaanzet
gemaaktvoordezeintegraleaanpak.Erzijnhiervoorverschillendestrategische,tactischeen
operationelerisk assessments uitgevoerd.Vooreenintegraleaanpakishetvanbelangdesamenhang
tussendeverschillendeactiviteitenophetgebiedvanrisicomanagementteoverzien.
AssetOwner AssetManager ServiceProvider
Kaders Werkopdrachten
Investerings- en exploitatieportfolio
Rapportage en resultaten
figuur 2
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 11
Coso-model
UitgangspuntvoorhetintegraalrisicomanagementsysteemvanTenneTishetCoso-model.
Ditmodeliseeninternationaalbinnenveelorganisatiestoegepastmodelvoorrisicomanagement.
Cosoplaatstdeorganisatiedoelenindecontextvanviercategorieën(strategie,operations,reporting
encompliance).Risicomanagementisgebaseerdopachtonderlinggerelateerdecomponenten,
welkezijngeïntegreerdinderisicomanagementprocessenbinnenTenneT.
Risico’senbeheersingsmaatregelenzijngerelateerdaanbedrijfswaarden
In2002en2006iseenstrategischerisico-analysebinnenTenneTuitgevoerd.Destrategischerisico-
inventarisatieuit2006vormtde“kapstok”voorhetrisicomanagementsysteembinnenTenneT.
Uitdebredematrixvanstrategischerisico’siseenzestalgeaggregeerdestrategischerisico’s
geselecteerd.Alleindematrixaangegevenstrategischerisico’s(36stuks)zijngehangenaan
dekapstokvandezesgeaggregeerderisico’s.
Omdestrategischerisico’stekunnenwegenisderelatiemetdebedrijfswaardenbepaald.Binnen
degeaggregeerderisico’siseenhiërarchieaangebracht.Deeerstetweegeaggregeerderisico’s
hebbenbetrekkingopdekernactiviteiten,kwaliteitvanleveringenmarktfacilitering.Hetderde
risico,niettijdigenadequaatinbeheerkrijgenvan150kV-en110kV-netten,iseenduidelijkactueel
risicodatwaarschijnlijkopredelijketermijnnietmeerzalbestaan.Geletophetfeitdatdeoverdracht
vanhetbeheervandenettenvanaf110kVgroteimpactheeftopdeomvangentaakvervullingvan
TenneTisdezeoverdrachtalsbelangrijkrisicomeegenomen.
Infiguur3isderelatietussendebedrijfswaardenvanTenneTendezesgeaggregeerderisico’s
weergegeven.
Beheersingsmaatregelen
Voordeconcretebeheersingvandebelangrijksterisico’svoordeTenneTorganisatiezijnin2006
en2007verschillendetactischeenoperationelerisk assessments uitgevoerdopondermeer
devolgendegebieden:
•operationelerisico’s;
•procesrisico’s(key risks,key controls);
•projectrisico’sverbondenaandeovernamevanbeheervandenettenvanaf110kV;
•risico’senbeheersmaatregelenrondomasset management (risicoregister,zieparagraaf2.3);
•risico’srondomdebeveiligingvaninstallaties.
OnafhankelijkepositioneringrisicomanagementbinnenTenneT
DecoördinatievanhetintegralerisicomanagementvanTenneTligtbijderisicomanager.Ditis
eenonafhankelijkefunctiewelkeondersteunendisaanalleTenneTdisciplines.Derisicomanager
isnietverantwoordelijkvooronderkenderisico’sbinnendeverschillendeorganisatieonderdelen
endebeheersingervan.Dezeverantwoordelijkheidligtbijdemanagersenmedewerkersindelijn.
DerisicomanagerzorgtvooreeneenduidigeenuniformetoepassingvanhetdoorTenneTgehanteerde
systeemvoorrisicomanagementbinnendegeheleorganisatie.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI12 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
2.� Procesbeschrijvingen
BinnenhetAsset Management modelspelendeprocessenvandeAsset Manager eencrucialerolbij
investeringenenonderhoud.Infiguur4zijndeprimaireprocessenvandeAsset Manager weergegeven.
Hieronderwordtingegaanopdestatusenontwikkelingvandeverschillendedeelprocessen
vanhetprimaireprocesvandeAsset Manager.
Ad1:Risicoinventarisatieen-analyse
Alstoolvoorhetverwerkenvanrisico’senhetopmakenvanhetrisicoregistervoordeassetswordt
doorTenneTdemethodiekActive Risk Manager (ARM)toegepast.Dedoelstellingvanditrisicoregister
ishetvastleggenvaninformatieteneindesturingencontroleoverdeassetsterealiseren.
Methetrisicoregisterkandeverwachteprestatieopdebedrijfswaardenbepaaldwordenen
kanvastgesteldwordenwaarmaatregelengewenstzijn.
Geaggregeerd toprisico
Verval niveau leveringszekerheid
Markt niet (goed) kunnen faciliteren
Niet tijdig en adequaat in beheer krijgen van 150/110 kV-netten
Niet in control zijn van interne organisatie
Ontbreken/verlies gekwalificeerd personeel
Invloed van politiek en wet- en regelgeving op bedrijfsvoering
Bedrijfswaarde
Sterke invloed Geringe invloed Verwaarloosbare invloed
1) Deze bedrijfswaarde heeft betrekking op de ambities van TenneT op het terrein van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het voldoen aan milieuwetten en -regelgeving wordt gegeregeld vanuit de bedrijfswaarde Compliance.
Veili
ghei
d
Kwal
itei
t van
leve
ring
Fina
ncië
le p
osit
ie
Com
plia
nce
Repu
tati
e
Kla
ntte
vred
enhe
id
Mili
eu/d
uurz
aam
heid
1)
Primair proces
AssetManager
Risicoinventarisatieen-analyse(1)
Netontwikkeling(2) Portfolio-management(�)
Programmamanagement(4)
Netwerkprestatiecontrol(�)
Lifecyclecostcontrol(�)
figuur 3
figuur 4
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 1�
Inzichtenoverzichtindeinfrastructurelerisico’swordtverkregenmetbehulpvan:
•Rapportagesover:
- onderbrekingenenstoringen;
- veiligheidsincidenten;
- materieleschade;
- milieu-incidenten;
- inspecties;
•Capaciteitsramingen(DigSilentenPSS/E);
•Failure Mode Effect and Criticality AnalysisFMECA(Optimizer+);
•Risicoanalyses(ARM)
Ad2:Netontwikkeling
DenetontwikkelingbijTenneTisgebaseerdopzoweldelangetermijnvisiealshetbeleid
opdeontwikkelingvandeinfrastructuur.Ditbeleidisafgeleidvandebedrijfswaardenen
inovereenstemmingmetdebedrijfsdoelenvanTenneT.
Bijhetopstellenenactueelhoudenvanhetontwikkelingsbeleidwordentechnologische
ontwikkelingen,wijzigingenvanregelgeving,standaardsennormengevolgd,beoordeelden
vertaaldnaarvoorTenneTalgemeentoepasbaretechnologieconcepten.Standaardisatieisdaarbij
eenvandemiddelenomtekomentotdenoodzakelijkeefficiëntiebijnetontwerpenonderhoud.
Hettechnologiebeleidwordtingebrachtindeprocessenvoornetontwikkelingenbeheerenonderhoud.
Basisontwerpeninhetkadervandeprojectontwikkelingzijngebaseerdopstandaardoplossingenen
-normendiebinnenhettechnologiebeleidzijnontwikkeld.
Ad�:Portfoliomanagement
InhetprocesPortfoliomanagementwordtdeoptimalisatievaninvesterings-enexploitatievoorstellen
uitgevoerdinovereenstemmingmetdebedrijfsdoelenendemetdeAsset Owner afgestemde
investerings-enexploitatiescenario’s.Aandehandvanderesultatenuitdeoptimalisatiewordenna
accorderingdoordeAsset Owner leveringsopdrachtengeformuleerdrichtingdeService Provider.
Ad4:Programmamanagement
BinnenProgrammamanagementwordenwerkopdrachtenofovereenkomstenviaSLA’smet
deService Provider(s) afgeslotenenwordendevoortgangenderesultatenvandeovereenkomsten
bewaaktophetvoldoenaandeleveringsopdrachten.
TeneindehetsamenspeltussenAsset Manager enService Provider meeropelkaaraftestemmen,worden
diverseelementenvandeprojectmanagementstandaardProjects in controlled environments(Prince2)
inhetprocesvanProgrammamanagementgeïmplementeerd.
Ad�en�:NetwerkprestatieControlenLifeCycleCostControl
Hetverzamelenvaninformatieoverdeinfrastructuur,deassetsendeomgevingiseentaakvan
deService Providers.BinnendeoperationeleprocessenvandeService Providers wordtdeconditie,
as maintained data,technischedocumentatie,geografischedocumentatievandeinfrastructuur,
assetsenomgevingvastgelegd.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI14 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Voorhetverzamelenenvastleggenvandeinformatiewordtgebruikgemaaktvan
devolgendemiddelen:
•Power Quality Monitoring (PQM);
•EnergieManagementSysteem(EMS);
•GeografischInformatieSysteem(GIS);
•EnterpriseResourcePlanning-systeem(ERP);
•DocumentManagementSysteem(DMS);
•AssetInformatieenDataAdministratie(AIDA).
MetPower Quality Monitoring wordenaansluitpuntenophethoogspanningsnetvan380kVen220kV
continubewaaktopdekwaliteitvandenetspanning.
HetEMSgeeftdagelijksreal time informatieuithetbedrijfsvoeringsysteemoverondermeer
debelastingvancomponenten,deproductieenhetsysteemgedrag.
HethuidigeGeografischInformatieSysteem(GIS)bevatgeografischeinformatieoverdeliggingvan
netcomponentenenwordtvoornamelijkingezetvoorhetafwikkelenvanaanvragendiebetrekking
hebbenopdeliggingrondomkabelsenleidingen.DitsysteemfunctioneertnaasthetERP-systeem
waaralleasset-data isopgenomen.
Vanwegehetbeschikbaarkomenvannieuwesoftwaretoolszalerin2008eenstudieworden
uitgevoerdnaaraanvullendefunctioneleeisendieaaneenGISgesteldmoetenwordenals
voorbereidingopbesluitvormingoverdeverdereontwikkelingvanhetGIS.Ditmetalsdoelom
desamenwerkingmethetERP-systeemendemogelijkhedenteoptimaliserenomrepresentatieve
geografischeinformatieteontsluiten.
DevastleggingvaninformatiewordttenbehoevevandeAsset Manager enService Provider verbeterd
viadesystemenDocumentManagementSysteem(DMS)enAssetInformatieenDataAdministratie
(AIDA).HetDocumentManagementSysteemdraagtbijaanhetrealiserenvaneenstructuurwaarmee
TenneThaarasset-gerelateerdetekeningenendocumentatiebeterkanbeherenenbeheersen.Hetover-
koepelendeprojectAIDAisbedoeldvoorhetdigitaaltoegankelijkmakenvanalleasset-informatie.
Tercompleteringisinfiguur5deonderlingesamenhangtussenhetprimaireprocesendedeelprocessen
vandeAsset Manager weergegevenmetdaarbijdeproceduresenafschriftenuitdeMRKwaliteit.
2.4 Auditmethodiek
Inleiding
Audits(internenextern)vormeneenbelangrijkhulpmiddelomonzeambitie-eenadequate
beheersingvanrisico’s-tegaanrealiseren.Eenrisk based audit approach,waarbijdeinhoud
enfrequentievaninterneauditseenafgeleideisvanhetrisicoprofielvandeorganisatie,is
eenlogischebasisvoorde(meer)jaarlijkseauditplanning.
AuditingbinnenTenneTisprimairgerichtopprocesverbetering.Dezeauditsbeperkenzichniettot
auditsdiegerichtzijnopdefinanciëlerisico’s,maarookophetgebiedvankwaliteit,arboenmilieu,etc.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 1�
Riskbasedauditcyclus
Auditingisnauwverbondenaanrisicomanagement.Zoalsinparagraaf2.2isaangegevenstreeft
TenneToptermijnnaareenintegraleaanpakvanrisicomanagementopbasisvanhetCOSO-model.
Hetstrevenisomvoorwatbetreftdeauditmethodiekhieropaantesluitenenvanafcirca2009
eendriejaarlijkserisk based auditcyclusbinnenTenneTtegaantoepassen.
Binnendezeauditcycluswordendrieaanleidingenonderscheidenomauditsuittevoeren:
•Auditsvankritischeprocessen;
•Auditsnaaraanleidingvanuitkomstenoperationelerisicoanalyse;
•Auditsopaanvraagvanhetmanagement/directie.
Risicoinventarisatieen-analyse(I/I)
Netontwikkeling(II)
Netwerkprestatiecontrol(V)
Portfolio-management(III)
Programmamanagement(II/IV)
Lifecyclecostcontrol
Primair proces
Jaarplanontwikkeling
AMstrategieontwikkeling
VGWMtechn.compliance
Besturing
Planningencontrol
Administratie Informatiemanagement
Ondersteunende proces
HRM Strategischeinkoop
Procesmanagement(III)
Procedures
I - Ramen capaciteitsbehoefte - Risicoanalyse
II - Oplossen van storingen en onderbrekingen - Registratie storingen en onderbrekingen - Monitoringsprocedure - Beheer bedrijfsmiddelenregistratie
III - Evaluatie en verbetering processen
Afschrift
I - Risicoregister
II - Kwaliteits- & Capaciteitsdocument - Langetermijnonderhoudsplan
III - Investeringsplan (investeringsportofolio)
IV - Beschrijving onderhouds- en storingsdienst
V - Beschrijving componenten en technische toestand
figuur 5
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI1� TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Auditsvankritischeprocessenencertificering
In2007zijndoorhetmanagementdekritischeprocessenvastgesteld.TenneTambieertvoor
dezekritischeprocessenoptermijntekomentoteencertificeringdooreenexterneinstantie
(hetprocesvanbalanshandhavingisalenkelejarengecertificeerd).Dezecertificeringzalworden
gerealiseerddoorinterneauditsuittevoerenwaarnacertificeringdooreenexternepartijzal
plaatsvinden.Deambitieisdatdeauditsvandezeprocessenjaarlijksplaatszullenvinden.
Auditsnaaraanleidingvanuitkomstenoperationelerisicoanalyse
Naasteenstrategischerisicoanalysedie(inprincipe)driejaarlijkswordtuitgevoerd,vindtjaarlijks
eenherijkingvandeoperationelerisico’sbinnenTenneTplaats.Aandehandvandeuitkomstenvan
deoperationelerisicoanalysewordenverbeteractiesinganggezetwaarperiodiekovergerapporteerd
wordt.Teneindedevoortgangtetoetsenkunneninterneauditswordenuitgevoerd.Dezeauditszijn
gerichtophetsignalerenvanmogelijkhedentotverbeteringindebeheersingvandeprocessen.
Auditsopaanvraagvanhetmanagementofdirectie
Alslaatstekunnenauditswordengeïnitieerdopaanvraagvandebetreffendemanageruit
debusinessofdedirectie.Detimingeninvullingvandeauditwordtmetdebetreffendeproces-
eigenaar/managerafgestemd.
Auditplanning
Derisk based auditcycluszalleidentoteendriejaarlijkseauditplanningophoofdlijnen.Aandehandvan
degeplandeauditsvandekritischeprocessen,deuitkomstenvandeoperationelerisicoanalyseende
aanvragenvanuithetmanagementwordterjaarlijkseenmeergedetailleerdeauditplanningopgesteld.
2.� Kwaliteitsindicatoren,streefwaardenenrealisatie
Inleiding
Deregistratievankwaliteitsindicatorenisbedoeldomdekwaliteitvandetransportdienst
temonitorenentransparanttemaken.Metbehulpvaneendoeltreffendkwaliteitsbeheersings-
systeemishetmogelijkom-gemiddeldovereenreeksvanjaren-eenvoorafbepaaldkwaliteits-
niveautebereikenentehandhaven.
Indezeparagraafwordtingegaanopdedefinitievandekwaliteitsindicatoren,hetgerealiseerde
kwaliteitsniveauindeafgelopentweejaarendestreefwaardenvoordeperiode2008-2014.
Definitiesindicatoren
BijdekeuzevankwaliteitsindicatorenisdoordewetgeverindeMRKwaliteitaangesloten
bijdebestaandeNESTOR-afspraken.Hetbetreftdevolgendeindicatoren:
•Gemiddeldeonderbrekingsfrequentie;definitie:GA/TA;
•Gemiddeldeonderbrekingsduur;definitie:(GAxT)/GA;
•Jaarlijkseuitvalduur;definitie:(GAxT)/TA;
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 1�
Indebovenstaandedefinitiesis:
•GA=hettotaleaantalgetroffenafnemers;
•TA=hettotaleaantalafnemers;
• T=detijdsduurinminutendieverstrijkttussenhetaanvangstijdstip
enhettijdstipvanbeëindigingvandeonderbreking;
Gerealiseerdkwaliteitsniveauin200�en200�
Delaatstetweejaarheefthet150kV-netvanTenneTinZuid-Hollandtemakengehadmeteendrietal
onvoorzieneonderbrekingen,waardoordestreefwaardeinzowel2005als2006nietisgerealiseerd.
Ookinhet380/220kV-netzijnerin2006tweestoringengeweestwaardoordenorm
nietisgehaald.
OpbasisvanbovenstaanderesultatenisTenneTeenstudiegestartnaardemogelijkhedenom
debedrijfszekerheidendebetrouwbaarheidvandedoorTenneTbeheerdetransportnettenteborgen.
Streefwaarden(on)voorzieneonderbrekingen2008-2014
Geletophetfeitdathetbijdestreefwaardenvoorzowelhet380/220kV-netalshet150kV-netgaat
omeenverwachtingvooreenreeksvanjaren,enhetgegevendatdestudienaardeborgingvande
bedrijfszekerheidendebetrouwbaarheidreedsduidelijkeverbeteringspuntenheeftopgeleverd,
rondomhetmenselijkhandelen,zietTenneTgeenaanleidingomdestreefcijferstenaanzienvan
onvoorzieneonderbrekingenaantepassen.
Vanwegehetgroteaantalaangeslotenenopde(extra)hoogspanningsnettensteltTenneTzichtendoel
voorzieneonderbrekingenvolledigtevoorkomen.Indiennoodzakelijkzaldeperiodevanonderhoud
aannettenwordenafgestemdmetdeonderhoudsintervallenvandeinstallatiesvanaangeslotenen.
Gerealiseerdekwaliteitsniveau’sin200�en200�voorhet1�0kV-netvanTZH
Aantal Onderbrekings- Onderbrekings- Jaarlijkse uitval- Niet geleverdeonderbrekingen frequentie duur [minuten] duur [minuten] energie [MWh]
Streefwaarde 0,075 30 2,25 -
2005 1 0,023 180,2 4,09 151
2006 2 0,201 118,8 23 792
Gerealiseerdekwaliteitsniveau’sin200�en200�voorhet�80/220kV-net
Aantal Onderbrekings- Onderbrekings- Jaarlijkse uitval- Niet geleverdeonderbrekingen frequentie duur [minuten] duur [minuten] energie [MWh]
Streefwaarde 0 0 0 -
2005 0 0 0 0 0
2006 2 0,007 96,16 0,72 194
tabel 1
tabel 2
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI18 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
2.� Onderhoudenvervanging
Onderhoudalgemeen
Hetonderhoudaanhoogspanninginstallatieskanwordenverdeeldinpreventiefonderhoud(inclusief
inspecties)encorrectiefonderhoud.Preventiefonderhoudkomtvoortuitdeonderhoudsconcepten,
diezijnopgesteldvoorhet380/220kV-netenvoorhet150kV-net.Dezeconceptenzijngebaseerd
opeenzogenaamdeFMECA(Failure Mode Effect & Criticality Analysis),waarinderisico’svanhetfalen
vanassetsopcomponentniveauwordengeanalyseerdendeprestatiestenopzichtevandegewogen
bedrijfswaardenwordengeoptimaliseerd.Vanuitperiodiekeinspectiesenonderhoudsactiviteiten
komeneenmaligevervolgactiviteitenvoort,teneindegedetecteerderisico’stereduceren.
