Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014 Deel I

2008 - 2014200

8 - 20

14

Kwaliteits- en Capaciteitsplan

Kwaliteits- en

Cap

aciteitsplan

Deel I

Deel I

inhoudsopgave

TenneT TSO B.V.

Utrechtseweg 310

6812 AR Arnhem

Postbus 718

6800 AS Arnhem

Telefoon 026 373 11 11

Fax 026 373 11 12

E-mail [email protected]

Internet www.tennet.org

TenneT Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014 deel I / omslag buitenzijde / plano 746 x 297 mm (flap: 160, achterzijde: 210, rugdikte: 6, voorzijde: 210, flap: 160) / cmyk + pms 368 + Pantone Reflex Blue / 080205 / Loep ontwerp

Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014

Deel I

Voorwoord 3

1 Inleiding 7

2 Kwaliteitbeheersing TenneT 9

2.1 Inleiding 9

2.2 Integraal risicomanagementsysteem 10

2.3 Procesbeschrijvingen 12

2.4 Auditmethodiek 14

2.5 Kwaliteitsindicatoren, streefwaarden en realisatie 16

2.6 Onderhoud en vervanging 18

3 Marktwerking en de fysische werking van elektriciteit 21

3.1 Inleiding 21

3.2 Elektriciteit en markt 22

3.3 Balanshandhaving en markt 23

3.4 Elektriciteitsnet en markt 25

3.5 Stand van wetenschappelijk onderzoek 26

3.6 Hoe verder? 27

4 Langetermijnvisie op de ontwikkeling van het Nederlandse transportnet 29

4.1 Inleiding 29

4.2 Scenario’s voor 2030 30

4.3 Netberekeningen 37

4.4 Conclusies 43

5 Prognose landelijke transportbehoefte in de periode 2008 - 2014 47

5.1 Inleiding 47

5.2 Ontwikkeling van het elektriciteitverbruik en de belasting 47

5.3 Ontwikkelingen binnenlandse thermische productiecapaciteit 52

5.4 Ontwikkelingen kleinschalig (warmtekracht)vermogen (< 60 MW) 55

5.5 Ontwikkelingen in duurzame opwekking 58

5.6 Marges omtrent nauwkeurigheid en onzekerheid in de ontwikkeling van productievermogen 60

5.7 Kwantificering belasting, grootschalige productie en interconnectie 66

6 Prognose transportbehoefte in Zuid-Holland in de periode 2008 - 2014 69

6.1 Uitgangspunten belastingontwikkeling 69

6.2 Prognose van de belastingontwikkeling 69

6.3 Prognose van de productie 71

Deel II

7 Inleiding

Overzicht 380/220 kV-net en voorziene uitbreidingen

8 Overzicht 380/220 kV-net

9 Knelpunten en maatregelen 380/220 kV-net

Overzicht 150 kV-net TenneT Zuid-Holland en voorziene uitbreidingen

10 Overzicht 150 kV-net TenneT Zuid-Holland

11 Knelpunten en maatregelen 150 kV-net TenneT Zuid-Holland

TenneT Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014 deel I / omslag binnenzijde / plano 746 x 297 mm (flap: 160, achterzijde: 210, rugdikte: 6, voorzijde: 210, flap: 160) / cmyk + pms 368 + Pantone Reflex Blue / 080205 / Loep ontwerp

Wesel (Duitsland)

Isle of Grain(Groot-Brittannië)

Feda (Noorwegen)

Zandvliet

Meerhout

Gramme Rommerskirchen

Siersdorf

Diele

Gronau

Borssele

Maasvlakte

Bleiswijk

Krimpen

Diemen

OostzaanBeverwijk

Dodewaard

Lelystad

Hessenweg

Oudehaske

Louws-meer

Bergum

Vierverlaten

Zeyerveen

Meeden

Weiwerd

Eemshaven

Ens

Zwolle

Hengelo

Doetinchem

Boxmeer

Eindhoven

Maasbracht

Crayestein Geertruidenberg

Nederlands transportnet(per 1 juli 2007)

Kwaliteits-enCapaciteitsplan

2008-2014

DeelI

Arnhem,december2007

TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI

TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI �

VooruligthetdoorTenneTopgesteldeKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014.Ditplan

heeftzowelbetrekkingophet380/220kV-netwerkalshet150kV-netwerkinbeheervan

TenneTZuid-Holland.Ditdocumentistotstandgekomenovereenkomstigdeeisendiehieraan

wordengesteldindeMinisteriëleRegeling“Kwaliteitsaspectennetbeheerelektriciteitengas”.