Afhankelijkvanderisico’swordendezevervolgactiesuitgezetindetijd.
Naastdeplanbareactiviteitenzijnerooknogonvoorzieneactiviteiten,hetcorrectiefonderhoud.
Inhetgevalzichstoringenhebbenvoorgedaan(zowelgrotealskleinestoringen)wordenindiennodig
reparatiesuitgevoerdomdecomponentenweeringoedestaattebrengen.Hetbeleidhierbijis
omnaasthetverhelpenvandestoring,directtebezienofdezestoringookopandereplaatsenkan
optreden.Ditmetalsdoelomherhalingtevoorkomenof,indienditnietmogelijkis,mitigerende
maatregelentetreffen.
Bijpreventiefonderhoudzijnergeenverschillentussenhet5-jarigonderhoudsplanenhetlange-
termijnonderhoudsplan,tenzijhetintervalvoorspecifiekeonderhoudsactiviteitmeerdan5jaaris.
Deonderhoudsconceptenwaaropdeonderhoudsplannenzijngebaseerdwordenperiodiek
geëvalueerd,ondermeeropbasisvaneenterugkoppelingvanuitdeonderhoudsuitvoeringen
derapportagesvanas maintained data.Indiennodigwordendeplannenaangepast.
Eenbelangrijkitembijdeoptimalisatievandeonderhoudsconceptenisdeterugkoppelingen
deregistratievandeonderhoudsresultaten.BinnenTenneTwordtopditmomentgewerktaan
geautomatiseerdeopslagvanderegistratie.Daarmeekunnendeanalyseswordenverbeterdenkunnen
deonderhoudsactiviteitenenintervallenbinnenhetonderhoudsconceptwordengeoptimaliseerd.
Metdehiervoornoodzakelijkeautomatisering-eninformatiseringslagisin2006begonnen.
Indeloopvan2008zullenverbeteringenwordengeïmplementeerd.PasdankanTenneTbeginnen
methetdigitaaluitbouwenvaninformatieoverdetoestandvanonzecomponenten.
Geziendelangelevensduur,delageonderhoudsintervallenenhetbeperkteaantalstoringenvanonze
bedrijfsmiddelenzalhetnogjarendurenvoortrendskunnenwordenwaargenomenindeontwikkeling
vandetoestandvancomponenten.Hierbijmoetwelopgemerktdateengedegenstatistischeanalyse,
vanwegebeperkteaantallencomponenten,vaaklastigzalworden.DekomendejarenisTenneT
voornamelijkafhankelijkvande“bestaande”informatievoorzieningwaarbijdeterugkoppelingin
demaandrapportagesenpere-mailenmondelingplaatsvindtvanuitonzeonderhoudsorganisatie.
Overigenswordenookdiversenationaleeninternationalecontactenaangehoudendietoeganggeven
totstatistischeinformatiemetbetrekkingtotverouderingenfaalgedragvancomponentenmiddels
benchmarkseninternationalesurveys.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 1�
Langetermijnonderhoudsplan
HetlangetermijnonderhoudsplanbinnenTenneTkanwordenverdeeldin(wettelijkverplichte)
inspecties,éénmaligeenperiodiekeonderhoudsactiviteiten.Deperiodiekeactiviteitenzijnverdeeld
ingeclusterdeactiviteiten,dieopspecifiekecomponentengroepenvantoepassingzijn.Degeclusterde
activiteitenwordenuitgevoerdmeteigentechnischespecialistenaangevuldmetexpertsvan
fabrikantenentoeleveranciers.Deverschillendeactiviteitenhebbeneenvasteinterval,dieis
vastgesteldopbasisvandeFMECA-analyse(zietabel3).
Gebaseerdopdeterugkoppelingenuithetveldbestaatergeenaanleidingomhetlangetermijn-
onderhoudsplanuithetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplantewijzigen.
Vervangingen
Debehoefteaanhetvervangenvanassetsvloeitvoortuitdeleeftijdvandecomponenten,informatie
overdeuitvalregistratievandeze(type)componenten(storingsregistratiemetoorzaak)en
deuitgevoerdeinspectie-enonderhoudswerkzaamheden.Eénofmeervandebovenstaande
aspectenvormendetriggervoorverderonderzoek,waarinderisico’svandebetreffendecomponenten
wordenafgewogentegendebedrijfswaarden.Bijderisicoanalysevoordeassetswordenverschillende
optiesafgewogen.Hieruitvolgteenstrategieomdeinstandhoudingvanhetnetdeelopniveaute
houden.Dezestrategiekanbestaanuiteenuitbreidingvandeonderhoudsactiviteiten,hetuitvoeren
vaneenstructurelerevisieofhetvervangenvancomponenten.Onderrevisiewordthierverstaan
“eenuitgebreideonderhoudshandelingwaarmeedeassetweerineenzogoedalsnieuwestaat
wordtgebracht”.
Degeplandevervangingsinvesteringvoordekomendejarenbetreftdevervangingvanverschillende
verouderdetransformatoren.Ditopbasisvaneenonderzoeknaardeconditievandepopulatie
380/220kV-transformatorenbinnenTenneT.Daarnaastzijnerenkeleoudecompensatiespoelenvrij
plotselingineenkritischetoestandgekomen,waardoorvervangingnuenindekomendejarennodigis.
Voordelangetermijnzullenmeerderestationsencomponentenopbasisvanleeftijdinaanmerking
komenvoorvervanging.Voordezekomende“verouderingsgolf”(gemiddeldeleeftijdvandestations
is30tot35jaar)zalmoetenwordenbepaaldwatdebestestrategieis.Afhankelijkvandesituatie
endecomponenttypenzaleengoedebalansmoetenwordengevondentusseninstandhouding
vanhuidigecomponenten(dooronderhouden/ofrevisie)endevervangingvancomponenten.
Ookvoorvervanginggeldtdatgeautomatiseerderegistratievanonderhoudsgegevenseencompleter
inzichtgeeft,waarmeebeterkanwordengeanticipeerdoptoekomstigevervangingen.Ookhiervoor
geldtdathetnogenigejarenzaldurenalvorensuitdegeautomatiseerderegistratietrendszijntehalen.
Vanwegedealgeheleverouderingvandesecundaireinstallatiesisin2006/2007eenonderzoek
uitgevoerdnaardetoestandvandezeinstallaties.Indemeestestationsblekendezeinstallaties
inderdaadtoetezijnaanvervanging.Hiervoorisvoordekomende10jaareenplanopgesteld.
DevervangingsinvesteringenzijnvermeldineenvertrouwelijkebijlageaanDTe.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI20 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
tabel 3 Langetermijnonderhoudsplan
Tran
sfo
rmat
ore
n
Stat
ion
svel
den
Kab
els
Lijn
en
Ove
rig
- C
on
den
sato
rban
k
Ove
rig
- Sp
oel
en
Ove
rig
- Te
leco
mm
un
icat
ie
app
arat
uu
r
Stationsinspectie Volledige inspectie van een station op basis van standaardinspectielijsten
2 mnd. 2 mnd. 2 mnd. 2 mnd. 6 mnd.
Olieanalyse Analyse van de isolatieolie t.b.v. vroegtijdige detectie van interne fouten
1 jr. (bak) 5 jr. (drv)
5 jr. (ITR) 1 jr.
Cluster A Onderhoud railscheider (pantograafscheiders) d.m.v. metingen en uitgebreide inspectie
1 jr.
Cluster B / P/S Veldonderhoud. Alle primaire en secundaire veldcomponenten incl. meting aan vermogenschakelaar
5 jr.
Cluster C Veldonderhoud. Alle primaire en secundaire veldcomponenten incl. uitgebreid onderhoud aan vermogenschakelaar
10 jr.
Cluster D Onderhoud condensatorbank/meting, exclusief veldonderhoud
1 jr.
Cluster E Onderhoud condensatorbank, D inclusief veldonderhoud volgens cluster B
5 jr.
Cluster F Onderhoud condensatorbank, D inclusief veldonderhoud volgens cluster C
10 jr.
Cluster T / RS Onderhoud transformator inclusief regelschakelaar
5 jr.
Cluster IV 1) Partiële ontladingsmetingen 1 jr.
Cluster V 1) Onderhoud GIS volgens cluster B 5 jr.
Cluster VI 1) Onderhoud GIS volgens cluster C 10 jr.
Cluster H1 Helicopterinspectie t.b.v. uitgebreide inspectie (lijnen, masten, groen etc.) voorjaar
1 jr.
Cluster H2 Helicopterinspectie t.b.v. quick scan naar bijzonderheden najaar
1 jr.
Cluster HS Houtschouw onder de circuits 1 jr.
Cluster MI Uitgebreide inspectie van de masten van een lijn
8 jr.
Conservering masten Afhankelijk van de geïnspecteerde toestand (gemiddelde voor een lijn)
8-12 jr.
Inspectie zakelijk-recht strook (IZS)
Inspectie van het bovengrondse deel van een circuit
1 jr. 1 jr.
Kabelinspectie Inspectie kabeleindsluitingen, oliedrukken etc.
1 jr.
1) Voor GIS installaties (Gas Insulated Switchgear)
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 21
�.1 Inleiding
DeelektriciteitsvoorzieninginEuropawordtintoenemendemategeconfronteerdmetvraag-
stukkendiesamenhangenmetoverheidsbeleidomdemarktwerking(internationaal)teversterken.
MeerspecifiekgaathetomdevraaginhoeverrehetEuropesetransportnetmoetwordenverzwaard
ominternationalehandelsstromenmogelijktemaken.
HetEuropesetransmissienetwordtsteedsmeergezienalsplatformvoorhetinternationale
vervoervanvermogensstromen.Wathierbijvaakonderbelichtblijft,isdatnationalenettenen
hunonderlingeinternationalekoppelverbindingenoorspronkelijkzijnontworpenengebouwdmet
hetoogoponderlingebijstandbijdeuitvalvancentrales.Nuechtereenontwikkelingisingezetnaar
eenfundamenteelanderetoepassingvandegekoppeldenetten,iseenanalysewenselijkvandemet
dezeontwikkelinggepaardgaanderisico’s.Alseenduidelijkewaarschuwingkanwordengezien
destoringvannovember2006,EenfoutinhetcontrolecentruminNoord-Duitslandleiddetoen
toteenernstigeverstoringvanhetelektriciteitssysteeminbijnaheelEuropa.Uiteindelijkmoesten
vijftienmiljoenhuishoudenstijdelijkwordenafgeschakeld.
� Marktwerkingendefysischewerking
vanelektriciteit
kaart 1
Zone 1: te lage frequentieZone 2: te hoge frequentieZone 3: te lage frequentie
Opdeling UCTE-verzorgingsgebied door frequentieverstoringen in november 2006
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI22 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Indithoofdstukwordtingegaanopenkelespecifiekekenmerkenvanelektriciteittegendeachtergrond
vaneenmarktomgeving.Ditmetalsdoelomuitteleggenwaaromderisico’sopgrootschalige
black outs bijeentoenemendeinternationalehandeltoenemenenaantegevenwelkemogelijkheden
erzijnomdezerisico’steverminderen.
�.2 Elektriciteitenmarkt
Elektriciteitiseenbijzondereenergiedrager.Hoewelniemanddatzobeleeft,iselektriciteiteigenlijk
kracht.Eenelektriciteitscentralegenereerteenkrachtdieviaeenketenvanelektronenineengeleider
wordtovergebrachtnaareenverbruiker.Ditkarakterbrengtmetzichmeedatelektriciteitnietkan
wordenopgeslagen1)endathettransportovergroteafstandwelmogelijkmaar“tegennatuurlijk”is.
Deeigenschappenvanelektriciteitlatenzichhetbestvisualiserenmeteenplaatjevaneenfabriekuit
hetstoomtijdperk.Destijdswerddemetstoommachinesopgewektekrachtviaeenmechanischsysteem,
datbestonduitbanden,riemenenassen,overgebrachtnaarproductiemachines(zieafbeelding1).
Debandenenriemenzijnbijvoorkeurkortenvanopslagisinhetoverbrengsysteemzelfgeensprake.
Deopgeslagenvormvanenergieinhetsysteemisdestoomendebrandstofvandestoommachine.
1) Althansnietalselektriciteit,welviaconversienaareenanderevormzoalspompaccumulatieoflangschemischeweginaccu’s.
afbeelding 1
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 2�
Voordeelektriciteitsvoorzieninggeldtinprincipehetzelfde.Deomzettingvanthermische(stoom)en
chemischeenergie(brandstof)inkracht(elektriciteit)vindtpasplaatswanneereromwordtgevraagd.
Ditprincipeisnietveranderdtoen,omredenenvanbetrouwbaarheidenlaterookeconomie,steeds
meerelektriciteitsopwekkersen-gebruikersmetelkaarwerdengekoppeld.Erkwamen“bandenen
riemen”bijenzewerdenooklanger,maarhetwezenvandeelektriciteitsvoorzieningbleefdelevering
vaneendienstindevormvankracht.
Deelektriciteitsvoorzieningvormtsamenmetdegebruikerséénsysteem,waarbinnenvraagenaanbod
opelkmomentmetelkaarinevenwichtmoetenzijn.Decentralesleverengezamenlijkprecies
watwordtgevraagd,detransportwegenzijnopelkmomentvoldoendevoorhetoverbrengen
vandeelektrischeenergie,endespanningophetnetisopelkeplaatsophetvereisteniveau.
Zo’nsysteemkanalleengoedwerkenalsdeelektriciteitsopwekkersgezamenlijkdevraagvolgen,ook
alseronverwachteveranderingenoptreden.Tegelijkertijdmoethetverbindendenetinstaatzijnom
devermogensstromenookingevalvancalamiteitenteverwerken.Totheteindvandenegentigerjaren
indevorigeeeuwwerdenhetproductievermogenenhetnetinsamenhangontwikkeldenopdevraag
afgestemd.Erwerdeneisengesteldaanderegelmogelijkhedenvancentralesenerwasaltijdvoldoende
vermogeninbedrijfomuitvaloptevangen.Ditsysteemwerdsteedsverderuitgebreid,eerstbinnen
delandsgrenzen(380kV-koppelnet)envervolgensdoormiddelvaninternationalekoppelverbindingen.
Watechterwasbegonnenalsonderlingebijstandvanmetelkaargekoppeldecentrales,groeideuittot
eenuitwisselingvanelektriciteitmeteenkostenverrekeningachteraf.Daarmeeveranderdehetbeeld
van“elektriciteitsleveringalsdienst”in“elektriciteitalsverhandelbaarproduct”.Dezeparadigma-
shiftmaaktededoorbraaknaareenmarktvoorelektriciteitmogelijk.Hiermeewerdtevens-althans
indebeeldvormingrondomdeelektriciteitsvoorziening-hetideeverlatendatopwekking,transport,
distributieenverbruikéénsysteemvormen.
�.� Balanshandhavingenmarkt
Ineenelektriciteitssysteemisfrequentieeenmaatvoordebalanstussenproductieenbelasting.
AlsproductieenbelastingvolledigmetelkaarinevenwichtzijnbedraagtdefrequentieinEuropa
50Hertz(Hz).Bijeenbelastingdiehogeroflagerisdanhetaanbodgaatdefrequentierespectievelijk
naarbenedenofnaarboven50Hz.
InhetoperationelehandboekvanUCTEwordtgestelddatdequasievenwichtsfrequentievoor
hetUCTE-netineenbandbreedtevan±180mHzrondde50Hzmoetliggen.Toteenfrequentie
van49,2Hzmoethetelektriciteitssysteemhetzelfkunnenopvangendoorhetafroepenvanreserve-
vermogen.Komtdefrequentiebeneden49Hzdanmoetautomatischbelastingwordenafgeschakeld.
EenUCTE-studiegroepdoetonderzoeknaardefrequentiestabiliteit.Doordezegroepwordtstatistisch
onderzoekgedaannaarfrequentiesprongengroterdan75mHz.Dezewaardeisgekozenomdat
destapgroottegroterisdandemaximaleafwijking(ongeveer50mHz)tengevolgevandeuitvalvan
hetgrootsteproductiemiddelinhetUCTE-gebiedenervoldoendedatabeschikbaarisomstatistische
analysestekunnenuitvoeren.Terindicatie:eenfrequentiesprongvan75mHzvertegenwoordigt
eenongeplandtransporttotcirca2.000MW.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI24 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Uitditonderzoekblijktdatdezefrequentiesprongdeafgelopenjarensteedsvakerenlangduriger
isopgetreden(ziegrafiek1).
Nadereanalysemaaktduidelijkdatdezestijginghetgevolgisvaneentoenemendemarktwerking.
Kenmerkendisdaterbijnaiedereavondbijuurovergangenrelatiefgrotefrequentieafwijkingenin
hetUCTE-gebiedoptreden(ziegrafiek2).Dezeuursprongenwordenwaarschijnlijkveroorzaakt
doorgroteensnelleprogramma-aanpassingenvanproductiemiddelendiezowelonderlingals
tenopzichtevandebelastingnietgesynchroniseerdverlopen.
30.000
27.500
25.000
22.500
20.000
17.500
15.000
12.500
10.000
7.500
5.000
2.500
0
Aantal keren en de duur dat de 75 mHz-frequentiesprong is overschreden in de periode 2001-2006
Aantal keren (x10) Tijdsduur (seconden)
2001 2002 2003 2004 2005 2006
grafiek 1
80
60
40
20
0
-20
-40
-60
-80
mHz
15:00 16:00 17:00 18:00 19:00 20:00 21:00 22:00 23:00 24:00
Voorbeeld van afwijking van 50 Hz-criterium uitgedrukt in mHzgrafiek 2
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 2�
Hoewelfrequentiesprongenvan75mHzinprincipemakkelijkdoorhetaanhetUCTE-netgekoppelde
productieparkkunnenwordenopgevangen,neemtdezorgtoeoverongewenstesituatiesin
deelektriciteitsvoorzieningalsgevolgvandegroeiendeinternationalehandel.Wanneerbijvoorbeeld
tijdensperiodenmeteenlagebelasting,centralesgeconcentreerdinenkelegebiedenineengrootdeel
vandeelektriciteitsvraagvanhetUCTE-verzorgingsgebiedmoetenvoorzien,kaneencombinatie
vanstoringineencentraleenprogrammawijzigingenleidentotgrotevermogensstromenover
grensoverschrijdendeofcorridor-verbindingen.Dezekunnenhierdooroverbelastraken.
�.4 Elektriciteitsnetenmarkt
Vanafhetontstaanvandeelektriciteitsvoorzieningisereentrendgeweestnaarsteedsgrotere
systemen.Eindvorigeeeuwisdatuitgemondinsterkenationalenettenmetinternationalekoppel-
verbindingen,zodatonderlingebijstandkanwordenverleendinhetgevalcentralesuitvallen.
Grotereproductie-eenhedenleiddentotdebehoefteaanmeerreservevermogenomingeval
vanuitvaldebalanstekunnenhandhaven.Enspreidingvandatreservevermogenovermeer
eenhedenleiddetotmeereconomieenzekerheid.