KernthemavanditKwaliteits-enCapaciteitsplanisdeenormedynamiekindeplannenvoor

nieuwbouwvanproductievermogen.TotdeinwerkingtredingvandeElektriciteitswet1998

wasersprakevaneencentraalgestuurde,geïntegreerdeplanningvanhoogspanningsnetén

nieuweproductiecentrales.Nu,indegeliberaliseerdemarkt,zijnproducentenvrijomtebepalen

waarenwanneerzijinvesteren.Watbetreftaansluitingenvannieuwvermogenisnuhetbeleid

dat‘altijdallesmoetkunnen’.Ditheeftdeafgelopenjarengeleidtoteenwarestortvloedaan

initiatievenvoornieuwbouwvancentralesdievaakeenveelgrotereontwerpcapaciteithebben

dandehuidigeeenhedeninNederland.Hetcapaciteitsbeslagisongeveergelijkaandetransport-

capaciteitvaneenstandaardverbinding.Doordezeontwikkelingdreigtereenmismatchtussen

debouwvancentralesendecapaciteitvanhet380kV-netwerk.

Omdemarktopkortetermijntochzogoedmogelijktekunnenfaciliteren,ontwikkeltTenneT

verschillendesystemen,zoalsrunbackscenario’sencongestiemanagementommeervermogen

tekunnenaansluitendanstriktopbasisvandecodesmogelijkzouzijn.Ditwordtinnauwe

samenwerkinggedaanmetbetrokkennetbeheerders,overhedenendeDTe.Hiermeekunnen

partijentochsneleenaansluitingkrijgen.DaarnaastheeftdeMinistervanEconomischeZaken

aangekondigdhethuidigeaansluitbeleidaantepassen,zodatduurzameproducentenvoorrang

krijgenophetnet.Dezeregelingkrijgtindeloopvan2008nadergestalte.

Terondersteuningvandebesluitvormingrondomdelocatiekeuzevoornieuwecentrales

doorbelanghebbendenzalTenneTinhettweedekwartaalvan2008eenactueeloverzicht

vandeaansluitmogelijkhedenophet380/220kV-netophaarwebsite(www.tennet.org)

gaanpubliceren.

DoorgangvanallenieuwbouwplannenhoudtindatNederlandeenexportlandvoorelektriciteit

wordt.Dekansdatdezesituatieoptreedtisechtergeen100procent,omdatinverschillende

omringendelandenveelmeerinitiatievenvoornieuwbouwvanproductievermogenbestaan

daneropbasisvandegroeivanhetelektriciteitsverbruikendeplannentotbuitenbedrijfstelling

vancentralesnoodzakelijkzijn.Omopdemeestextremesituatiestezijnvoorbereid,wordenin

descenario’svanditplantochallegemeldeplannenvoornieuwbouwvancentralesbeschouwd.

Voorwoord

TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI4 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI

InhetafgelopenjaarheeftTenneTveeltijdgeïnvesteerdindeontwikkelingvaneenlangetermijnvisie

voordeperiodetot2030.Metdezevisiehopenwijduidelijkekadersenhouvasttehebbengecreëerd

voordenoodzakelijkeinvesteringeninhet380/220kV-netvoordekomendejaren.Netberekeningen

gebaseerdopdelangetermijntoekomstbeeldenlatenziendat,zelfsvoordescenario’smetveel

duurzaamvermogen,dehuidige380kV-ringstructuurindeperiodetot2030eencrucialerolblijft

spelenindeNederlandseelektriciteitsvoorziening.Geletopdehuidigeverzoekentotaansluitingvan

nieuwproductievermogenishetduidelijkdaterindeperiodetot2030extraverbindingenrichting

deproductielocatiesaandekustmoetenwordenaangelegd.

InhetthemahoofdstukvanditplanwordtnaderingegaanopeenstudiedieTenneTheeftuitgevoerd

naardeconsequentiesvandeinternationaliseringvandeelektriciteitsmarktopdeleveringszekerheid.

Uitdezestudieblijktdathetvoordeborgingvandeleveringszekerheidnoodzakelijkisdaternietalleen

eensterkemaarookeenslimmeinternationalenetstructuurwordtaangelegd.Daarnaastverdient

hetaanbevelingomterpreventievangrootschaligestoringeninternationaalbeleidteontwikkelen

overgeografischespreidingvannieuwproductievermogen.Verderzalerookopoperationeelniveau

nauwertussenTSO’smoetenwordensamengewerkt.TenneTondersteuntinditkaderhetinitiatiefom

samenmetdecollegaTSO’suitDuitsland,Frankrijk,BelgiëenLuxemburgtekomentotéénallocatie-

centrumvoorNoordwestEuropa.

PuntvanaandachtbijdezecyclusvanKwaliteits-enCapaciteitsplannenishetfeitdatTenneTbijwet

vanafjanuari2008hetbeheerkrijgtoverallenettenvanaf110kV.Doordezebeheersoverdrachtishet

nietuitgeslotendatdeKwaliteits-enCapaciteitsplannenvanderegionalenetbedrijvenna1januari2008

nietopallegebiedenmeeractueelzullenzijn.DitvanwegehetfeitdatTenneTvoornemensisom

vanuiteenintegraallangetermijnperspectiefdezenetwerkentegaanontwikkelenomzodegrootst

mogelijkesynergievoordelenvoorhettotaletransportnetwerktebehalen.

Ir.J.M.Kroonmba

Directeur

TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI �

TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI� TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI


Conformartikel21vandeElektriciteitswet1998(versie14juli2004)heeftTenneTditKwaliteits-

enCapaciteitsplanopgesteldvoorzowelhet380/220kV-netalshet150kV-hoogspanningsnet

inZuid-Holland.Inditdocumentwordtvoorbeidenetten:

•aangegevenwelkkwaliteitsniveauwordtnagestreefd;

•eenbeschrijvinggegevenvanhetkwaliteitsbeheersingssysteemvanonzetransportdienst;

• eenbeschrijvinggegevenvandetotalebehoefteaantransportcapaciteitvoor

deperiode2008-2014;

• beschrevenwelkeknelpuntenwordenvoorzienenwelkeoplossingennodigzijnomaan

debehoefteaantransportcapaciteittekunnenvoldoen.

AlsleidraadvoorhetopstellenvanhetKwaliteits-enCapaciteitsplanheeftTenneTdeMinisteriële

Regeling“Kwaliteitsaspectennetbeheerelektriciteitengas”endeDTe-beleidsregel“Beoordelings-

systematiekkwaliteits-encapaciteitsdocumentenenhetkwaliteitsbeheersingssysteemvan

netbeheerders”gehanteerd.DaarnaastheeftTenneTnotagenomenvanhetwerkdocument

“Beleidsregelkwaliteitsbeheersingnetbeheerderselektriciteitengas”enhieropzoveelals

mogelijkgeanticipeerd.

InnavolgingvaneerdereKwaliteits-enCapaciteitsplannenheeftTenneTookinditplanaandacht

besteedaaneenactueelthemauitdeelektriciteitswereld.Geletopdesterkebehoefteaanuitbreiding

vandeinternationaleelektriciteitshandeliserinditplanvoorgekozenom,vanuitdespecifiekefysische

eigenschappenvanelektriciteit,deconsequentiesvandeinternationaliseringvandeelektriciteitshandel

opdeleveringszekerheidinkaarttebrengen.

BijdeinrichtingvanhetKwaliteits-enCapaciteitsplanisgebruikgemaaktvaneentweedelingvanuit

hetideeommeertoetespitsenopdebehoeftevandeverschillendedoelgroepenvanhetplan.

InDeelIwordtnaasthetkwaliteitshoofdstuk,hethoofdstukmetdelangetermijnvisieenhetthema-

hoofdstukingegaanopdetransportbehoeftevanhet380/220kV-netenhet150kV-netinZuid-Holland.

DeelIIspitstzichtoeopdeidentificatievanknelpuntenenbijbehorendemaatregelenomin

detoekomstigetransportbehoeftevandedoorTenneTbeheerdenettentevoorzien.

DeelI

InhoofdstuktweewordteenbeeldgeschetstvandedoorTenneTgehanteerdekwaliteitsindicatoren

inclusiefbijbehorendestreefwaardenvoorzowelhet380/220kV-netalshet150kV-netinbeheervan

TenneTZuid-Holland.Indithoofdstukwordttevenseenbeschrijvingvanhetkwaliteitsbeheersings-

systeemvanTenneTgegeven.Hethoofdstukwordtafgeslotenmeteenbeschrijvingvandeonderhouds-

envervangingsmaatregelentenaanzienvancomponentenvanbeidenetten.

Inhoofdstukdriewordtingegaanopdeeisendieineeninternationalemarktomgevingworden

gesteldaanhetelektriciteitssysteemterborgingvandeleveringszekerheid.

1 Inleiding


Inhoofdstukvierisaandehandvaneenviertalscenario’seenbeeldgeschetstvandemogelijke

ontwikkelingenvanhethoogspanningsnetvoordeperiodetot2030.Descenario’shoudenverband

metdevraagnaarendeproductievanelektriciteitineenEuropesecontext.Hetvolledigeeindrapport

overdelangetermijnvisie2030isineenapartebijlagetoegevoegd.

Inhoofdstukvijfwordenderesultatenvaneenuitgebreidenationaleeninternationalemarkt-

verkenningnaardeontwikkelingvanverbruikenproductiebinnenNederlandindeperiode

2008-2014gepresenteerd.NaastprognosecijfersoverafnameenproductieinNederlanden

omringendelandenzijnookzakenalsduurzameopwekkingenkleinschaligewarmtekracht

beschouwd.Opbasisvandezegegevensiseenviertallandelijkescenario’svoorhet380/220kV-net

ontwikkeld.Bijdeontwikkelingvandezescenario’sisgekozenvooreenietsandereaanpak

tenopzichtevaneerdereplannendoorinenkelescenario’sdeactuelenetproblematiekrondom

EemshavenenMaasvlakteexpliciettebeschouwen.