Methetvergrotenvanhetsysteemendeontwikkelingvandeelektriciteitsmarktwerdechterook
dekwetsbaarheidvandeelektriciteitsvoorzieningvergroot.Doordekoppelingvansystemenwas
enerzijdsdeonderlingesteunverzekerd,maarwerdanderzijdshetrisicoopgrootschaligeuitval
groter.VoorbeeldenhiervankennenweinmiddelszowelindeVerenigdeStatenalsinEuropa.
Diekwetsbaarheidheefttemakenmethetbijzonderekaraktervanelektriciteit.Eenelektrische
verbindingdieoverbelastraakt,blijftnietopeengelimiteerdecapaciteitfunctioneren,maarvalt
geheeluit(de“aandrijfriem”wordtdoordebeveiliginguitgeschakeldvoordathij“breekt”).
Omdatindeelektriciteitsvoorzieningvraagenaanbodopelkmomentmetelkaarinevenwicht
moetenzijn,zoektdeelektriciteiteenweglangsderesterendebeschikbare“paden”,diedoor
datextratransporteennoggroterekanslopenopoverbelasting.Eencascadevanuitvallende
verbindingendiezichdoorhetgehelenetkanvoortplanten,metalsresultaateengroteblack out,
ligtdanopdeloer.
Black outs diezichinmiddelshebbenvoorgedaan,zijnveelalgekenschetstalsincidentenenzijn
toegeschrevenaanonvoldoendeinvesteringenindenetten,eenontoereikendeorganisatieoffalende
wachtingenieurs.Verschillendestudieslatenechterziendaterzich-doorhetontstaanvaneensteeds
grotermarktgebiedvoorelektriciteit-eenfundamenteleveranderingindeelektriciteitsvoorziening
voltrekt,dietoteenherbezinningopdevormgevingendeinzetvannettenmoetleiden.
Totnutoeisbijhetontwerpenvannettendeaandachtgerichtopdeinitiëlefasevannetuitval.
Doorhetaanhoudenvanvoldoendereserveomingevalvaneenenkelvoudigestoringhetonderbroken
transporttekunnenherverdelenoverderesterendeverbindingen,wordteencascade-uitvalindekiem
gesmoord.Dekansdaterophetzelfdetijdstipmeerdanéénstoringoptreedtistotnutoesteedsals
verwaarloosbaarkleinverondersteld.Echter,ineengrootEuropeesnetmetveelverbindingenen
knooppunten,meteengrootaantalcomplexebeveiligingsinstallatieseneenperlandverschillende
risicoperceptie,wordtheteenkansomernstigrekeningmeetehouden.Eendubbelefoutkanimmers
leidentoteencascade-uitvalmetgrotegevolgenvoordeelektriciteitsvoorzieningingeheelEuropa.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI2� TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Dekansopzo’ngebeurtenisisgroternaarmatedelenvanhetnetzwaarderbelastzijnenerbovendien
concentratiesvanproductievermogenbestaanoprelatiefgroteafstandvanverbruikscentra.Dezebeide
omstandighedengaanvaakhandinhandenzijneenconsequentievaneenzichontwikkelende
elektriciteitsmarkt.Eenbijaanvangvandeeerstestoringalbestaandehogebelasting(indelen)van
hetnetlaatweinigruimtevooropvangvanextratransportenalsgevolgvandedaaropvolgendeuitval
vanverbindingenofproductiemiddelen.Bovendienkaneenconcentratievanproductiebijeenzich
voortplantendecascade-uitvalalineenvroegstadiumleidentothetontstaanvan“eilanden”met
eenproductietekortofeenproductieoverschot.Zoweleentekortalseenoverschotkan,ineensysteem
datslechtskanfunctionerenbijeenvolmaaktevenwichttussenvraagenaanbod,aanleidingzijnvoor
eenblack out indedesbetreffendenetdelen.Daarnaastleidengroteafstandentussenvraagen
aanbodineenstoringssituatiegemakkelijktotlocalespanningsdalingen,diekunnenresulteren
indeuitschakelingvanproductie-eenhedenennetdelen.
InNederlandlijktdevormingvangeconcentreerdeproductielocatiesalrealiteitteworden.
OpditmomentstaanbijvoorbeelddekustlocatiesEemshavenenMaasvlaktesterkindebelangstelling
bijproducentenvoordeaansluitingvannieuwproductievermogen.Opgrondvandehuidigewet-
enregelgevingzalTenneTmoetenzorgenvoorvoldoendetransportcapaciteitomdegeproduceerde
elektriciteitopdezelocatieszowelbinnenalsoverdelandsgrenzentekunnentransporteren.
ErvanuitgaandedatdezeontwikkelingzichinheelEuropagaatafspelen,lopenwehetrisicotoe
tegroeiennaarheteerdergeschetstemodel,waarinblack outs vakerzullenvoorkomen.
�.� Standvanwetenschappelijkonderzoek
Indeliteratuurwordteenscalaaantechnischemaatregelengenoemdomdekansopendeomvang
vangrootschaligestoringentebeperken.Alseerstemaatregelwordtmeestalhetopwaarderenen
verzwarenvanhetnetgenoemdomdetoenemendeinternationaleelektriciteitsstromentekunnen
hanteren.Ookwordtzwaaringezetoptoekomstigeontwikkelingeninvermogenselektronicaommet
grotereprecisieensnelheidschakelhandelingentekunnenuitvoerenomdebalanstehandhaven.
DeontwikkelingvaneenTrue Wide Area Protection and Control System metsnelledetectering,snelle
enkrachtigeschakeltechnieken,eenhogesnelheidcommunicatie-infrastructuurenkrachtigesoftware
wordtalsessentieelgezienomookoplangetermijnhetnetbestuurbaartehouden.Dezeontwikkeling
houdtookindatdebedrijfsvoeringvantransportnettenmeergecentraliseerdmoetwordenuitgevoerd
omtevoorkomendaterkostbaretijdverlorengaatvoorcommunicatietussenpersoneelvan
bedrijfsvoeringscentra.
IndeVerenigdeStatenisalruimeervaringopgedaanmethetverschijnselcascadestoring.Ookdaar
isaanvankelijkdeoorzaakgezochtinonvoldoendeinvesteringenenfalendeorganisaties.Hetaantal
opgetredenblack outs vanverschillendeomvangisindeVerenigdeStateninmiddelsvoldoende
grootenbovendienzodaniggedocumenteerddathetmogelijkisomonderzoektedoenopbasisvan
statistiek.Hoewelditonderzoeknogteprilisomverregaandeconclusiestetrekken,komthetbeeld
naarvorendathetrisicovaneenblack out veelgroterisdaneerderwerdverondersteld.Verderlijkt
ereenkritischebelastingvanhetnettezijn,waarbijeenscherpetoenamevanditrisicooptreedt.
[verschillendepublicatiesvanDobson,Carreras,Lynch,Newmanindeperiodevan2003t/m2005]
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 2�
Opbasisvandatavanbelangrijkeblack outs inhetNoord-Amerikaanseelektriciteitsnetovereenperiode
van14jaar,presenterendeonderzoekerseenkansverdelingvanblack outs vantoenemendeomvang.
Dezekansverdelingvertoonteenzogenaamdepower tail,watwijstopeenrelatieftoenemendekans
opgroteblack outs,dooreenonderlingeafhankelijkheidtussenstoringen(cascadeeffect).Indiener
geenafhankelijkheidtussenstoringenaanwezigis,zouereenkansverdelingmeteenzogenaamde
exponential tail ontstaan.Deonderstaande(gestileerde)afbeeldinggeefthiervaneenillustratie.
Deonderzoekerskomentotdeconclusiedat-ookomdatdemateriëlegevolgenvangroteblack outs
aanzienlijkkunnenzijn-hetrisicovancascade-uitvalnietmagwordenverwaarloosd.Zezienbij
bestuderingvanhethistorischemateriaalverderdatextrainvesteringeninhetnet,methetdoel
omdekansopeen“eerstestoring”teverlagen,somszelfshebbengeleidtoteentoenemendrisico
opeengroteblack out.Hunverklaringhiervoorisdatineenmarktsituatiehetwegnemenvanlocale
knelpuntenleidttoteengroterebelastingvanhetnetalsgeheel.Datgaatdaarmeesnellernaar
dekritischeoperationelegrens,waarophetrisicovaneengroteblack out toeneemt.
�.� Hoeverder?
Uithetvoorgaandemagblijkendathetnietdemarktzelfisdiehetrisicoopgroteonderbrekingen
doettoenemen.Welbiedtdeintroductievanmarktwerkingindehuidigevormruimtevoor
ontwikkelingendierisicoverhogendzijn.
Omderisico’svoordeleveringszekerheidtebeperken,richtTenneTzichinhaartoekomstvisie
optechnischevoorzieningen,zoals:
• eenslimmerenetarchitectuurdieeventuelecascade-uitvalbeperkttotbegrensdedelen
vanhetnet(load pockets);
• geavanceerdebesturings-enbeveiligingssystemen,diesnelenadequaatingrijpen
bijeenbeginnendecascade-uitval.
kans
omvang black out
Zeer lage belasting Exponential tail
Kritische belasting Power tail
Noord-Amerikaanse netPower tail zichtbaar
log-log schaallog-log schaal log-log schaal
omvang black out omvang black out
kans kansafbeelding 2
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI28 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
DaarnaastneemtTenneTactiefdeelinverschillendeprojectenomtekomentoteenbetereafstemming
opoperationeelterreinmetbuur-TSO’senvolgtTenneThetonderzoekdatmoetleidentothetinkaart
brengenvandekritischegrenzenvoordebelastingvanhetnet,omdaarmeedebedrijfsvoeringbinnen
veiligegrenzentekunnenlatenplaatsvinden.Waarschijnlijkzullendezeactiviteitenuitmondenin
aanscherpingvandeinternationaleregelgeving.
Indecommunicatiemetdeoverheid,demarktencollega’sinEuropa,zalTenneTtevensaandacht
vragenvooranderewegen.Beternogdanhetmoetenoplossenvanproblemenachteraf,isimmers
hetvoorkomenervan.Endatismogelijkdoorhetmakenvaninternationaleafsprakenomproductie-
vermogenmeergespreidendichterbijdegrotegebruikscentrainEuropateplaatsen.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 2�
4.1 Inleiding
Indevorigetwee(Kwaliteits-en)CapaciteitsplannenisdoorTenneTeenlangetermijnvisieopde
Nederlandseelektriciteitsvoorzieninggepresenteerd.Inbeideplannenisdiepingegaanopmogelijke
maatschappelijkeenenergiegerelateerdeontwikkelingen,terwijldeontwikkelingvandenetinfra-
structuurslechtsophoofdlijneninbeeldisgebracht.VoorditKwaliteits-enCapaciteitsplanisjuist
eenuitgebreidestudieuitgevoerdnaardeontwikkelingvandenetinfrastructuurmetalsdoel
omvoordeperiodetot2030eenhelderbeeldteschetsenvandemogelijkeontwikkelingenrond
hethoogspanningsnet.Ditbeeldisnodigomdaterkomendedecenniagroteveranderingenin
deelektriciteitsvoorzieningkunnenontstaan,dieeeneffectkunnenhebbenopdebehoefteaan
transportcapaciteit.Devoorzieneovergangnaareenduurzameelektriciteitsvoorzieningwaarin
decentraletechniekenzoalszonne-enwindenergieenmicrowarmtekrachtinomvangtoenemen
kanoplangetermijnleidentoteenlagerebelastingvanhetlandelijkhoogspanningsnet.
Daarentegenkanwindopzeeentoenemendeinternationaleuitwisselingleidentothogerebelasting
vanhetlandelijktransportnet.
Hetjaar2030isongeveerhalverwegedeperiodediedeNederlandseoverheidheeftgereserveerd
vooreentransitienaardeduurzameelektriciteitsvoorziening.Onderduurzaamwordtinditverband
doorhetTransitieplatformDuurzameElektriciteitsvoorziening(DEV)verstaan:allemaatregelen
dieleidentotdeverminderingvandenatuur-enmilieubelastingenverminderingvannegatieve
socialegevolgenindegeheleketenvandeelektriciteitsvoorziening.
EenaanzienlijkdeelvandezeverduurzamingkanvolgenshetplatformDEVbereiktwordendoor:
•gebruikmakingvanhernieuwbarebronnenzoalsbio-enwindenergie;
•verbeteringvandeenergie-efficiency,doorhetgebruikvanrestwarmte;
• hetreducerenvandeelektriciteitsvraagdoorverbeteringvandeefficiencyvanapparaten
enverhogenvanbewustwordingsprocesbijafnemers;
•hetbevorderenvaninnovatieenhettoepassenvannieuwetechnieken.
OndanksbovenstaandeontwikkelingenzullenvolgenshetplatformDEVookdetraditionelevormen
vanelektriciteitsopwekkingin2050nogeenbelangrijkerolspelen.Hetplatformsteltderhalvedat
ookafvangenopslagvankooldioxidebijdebulkproductievanelektriciteiteenduidelijkeplaats
moetenkrijgenomdeduurzaamheiddoelstellingenterealiseren.
4Langetermijnvisieopdeontwikkeling
vanhetNederlandsetransportnet
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�0 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
4.2 Scenario’svoor20�0
Inleiding
Bijhetopstellenvandescenario’szijngeengroteveranderingenaangebrachttenopzichte
vanhetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplan.
Dezescenario’szijnontwikkeldronddevrijheidsgraden:
Milieu:metaandeenezijdedeontwikkelingvaneenduurzamesamenlevingenaandeandere
zijdeeensamenlevingdievoordeenergiehuishoudingafhankelijkblijftvanfossielebrandstoffen;
Marktwerking:metalseneuitersteeenvolledigvrijewereldmarktenalsanderuiterste
eensterkgereguleerdemarktdieregionaalgeoriënteerdis.
Voorhetuitvoerenvannetanalysesishetnoodzakelijkgeweestomdecijfersoverproductie-
ontwikkelingperscenarionadertepreciseren.Voordekwantificeringvandebelastinggroei
isvooriedertransformatorstationhetgroeicijferuithetscenariogehanteerd.
GeletophetfeitdatdekustlocatiesuithettweedeStructuurschemaElektriciteitsvoorziening(SEV)
bijzonderintrekzijnvoornieuwbouwvangrootschalignucleair-,biomassa-enkolenvermogen,hebben
dezelocatiesindelangetermijnscenario’sbijzondereaandachtgekregen.
Deontwikkelingvanzonne-enwindenergieisindescenario’sgebaseerdopplannenvan
deEuropeseUnieendenationaleoverheid.
Voordeinschattingvandeontwikkelingvanmicrowarmtekrachtinstallatiesbijhuishoudensis
indekwantificeringvandescenario’sgebruikgemaaktvaneigenaannames.
Voordevervangingvaneenhedenwordtindescenario’suitgegaanvaneentechnischelevensduur
van40of50jaar.Gebaseerdopdehuidigeleeftijdvanhetproductieparkzalerindezichtperiode
tot2030bijeentechnischelevensduurvan40of50jaarrespectievelijkcirca11.000MWof5.000MW
aanproductiecapaciteitvervangenmoetenworden.
Voordescenario’swaarinenergieopslagisopgenomenwordtuitgegaanvantweepompaccumulatie-
methodes.Deeerstemethode-persluchtopslag-wordtgesitueerdronddezoutwinningsgebieden
nabijHengeloen/ofVeendam.Detweedeoptieispompaccumulatievanwaterviadeaanlegvan
eenvalmeervoordekustvanWalcheren.
Inonderstaandeparagrafenwordtvooriederscenariodebeknopteverhaallijnenderesultaten
vandekwantificeringgepresenteerd.
GeldRegeert
Protectionisme Vrijemarkt
Duurzaamgeoriënteerd
Fossielgeoriënteerd
GroeneRevolutie
NieuweBurchten
DuurzameTransitie
figuur 6
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI �1
GroeneRevolutie
Verhaallijn
Desocialeenpolitiekeagendawordenbeheerstdoormarktdenken.Deglobaliseringzetdooren
isnietuitsluitendgerichtophetwegnemenvanhandelsbarrières,maarookopuitwisselingvan
kennisentechnologietussengeïndustrialiseerdelandenenontwikkelingslanden.Demondiale
aanpakvanhetbroeikaseffectendeafnamevanolievoorradenleidentoteensterkeontwikkeling
vaneenduurzamesamenleving.Europastreeftnaareenduurzameenergiehuishoudingin2050
met60%lagereuitstootvanCO2inEuropa(vergelekenmet1990).Naastbiomassaen(offshore)
windvermogenneemtookphotovoltaïschvermogeneengrotevlucht.InWest-Europaiseensterke
ontwikkelingvanonshoreenoffshorewindvermogen.Zon-enwindvermogenzijnaanbodvolgend-
vermogen.Omdezevermogenssoortengoedtekunneninpassenzulleneropslagsystemenworden
gebouwdenextrainterconnectorennaarDenemarken,NoorwegenenDuitslandwordenaangelegd.
Deomvangvanaanbodgestuurdeenergiebronnenmaaktdatdegemiddeldebedrijfstijdvan
hettotaleelektriciteitsproduktieparkafneemt.HierdoorzullenerinEuropa,waaronderinNederland
enDuitsland(Ruhrgebied),kolencentralesmetCO2-afvangwordengebouwddieflexibelkunnen
omschakelentussenproductievanelektriciteitenwaterstof.
Energiebesparingisdeanderepijleronderdeontwikkelingvandeduurzamesamenleving.Metname
indeprocesindustriewordtveelenergiebespaard(somstot80%).Geavanceerdetoepassingenvan
elektriciteitvoorondermeerwarmteproductiespelenhierbijeendominanterol.Schaarsteaanolie
leidttotdeontwikkelingvandebrandstofcelauto.Ditopentdewegnaardewaterstofeconomieen
degrootschaligetoepassingvandebrandstofcelbijhuishoudensalsmicrowarmtekrachteenheid.
Debenodigdewaterstofwordtgeproduceerduitverschillendebronnen,zoalszon,wind,biomassa
maarookkolenenuranium.Doordezeontwikkelingwordeninditscenariodegas-endeelektrische
infrastructuursterkmetelkaarvervlochten.
KwantificeringGroeneRevolutie
Ondanksderelatiefhogeeconomischegroeieneentoenemendeelektrificatiewordtvoorditscenario
aangenomendatdegroeivanhetelektriciteitsverbruik,doordetoepassingvannieuweenergiezuinige
technieken,ophetgemiddeldehistorischniveauvan2%zaluitkomen.Debelastinggroeiomgerekend
naarvermogensaanbodimpliceertdatdevermogensbehoefteindeperiode2010tot2030met
10.000MWzalgroeiennaar30.000MW.
Voordeelektriciteitsopwekkingwordtaangenomendatdeautomobielindustriedebasislegtvoor
detoepassingvandebrandstofcelalskrachtbroninmicrowarmtekrachteenheden.Voor2030,
heteindjaarvandescenario’s,wordtaangenomendater5.000MWmicrowarmtekrachtzalzijn
opgesteld.DitgetalisgebaseerdopdehistorischecijfersoverdemarktpenetratievanHR-ketels
(groeihuishoudensnaar60%in15jaarbij).Uitgaandevanruim8miljoenhuishoudensen
eencapaciteitvanéénkilowattperketel,betekentdit5.000MWmicro-WKK.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�2 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Detoepassingvanzon-enwindenergiezalinditscenarioookeengrotevluchtnemen.VoorEuropa
isdeverwachtingdaterin2030300GWwindenergiezalzijnopgesteld(150GWoffshoreen150GW
onshore).VoorNederlandwordtinditscenarioaangenomendaterin20306.000MWwindvermogen
opdeNoordzeezalzijngerealiseerdenhetwindvermogenoplandzalzijndoorgegroeidnaar
4.000MW.Degroeivanhetwindvermogenoplandzalvooralhetgevolgzijnvanvervanging
vanoudewindmolensdoornieuwetypesmeteengrotervermogen.Voorzonne-energiewordt
aangenomendater20304.000MWzalzijngeïnstalleerd.