Inhoofdstukzeswordendespecifiekeontwikkelingentenaanzienvanproductieenbelasting

inZuid-Hollandgepresenteerddiealsbasishebbengediendvoordescenario’stenbehoevevan

denetberekeningen.

DeelIIbevatdehoofdstukken7totenmet11waarbijhet380/220kV-netenhet150kV-net

inZuid-Hollandwordenbeschouwd.

DesystematiekdieTenneTheefttoegepastvoorhetramenvandetransportbehoeftevoor

het380/220kV-netbestaatophoofdlijnuitdevolgendeonderdelen:

• vertalingvandelangetermijnscenario’snaartoekomstbeeldenvoordeperiode2008-2014

opbasisvanvoorzieneontwikkelingeninvraagenaanbod.Bijdeinrichtingvandezevenjaars

scenario’szijnvooraldeopgavenvanproducentenvoornieuwbouwenamoveringvan

productievermogenleidendgeweest;

• overlegmetbeheerdersvanregionaletransportnettenenaangeslotenenoververwachte

ontwikkelingentenaanzienvanafnameenopwekkingvoordeperiode2008-2014;

• uitvoeringvaneeninternationalemarktverkenningominzichttekrijgenindemargesen

onzekerhedenindekwantificeringvanhetproductievermogenbinnendescenario’s.

Ineenbijlagediealleenoponzeinternetsitezalwordengepubliceerd(www.tennet.org)zijn

alleafschriftenverzameld,behalveeenvertrouwelijkafschriftoverinvesteringsbedragen,zoals

beschreveninartikel11vandeMinisteriëleRegeling.Ditgeldtvoorzowelhet380/220kV-netals

het150kV-netvanTenneTZuid-Holland.


2.1 Inleiding

TenneTiszichbewustvanhaarcrucialerolindeelektriciteitsvoorzieninginNederland.Hetvoorkomen

vanonderbrekingenstaataldecenniacentraalbijTenneTenhaarvoorgangerSep.Ditheeftonder

anderegeresulteerdineennetarchitectuurmetveelredundantie,omwaarmogelijkonderbrekingen

indevoorzieningtevoorkomen.Deachterliggendeontwerpfilosofieisookdebasisgeweestvoor

deontwerpcriteriauitdeNetcode.

MetdewijzigingvandeElektriciteitswetendeMinisteriëleRegeling“Kwaliteitsaspectennetbeheer

elektriciteitengas”(hierna:MRKwaliteit)isdezorgvoordebetrouwbaarheidvandenetten

uitgewerktenzijnerregelsopgesteldtenaanzienvanderegistratievankwaliteitsindicatorenen

debeheersingvandekwaliteit.BinnenTenneTheeftditgeresulteerdineenKwaliteitsbeheersings-

systeem(TKS)datisonderverdeeldindevolgendeonderdelen.

Inhoofdstukviervanditplanwordtuitgebreidingegaanopdenetontwikkelingvoordelangetermijn.

MetdezevisieiseenhelderkadergeschapenvoordegrotenetinvesteringenwaarTenneTindeperiode

tot2030meetemakenkankrijgen.De3en7jaarsinvesteringsportfolioisbedoeldomeenduidelijk

overzichttekrijgenindeconcreteinvesteringendiedekomendejarennoodzakelijkzijn.

Paragraaf2.2vandithoofdstukbeschrijftdeopzetvanhetintegraalrisicomanagementsysteem.

Paragraaf2.3gaatinop(deontwikkelingenrondom)deprocesbeschrijvingen.Inparagraaf2.4

wordtonzeauditmethodiekvoordezeprocessenbeschreven.Inparagraaf2.5wordendekwaliteits-

indicatorenendestreefwaardenvanhetkwaliteitbeheersingssysteemenderealisatievanhet

kwaliteitsniveauoverdeafgelopentweejaarbeschreven.Nieuwinvergelijkingmethetvorige

Kwaliteits-enCapaciteitsplanis,datbijdestreefwaardenonderscheidwordtgemaakttussen

onvoorzieneenvoorzieneonderbrekingenvandetransportdienst.Dithoofdstukwordtafgesloten

metparagraaf2.6waarindeplannenvooronderhoudenvervangingwordenvermeld.

2KwaliteitbeheersingTenneT

figuur 1 TenneTKwaliteitsbeheersingssysteem

Integraalrisicomanagementsysteem

�en�jaarsinvesteringsportfolio Langetermijnvisie Procesbeschrijvingenenaudits


AssetManagement

HetwerkenvolgenshetAsset Management modelbinnendeTenneTorganisatievormteenkrachtig

instrumentbijhettoepassenvanhetTKS.BinnenhetAsset Management model(figuur2)worden

drierollenmetelkhuneigenverantwoordelijkheidonderscheiden:deAsset Owner,deAsset Manager

endeService Provider.