Omalhetzon-enwindvermogeninhetelektriciteitssysteemtekunnenintegrerenzullenerinstallaties
voorenergieopslaggebouwdmoetenworden.Voorditscenariowordtaangenomendaterrond2020
twee600MWpersluchtinstallatiesinbedrijfzullenzijn:éénbijdezoutvoorkomensinVeendamen
éénbijdezoutlageninHengelo.In2030zalookhetenergie-eilandvoordekustvanWalcheren
zijnaangelegdmeteenvermogenvan2.000MW.
Voordevervangingvanproductievermogenwordtuitgegaanvaneenmaximaletechnischelevens-
duurvan40jaar.Hierdoorzalcirca11.000MWaanthermischproductievermogenvervangenmoeten
worden.Voorditscenariowordtaangenomendatkolencentralesbijvervangingzullenverhuizen
naarkustlocaties.Voorgascentraleswordtaangenomendatzijopdebestaandelocatievervangen
zullenworden.Hetmerendeelvandezevervangingenzalbestaanuitmidden-enpieklasteenheden.
VoorverzwaringvandeinterconnectiecapaciteitmethetbuitenlandisinditscenariodeEuropese
integratievanwindenergiealsbepalendefactorvoorondersteld.Omdestabiliteitinhetsysteemte
vergrotenzalereenHVDC-verbindingvan1.300MWmetDenemarken,eenlandmetookeenhoge
penetratievanwindenergie,wordenaangelegd.DaarnaastzalerookeenextraHVDC-kabelmet
Noorwegenvan1.300MWwordenaangelegdomenergieoverschottenen-tekortenmetNoorse
pomp-accumulatiecentralestekunnenvereffenen.
Vanwegedekeuzevoorderealisatievaneenenergie-eilandvoordekustvanWalcherenmeteenopslag-
capaciteitvan2.000MWisvoorditscenariobeslotenomBorsseleaantewijzenalsvoorkeurslocatie
voordeuitbreidingvangrootschaligvermogen.Hierbijisverderaangenomendatopdezelocatie
3.000MWnieuwkolen-/biomassavermogen(waarvan1.000MWalsvervangingvanoudeeenheden)
zalwordengerealiseerden1.000MWaanwindvermogenzalwordenaangesloten.Bovendienwordt
aangenomendatophetenergie-eilandvanwegedegunstigeliggingooktweekerncentralesgebouwd
zullenworden.
Vanwegedeverschilleninaanbodvanzonne-enwindenergieincombinatiemetenergieopslagzijn
voorditscenariotweeextremesituatiesvoor2030onderscheiden:
• eenkoudewinterdagmetveelwindenpiekvraag,waardooralhetwind-enmicrowarmtekracht-
vermogeninbedrijfzijnendesystemenvoorenergieopslagopgeladenworden.Doordegrote
invoedingvanwindvermogenzaler3.300MWvermogennaarNoorwegenenDenemarkenworden
geëxporteerdenzaldeimportvanuitDuitslandbeperktzijntot3.000MW.Doordeaannamedat
hetookinGroot-BrittanniëzalwaaienzalervanuitditlandeenmaximaleexportnaarNederland
optreden.Onderdezeaannameszaler5.240MWopBorsseleingevoedworden,alsresultantevan
2.000MWonttrekkingdoorhetopslagbekkenendeinvoedingvan1.000MWwindvermogen,
3.000MWkolenvermogen,2.440MWnucleairvermogen(inclusiefbestaandecentrale)en
800MWgasvermogen(Sloe-eenheid).
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI ��
•eenhetewindstillezomerdagmetpiekvraagvanwegeairconditioning,waardooralhetphoto-
voltaïschvermogenendeopslagsystemenmaximaalinvoedenendemicrowarmtekrachteenheden
nietinbedrijfzijn.Doorhetontbrekenvanwindvermogenzalermaximaalgeïmporteerdworden
uitNoorwegen,DenemarkenenDuitsland.DooreenzelfdeweerssituatieinGroot-Brittannië
tenopzichtevanNederlandzalereenmaximaleexportnaarGroot-Brittanniëplaatsvinden.
IndezesituatiezaleropBorssele8.240MWingevoedworden,bestaandeuit2.000MW
opslagvermogen,3.000MWkolenvermogen,2.440MWnucleairvermogen(inclusiefbestaande
centrale)en800MWgasvermogen(Sloe-eenheid).
Duurzametransitie
Verhaallijn
Centraalthemainditscenarioiseentoenemendverzettegeneensamenlevingdiegedomineerd
wordtdoorconsumentisme,individualismeencompetitie.Mensenzijnsteedsmeergerichtop
dekwaliteitvanhuneigenleefomgeving.Dooreenmeeridealistischeaanpakbijdewereldbevolking
nemendegevoelensvanontevredenheidendiscriminatieafwaardoordeterroristischedreigingsterk
wordtingedamd.Indesamenlevingdiehieruitontstaatwordtduurzaamheidhetnieuweparadigma.
(Nationale)overhedengaaninditscenarioweereensterksturenderolopzichnemen.Erwordtwereld-
wijdeennieuweenergievoorzieningopgebouwdwaarinenergiebesparingenduurzamebronnen
eencentraleplaatsinnemen.Bio-oliewordtdebelangrijksteduurzamebroninNederlandvoor
zowelelektriciteitsopwekkingalsvervoer.Omdeuitstootvankooldioxidetebeperkenwordener
ookhoogefficiëntewarmtekrachteenhedengebouwdtervervangingvan(kolen)eenhedenmet
eenhogeuitstoot.Ookzullenveelhuizenuitgerustwordenmetzonnepanelen.Verderwordenerkabel-
verbindingennaarScandinaviëaangelegdvoordeimportvanduurzameelektriciteituitdezelanden.
KwantificeringDuurzameTransitie
Ondankshetafnemendeconsumentismeenhettoepassenvanenergiebesparingisdeaanname
dathetelektriciteitsverbruikjaarlijksmet1%stijgttengevolgevaneentoenemendeelektrificatie.
Voordeperiode2010tot2030betekentditeenstijgingvandebelastingmet4.000MW.
BinnenditscenarioisdeproductielocatieIJmuiden/Velsenkritischonderdeloepgenomen,
vanwegedevooronderstellingdatnieuwekabelverbindingenmetScandinaviëopdezelocatie
zullenaanlanden.
DestijgingvanhetelektriciteitsverbruikzalopgevangenwordendoordebouwvanvierWKK-installaties
van500MWopdelocatiesMaasvlakte,Moerdijk,BorsseleenEemshavenentweebiomassa-eenheden
opdelocatieVelsen/IJmuiden.DelocatiekeuzevoordebouwvandeWKK-eenhedenisgebaseerdop
hetgegevendatopdezelocatiesruimteisgereserveerdvoordebouwvanchemischeinstallaties
en/ofLNG-terminalsdieveelwarmtevragen.
Hetaanbodvolgendduurzaamvermogenzalinditscenariogroeiennaareentotaleomvang
van11.000MW,bestaandeuit7.000MWwindenergie,waarvandehelftopland,en4.000MW
photovoltaïsch.Voorhetoffshorewindvermogenisdeaannamedat2.500MWopVelsen/IJmuiden
zalaanlanden.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�4 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Vanwegedeaandachtvoorhetmilieuwordtvoorditscenarioaangenomendatcentralesouderdan
40jaar(totaalcirca11.000MW)vervangenzullenworden.Ongeveer4.000MWvanditvermogen
zalterugkomenalsbiomassavermogenopeenkustlocatie,waarvan2.000MWopIJmuiden/Velsen.
Deresterende7.000MWzaloplocatiewordenherbouwd,alsmiddenlastgaseenheid,omlangdurige
periodesmetweinigaanbodvanwindvermogenoptevangen.Kortdurendevariatieszullenworden
opgevangenmettweepersluchtopslagsystemenvan600MW,waarvandeenebijHengeloen
deanderebijVeendam.
Ookvoorditscenariowordentweeextremesituatiesonderscheiden:
• indeeerstesituatiewordtuitgegaanvaneenwindrijkedagmetpiekbelastingwaaropalhetwind-
vermogenwordtingevoedendepersluchtopslagsystemenwordenopgeladen.Doorhetgrote
aanbodaanwindvermogenvindter,vanwegeprijsverschil,exportvanenergienaarGroot-Brittannië
plaats.DoorprijsnivelleringmetDuitslandzalinditscenariodeimportuitditlandstilvallen.
VanwegehetduurzamekaraktervanditscenariowordtaangenomendatdekabelsuitIJsland
enNoorwegenduurzameelektriciteitnaarNederlandexporteren.
• indetweedesituatiewordtuitgegaanvaneenwindstillezonnigezomerdagwaaropdeopslag-
systemenenergieaanhetnetzullenleveren,dezonnecellenoppiekvermogenelektriciteitleveren
enerviaalleverbindingenenergiegeïmporteerdwordt.
NieuweBurchten
Verhaallijn
InditscenarionemendeverschilleninrijkdomtussendeWestersewereldendeandereregio’sin
dewereldtoe.Deconflictenenterroristischeaanslagendiehieruitvolgenleidentotbeschermde
enclavesvoorwelgestelden.BinnenEuropavormendeoudeEU-lidstatenzo’nnieuwegroep.
DetraditionelebandentussendezegroepenNoord-Amerikawordenversterkt,waardoorer
eenkrachtigcultureel-enhandelsblokontstaat.ModerneontwikkelingenindeICTleidentot
eenverdereverschuivingrichtingeendiensteneconomieindeWestersewereld.Doorspanningenin
derelatiemethetMidden-OostenenRuslandkomtdeleveringvanolieengasonderdruktestaan.
LokalevoorradenfossielebrandstoffenwinnenindeWestersewereldsterkaanbelang.Nederlandzal
inditscenarioeenexporteurvanelektriciteitwordenvanwegedegunstigeliggingvoorkolenaanvoer,
debeschikbaarheidvankoelwaterendegoedegasinfrastructuur.Duitslandzaldoorafnemende
kolenvoorradenendestopopkernenergieeenimporteurvanelektriciteitworden.Deeconomische
vooruitzichtenzijngoed,maardooreensterkefocusopenergiebesparinggroeithetelektriciteits-
verbruikniet.Dezebesparingwordtvooralgerealiseerddoorindeprocesindustrieeenexergie-
benaderingtoetepassen.Duurzamebronnenwordenalleenontwikkeldwanneerditpastin
hetstrevennaarzelfvoorzienendheid.
KwantificeringNieuweBurchten
Voorditscenariowordtaangenomendathetelektriciteitsverbruikindeperiode2010tot2030niet
zaltoenemen.Hethuishoudelijkelektriciteitsverbruikzaldoortoenamevanhetaantalwoningennog
weleenstijgingvertonen,maarditzalgecompenseerdwordendoorbesparingenindeprocesindustrie.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI ��
VoordeontwikkelingvandeelektriciteitsproductiewordtaangenomendatNederlandvanwege
degunstigeliggingaanzeeeenexporteurvanelektriciteitwordtnaarmetnameDuitsland.
Omdezeredenzalerindeperiodetot20305.000MWnieuwvermogenwordenbijgebouwdop
kustlocaties.Dezenieuwbouwzalzoweluitkolen-alskerncentralesbestaan.Opbasisvandeaanname
datdeTweedeMaasvlakteruimtebiedtvoordebouwvankolencentralesisMaasvlakteinditscenario
alsproductiezwaartepuntgeselecteerd.Voordevervangingvanoudecentralesisaangenomendat
dezeopgrotechemischelocatieszullenplaatsvinden,metookhiereenzwaartepuntopMaasvlakte.
Voordevervangingvanoudecentraleswordtuitgegaanvaneenlevensduurvan50jaar.Hierdoor
zalerindeperiodetot2030ruim5.000MWvervangenmoetenworden.Voorditscenariowordt
aangenomendatdeoudecentraleszullenwordenvervangendoorwarmtekrachtinstallatiesbij
deindustrie.
Tenaanzienvandeontwikkelingvanhetduurzaamvermogenwordtaangenomendatindeperiodetot
2030hetoffshorewindvermogenzalgroeiennaarslechts1.000MW,datallemaalopMaasvlaktezal
invoeden.Hetwindvermogenoplandzalblijvenstekenop2.000MW,datalrond2010bereiktzalzijn.
Voordeinterconnectiecapaciteitwordtaangenomendaternadeaanlegvandeverbinding
Doetinchem-Weselgeennieuweinterconnectormeerzalwordenaangelegd.Doorderealisatievan
denieuweinterconnectorzalertijdenspiekureneenexportvan5.500MWviadeverbindingenmet
BelgiëenDuitslandwordengerealiseerd.
Voorditscenariowordtslechtéénextremesituatieonderscheiden.Inditgevalisonderscheidend
eendagmetveelwindenergie,omdatditleidttotdehoogsteinvoedingopMaasvlakte.
GeldRegeert
Verhaallijn
Ditscenarioveronderstelteenvoortgaandeglobaliseringenliberaliseringwaarinhetmarktdenken
overheerst.Socialeenmilieuthema’skenneneenlageprioriteit.Inkomensverschillentussende
verschillenderegio’sindewereldnemenaf,maardeinkomensverschillenbinnenregio’snemenjuist
toe.Inveelwesterselandenontstaateentweedelingindesamenlevingdoordatarbeidsplaatsen
voorlaagopgeleidennaarlandenmetlagelonenwordenovergebracht.Doordesterkeontwikkeling
vanChina,IndiaenIndonesiëneemtdeenergievraagsterktoe.Doorafnemendeolie-en
gasvoorradenvindtereensterkestijgingvanhetkolenverbruikplaats.Ookkernenergiemaakteen
aanzienlijkegroeidooromaandesterkstijgendeelektriciteitsvraagtekunnenvoldoen.Afnemende
olie-engasvoorradenleidentotdeexploratievanalternatievebronnen.Voorditscenariowordt
aangenomendatNederlandeengroteimporteurvanelektriciteitwordt.
KwantificeringGeldRegeert
Voorditscenariowordtaangenomendathetelektriciteitsverbruikindeperiode2010tot2030
jaarlijksmet3%stijgtvanwegeeensterkegroeivandedienstensectorenhetaantalhuishoudens
metallerleinieuwetoepassingen.Doordezegroeivanhetverbruikzaldebelastingin20jaar
metcirca16.000MWtoenemen.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�� TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Degroeivandeelektriciteitsvraagzalwordenopgevangendoordebouwvanconventioneelthermisch
vermogen(10.000MW)enextraimport(6.000MW).Voordeuitbreidingvanhetproductievermogen
wordtaangenomendateropdekustlocatiesuithettweedeStructuurschemaElektriciteitsvoorziening
nieuwekolen-enkerncentralesgerealiseerdzullenwordenmeteentotaleomvangvan7.000MW.
Daarnaastzalerindeperiodetot2030ooknog3.000MWextragasvermogenverspreidoverNederland
wordengerealiseerd,datookgebruiktzalwordenvoordeinpassingvanhetwindvermogen.
VoordeextraimportwordtaangenomendatereenextrazeekabelverbindingnaarGroot-Brittannië
metaanlandingopIJmuiden/Velsenzalwordenaangelegd.Daarnaastzaldeverbindingnaar
Noorwegenmeteenextrakabelwordenuitgebreid,dieopEemshavenzalaanlanden.Naastdeze
zeekabelverbindingenzullenertevenstweeextraverbindingenmetDuitslandwordenaangelegd.
Voordevervangingvanoudeeenhedenwordtuitgegaanvaneenlevensduurvan40jaar,waardoorcirca
11.000MWaanvermogenmoetwordenvervangen.Dehelftvanhetvermogenzalwordenvervangenop
debestaandelocatieendeanderehelftzalvervangenwordendoorkolen-/kerncentralesopkustlocaties.
Voordeontwikkelingvanwindvermogenwordtaangenomendaterin2030ruim5.000MW
zalzijnopgesteld,waarvanruim2.000MWoffshoreen3.000MWopland.
DeaanlandingvandeextrakabeluitNoorwegenopEemshavenisvoorditscenarioalsaanleiding
gebruiktvoordevestigingvanveelproductievermogenopdezelocatie.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI ��
4.� Netberekeningen
Uitgangspunten
Alsbasisvoorhetnetmodelishethoogspanningsnetvoor2012uithetvorigeKwaliteits-en
Capaciteitsplangenomen,aangevuldmeteengeactualiseerdelijstvanverbindingenuithettweede
StructuurschemaElektriciteitsvoorziening(ziekaart2).Deaanpassingenopdelijstzijnhetgevolg
vandetoenemendeinternationaliseringvandeelektriciteitsmarktwaarineensterkebelangstelling
isontstaanvoordebouwvancentralesopdeproductielocatiesaandekust.Verderisinhetnetmodel
ookeenopwaarderingvandetransportcapaciteitvandebestaande380kV-verbindingennaar2.750MW
meegenomen.
Bijdetoetsingvanhetnetmodelopdetransportfunctieisgekozenvooreencontroleoprobuustheid
vanhetnetdoormiddelvaneenbeoordelingvanhettransportnetinrespectievelijkeenongestoorde
toestand(n-0),eenenkelvoudigestoringssituatie(n-1)eneenenkelvoudigestoringssituatietijdens
onderhoud(n-2).DitiseenvereenvoudigingtenopzichtevandecriteriauitdeNetcode.
Photovoltaïschvermogen,microwarmtekrachtenonshorewindvermogenzijninhetmodelverrekend
metdebelastingvraag,waarbijvoordeeerstetweeeenproportioneleverdelingoverNederland
istoegepastenvoordelaatsteeenregionaleopdelingopbasisvandeBLOW-doelstellingen.
DC –> UKNiederrhein
Feda (Noorwegen)
DC –> UKNordel
Potentiële uitbreidingen
kaart 2
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�8 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
GroeneRevolutie
Inditscenarioligtdefocusvandenetontwikkelingopdeafvoervangrotevermogensstromenvanuit
Borsselerichtingdelandelijke380kV-ringverbinding.Deresultatenvandeloadflow-berekeningen
vooreenwinderigewinterdagwordeninfiguur7gegeven.
Toelichting bij figuren 7 tot en met 12
Overbelasting van verbindingen worden in de figuren weergegeven als ovalen. De drie getallen bij een ovaal
duiden de belasting aan, uitgedrukt als een procentuele benutting van de thermische transportcapaciteit
van de verbinding bij respectievelijk een n-0, n-1 en n-2 situatie. Hierbij is alleen naar de MW-transporten
gekeken, blindvermogentransporten zijn vooralsnog buiten beschouwing gelaten.
Defiguurlaatziendatinditscenariosprakeisvaneenvermogenstransportvanwestnaarnoordoost
resulterendineenexportopEemshaven.Alsknelpuntenkomennaarvorendeverbindingen:
• Westerlee-Wateringen:overbelastingdooronevenredigeverdelingtransportenvanafMaasvlakte
bijenkelen-2 situaties;
• Beverwijk-Oostzaan-Diemen:overbelastingvanwegegecombineerdeinvoedingopdeproductie
locatiesMaasvlakteenBeverwijk;
• Diemen-Lelystad-Ens:overbelastingvande380kV-ringbijenkelvoudigestoringenvanwege
hoogwest-noordtransportversterktdoorinvoedingvanproductievermogenbijLelystad;
•Borssele-Zandvliet:overbelastingdoorhogeinvoedingBorssele/Maasvlakte.