DeAsset Owner treedtopalseigenaarvandeassets(hetnet).Hijbesteedthetbeheervanhetnet

uitaandeAsset Manager opbasisvanvoorafvastgesteldekaders,diedoelstellingen,voorwaarden

enprioriteitstellingenomvatten.BinnendezekaderswordtdoordeAsset Manager eeninvesterings-

enonderhoudsprogrammaopgesteld.Dehieruitvoortvloeiendeactiviteitenwordenopgenomen

indeinvesterings-enexploitatieportfolio.DeAsset Manager besteedthetwerkviawerkopdrachten

(Service Level Agreements,SLA’s)uitaaneenService Provider.DeService Provider levertresultatenop

enrapporteert.

OmhetAsset Management modelverderteprofessionaliserenenteontwikkelenwordenvoortdurend

verbeteringendoorgevoerd.In2008zullendeprocessenwordeningerichtengecertificeerdconform

denormPAS55.Ookzullendeinrichtingvandeassetdatabaseenhetdocumentmanagementsysteem

opbasisniveauwordenafgerond.

2.2 Integraalrisicomanagementsysteem

AanhetdoorTenneTinontwikkelingzijnderisicomanagementsysteemliggendevolgende

uitgangspuntentengrondslag:

•TenneTkiestvooreenintegraleaanpakvanrisicomanagement;

•hetCoso-modeldientalsuitgangspuntvoordezeintegraleaanpak;

•risico’senbeheersingsmaatregelenzijngerelateerdaandebedrijfswaarden;

•risicomanagementwordtonafhankelijkgepositioneerdbinnenTenneT.

Integraleaanpak

TenneTkiestvooreenintegraleaanpakvanrisicomanagement.Nietalleendefinanciëlerisico’s,

maarookrisico’sophetgebiedvanveiligheid,kwaliteit,arbo,milieu,juridischezakenworden

geïdentificeerd,gerangschikt,geanalyseerdenbeheerst.In2006en2007iseeneersteaanzet

gemaaktvoordezeintegraleaanpak.Erzijnhiervoorverschillendestrategische,tactischeen

operationelerisk assessments uitgevoerd.Vooreenintegraleaanpakishetvanbelangdesamenhang

tussendeverschillendeactiviteitenophetgebiedvanrisicomanagementteoverzien.

AssetOwner AssetManager ServiceProvider

Kaders Werkopdrachten

Investerings- en exploitatieportfolio

Rapportage en resultaten

figuur 2

TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 11

Coso-model

UitgangspuntvoorhetintegraalrisicomanagementsysteemvanTenneTishetCoso-model.

Ditmodeliseeninternationaalbinnenveelorganisatiestoegepastmodelvoorrisicomanagement.

Cosoplaatstdeorganisatiedoelenindecontextvanviercategorieën(strategie,operations,reporting

encompliance).Risicomanagementisgebaseerdopachtonderlinggerelateerdecomponenten,

welkezijngeïntegreerdinderisicomanagementprocessenbinnenTenneT.

Risico’senbeheersingsmaatregelenzijngerelateerdaanbedrijfswaarden

In2002en2006iseenstrategischerisico-analysebinnenTenneTuitgevoerd.Destrategischerisico-

inventarisatieuit2006vormtde“kapstok”voorhetrisicomanagementsysteembinnenTenneT.

Uitdebredematrixvanstrategischerisico’siseenzestalgeaggregeerdestrategischerisico’s

geselecteerd.Alleindematrixaangegevenstrategischerisico’s(36stuks)zijngehangenaan

dekapstokvandezesgeaggregeerderisico’s.

Omdestrategischerisico’stekunnenwegenisderelatiemetdebedrijfswaardenbepaald.Binnen

degeaggregeerderisico’siseenhiërarchieaangebracht.Deeerstetweegeaggregeerderisico’s

hebbenbetrekkingopdekernactiviteiten,kwaliteitvanleveringenmarktfacilitering.Hetderde

risico,niettijdigenadequaatinbeheerkrijgenvan150kV-en110kV-netten,iseenduidelijkactueel

risicodatwaarschijnlijkopredelijketermijnnietmeerzalbestaan.Geletophetfeitdatdeoverdracht

vanhetbeheervandenettenvanaf110kVgroteimpactheeftopdeomvangentaakvervullingvan

TenneTisdezeoverdrachtalsbelangrijkrisicomeegenomen.

Infiguur3isderelatietussendebedrijfswaardenvanTenneTendezesgeaggregeerderisico’s

weergegeven.

Beheersingsmaatregelen

Voordeconcretebeheersingvandebelangrijksterisico’svoordeTenneTorganisatiezijnin2006

en2007verschillendetactischeenoperationelerisk assessments uitgevoerdopondermeer

devolgendegebieden:

•operationelerisico’s;

•procesrisico’s(key risks,key controls);

•projectrisico’sverbondenaandeovernamevanbeheervandenettenvanaf110kV;

•risico’senbeheersmaatregelenrondomasset management (risicoregister,zieparagraaf2.3);

•risico’srondomdebeveiligingvaninstallaties.

OnafhankelijkepositioneringrisicomanagementbinnenTenneT

DecoördinatievanhetintegralerisicomanagementvanTenneTligtbijderisicomanager.Ditis

eenonafhankelijkefunctiewelkeondersteunendisaanalleTenneTdisciplines.Derisicomanager

isnietverantwoordelijkvooronderkenderisico’sbinnendeverschillendeorganisatieonderdelen

endebeheersingervan.Dezeverantwoordelijkheidligtbijdemanagersenmedewerkersindelijn.

DerisicomanagerzorgtvooreeneenduidigeenuniformetoepassingvanhetdoorTenneTgehanteerde

systeemvoorrisicomanagementbinnendegeheleorganisatie.


2.� Procesbeschrijvingen

BinnenhetAsset Management modelspelendeprocessenvandeAsset Manager eencrucialerolbij

investeringenenonderhoud.Infiguur4zijndeprimaireprocessenvandeAsset Manager weergegeven.

Hieronderwordtingegaanopdestatusenontwikkelingvandeverschillendedeelprocessen

vanhetprimaireprocesvandeAsset Manager.

Ad1:Risicoinventarisatieen-analyse

Alstoolvoorhetverwerkenvanrisico’senhetopmakenvanhetrisicoregistervoordeassetswordt

doorTenneTdemethodiekActive Risk Manager (ARM)toegepast.Dedoelstellingvanditrisicoregister

ishetvastleggenvaninformatieteneindesturingencontroleoverdeassetsterealiseren.

Methetrisicoregisterkandeverwachteprestatieopdebedrijfswaardenbepaaldwordenen

kanvastgesteldwordenwaarmaatregelengewenstzijn.

Geaggregeerd toprisico

Verval niveau leveringszekerheid

Markt niet (goed) kunnen faciliteren

Niet tijdig en adequaat in beheer krijgen van 150/110 kV-netten

Niet in control zijn van interne organisatie

Ontbreken/verlies gekwalificeerd personeel

Invloed van politiek en wet- en regelgeving op bedrijfsvoering

Bedrijfswaarde

Sterke invloed Geringe invloed Verwaarloosbare invloed

1) Deze bedrijfswaarde heeft betrekking op de ambities van TenneT op het terrein van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het voldoen aan milieuwetten en -regelgeving wordt gegeregeld vanuit de bedrijfswaarde Compliance.

Veili

ghei

d

Kwal

itei

t van

leve

ring

Fina

ncië

le p

osit

ie

Com

plia

nce

Repu

tati

e

Kla

ntte

vred

enhe

id

Mili

eu/d

uurz

aam

heid

1)

Primair proces

AssetManager

Risicoinventarisatieen-analyse(1)

Netontwikkeling(2) Portfolio-management(�)

Programmamanagement(4)

Netwerkprestatiecontrol(�)

Lifecyclecostcontrol(�)

figuur 3

figuur 4

TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI 1�

Inzichtenoverzichtindeinfrastructurelerisico’swordtverkregenmetbehulpvan:

•Rapportagesover:

- onderbrekingenenstoringen;

- veiligheidsincidenten;

- materieleschade;

- milieu-incidenten;

- inspecties;

•Capaciteitsramingen(DigSilentenPSS/E);

•Failure Mode Effect and Criticality AnalysisFMECA(Optimizer+);

•Risicoanalyses(ARM)

Ad2:Netontwikkeling

DenetontwikkelingbijTenneTisgebaseerdopzoweldelangetermijnvisiealshetbeleid

opdeontwikkelingvandeinfrastructuur.Ditbeleidisafgeleidvandebedrijfswaardenen

inovereenstemmingmetdebedrijfsdoelenvanTenneT.

Bijhetopstellenenactueelhoudenvanhetontwikkelingsbeleidwordentechnologische

ontwikkelingen,wijzigingenvanregelgeving,standaardsennormengevolgd,beoordeelden

vertaaldnaarvoorTenneTalgemeentoepasbaretechnologieconcepten.Standaardisatieisdaarbij

eenvandemiddelenomtekomentotdenoodzakelijkeefficiëntiebijnetontwerpenonderhoud.

Hettechnologiebeleidwordtingebrachtindeprocessenvoornetontwikkelingenbeheerenonderhoud.