60 / 105 / 126
70 / 128 / 135
73 / 91 / 125
Transportbeeld scenario Groene Revolutie (extreem 1: winderige bewolkte winterdag, nadruk op Borssele)
Nederland
2,03,
4
4,0
5,5
3,3
1,3
0,2
2,7
Borssele
Maasvlakte
Eemshaven
IJmuiden
48 / 93 /116
Netto invoeding 380 kV
AC uitwisseling
DC uitwisseling
Knelpunt
figuur 7
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI ��
Dezeknelpuntenkunnenrespectievelijkwordenopgelostdoor:
• afstemmingonderhoudssituatiesKrimpen-Craijestein-Maasvlakte,bijvoorbeelddoorervia
intertrippingvoortezorgendatdecircuitsMaasvlakte-Westerlee-Wateringen(-Bleiswijk)
gelijktijdiguitvallen;
• maximeringinvoedingbeideproductielocaties,danwelvermogenssturingtoepassen;
• verdereverzwaringvanderingtussenDiemenenEns;
• reductieinvoedingof(laten)regelenmetdephase shifters inBelgië.
Deresultatenvandeloadflow-berekeningenvoordetweedeextremesituatie,dewindstillezomerdag,
gevenhetvolgendebeeld:
Indezevariantvindtertransportvanvermogenvanzuidwestennoordoostnaarhetmiddenvan
Nederlandplaatsentreedteroverbelastingopopdeverbindingen:
• Geertruidenberg-Krimpen:overbelastingvande380kV-ringbijenkelvoudigestoringenvanwege
hoogzuidwesttransport;
• Borssele-Geertruidenberg:overbelastingdoorhogeinvoedinginBorssele;
• Borssele-Zandvliet-GeertuidenbergoverbelastingdoorhogeinvoedingBorssele;
• Maasbracht-Rommerskirchen:overbelastingdoorhogeimportNederlandenonevenredige
verdelingvantransportenoverdeNederlands-Duitseinterconnectoren.
Dezeoverbelastingkanwordenopgelostdoor:
•verdereverzwaringvanderingtussenGeertruidenbergenKrimpen;
•maximeringinvoedingBorssele;
•reductieinvoedingBorsseleen(laten)regelenmetdephase shifters inBelgië;
• introductievandeverbindingNiederrhein-Doetinchemelimineertdeoverbelastingen.
Nederland
83 / 114 / 176
57 / 76 / 11070 / 91 / 108
Transportbeeld scenario Groene Revolutie (extreem 2: windstille zonnige zomerdag, nadruk op Borssele)
2,7
0,7
1,3
6,3
0,1
3,3
1,3
4,1
Borssele
Maasvlakte
Eemshaven
IJmuiden
Netto invoeding 380 kV
AC uitwisseling
DC uitwisseling
Knelpunt
48 / 69 / 121
figuur 8
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI40 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
DuurzameTransitie
Voorditscenarioisvanuithetoogpuntvannetontwikkelingaangenomendaterveelvermogen
opdelocatieIJmuiden/Velsenzalwordeningevoed.Ookbinnenditscenariowordendeextremen
“windrijkewinterdag”en“windstillezonnigezomerdag”onderscheiden.
Zoalsfiguur9laatzien,leidtdegroteinvoedingvanproductievermogenopIJmuidentotoverbelasting
vandeverbindingBeverwijk-Oostzaan-Diemen.Dezeoverbelastingkanwordenopgelostmet
deaanlegvaneennieuweverbindingofdooreenmaximeringvandehoeveelheidproductievermogen
opdelocatie.
Voordesituatievaneen“windstilledag”tredenerinditscenariogeenknelpuntenopinhetnet.
Nederland
Transportbeeld scenario Duurzame Transitie (extreem 1: winderige bewolkte winterdag, nadruk op IJmuiden)
3,8
0,2
1,3
0,3
1,5
5,83,
30,2
Borssele
Maasvlakte
Eemshaven
IJmuiden
Netto invoeding 380 kV
AC uitwisseling
DC uitwisseling
Knelpunt
58 / 101 / 120
figuur 9
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 41
NieuweBurchten
HoofdthemainditscenarioisdeexportvanelektriciteitnaarBelgiëenDuitslanddoordebouwvan
kolen-enkerncentralesopdelocatieMaasvlakte.Doordegeringeaandachtvoorduurzaamheidis
erinditscenariogeenonderscheidgemaakttusseneenwindstilleenwindrijkedag.Uitdeloadflow-
berekeningenblijktdaterinditscenariooverbelastingontstaatindeverbindingen:
•Maasvlakte-Craijestein-Krimpen,doorhogeinvoedingopdelocatieMaasvlakte;
• Westerlee-Wateringen,doorhogeinvoedingopMaasvlakteeneenonevenredigeverdeling
vantransportenvanafMaasvlaktebijenkelen-2 situaties.
Beideknelpuntenkunnenwordenopgelostmetdeaanlegvaneennieuweverbinding
ofhetreducerenvanhetmaximaalintevoedenvermogenopMaasvlakteeventueel
incombinatiemetenkeleoperationelemaatregelen.
Nederland
74 / 143 /179
Transportbeeld scenario Nieuwe Burchten (extreem 1: winderige dag, nadruk op Maasvlakte)
2,0
2,0
0,5
1,0
8,81,3
3,6
0,7
Borssele
Eemshaven
IJmuiden
Netto invoeding 380 kV
AC uitwisseling
DC uitwisseling
Knelpunt
63 / 114 / 142
Maasvlakte
figuur 10
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI42 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
GeldRegeert
Inditscenariovindtereensterkegroeivanhetelektriciteitsverbruikplaatsenwordterveel
conventioneelvermogenbijgebouwdmeteenconcentratieopEemshaven.Ookvoorditscenario
wordteronderscheidgemaakttusseneenwindstilleeneenwindrijkedag.Deresultatenvan
deloadflow-berekeningenvoorbeidedagen(ziefiguren11en12)lateneenvrijwelidentiekbeeld
zienmeteenoverbelastingvandeverbindingZwolle-Ens.Ditknelpuntkanwordenopgelostmet
deaanlegvaneennieuweverbinding,ofeenreductievanhetmaximaalintevoedenvermogen.
Nederland
Transportbeeld scenario Geld Regeert (extreem 1: 3.000 MV minder gas, nadruk op Eemshaven)
6,0
1,6
5,6
3,0
4,01,3
1,61,3
2,0
Borssele
Eemshaven
IJmuiden
Netto invoeding 380 kV
AC uitwisseling
DC uitwisseling
Knelpunt
65 / 108 / 122
Maasvlakte
Nederland
Transportbeeld scenario Geld Regeert (extreem 2: 3.000 MV meer gas, nadruk op Eemshaven)
6,0
1,5
5,2
2,2
4,01,3
1,11,3
2,0
Borssele
Eemshaven
IJmuiden
Netto invoeding 380 kV
AC uitwisseling
DC uitwisseling
Knelpunt
65 / 108 / 122
Maasvlakte
figuur 11
figuur 12
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 4�
4.4 Conclusies
Inhetalgemeenkangesteldwordendathethuidigenetwerkmetdemogelijkeuitbreidingenuit
degeactualiseerdeSEV-IIlijstmetverbindingenvoldoendebasisbiedtomdeontwikkelingenin
deelektriciteitsvoorzieningtot2030optevangen.Hetcompleteoverzichtmetdemogelijke
verzwaringenuitdescenario’sisinkaart3gepresenteerd.Feitelijkeontwikkelingeninproductie
enbelastingzullenuiteindelijkbepalenwelkeverzwaringengerealiseerdgaanworden.
Demodelberekeningenhebbenverderaangetoonddatverzwaringenvanhetbestaandenetwerk
dooraanlegvandirecteverbindingentussendegrootschaligeproductielocatiesaandekustniet
devoorkeurverdienen,omdatdezeleidentoteenonevenredigeverdelingvanaftevoerenvermogen
oververbindingenentotonderlingebeïnvloedingvantransportenvanuitdeverschillendeproductie-
locaties.Omdezeredenzijninhetnetmodeldekustlocatiesviadeversterkteringstructuurindirect
metelkaarverbonden.VoorvergrotingvandeafvoercapaciteitvanBorsseleenEemshavenisgekozen
voorversterkingvanrespectievelijkdeverbindingBorssele-Geertruidenbergendeverbinding
Eemshaven-Ens.DeproductielocatiesIJmuidenenMaasvlaktewordendooraanlegvandeRandstadring
Nederland
Transportbeeld scenario Geld Regeert (extreem 2: 3.000 MV meer gas, nadruk op Eemshaven)
6,0
1,5
5,2
2,2
4,01,3
1,11,3
2,0
Borssele
Eemshaven
IJmuiden
Netto invoeding 380 kV
AC uitwisseling
DC uitwisseling
Knelpunt
65 / 108 / 122
Maasvlakte
Isle of Grain(Groot-Brittannië)
Feda (Noorwegen)
Niederrhein
Duitsland
Groot-Brittannië / Scandinavië
Zandvliet
Meerhout
Gramme Rommerskirchen
Siersdorf
Diele
Gronau
kaart 3
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI44 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
onderlingwelmetelkaargekoppeldenviazescircuitsverbondenmetde380kV-ring.Omonevenredige
verdelingenindebelastingvandezelijnentevoorkomenisaangenomendathetbypassenvan
hetstationDiemendoorhetcircuitOostzaan-Krimpenongedaanwordtgemaaktenerspoelen
wordengeplaatstinhetcircuitMaasvlakte-Bleiswijk.
Devoorzienenetuitbreidingenrichtingkustlocatiesleidentoteenvergrotingvandetransportcapaciteit
vanenkeleduizendenMWperlocatieMetdehuidigeomvangvannieuwecentralesdiekanoplopen
tot1.500MWbetekentditdatdecapaciteitvandevoorzieneuitbreidingenalweersnelvolledigbenut
kanworden.Devraagdiezichhierbijdanookopdringtisofergeenbovengrensgesteldmoetworden
aandehoeveelheidproductievermogendieopéénlocatiemagwordeningevoed.Bijongebreidelde
groeikaneensituatieontstaandateentweedelijnverbindingnietmeerafdoendeisendatereenderde
enmisschienzelfseenvierdeverbindingmoetwordengebouwd.Geletophetfeitdathoogspannings-
lijnenbovengrondswordenaangelegd,kanditeenzwaarbeslagleggenophetlandschap.
Ookvanuithetoogpuntvanleveringszekerheidverdienteensterkeconcentratievanproductievermogen
geenvoorkeur,omdatditdekansophetontstaanvaneencascadestoringvergroot(zieHoofdstukdrie).
GeletophetgegevendatdeRijksCoördinatieRegelingookvoortoepassingzalzijnvoorproductie-
eenhedengroterdan300MW,biedtditdeoverheidmisschieneenmogelijkheidomplannenvoor
bouwvanproductievermogenendeaanlegvanverbindingeninonderlingesamenhangtebeoordelen.
Eenregiefunctievandeoverheidvoorziettevensineenbeterebenuttingvandenetinfrastructuur.
Allescenarioberekeningenlatenziendatdehuidige380kV-ringstructuurookoplangetermijn
eencrucialerolblijftspelenindeNederlandseelektriciteitsvoorziening.Dezeringisindezeventiger
entachtigerjarenvandevorigeeeuwaangelegdomderegionalenettenteondersteunen.
Doortoenemendeimportenhetbouwenvangroteproductie-eenhedenbuitendebelastinggebieden
heeftdezeringverbindingsteedsmeereenfunctiegekregenalstransporteurvanvermogennaar
deregionalenetten.Geletopdevoorondersteldetoenamevandevraag,devoorkeurvooruitbreiding
vanproductievermogenopplaatsenbuitenderegionalenettenenhetvervangenvanoud“regionaal”
vermogendoornieuweeenhedenopkustlocaties,zaldetransportfunctievanderingstructuurin
detoekomstverdertoenemen(ziekaart4/5).
Inlijnmetdetoenamevanbelastingenproductietonennetberekeningenaandatde380kV-ring-
structuurinhetwestenvanhetlandheteerstversterktmoetworden.Vooreengrootdeelkandit
gebeurendoorvervangingvandebestaandegeleidersdoorcomposietgeleidersmeteenvermogen
van2.750MW.VoordelijnenDiemen-EnsenGeertruidenberg-Krimpenlijktdezemaatregelniet
voldoendeenzullenmogelijkextraverbindingenmoetenwordenaangelegd.
Geziendeveleplannenvoordenieuwbouwvanproductie-eenheden,ishetmogelijkdat
devoor2030voorzienenetstructuuralinhetkomendedecenniumtotontwikkelingzalkomen.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 4�
Belastingverdeling Nieuwe Burchten 2030 Belastingverdeling Geld Regeert 2030
0 - 0,4 0,4 - 0,8
0,8 - 1,5 1,5 - 5
5 - 10 10 - 14
Gemiddelde belasting op gemeenteniveau (MW/km2)
kaart 4/5
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI4� TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 4�
�.1 Inleiding
Bijdeontwikkelingvandescenario’svoorproductieenbelastingisvoordezichtperiodevanditplan
gekozenvooreennieuweaanpak.Ditheeftvooraltemakenmethetgroteaantalnieuwbouwprojecten.
Integenstellingtoteerdereplannenzijndelangetermijnscenario’suithoofdstukviernietgedetailleerd
beschreven,maaralsleidraadgebruiktvoorhetvaststellenvanlogischecombinatiesvanalleproject-
plannen.AlleprojectenvoornieuwbouwopdekustlocatiesMaasvlakteenEemshavenzijnintwee
afzonderlijkescenario’sbeschouwd,omdeconsequentiesvanalleprojectenopdezelocatiesvoor
hetnetduidelijkinbeeldtekrijgen.
Marktscenario’s voor de periode 2008 - 2014
Indithoofdstukwordenderamingenvanzoweldelandelijkeelektriciteitsvraagalsvandeproductie
gepresenteerd.Bovendienwordteringegaanopdemargesenonzekerhedenvanbeideramingen.
Voordeprognosevandeproductieiseenonderscheidgemaakttussengrootschaligeproductie,
duurzameopwekkingenkleinschaligthermischproductievermogen(<60MW).Voordeprognose
vanhetkleinschaligthermischvermogenheeftTenneTdehulpingeroepenvanCEDelftom
derelevanteontwikkelingeninkaarttebrengen.Aanheteindvandithoofdstukwordtperscenario
dekwantificeringvandebelasting-enproductieontwikkelingendeaannameszijngeweesttenaanzien
vanimportenexport.
�.2 Ontwikkelingvanhetelektriciteitverbruikendebelasting
Ontwikkelingvanhetelektriciteitsverbruikindeperiode200�-2014
Voordejaren2007en2008zijnvoorallevierdelandelijkescenario’svoorderamingvandegroei
vanhetelektriciteitsverbruikdeCPB-cijfersvandeeconomischegroeiuitdekortetermijnramingen
vanjuni2007gehanteerd.Voorhetjaar2009isvoorallescenario’suitgegaanvaneengroeivan
hetelektriciteitsverbruikmet2%.Ditpercentageisgebaseerdopdeprognosevandeeconomische
groeiuitdestudie“HetgroeipotentieelvandeNederlandseeconomietot2011”(CPB,2006).
Voordeverbruiksgroeina2010zijndescenariocijfersuitdelangetermijnverkenningovergenomen.
Deeffectenvanbovenstaandeaannamesenontwikkelingenopdegroeivanhetelektriciteitsverbruik
zijnintabel4weergegeven.
�Prognoselandelijketransportbehoefte
indeperiode2008-2014
NieuweBurchten GeldRegeert
Protectionisme Vrijemarkt
Duurzaamgeoriënteerd
Fossielgeoriënteerd
GroeneRevolutieDuurzameTransitie
figuur 13
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI48 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Nauwkeurigheidvanderamingvandebelasting
Omeenideetekrijgenvandenauwkeurigheidvanbovenstaanderamingzijndegroeicijfersvan
deeconomieenvanhetelektriciteitsverbruikin2005en2006vergelekenmetdeprognosecijfersuit
hetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplan.Inditplanwasuitgegaanvaneengroeivanhetverbruikin
2005met0,5%en2%in2006,identiekaandeprognosecijfersvoordeeconomischegroei.Uitgrafiek3
blijktdathetBrutoBinnenlandsProduct(BBP)indezejarenistoegenomenmetrespectievelijk1,5%
en3%,terwijlhetelektriciteitsverbruikmet1,6%en1,3%isgegroeid.Geletopdeonzekerhedenin
deprognosesvanhetCPB,incombinatiemetvoorloop-ennaijleffectentussenbeidegroeicijfers,
vallendeafwijkingenindegroeicijfersvanhetelektriciteitsverbruiktenopzichtevandeeconomische
cijfersbinnendemarges.Temeerookomdathetgemiddeldeoverbeidejarenuitkomtop1,45%,
daarwaar1,25%wasgeprognosticeerd.Eenbandbreedtetussen0en3%voordeverbruiksgroeiin
deperiode2010-2014past,zoalsgrafiek3laatzien,ookgoedindespreidingvandeverbruiks-
toenamesinds2000.
Groeivandeelektriciteitsbelastingindeperiode2008-2014
Voordegroeivandebelastingisaangenomendatdezegelijketredhoudtmetdegroeivan
hetelektriciteitsverbruik.Intabel5wordendemaximalebelastingengenoemdvanverbruikers
aangeslotenopregionalenettenenhet380kV-en220kV-netvoordewintersituatievoor
hetreferentiescenarioGroeneRevolutie.Destartwaardesvoor2008zijngebaseerdopdegemeten
piekbelastingenvanderegionalenettenin2006enverhoogdmethetgroeicijfervan2007.
5
4
3
2
1
0
-1
% per jaar
grafiek 3
19941992 1996 1998 2000 2002 2004 2006
Gerealiseerde groei van het BBP en van het elektriciteitsverbruik
Groei BBPGroei elektriciteitsverbruik
tabel 4 Groeiramingvanhetelektriciteitsverbruikindeperiode200�-2014
Groene Revolutie Geld Regeert Duurzame Transitie Nieuwe Burchten
2007 - 2008 2,75% 2,75% 2,75% 2,75%
2009 2% 2% 2% 2%
2010 - 2014 2% 3% 1% 0%
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 4�
Desomvandeafzonderlijkemaximalebelastingwaardenbedraagtvoorhetlaatstejaarvan
dezichtperiode22.432MW.Dezebelastingzalinpraktijknietsneloptredenomdatdemaximale
belastingbijdeverschillenderegionalenettenzichnietgelijktijdigophetlandelijkhoogspanningsnet
zalmanifesteren.Omdebinnenlandsepiekbelastingtebepalenisdaaromdesomvandemaximale
belastingenverhoogdmet200MWtercompensatievandeenergieverliezenvandetransmissienetten
vanaf110kV.Vervolgensisdezewaardemeteengelijktijdigheidfactorvan0,95vermenigvuldigd.
Hiermeekomtdegelijktijdigebinnenlandsepiekbelastinguitopcirca21.500MW.
OmeenbeterideetekrijgenvandegeografischeverdelingvandebelastingoverNederland
heeftTenneTdeontwikkelingvaneenbelastingkaartinganggezet.Hierbijisgebruikgemaakt
vangeografischesoftware(Mapinfo8.5)enCBS/CPB-gegevensvanhetelektriciteitsverbruik
vanhuishoudens,bedrijven,dienstenenindustrie.