Basisontwerpeninhetkadervandeprojectontwikkelingzijngebaseerdopstandaardoplossingenen

-normendiebinnenhettechnologiebeleidzijnontwikkeld.

Ad�:Portfoliomanagement

InhetprocesPortfoliomanagementwordtdeoptimalisatievaninvesterings-enexploitatievoorstellen

uitgevoerdinovereenstemmingmetdebedrijfsdoelenendemetdeAsset Owner afgestemde

investerings-enexploitatiescenario’s.Aandehandvanderesultatenuitdeoptimalisatiewordenna

accorderingdoordeAsset Owner leveringsopdrachtengeformuleerdrichtingdeService Provider.

Ad4:Programmamanagement

BinnenProgrammamanagementwordenwerkopdrachtenofovereenkomstenviaSLA’smet

deService Provider(s) afgeslotenenwordendevoortgangenderesultatenvandeovereenkomsten

bewaaktophetvoldoenaandeleveringsopdrachten.

TeneindehetsamenspeltussenAsset Manager enService Provider meeropelkaaraftestemmen,worden

diverseelementenvandeprojectmanagementstandaardProjects in controlled environments(Prince2)

inhetprocesvanProgrammamanagementgeïmplementeerd.

Ad�en�:NetwerkprestatieControlenLifeCycleCostControl

Hetverzamelenvaninformatieoverdeinfrastructuur,deassetsendeomgevingiseentaakvan

deService Providers.BinnendeoperationeleprocessenvandeService Providers wordtdeconditie,

as maintained data,technischedocumentatie,geografischedocumentatievandeinfrastructuur,

assetsenomgevingvastgelegd.


Voorhetverzamelenenvastleggenvandeinformatiewordtgebruikgemaaktvan

devolgendemiddelen:

•Power Quality Monitoring (PQM);

•EnergieManagementSysteem(EMS);

•GeografischInformatieSysteem(GIS);

•EnterpriseResourcePlanning-systeem(ERP);

•DocumentManagementSysteem(DMS);

•AssetInformatieenDataAdministratie(AIDA).

MetPower Quality Monitoring wordenaansluitpuntenophethoogspanningsnetvan380kVen220kV

continubewaaktopdekwaliteitvandenetspanning.

HetEMSgeeftdagelijksreal time informatieuithetbedrijfsvoeringsysteemoverondermeer

debelastingvancomponenten,deproductieenhetsysteemgedrag.

HethuidigeGeografischInformatieSysteem(GIS)bevatgeografischeinformatieoverdeliggingvan

netcomponentenenwordtvoornamelijkingezetvoorhetafwikkelenvanaanvragendiebetrekking

hebbenopdeliggingrondomkabelsenleidingen.DitsysteemfunctioneertnaasthetERP-systeem

waaralleasset-data isopgenomen.

Vanwegehetbeschikbaarkomenvannieuwesoftwaretoolszalerin2008eenstudieworden

uitgevoerdnaaraanvullendefunctioneleeisendieaaneenGISgesteldmoetenwordenals

voorbereidingopbesluitvormingoverdeverdereontwikkelingvanhetGIS.Ditmetalsdoelom

desamenwerkingmethetERP-systeemendemogelijkhedenteoptimaliserenomrepresentatieve

geografischeinformatieteontsluiten.

DevastleggingvaninformatiewordttenbehoevevandeAsset Manager enService Provider verbeterd

viadesystemenDocumentManagementSysteem(DMS)enAssetInformatieenDataAdministratie

(AIDA).HetDocumentManagementSysteemdraagtbijaanhetrealiserenvaneenstructuurwaarmee

TenneThaarasset-gerelateerdetekeningenendocumentatiebeterkanbeherenenbeheersen.Hetover-

koepelendeprojectAIDAisbedoeldvoorhetdigitaaltoegankelijkmakenvanalleasset-informatie.

Tercompleteringisinfiguur5deonderlingesamenhangtussenhetprimaireprocesendedeelprocessen

vandeAsset Manager weergegevenmetdaarbijdeproceduresenafschriftenuitdeMRKwaliteit.

2.4 Auditmethodiek

Inleiding

Audits(internenextern)vormeneenbelangrijkhulpmiddelomonzeambitie-eenadequate

beheersingvanrisico’s-tegaanrealiseren.Eenrisk based audit approach,waarbijdeinhoud

enfrequentievaninterneauditseenafgeleideisvanhetrisicoprofielvandeorganisatie,is

eenlogischebasisvoorde(meer)jaarlijkseauditplanning.

AuditingbinnenTenneTisprimairgerichtopprocesverbetering.Dezeauditsbeperkenzichniettot

auditsdiegerichtzijnopdefinanciëlerisico’s,maarookophetgebiedvankwaliteit,arboenmilieu,etc.