VoorhetaandeelvandehuishoudensindetotaalbelastingisdeCBS/CPB-datasetmethetverwachte
inwonertalpergemeentevoordejaren2005-2025gebruikt.Ineenvervolgstapispergemeente
hetaantalinwonersomgerekendnaarhetaantalhuishoudens,waarbijrekeningisgehoudenmet
zoweldeverwachteontwikkelingindesamenstellingvanhuishoudensalsmetdeontwikkelingvan
regio’sengemeenten.Hetaantalhuishoudenspergemeenteisvermenigvuldigdmeteenfactor0,9
omdegelijktijdigemaximalebelastingvanallehuishoudensvoorhethoogspanningsnettebepalen.
Alsuitgangspuntvoordeberekeningvandebelastingvoorbedrijven,dienstenenindustriezijn
CBS-gegevensgehanteerdoverhetaantalbedrijvenpersectorineengemeente(SBI’93-indeling)
inhetjaar2005.Geziendebeperktedatasetdievoorhandenwas,iservooralsnogvoorgekozen
omtewerkenmeteengemiddeldemaximalebelastingperbedrijfineenbepaaldesector.
Omdezewaardentebepalenisergerekendvanuithettotaalverbruikvandeafzonderlijkesectoren.
(Alsuitgangspuntvoordezeberekeningishetjaar1999aangehoudenaangeziendithetlaatste
jaarwasdathetCBShettotaalverbruikpersectorbeschikbaarsteldeconformdeSBI’93indeling.)
Deomrekeningvanverbruiknaarbelastingisuitgevoerdopbasisvaneeninschattingvan
hetgemiddeldaantaljaarlijksedraaiurenophetmaximumineenbepaaldesector(zietabel6).
Netbeheerder 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Essent Netwerk Noord 2.327 2.456 2.486 2.781 2.851 2.882 2.913
Continuon Netbeheer Friesland 560 573 586 599 612 626 640
Continuon Netbeheer FGU 3.190 3.272 3.351 3.427 3.509 3.592 3.672
Continuon Netbeheer Noord-Holland 2.799 2.862 2.927 2.993 3.060 3.129 3.199
Transportnet Zuid-Holland 4.211 4.450 4.613 4.663 4.775 4.857 4.925
Delta Netwerkbedrijf 1.171 1.216 1.272 1.371 1.396 1.395 1.394
Essent Netwerk Brabant 2.950 3.024 3.099 3.177 3.256 3.338 3.421
Essent Netwerk Limburg 1.702 1.744 1.788 1.832 1.878 1.925 1.973
TenneT 235 255 295 295 295 295 295
Totaal 19.145 19.852 20.417 21.138 21.632 22.039 22.432
tabel 5
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�0 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Detotaalbelastingpergemeente,dietotstandisgekomendoordebelastingvanhuishoudens,
bedrijven,dienstenenindustriepergemeenteoptetellen,isvervolgensomgerekendnaar
eengemiddeldebelastingpervierkantekilometer.Ditallesheeftgeresulteerdineenbelastingkaart
(kaart6)voorNederlandvoorhetreferentiejaar2005.
Kaart6laatzoalsverwachtziendatdeRandstaddehoogstebelastingdichtheidkentenookopdelijn
BergenopZoom-Arnhemzijnrelatiefveelstedenmeteenzwarebelastingtevinden.Verdertoont
kaart6dathetlandelijkhoogspanningsnetaltijdindenabijheidvanzwarebelastinggebieden
aanwezigis.Ditisookverklaarbaaromdathetlandelijkhoogspanningsnetooitisgebouwdvoor
wederzijdseondersteuningvanzelfvoorzienendeprovincialenetten.Desterkeconcentratievan
belastingindeRandstadmaaktdenoodzaakduidelijkvandenieuweverbindingMaasvlakte-
Bleiswijk-Beverwijk.Metdezeverbindingontstaanerindezeregioringstructuren,diedekans
oponderbrekingenreduceren.
Belastingverdeling referentiejaar 2005
0 - 0,4 0,4 - 0,8 0,8 - 1,5 1,5 - 5 5 - 10 10 - 13
Gemiddelde belasting op gemeenteniveau (MW/km2)
kaart 6
Sector Bedrijfsuren
Landbouw, jacht, bosbouw, visserij 4.000
Nijverheid (excl. Bouw) Winning van delfstoffen, industrie, productie en distributie van elektriciteit, aardgas en water 5.000
Bouwnijverheid 2.500
Handel in en reparatie van auto’s en motorfietsen; benzineservicestations 2.500
Groothandel en handelsbemiddeling 2.500
Detailhandel (incl. reparatie) 2.500
Horeca 2.500
Vervoer, opslag en communicatie 2.500
Financiele instellingen 2.500
Verhuur van en handel in onroerend goed, verhuur van roerende goederen en zakelijke dienstverlening 2.500
Openbaar bestuur, overheidsdiensten en verplichte sociale verzekeringen, onderwijs 2.500
Gezondheids- en welzijnszorg 2.500
Milieudienstverlening, cultuur, recreatie en overige dienstverlening 2.500
Huishoudens 3.500
tabel 6
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI �1
Omeenindruktekrijgenvandegeografischeontwikkelingvandebelastingindevierscenario’s
zijngegevensoverdegroeivandeverschillendebedrijfstakkenuithetCPB-rapport“Viervergezichten
opNederland”gecombineerdmetdeCBS/CPBgegevensvanhetaantalhuishoudens.Ditheeft
geresulteerdindekaarten7t/m10.
Belastingverdeling Duurzame Transitie 2014
Belastingverdeling Nieuwe Burchten 2014 Belastingverdeling Geld Regeert 2014
Belastingverdeling Groene Revolutie 2014
0 - 0,4 0,4 - 0,8
0,8 - 1,5 1,5 - 5
5 - 10 10 - 14
Gemiddelde belasting op gemeenteniveau (MW/km2)
kaart 7/8/9/10
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�2 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
�.� Ontwikkelingenbinnenlandsethermischeproductiecapaciteit
Samenstellinghuidigethermischeproductiepark
DeveranderingendiedelaatstetweejaarinhetgrootschaligethermischeproductieparkinNederland
zijnopgetreden,zijndebouwvaneenafval-biomassacentralevan72MWinAmsterdamentwee
productie-eenhedenopPernismeteentotaalvermogenvan250MW.Dezeprojectenwaren
inhetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplanreedsaangekondigd.Deherinbedrijfnamevan
eenAmer-eenheid,dieookinhetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplanvoor2007wasaangekondigd,
isechternietdoorgegaan.
Metdeingebruiknamevandebovengenoemdeproductiemiddeleniseind2006hetproductie-
vermogenexclusiefwindvermogeninNederlanduitgekomenopruim20.000MW.Hetgrootstedeel
vanditvermogen(circa16.000MW)bestaatuiteenhedenmeteenvermogengroterdan60MW.
Ingrafiek4isvoorallethermischeeenhedengroterdan5MWdeleeftijdsopbouwgepresenteerd
(intotaalbijna90%vanhetvermogen).Degewogengemiddeldeleeftijdvanhetproductiepark
bedroegop1januari2007circa20jaar.
Deomvangvanhetproductieparkdatop1januari2007eenleeftijdhadvan25jaarofouder,bedraagt
ruim6.000MW(circa30%).Deperiodedieinhetverledenvaakisaangenomenalsdetechnische
levensduurvaneenhedenis25jaar.Ervaringleertechterdatdezelevensduurvrijconservatiefis
ingeschatendaterindepraktijkvooreenhedeneenaanzienlijkerestlevensduuris.
4.000
3.000
2.000
1.000
0
24.000
18.000
12.000
6.000
0
Leeftijdsopbouw Nederlands productievermogen (stand 1 januari 2007)
VermogenCumulatief vermogen
Leeftijdscategorie (in jaren)
Vermogen (MW) Cumulatief vermogen (MW)
0 <L
≤ 5
5 <L
≤ 10
10 <
L 15
15 <
L≤ 2
0
20 <
L≤ 2
5
25 <
L≤ 3
0
30 <
L≤ 3
5
35 <
L≤ 4
0
40 <
L≤ 4
5
45 <
L≤ 5
0
L >
50
grafiek 4
Locatie Bedrijf Grootte (MW) In bedrijf Soort
Eemshaven Electrabel 125 2008 (?) gas
Nuon (eerste fase) 1) 350 2011 kolen
Nuon (tweede fase) 1) 850/1.050 2014 kolen
RWE (eerste eenheid) 800 2011 kolen
RWE (tweede eenheid) 800 2012 kolen
Electrabel 800 2012 kolen
Advanced Power 1.200 2011 gas
Bergum Electrabel 454 2014 gas
Delfzijl Aldel 115 2014 biomassa/afval
Lelystad Electrabel 900 2009 gas
Maasvlakte E.On 1.050 2012 kolen
Intergen 419 2010 gas
Enecogen 840 2010 gas
n.n. 600 2011 gas
Electrabel 800 2012 kolen
Geertruidenberg Essent 800 2014 kolen
Moerdijk Essent 430 2011 gas
Schoonebeek NAM 130 2011 gas
Borssele Delta 870 2009 gas
Sas van Gent Delta 82 2010 biomassa/gas
Maasbracht Essent (220) 650 2011 gas
1) kolen of gas
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI ��
OntwikkelinggrootschaligeproductiecapaciteitinNederland
Uitdereactiesopdeenquêtesdieinfebruari2007aanproducentenenaangeslotennetbedrijven
zijnverstuurd,zijndevolgendegrootschaligeprojectenvoornieuwbouw,exclusiefwind,
geïdentificeerd:
DetotaleomvangvandeprojectportefeuillevoordenieuwbouwvancentralesinNederlandbedraagt
voordezichtperiodevanditKwaliteits-enCapaciteitsplan13.265MW.Hiervanbestaat6.450MW
uitkolenvermogen,6.618MWgasvermogen,82MWuitgecombineerdbiomassa/gasvermogen
en115MWuitgecombineerdafval/biomassavermogen.Voor2015werdnogeens1.600MW
aankolenvermogengemeld.
TenopzichtevanhetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplanisdeomvangvandeprojectportefeuille
vooruitbreidingvanhetproductievermogenmeteenfactor2,5toegenomen.
tabel 7
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�4 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Deeerstecontourenvoordezesterketoenamewerdenbijdeafrondingvanhetvorigeplanin2005
alzichtbaarviaaankondigingenindepersoveruitbreidingvangrootschaligvermogen,dieTenneT
indeofficiëledata-aanleveringeenpaarmaandeneerdernietwasgemeld.Ookin2006en2007
werdTenneTmetenigeregelmaatgeconfronteerdmetprojectendienietwarengemeldvoor
hetKwaliteits-enCapaciteitsplan2006-2012.IndenetberekeningenvanhetvorigeKwaliteits-en
CapaciteitsplanisTenneTdaaromuitgegaanvanteconservatieveproductiescenario’s,waardoor
sommigebeperkingenintransportcapaciteit,waardemarktnumeewordtgeconfronteerd,
toennietaanhetlichtzijngekomen.
OmdezesituatieindetoekomsttevoorkomenheeftTenneTin2006eenmarktconsultatieuitgevoerd
teneindemeerinzichttekrijgeninallenieuwbouwplannenvoorcentralesinNederland.Gebaseerdop
deverkregeninzichtenuitdeconsultatieendeuitgebreideresponsvanaangeslotenenopdeofficiële
dataverzoekenverwachtTenneTeenbeterbeeldopdeontwikkelingvandeproductiecapaciteitin
NederlandtehebbenverkregentenopzichtevanhetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplan.Probleem
blijftechterdatineenmarktomgevingzakensnelkunnenveranderen,waardoordehuidigehausse
aanprojectensnelineenbaissekanomslaan.Zieookparagraaf5.6waarinnaderwordtingegaan
opdeonzekerheidvandeproductieontwikkelingvanuitinternationaalperspectief.
DeprojectenwaarvoorTenneTmetproducentenreedseenaansluitovereenkomstheeftafgesloten
(6.279MWmetpeildatum1november2007)ofprojectenwaarvanwordtverwachtdatzo’n
overeenkomstaanstaandeis,zijnmeegenomeninallescenarioberekeningenenbestaanuit:
Detotaleomvangvanhetproductievermogenuittabel8bedraagt9.399MW,waarvan3.749MW
gasgestooktvermogenen5.650MWkolengestooktvermogen.
Locatie Bedrijf Grootte (MW) In bedrijf Soort
Eemshaven Nuon (eerste fase) 350 2011 kolen
Nuon (tweede fase) 850/1.050 2014 kolen
RWE (eerste eenheid) 1) 800 2011 kolen
RWE (tweede eenheid) 1) 800 2012 kolen
Lelystad Electrabel 900 2009 gas
Maasvlakte E.On 1.050 2012 kolen
Electrabel 800 2012 kolen
Intergen 419 2010 gas
Enecogen 840 2010 gas
Geertruidenberg Essent 1) 800 2014 kolen
Borssele Delta 870 2009 gas
Maasbracht Essent 1) (220) 650 2011 gas
1) nog niet afgerond op 1 november 2007
tabel 8
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI ��
�.4 Ontwikkelingenkleinschalig(warmtekracht)vermogen(<�0MW)
Inleiding
Ondanksdehausseaanprojectenvoornieuwbouwvangroteproductie-eenhedenbestaaterin
Nederlandookeenbehoorlijkehoeveelheidplannenvooruitbreidingvankleinschaligwarmtekracht-
vermogen(<60MW).OmdeontwikkelingenopditterreinteverkennenheeftTenneThetonderzoeks-
enadviesbureauCEDelftingeschakeld.Doelvandezestudiewashetinkaartbrengenvan
dewijzigingeninhetgeïnstalleerdWKK-vermogendiepotentiëlebetekenishebbenvoorhetlandelijk
transportnet.Hierbijisondermeervanbelangwaarhetnieuwevermogenwordtgerealiseerd,
opwelkewijzeditwordtingezetenhoedevermogensopbouwoverdejarenisverdeeld.
HetdoorCEuitgevoerdeonderzoekisprimairgerichtopinstallatiesindevermogensrangevan5tot
60MWe.Deontwikkelingenmetbetrekkingtotinstallatieskleinerdan5MWezijnalleenmeegenomen
voorzoverdezesignificantegevolgenhebbenvoordeontwikkelingvanhethoogspanningsnet.Hierbij
kanwordengedachtaangeografischeconcentratiesvankleineinstallaties,zoalsindeglastuinbouw
endegebouwdeomgeving.
VoorditKwaliteits-enCapaciteitsplanisspecifiekgekekennaar:
•Algemenebeleids-enmarktontwikkelingen;
•Sectoraleontwikkelingen;
•Technischeontwikkelingen.
Algemenebeleids-enmarktontwikkelingen
DenationaleoverheidachthetvanbelangdathetWKK-vermogenenvooralookdebenuttinghiervan
(hetaantaldraaiuren)toeneemt.Ditdraagtbijaanhetrealiserenvandeoverheidsdoelentenaanzien
vanenergiebesparingenCO2-emissiereductie.WKKwordtindatkadergezienalséénvandemeest
kostenefficiënteopties.
Deoverheidgaatervanuitdatwarmtekrachtvermogeneenforsebijdragemoetgaanleverenaan
hetrealiserenvandebesparingsdoelstellingvanjaarlijks2%.Alsdoelstellingwildeoverheidinzetten
opeenuitbreidingaanwarmtekrachtvermogenmet5.000MWe.Keuzesvoordemanierwaaropdit
zalwordengestimuleerdzijnoverigensnognietgemaaktdoordeoverheid.
DegroeimogelijkhedenvoorWKKinhetelektriciteitsproductieparklijkenopditmomentonder
druktestaanvanwegedegrotehoeveelheidprojectenvoornieuwbouwvangrootschaligproductie-
vermogen.Eenbelangrijkeconcurrerendeoptieisgrootschaligkolenvermogen.Ditzalgasgestookte
eenhedenuitdemerit order(demarginaleproductiekostencurve)opachterstandzetten.
Dezebattle for baseloadheeftnegatieveconsequentiesvoordeinzetvanWKK.Verderisook
despark spread(hetverschiltussendeelektriciteitsprijsendegasprijs)voorWKKsindsenigetijd
behoorlijkverslechterdenzullendehandelsprijzenvoorCO2-emissierechtenzichtotenmet2012
waarschijnlijkhandhavenopeenniveauhandhavendatgeenstimulansisvoordeontwikkeling
vanWKK-vermogen.Voordeperiodena2012ishetnogongewishoehethandelssysteemvoor
CO2-emissierechtenendehandelsprijzenzichEuropeesgaanontwikkelen.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�� TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Sectoraleontwikkelingen
Glastuinbouw
WKKisnogsteedsaantrekkelijkvoordeglastuinbouw,waardegeproduceerdewarmte,elektriciteit
enCO2benutkunnenworden.Tuindersspelenomeconomischeredeneninopdespotmarktprijsen
oponbalansinhetsysteem.DebedrijfstijdvanWKK-unitsindetuinbouwneemtdoordezelevering
aanhetnetjaarlijksmetongeveer1.000uurtoetot3.000à4.000uur.
HetWKK-vermogenindeglastuinbouwishetafgelopenjaarforsgegroeidmetcirca700MWnaar
ruim2.000MWenookvoorditjaarwordteenzelfdeuitbreidingverwacht.Indeperiode2008-2014
blijfternaarverwachtingsprakevangroei,maarwaarschijnlijkineenlagertempo,vanwege
verslechterendeeconomischecondities.Dezegroeiwordtvooralveroorzaaktdooruitbreiding
vanhetbelichteglastuinbouwareaal.Hetresterendpotentieelwordtdoormarktpartijenvoor
deperiodetot2014geschatop2.000MW.
Opdenduurzaleentransitienaareen(semi-)geslotenkas(warmte-enkoudeopslag,aardwarmte,
spectrumselectievezonnecellen)optreden,waardoordevraagnaarWKKbijtuinderssubstantieel
kandalen.Ditisechtereenontwikkelingvoordelangetermijn.
Biomassa(-afval)industrie
DeontwikkelingentenaanzienvanhetnieuwbouwpotentieelvanWKK-vermogenin
derelatiefnieuwesectordiebiomassa-afvalgebruikt,wordtindevolgendeparagraaf
“Ontwikkelingeninduurzameopwekking”aangehaald.
Industrie
Indeindustrieiserindeperiode2008-2014nogeenpotentieelvoornieuwWKK-vermogentot
ca.4.000MWe,maarwordtnietaanbijbouwenvanWKKgedacht.Deeconomischeconditieszijn
daarvoornietgunstig.Defocuszaldekomendejarenmeerliggenopverbeteringvandeefficiency
enhetbenuttenvanrestwarmte,danophetproducerenvanméérwarmte.
DeinzetvandeWKK-eenhedenindezesectorwordttraditioneelinbelangrijkematebepaald
doordehogeeisendiewordengesteldaandecontinuïteitvandewarmtelevering(must run).
Doortechnischeinnovatiesdaaltechterhetaantalmust run situaties.Daardoordaalt
degemiddeldebedrijfstijdvanWKK-unitsindeindustrieenwordendedraaiuren,zoals
indetuinbouw,meermarktgedreven.
Gebouwdeomgeving
Indegebouwdeomgevingleidtnieuwewet-enregelgevingtotmeeraandachtvoordeenergie-
prestatievanutiliteitgebouwenendeinstallatiesdaarin.Verbeteringvandeenergieprestatievan
kantorenendergelijkewordtintoenemendemategezochtinseizoensmatigeopslagvankoude
enwarmteenveelminderintoepassingvanwarmtekracht.Eenbijzonderebranchevormtnog
deICT-sector,maarookhierinwordtvooralinzetvananderetechniekendanWKKverwacht.
Voordewoningbouwkomtmicro-WKKinbeeld,maardezeheeftvoordezichtperiodetot2014
geensignificantebetekenisvoorhethoogspanningsnet.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI ��
Energiesector
DeenergiesectorbouwthaareigenprojectenindeWKK-sfeerafenkomt-uitzonderingendaargelaten-
nietmetnieuweinitiatieven.Indevervangingsmarktzaleenbeperktegroeivanhetelektrische
vermogenoptredendoorverbeterdeelektrischerendementenengroeivandebehoefte.
Technischeontwikkelingen
Vandegeschetstetechnischeontwikkelingenwordtvoordeperiode2008-2014alleenvan
deopkomstvanmicro-WKKenhetgebruikvanWKKvoorabsorptiekoelingeennoemens-
waardigeinvloedverwacht.“Noemenswaardig”betekenthierbijuitsluitenddatdetechnieken
naarverwachtingduidelijkmeerdanvoorheenzullenwordentoegepast.Hethoudtnietin
dathiervaneensignificanteimpactopdeelektriciteitsvoorzieningwordtverwacht.
ResultatenmarktverkenningWKK
DeontwikkelingvanhetWKK-vermogeninNederlandissterkafhankelijkvandetoekomstige
ontwikkelingenindeenergiemarktensamenleving.Deverwachtingendoormarktpartijenzoals
hierbovenbeschrevenindicerenechterdatdedoordeoverheidbeoogdegroeivanhetdecentrale
WKK-vermogenmet5.000MWambitieusis.Voordebeschouwdescenario’sisdaaromaangenomen
datdetoenamevanhetWKK-vermogenoverdeperiode2008-2014zalvariërentussen1.500MW
en3.300MW.
VoorhetreferentiescenarioGroeneRevolutiewordtaangenomendatklimaatdoelstellingen,extra
exportmogelijkhedenendeautonomegroeivanhetverbruikleidentoteengemiddeldegroeivan
decentraleWKKmet2.500MW.Hiervanwordt1.500MWgerealiseerdindeglastuinbouw,waarbij
isaangenomendateendeelvandeglastuinbouwverhuistvanhetWestlandnaarWest-Friesland.
Indeindustrieendegebouwdeomgevingwordtinditscenariorespectievelijk700en300MW
aanextraWKK-vermogengerealiseerd,gespreidoverhetland.
VoorhetscenarioDuurzametransitieisaangenomendatdooreenstevigeoverheidssturinger
eeneerstestapnaareenkleinschaligeduurzameelektriciteitsvoorzieningwordtgezet.Vandecentrale
WKKwordteenzeerbeperktebijdrageverwachtdoorachterblijvendeeconomischeontwikkelingen.
AlmetalgroeithetdecentraleWKK-vermogeninditscenariometcirca1.500MW.Hiervanwordt
1.000MWgerealiseerdindeglastuinbouw.IndeindustriewordtinditscenarioWKK-vermogen
afgestotenenopandereplaatsenbijgebouwd.Deeffectievegroeiblijftbeperkttot200MW.
Indegebouwdeomgevingwordt,alsgevolgvanoverheidsbeleid,300MWWKK-vermogen
gerealiseerd.Ditvermogenzalvooreenbelangrijkdeelbestaanuitmicro-WKKindebestaande
bouw,homogeenverspreidoverhetland.
HetscenarioNieuweburchtenkoerststerkaanopdeinzetvanfossielebrandstoffen,meteennadruk
opzelfvoorzienendheid.DaarbijligtdeinzetvandecentraleWKKvoordehand.Daarstaatechter
tegenoverdaterinditscenariofeitelijkgeeneconomischegroeiis.Inditscenariowordtdaarom
eengemiddeldegroeivanhetdecentraleWKK-vermogenverwachtvan2.000MW.WKKblijftin
ditscenariorelevantvoordeglastuinbouw.Indezesectorwordteenuitbreidingmet1.800MW
gerealiseerd.Indeindustrieengebouwdeomgevingsamenwordtinditscenariointotaalslechts
200MWaanextraWKK-vermogenbijgebouwd.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�8 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
HetscenarioGeldregeertisgerichtopfossielebrandstoffen,watresulteertineenopwaartseffect
ophetWKK-vermogen.Inditscenarioiseentoenameindeelektriciteitsvraagvoorzien,diehogeris
daninelkanderscenario.DetotaletoenamevankleinschaligWKK-vermogenisgesteldop3.300MW.
ErisrelatiefveeltuinbouwdiezichinditscenarioverplaatstvanhetWestlandnaareldersinhetland.
Hettotalevermogenindeglastuinbouwneemthierdoortoemet2.000MW.Indeindustrie
endegebouwdeomgevingwordtinditscenariorespectievelijk1.100en200MWaanextra
WKK-vermogengespreidoverhetlandgerealiseerd.
�.� Ontwikkelingeninduurzameopwekking
Ontwikkelingenduurzameopwekkingtot200�
Zoalsgrafiek5laatzienissinds2002deproductieenhetgebruikvanduurzameelektriciteitin
Nederlandsterkgestegen.IntotaalwerdinNederlandin200614%vanhetverbruikdoorduurzame
bronnengedekt.Debinnenlandseproductievanduurzameelektriciteitbedroegin2006ruim6%
vandevraagenbestaatinhoofdzaakuitwindenergieenhet(bij)stokenvanbiomassaincentrales
enafvalverbrandingsinstallaties.
Ontwikkelingen200�enverder
Deoverheidheeftzichtotdoelgestelddatin20109%vandeelektriciteitsvraagduurzaamwordt
opgewektin2010.InhetregeerakkoordvanhetkabinetBalkenende-IVzijnconcretestappen
aangekondigdvoordeverdereontwikkelingvaneenduurzameleefomgeving.Hetkabinetwilmet
hetproject“SchonerenZuiniger”bereikendaterjaarlijks2%energiewordtbespaard,hetaandeel
duurzameenergietoeneemttot20%in2020eneenreductievandeuitstootvanbroeikasgassen
met30%in2020wordtgerealiseerdtenopzichtevan1990.Debelangrijkstebeleidsvoornemens
voordeontwikkelingvanduurzameopwekkingvoorderegeerperiode2007tot2012zijn:deinvoering
vaneennieuwesubsidieregelingvoordeproductievanduurzameenergiegerichtopinnovatievan
duurzametechniekenenhetstrevennaaruitbreidingvandecapaciteitvanwindoplandmet2.000MW,
vanoffshorewindmet450MWenvanbiomassaconversiemet500MW.
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
0
Duurzame elektriciteitsproductie
WaterkrachtWaterkracht importWindenergieWindenergie importBiomassaBiomassa importAfvalverbrandingAfvalverbanding importZonneenergieZonneenergie importBiogasBiogas import
GWh
2002 2003 2004 2005 2006
grafiek 5
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI ��
Ontwikkelingwindvermogen
Eind2006stonder1.560MWwindvermogenopgesteldinNederland,inclusiefhetoffshorewindpark
voordekustvanEgmond.Deoverheidsdoelstellingvan2.000MWextrawindvermogenoplanden
450MWextraoffshorewindvermogenbetekentduseenruimecapaciteitsverdubbelingindekomende
vierjaar.
Totdusverhebbennegenbedrijveninitiatievenontwikkeldvoortientallenoffshorewindturbineparken,
waarvoordeMER-proceduresvanstartzijngegaan.Geletopdeoverheidsdoelstellingvooroffshore
windzullenindezichtperiodevanditKwaliteits-enCapaciteitsplanwaarschijnlijkslechtsenkele
vandezeprojectenwordengerealiseerd.
DetotalesomaannieuwbouwplannenvoorwindvermogeninNederlandopbasisvanopenbare
informatiebedraagtbijna1.500MWinclusieftweeoffshore-windprojectenvan120MWen284MW.
IndeopgavendoornetbedrijvenenproducentenaanTenneTkomthettotaalaannieuwbouwplannen
voorwindindeperiode2008-2014uitopruim700MW,waarvan120MWoffshorewind.
Ontwikkelingbiomassa
Ookhetgebruikvanbiomassaalsbrandstofindeelektriciteitsvoorzieningisnogsteedssterksubsidie-
gedreven.Ditblijktondermeeruitdetrendbreukdiezichmiddenvorigjaarheeftvoorgedaanbij
hetbijstokenvanbiomassaincentrales(ziegrafiek6).Doorverlagingvansubsidiesishetbijstoken
vanbiomassamettweederdegedaald.
Ookvoordenabijetoekomstisdeverwachtingdaternoggeenvormenvanelektriciteitsopwekking
uitbiomassazullenzijn,diekunnenconcurrerenmetconventioneleelektriciteitsproductie.
Ditbetekentdatdeoverheidsdoelstellingtotuitbreidingvanbiomassavermogenmet500MWvoor
deperiodetot2012eenbovengrenszalgaanvormen.Onduidelijkisnogwelkebiomassaconversie-
techniekendeoverheidwilgaansubsidiëren.Waarschijnlijkzalhetinallegevallengaanom
kleinschaligetechnieken,dievanwegedeaanvoervanbrandstoffenverspreidoverhetlandzullen
wordengebouwd.Ditbetekentdatdeeffectenvoorhet380/220kV-netbeperktzullenblijventot
hooguiteenverminderingvandeuitwisselingoverdekoppelingenmetnettenvanlagerespanning.
1.200
1.000
800
600
400
200
0
Elektriciteitsproductie uit biomassa in centrales
GWh
2002 2003 2004 2005 2006 2007
grafiek 6
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�0 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
�.� Margesomtrentnauwkeurigheidenonzekerheidindeontwikkelingvanproductievermogen
Inleiding
Detotalesomaannieuwbouwprojectenvoorthermischvermogen,zoalsindeofficiëleopgaven
aanTenneTgemeld,overstijgtdegeprognosticeerdegroeivandebelastingindeperiode2008-2014
metminimaal10.000MW.Inclusiefdeprognosecijfersoverkleinschaligwarmtekrachtvermogen
enbiomassabedraagthetverschilmetdegeprognosticeerdegroeiminimaal12.000MW.
Geletophetgegevendatproducentenbijnageenvoornemenshebbenomeenhedenstilteleggen,
betekentditdatNederlandbijdoorgangvan(eendeelvan)dezeprojectenoptermijnminderzal
importerenenmogelijkzelfseenexporteurvanelektriciteitkanworden.Omdezevooronderstelling
teverifiërenzijndeontwikkelingenvanvraagenaanbodinDuitsland,Denemarken(vanwegemarkt-
koppelingmetDuitsland),België,Frankrijk(vanwegemarktkoppelingmetdeBenelux),Groot-Brittannië
enNoorwegeninkaartgebracht.Dezelaatstetweelandenzijnbeschouwdvanwegedeaanlegvan
kabelverbindingen.Vooraldezelandenzijnopbasisvanopenbarebronnengegevensverzameld
overdeplannentotuitbreidingensluitingvanproductie-eenhedenendegroeivandevraag.
Grafiek7laatziendaterinDuitslandenGroot-Brittanniëaanzienlijkmeerplannenvooruitbreiding
vanvermogenbestaandanindeanderelanden.Voorallelandengezamenlijkbedraagtdeomvang
vandeprojectportefeuilleruim106GW,inclusiefwindvermogen.Voordeperiodetot2014iser
voorruim93GWaannieuwbouwplannenexclusiefwindvermogen.
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
Totaal nieuwbouwplannen
per brandstofsoort per land
Procentueel aandeel per brandstofsoort (MW-basis)
MW
Ned
erla
nd
Dui
tsla
nd
Belg
ië
Fran
krijk
Gro
ot-B
ritt
anni
ë
Noo
rweg
en
Den
emar
ken
GasKolenKolen of gas
BruinkoolKernenergieKernfusie
Biomassa AfvalOnshore wind
Offshore wind WaterkrachtOverig duurzaam
2,01,10,40,70,8
34,9
4,5
18,9
0,30,5
33,9
2,0
grafiek 7/8
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI �1
Plannenvoornieuwbouwvanproductie-eenhedeninomringendelanden
Ominzichttekrijgenindeplannenvoornieuwbouwvanproductievermogenindelandenzoals
hierbovenbeschreveniseenliteratuurstudieuitgevoerd,waarbijonderanderedenieuwsdienstenvan
Energeia,EnergieNed,Eurelectric,NRCenFinancieelDagbladplusdewebsitesvanenergiebedrijven
alsbronnenzijngehanteerd.Deresultatenvandezeinventarisatiezijninkaart11weergegeven.
Overzicht locaties nieuw productievermogen >60 MW (situatie tot en met 2014)
Gas (95)Kolen (55)Kolen of gas (5)
Bruinkool (3)Kernenergie (1)Kernfusie (1)
Biomassa (2)Afval (7)Onshore wind (30)
Offshore wind (69)Waterkracht (4)Overig duurzaam (2)
(Door kaartuitsnede zijn niet alle projecten zichtbaar)
kaart 11
Aangekondigde amoveringen
tot en met 2014 (MW)
som: 20,7 GW som: 99,3 GW som: 24,0 GW
Amoveringen indien
levensduur > 30 jaar (MW)
Amoveringen indien
levensduur > 40 jaar (MW)
NederlandDuitsland
BelgiëFrankrijk
Groot-BrittanniëDenemarken
350 1.6152.461
270272524
750
3.020
grafiek 9/10/11
17.494 4.232
14.078 39.387 12.032
742
1.767 5.076
33.212 6.651
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�2 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Tenopzichtevanhetopgesteldeproductievermogenindeverschillendelandenneemthetvermogen
bijrealisatievanalleprojectplannentoemetdepercentageszoalsintabel9vermeld.
Uittabel9blijktdatNederlandinverhoudingdemeesteuitbreidingsplannenkent.Daarnaastbestaan
erookinBelgië,DuitslandenGroot-Brittanniëverhoudingsgewijsaanzienlijkehoeveelheden
uitbreidingsplannen.
Amoveringofvervangingvanproductie-eenheden
Belangrijkevraagbijalleuitbreidingsplannenisinhoeverredezeplannenbetrekkinghebbenop
vervangingofuitbreidingvanproductiecapaciteit.Omhiermeerinzichtintekrijgenzijntevens
deaankondigingenoversluitingvancentralesverzameld.Geletoponduidelijkheidoverdevolledigheid
vandezeaankondigingenisookberekendhoeveelvermogentervervangingmoetwordengebouwd
wanneereenhedenuitbedrijfwordengenomendiein2007ouderzijndan30respectievelijk40jaar.
Hettotaalaanaangekondigdesluitingenbedraagtruim20.000MW.Wanneerwordtaangenomen
dateenhedenna30jaarofouder(peildatum2007)wordenstilgelegd,danzalerbijna100.000MW
aanvermogenverdwijnen.Sluitingvaneenhedenvan40jaarofouderbetekenthetwegvallen
vanbijna24.000MWaanvermogen.
tabel 9 NL B D UK F N DK Totaal
Opgesteld vermogen 2006 exclusief wind MW 20.235 16.159 118.902 81.137 114.433 28.686 9.434 388.986
Uitbreidingen tot 2015 exclusief wind MW 14.750 5.030 31.095 27.749 12.362 3.665 32 94.683
Verhouding nieuwbouw/ opgesteld vermogen % 73 31 26 34 11 13 0 24
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI ��
Verbruiksontwikkelinginomringendelanden
Voorbepalingvanhetimport/exportpotentieelvandeomringendelandenishetooknoodzakelijk
omnaastdeontwikkelingeninproductievermogenookdebelastingontwikkelingenvandezelanden
tekennen.Ingrafiek12zijnhistorischegegevensovervraagontwikkelingvanUCTEgecombineerd
metprognosesvanEurelectric(publicatieEurProg).
Degrafiektoontdatvoordemeestelandendestijgendetrendinhetelektriciteitsverbruikvan
deafgelopenjarenzichookdekomendejarenvoortzet.AlleenvoorDuitslandenNoorwegen
wordtvoordeperiodena2010eenstabilisatievandetotalevraagverwacht.
Deontwikkelingvandepiekbelasting(ziegrafiek13)laateenvergelijkbaretrendzien.
Hierbijmoetopgemerktwordendatdefluctuatiesindejaren2001-2003waarschijnlijk
hetgevolgzijnvanextremeweersituatieseneenwisselingindefinitieinbepaaldelanden.
600
500
400
300
200
100
0
Elektriciteitsverbruik in Nederland en omringende landen
TWh
2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
NederlandDuitslandBelgiëFrankrijkGroot-BrittanniëNoorwegen
grafiek 12
100
80
60
40
20
0
Piekbelasting in Nederland en omringende landen
GW
2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
NederlandDuitslandBelgiëFrankrijkGroot-BrittanniëNoorwegen
grafiek 13
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�4 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Voordegeselecteerdelandenbedraagtdetotalegroeivandepiekbelastingindeperiode2007-2014
circa24.000MW.Perlandbedraagtdestijging:
ExportpotentieelvoorNederland
Intabel11isvoordebeschouwdelandenhetsaldobepaaldvanenerzijdsdeomvangvan
deprojectportefeuilleenanderzijdsdesomvanamoveringenenbenodigdvermogenvooropvang
vandetoenemendevraag.Hierbijisrekeninggehoudenmeteenreservefactorvan15%tercompensatie
vooronderhoudenstoringalsvuistregel.
Uittabel11valtopbasisvandebenodigdecapaciteitsuitbreidingomindetoenemendevraag
tevoorzienhetvolgendeoptemaken.Zowelvoordesituatiedatdeaangekondigdesluitingenzullen
doorgaanalsdesituatiedateenhedenvan40jaarofouderwordengesloten,zalerindemeeste
landeneensurplusaannieuwvermogenontstaantenopzichtevan2007.DitsurpluszalvoorDuitsland
enBelgiënogwelmetrespectievelijkruim4.800MWen500MWafnemenalsdepolitiekeplannen
totsluitingvankerncentraleszullenwordenuitgevoerd.
Uitgaandevansluitingna30jaarontstaaterinallelanden,behalveNederlandenNoorwegen,
eennegatiefsaldo.Onderdezeaannamezoudenerduskansenvoorelektriciteitsexportdoor
hetproductieparkinNederlandkunnenontstaan.Hetisechtermaarzeerdevraagofnationale
overheden,vanuithetoogpuntvanleveringszekerheid,eensignificanteafnameinopgesteld
vermogenzullenaccepteren.Verderleertervaringdatsluitingnaeenlevensduurvan30jaarvoor
tabel 10
tabel 11
eind 2014 (MW)
Saldoprojectplannen(exclusiefwind)tenopzichtevansluitingeenheden
engroeielektriciteitsvraag
Saldo opgesteld vermogen
NL B D UK F N DK Totaal
A Uitbreidingen exclusief wind tot 2015 14.750 5.030 31.095 27.749 12.362 3.665 32 94.683
B Benodigd vermogen voor opvang vraaggroei tot 2015
4.100 2.100 2.900 7.400 9.200 1.900 300 27.900
C Aangekondigde uitbedrijfname 1.357 742 14.078 3.020 750 0 350 20.297
Saldo A - B - C 9.293 2.188 14.117 17.329 2.412 1.765 -618 46.486
D Uitbedrijfname na 30 jaar 2.461 5.076 39.387 33.212 17.494 0 1.665 99.295
Saldo A - B - D 8.189 -2.146 -11.192 -12.863 -14.332 1.765 -1.933 -32.512
E Uitbedrijfname na 40 jaar 272 524 12.032 6.651 4.232 0 270 23.981
Saldo A - B - E 10.378 2.406 16.163 13.698 -1.070 1.765 -538 42.802
NL B D UK F N DK
Toename piekbelasting 2006 - 2014 MW 3.600 1.800 2.500 6.400 8.000 1.600 300
Procentuele toename piekbelasting 2006 - 2014
% 20 13 3 9 10 8 4
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI ��
demeestetypenproductie-eenhedentevroegis.Voornucleaireeenhedenwordtbijvoorbeeld
alaangenomendateentechnischelevensduurvan60jaarhaalbaarmoetzijnenvoorkolen-
eenhedenlijkteenlevensduurvanminimaal40jaarsteedsmeerpraktijkteworden.Sluitingvan
eenhedenna30jaarwordtdaaromalsweinigrealistischbeschouwd.
Onzekerheidinderaming
Bovenstaandeanalyselaatziendatookinomringendelandenerveelmeerprojectenvoornieuw-
bouwzijn,danopbasisvandetoenemendevraagenvervangingvanoudeeenhedennoodzakelijkis.
WatditpreciesvoordeuitbreidingsplanneninNederlandbetekent,isopditmomentmoeilijkinte
schatten.GeografischgezienligtNederlandgunstigvoorhetaanvoerenvanbrandstoffenalskolen,
vloeibaargasenbiomassa.Daaromzijnmetnamedezeelocatiesintrekalsvestigingsplaatsvoor
nieuweproductie-eenheden.Aanzeeisbovendienvoldoendekoelwaterbeschikbaar.Daarnaastheeft
onslandtraditioneeleengoedenetinfrastructuur,metsterkeinternationaleverbindingen.Tijdens
demarktconsultatieechterdieTenneTin2006heeftuitgevoerd,isduidelijknaarvorengekomendat
marktpartijenervanuitgaandatnietallenieuwbouwplanneninNederlandzullenwordengerealiseerd.
Vanuitdemarktkomenverdersignalendatinvestereninelektriciteitsproductiedelaatstetijd
beduidendmoeilijkerisgeworden.Ditzouhetgevolgzijnvan:
• stijgendeinvesteringskostendoorhogeremateriaalkostenenschaarsteaanbouwcapaciteit.
Zozoudeprijsvoorkolengestookteeenhedendelaatstetweejaarmet25tot30%zijngestegen
endievoorgasgestookteeenhedenmet10tot15%;
• devolleorderportefeuillevan(toe)leveranciers,medealsgevolgvanzwareinvesteringenin
deolie-engassector,waardooreenwachtlijstvanmeerderejarenisontstaanvoorlevering
vanhoofdapparatuurvoorcentrales;
• onzekerhedenoverhetEuropeesenergiebeleid,waarinvaneensterkegroeivaneenduurzame
energievoorzieningwordtuitgegaanenzwaarwordtingezetopenergiebesparing,
maarhetnogonduidelijkiswelkebijdragedeelektriciteitsvoorzieningmoetleveren;
• onzekerhedenoverdevraagwelkemaatregelennationaleoverhedenzullentreffenom
devoorgesteldeCO2-emissiereductiedoelstellingen(niveau1990)in2020tekunnenbereiken,
zoalswelkhandelssyteemvooremissierechtenenwelkCO2-prijsregimezullengelden.
Watverderopvaltbijbestuderingvandeprojectportfolio’svanallelandenisdatproducentennog
steedsoverwegendbasislasteenhedenblijvenplannen,terwijlerwaarschijnlijkbinnendelevensduur
vandenieuweeenhedengrotebehoeftegaatontstaanaanflexibelvermogenomfluctuatiesin
windvermogenoptevangen.ZogaatdeEuropeanWindEnergyAssociationervanuitdatin2020
hetwindvermogeninEuropazalzijntoegenomentot180.000MW.
Wanneerpuurwordtgekekennaardegroeivanhetbinnenlandseverbruikdanisermaximaalbehoefte
aancirca4.600MWextraproductievermogeninNederland.Eenbehoeftewaaringrotendeelskan
wordenvoorzienmetimportenuitNoorwegenenGroot-Brittanniëendegroeivandedecentrale
warmtekrachteenheden.Hierbijmoetwordenaangetekenddateendeelvandeelektriciteits-
transportenmogelijknietkanwordengerealiseerddoorbeperkingenvandenetcapaciteit.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�� TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
tabel 12 Groene Revolutie Duurzame Transitie Nieuwe Burchten Geld Regeert
Onderzochte jaren 2008 2011 2014 2008 2011 2014 2008 2011 2014 2008 2011 2014
Landelijke Systeem Belasting (inclusief netverlies)
19.400 20.587 21.848 19.400 20.186 20.797 19.400 19.788 19.788 19.400 20.993 22.940
AC Import (-) uit / Export (+) naar B en D -3.850 -2.000 -2.000 -3.850 0 0 -3.850 0 +5.650 -3.850 0 0
Additioneel prod.vermogen bovenop voorzien vermogen met aansluit- contract (totaal)
0 197 197 0 1.357 3.011 0 0 800 0 0 1.254
Sas van Gent - Delta 0 82 82 0 82 82 0 0 0 0 0 0
Delfzijl - Corus 0 115 115 0 115 115 0 0 0 0 0 0
Eemshaven - Electrabel 0 0 0 0 0 0 0 0 800 0 0 800
Eemshaven - Advanced Power 0 0 0 0 0 1.200 0 0 0 0 0 0
Bergum - Electrabel (upgrade) 0 0 0 0 0 454 0 0 0 0 0 454
Maasvlakte - n.n. 0 0 0 0 600 600 0 0 0 0 0 0
Moerdijk - Essent 0 0 0 0 430 430 0 0 0 0 0 0
Schoonebeek - Nam 0 0 0 0 130 130 0 0 0 0 0 0
DC Import (-) uit / Export (+) naar N 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -730 -730 -730
DC Import (-) uit / Export (+) naar GB 0 0 0 0 0 0 0 -1.320 -1.320 0 0 0
(Alle getallen in MW)
AandeanderekantkunneninvesteringeninproductievermogeninNederlandaantrekkelijkerzijn
naarmatenoodzakelijkeuitbreidingvanproductievermogeninhetbuitenlandachterblijft.Alsonder-
grenszoudeuiteindelijkeuitbreidingvanhetgrootschaligeproductievermogeninNederlandvoor
dezichtperiodevanditplankunnenblijvenstekenopenkeleduizendenmegawatten.Hettotale
nieuwbouwproductievermogenwaarvooreenaansluitcontractisofopkortetermijnwordtgetekend
metnetbeheerderskanalsbovengrenswordenbeschouwd.
GeletopbovenstaandevalthetvoordeuitbreidingsplanneninNederlandnietuittesluitendatzelfs
deprojectenwaarvoorreedseenaansluitcontractisgetekend,nietallemaalwordengerealiseerd.
�.� Kwantificeringbelasting,grootschaligeproductieeninterconnectie
Ondanksonzekerhedenoverdeplannenvoornieuwbouwvangrootschaligproductievermogen,
zijninallevierscenario’sdeprojectenwaarvooreenaansluitcontract(bijna)isgetekendopgenomen
(ziekaart12).
Deoverigeaannamesvoordevierscenario’szijn:
Degeschetsteontwikkelingeninkleinschaligwarmtekrachtvermogenzijnnietexplicietindelandelijke
scenario’sbetrokken,omdatdezeindemeestegevallenleidentotlagereuitwisselingenmet
deregionalenetten,waardoormindervermogenoverhet380/220kV-nethoeftteworden
getransporteerd.Eenuitzonderinghieropvormtdeontwikkelingvanwarmtekrachtvermogenin
hetWestlanddatinHoofdstuk6wordtbeschouwd.Specifiekeontwikkelingeninwindvermogen
zijninexcursiesopdelandelijkescenario’sbeschouwd.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI ��
Tebouwenvermogenmetaansluitovereenkomst
1 E.ONkolencentrale,1.070MW
2 Electrabelkolen-/biomassacentrale,800MW
3 EnecoGengascentrale,870MW
4 InterGengascentrale,450MW
5 DeltaEnergy/EdFgascentrale,920MW
6 Electrabelgascentrale,450MW
7 NUONgas/kolenvergassingscentrale,1400MW
Tebouwenvermogenmetaansluitovereenkomstinvoorbereiding
8 RWEkolencentrales,2x800MW
9 Essentkolencentrale,800MW
10 Essentgascentrale(uitbreiding),720MW
Isle of Grain(Groot-Brittannië)
Wesel (Duitsland)
Feda (Noorwegen)
Kaart is 60% verschaalt vanaf het brondocument0403-14 Netkaartjes.eps
Zandvliet
Meerhout
Gramme Rommerskirchen
Siersdorf
Diele
Gronau
Borssele
Maasvlakte
Bleiswijk
Krimpen
Diemen
OostzaanBeverwijk
Dodewaard
Lelystad
Hessenweg
Oudehaske
Louws-meer
Bergum
Vierverlaten
Zeyerveen
Meeden
Weiwerd
Eemshaven
Ens
Zwolle
Hengelo
Doetinchem
Boxmeer
Eindhoven
Maasbracht
Crayestein Geertruidenberg
7
6
5
1
4
3
2
8
9
10
kaart 12
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�8 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI ��
�.1 Uitgangspuntenbelastingontwikkeling
TenneTZuid-Holland(TZH)issamenmetENECONetbeheerdebeheerdervanhet150kV-net
indeprovincieZuid-Holland.Aangezienophet150kV-netinZuid-Hollandslechtsenkele
bijzondereelektriciteitsverbruikers(o.a.tenbehoeveHSLenBetuweroute)zijnaangesloten,
isbijdeontwikkelingvandecapaciteitsvraaguitgegaanvandeopgavenvandeaangesloten
netbeheerdersENECONetbeheer,ContinuonNetbeheerenWestlandEnergieInfrastructuur(WEI).
BijdebelastinggroeiinZuid-Hollandneemtdeglastuinbouwsectoreencrucialerolin.Binnendeze
sectoriseenprocesvanherstructureringenintensiveringgaande.Deontwikkelingenindeglastuin-
bouwkenmerkenzichdoorenergie-intensieveteelt(belichting)endecentraleopwekkingdoormiddel
vanWKK-installaties.Degroeiaanassimilatiebelichtingkomtvooralvannieuwebedrijven.Opdeze
nieuwebedrijvenwordtassimilatiebelichtinggekoppeldaaneenWKK,zodatdebenodigdeelektrische
energienietuithetnethoefttekomen.Dezetrendisdeafgelopentweejaarbijvoorbeeldaltezienin
hetwintermaximumvanstationWesterlee.Deverwachtingisdatdoordezetrenddeontwikkeling
vandemaximumvraagindetuinbouwsectorredelijkstabielzalblijven.
Toenamevandebelastingvan150kV-netinZuid-Hollandis,volgensopgavevandeaangesloten
netbeheerders,welteverwachtenvanautonomebelastinggroeibijindustrie,dienstenenhuishoudens.
DoordecombinatievanbelastinggroeienWKKontstaaneropenkelestationsvanTZHsteeds
groterevariatiesinvermogensuitwisseling.AlsgevolgvandegrotehoeveelheidWKK-vermogenin
hetWestlandkomthetzelfsvoordatvanuithetnetvanWEIwordtteruggeleverdaanhet150kV-net.
DeverwachtingvanbetrokkennetbeheerdersisdatdegroeiinopgesteldWKK-vermogeninhet
WestlandendeB-driehoekvoorlopigdoorzet.Basisvoordezeverwachtingzijndeaanvragendie
ervoornieuweaansluitingenzijnofaanvragenomovereenbestaandeaansluitingterugteleveren.
�.2 Prognosevandebelastingontwikkeling
Debelastingprognosesvandeonderliggendenetten,zijnéénopéénovergenomenuitdeopgaven
vandenetbeheerderszoalsaanTZHverstrekt.Vooralleduidelijkheidmoetopgemerktwordendat
hethierbijgaatomdebelastinguitwisseling,waarinhetvermogenvanproductievermogenkleiner
dan10MWisverdisconteerd.UitzonderinghieropvormendeveleWKK’sinhetWestland(station
Westerlee)diealsééngroepineenscenariozijnbeschouwd.De150kV-belastinguitwisselingtussen
ENECOenTZHinhetindustriegebiedEuropoort-Botlekisbepaaldaandehandvandeopgaven
vanENECOvoordeindividuele150kV-stationsinditgebied.Hetstartpuntvandeprognoseis
gecontroleerdaandehandvandegemetenmaximaperstation.
�PrognosetransportbehoefteinZuid-Holland
indeperiode2008-2014
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�0 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI
Totale belasting in MVA volgens opgave (inclusief eenheden < 10 MW)
Stations TZH 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Alblasserdam 96 97 147 147 147 147 147
Alphen 200 218 229 233 234 235 236
Dordrecht Merwedehaven 115 121 124 127 129 131 133
Dordrecht Noordendijk 83 91 66 67 62 63 64
Delft 174 187 193 197 183 187 192
Gouda 166 170 174 178 181 183 186
Den Haag 98 102 108 110 112 113 115
Krimpen 127 130 133 136 139 143 145
Leiden 207 212 216 220 221 222 223
Ommoord 171 175 178 182 185 188 193
Rotterdam Centrum 118 121 142 145 148 151 155
Rotterdam Marconistraat 225 229 226 230 235 239 243
Rotterdam Waalhaven 98 99 100 108 102 102 102
Rotterdam Zuidwijk 113 119 125 128 131 133 136
Rijswijk 212 217 221 225 214 217 221
Sassenheim 129 133 135 135 136 136 137
Voorburg 223 227 229 233 226 231 235
Westerlee 290 295 301 307 314 320 326
Ypenburg 0 0 0 0 51 52 54
Zoetermeer 152 165 175 184 194 204 213
Totaal 2.997 3.108 3.222 3.292 3.344 3.397 3.456
Stations ENECO 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Botlek 443 450 367 367 367 367 367
Europoort 228 259 260 223 223 223 223
Geervliet 108 108 110 113 115 118 120
Geervliet Noorddijk 5 5 89 89 89 89 89
Merseyweg 113 113 113 113 113 113 113
Maasvlakte 150 121 167 179 189 207 231 241
Oudeland 71 77 85 88 91 94 96
Theemsweg 83 108 108 108 108 108 108
Tinte 0 0 0 0 0 0 0
Vondelingenweg 243 243 243 243 243 243 243
Arkel 124 127 130 132 135 137 138
Dordrecht Zuid 167 143 148 152 192 196 198
Walburg 0 59 79 80 82 83 84
Totaal 1.706 1.859 1.911 1.897 1.965 2.002 2.020
tabel 12
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI �1
�.� Prognosevandeproductie
Variatiesinproductiehebben,vanwegedeschaalgroottevanproductiemiddelen,eenveelgrotere
invloedopdebehoefteaantransportcapaciteitdanvariatiesinbelasting.Ditisderedendatgekozen
isvoordriescenario’swaarindevariatieinproductienaarvorenkomt.Hierbijisrekeninggehouden
methetfeitdathet150kV-netvanZuid-Hollandgeschiktdienttezijnombijmaximaleproductie
devermogensinheteigennettekunnenverdelenenbijminimaleproductiedebelastingtekunnen
voedenvanuithet380kV-net.Ditallesmetbehoudvanderandvoorwaardenzoalsbeschrevenin
deNetcode.
InvergelijkingmethetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplanwordtinditplanuitgegaanvan
eentoenamevanproductiedoorWKKopde150kV-stationsBotlek,Europoort,TinteenWesterlee
vanintotaal1.000MW,envaneentoenamevanwindvermogenmet110MWaangeslotenop
het150kV-stationDordrechtZuid.
Voorhetbasisscenarioisookgekekennaardeinzetbaarheidvandediverseproductiemiddelen.
TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�2
Colofon
Samenstelling
TenneTTSOB.V.
Ontwerp
Loepontwerp,Arnhem
Drukwerk
OBT/TDSPRINTMAILDATA,Schiedam
Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014
Deel I
Voorwoord 3
1 Inleiding 7
2 Kwaliteitbeheersing TenneT 9
2.1 Inleiding 9
2.2 Integraal risicomanagementsysteem 10
2.3 Procesbeschrijvingen 12
2.4 Auditmethodiek 14
2.5 Kwaliteitsindicatoren, streefwaarden en realisatie 16
2.6 Onderhoud en vervanging 18
3 Marktwerking en de fysische werking van elektriciteit 21
3.1 Inleiding 21
3.2 Elektriciteit en markt 22
3.3 Balanshandhaving en markt 23
3.4 Elektriciteitsnet en markt 25
3.5 Stand van wetenschappelijk onderzoek 26
3.6 Hoe verder? 27
4 Langetermijnvisie op de ontwikkeling van het Nederlandse transportnet 29
4.1 Inleiding 29
4.2 Scenario’s voor 2030 30
4.3 Netberekeningen 37
4.4 Conclusies 43
5 Prognose landelijke transportbehoefte in de periode 2008 - 2014 47
5.1 Inleiding 47
5.2 Ontwikkeling van het elektriciteitverbruik en de belasting 47
5.3 Ontwikkelingen binnenlandse thermische productiecapaciteit 52
5.4 Ontwikkelingen kleinschalig (warmtekracht)vermogen (< 60 MW) 55
5.5 Ontwikkelingen in duurzame opwekking 58
5.6 Marges omtrent nauwkeurigheid en onzekerheid in de ontwikkeling van productievermogen 60
5.7 Kwantificering belasting, grootschalige productie en interconnectie 66
6 Prognose transportbehoefte in Zuid-Holland in de periode 2008 - 2014 69
6.1 Uitgangspunten belastingontwikkeling 69
6.2 Prognose van de belastingontwikkeling 69
6.3 Prognose van de productie 71
Deel II
7 Inleiding
Overzicht 380/220 kV-net en voorziene uitbreidingen
8 Overzicht 380/220 kV-net
9 Knelpunten en maatregelen 380/220 kV-net
Overzicht 150 kV-net TenneT Zuid-Holland en voorziene uitbreidingen
10 Overzicht 150 kV-net TenneT Zuid-Holland
11 Knelpunten en maatregelen 150 kV-net TenneT Zuid-Holland
TenneT Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014 deel I / omslag binnenzijde / plano 746 x 297 mm (flap: 160, achterzijde: 210, rugdikte: 6, voorzijde: 210, flap: 160) / cmyk + pms 368 + Pantone Reflex Blue / 080205 / Loep ontwerp
Wesel (Duitsland)
Isle of Grain(Groot-Brittannië)
Feda (Noorwegen)
Zandvliet
Meerhout
Gramme Rommerskirchen
Siersdorf
Diele
Gronau
Borssele
Maasvlakte
Bleiswijk
Krimpen
Diemen
OostzaanBeverwijk
Dodewaard
Lelystad
Hessenweg
Oudehaske
Louws-meer
Bergum
Vierverlaten
Zeyerveen
Meeden
Weiwerd
Eemshaven
Ens
Zwolle
Hengelo
Doetinchem
Boxmeer
Eindhoven
Maasbracht
Crayestein Geertruidenberg
Nederlands transportnet(per 1 juli 2007)
2008 - 2014200
8 - 20
14
Kwaliteits- en Capaciteitsplan
Kwaliteits- en
Cap
aciteitsplan
Deel I
Deel I
inhoudsopgave
TenneT TSO B.V.
Utrechtseweg 310
6812 AR Arnhem
Postbus 718
6800 AS Arnhem
Telefoon 026 373 11 11
Fax 026 373 11 12
E-mail servicecentrum@tennet.org
Internet www.tennet.org
TenneT Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014 deel I / omslag buitenzijde / plano 746 x 297 mm (flap: 160, achterzijde: 210, rugdikte: 6, voorzijde: 210, flap: 160) / cmyk + pms 368 + Pantone Reflex Blue / 080205 / Loep ontwerp