Riskbasedauditcyclus

Auditingisnauwverbondenaanrisicomanagement.Zoalsinparagraaf2.2isaangegevenstreeft

TenneToptermijnnaareenintegraleaanpakvanrisicomanagementopbasisvanhetCOSO-model.

Hetstrevenisomvoorwatbetreftdeauditmethodiekhieropaantesluitenenvanafcirca2009

eendriejaarlijkserisk based auditcyclusbinnenTenneTtegaantoepassen.

Binnendezeauditcycluswordendrieaanleidingenonderscheidenomauditsuittevoeren:

•Auditsvankritischeprocessen;

•Auditsnaaraanleidingvanuitkomstenoperationelerisicoanalyse;

•Auditsopaanvraagvanhetmanagement/directie.

Risicoinventarisatieen-analyse(I/I)

Netontwikkeling(II)

Netwerkprestatiecontrol(V)

Portfolio-management(III)

Programmamanagement(II/IV)

Lifecyclecostcontrol

Primair proces

Jaarplanontwikkeling

AMstrategieontwikkeling

VGWMtechn.compliance

Besturing

Planningencontrol

Administratie Informatiemanagement

Ondersteunende proces

HRM Strategischeinkoop

Procesmanagement(III)

Procedures

I - Ramen capaciteitsbehoefte - Risicoanalyse

II - Oplossen van storingen en onderbrekingen - Registratie storingen en onderbrekingen - Monitoringsprocedure - Beheer bedrijfsmiddelenregistratie

III - Evaluatie en verbetering processen

Afschrift

I - Risicoregister

II - Kwaliteits- & Capaciteitsdocument - Langetermijnonderhoudsplan

III - Investeringsplan (investeringsportofolio)

IV - Beschrijving onderhouds- en storingsdienst

V - Beschrijving componenten en technische toestand

figuur 5

TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI1� TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI

Auditsvankritischeprocessenencertificering

In2007zijndoorhetmanagementdekritischeprocessenvastgesteld.TenneTambieertvoor

dezekritischeprocessenoptermijntekomentoteencertificeringdooreenexterneinstantie

(hetprocesvanbalanshandhavingisalenkelejarengecertificeerd).Dezecertificeringzalworden

gerealiseerddoorinterneauditsuittevoerenwaarnacertificeringdooreenexternepartijzal

plaatsvinden.Deambitieisdatdeauditsvandezeprocessenjaarlijksplaatszullenvinden.

Auditsnaaraanleidingvanuitkomstenoperationelerisicoanalyse

Naasteenstrategischerisicoanalysedie(inprincipe)driejaarlijkswordtuitgevoerd,vindtjaarlijks

eenherijkingvandeoperationelerisico’sbinnenTenneTplaats.Aandehandvandeuitkomstenvan

deoperationelerisicoanalysewordenverbeteractiesinganggezetwaarperiodiekovergerapporteerd

wordt.Teneindedevoortgangtetoetsenkunneninterneauditswordenuitgevoerd.Dezeauditszijn

gerichtophetsignalerenvanmogelijkhedentotverbeteringindebeheersingvandeprocessen.

Auditsopaanvraagvanhetmanagementofdirectie

Alslaatstekunnenauditswordengeïnitieerdopaanvraagvandebetreffendemanageruit

debusinessofdedirectie.Detimingeninvullingvandeauditwordtmetdebetreffendeproces-

eigenaar/managerafgestemd.

Auditplanning

Derisk based auditcycluszalleidentoteendriejaarlijkseauditplanningophoofdlijnen.Aandehandvan

degeplandeauditsvandekritischeprocessen,deuitkomstenvandeoperationelerisicoanalyseende

aanvragenvanuithetmanagementwordterjaarlijkseenmeergedetailleerdeauditplanningopgesteld.

2.� Kwaliteitsindicatoren,streefwaardenenrealisatie

Inleiding

Deregistratievankwaliteitsindicatorenisbedoeldomdekwaliteitvandetransportdienst

temonitorenentransparanttemaken.Metbehulpvaneendoeltreffendkwaliteitsbeheersings-

systeemishetmogelijkom-gemiddeldovereenreeksvanjaren-eenvoorafbepaaldkwaliteits-

niveautebereikenentehandhaven.

Indezeparagraafwordtingegaanopdedefinitievandekwaliteitsindicatoren,hetgerealiseerde

kwaliteitsniveauindeafgelopentweejaarendestreefwaardenvoordeperiode2008-2014.

Definitiesindicatoren

BijdekeuzevankwaliteitsindicatorenisdoordewetgeverindeMRKwaliteitaangesloten

bijdebestaandeNESTOR-afspraken.Hetbetreftdevolgendeindicatoren:

•Gemiddeldeonderbrekingsfrequentie;definitie:GA/TA;

•Gemiddeldeonderbrekingsduur;definitie:(GAxT)/GA;

•Jaarlijkseuitvalduur;definitie:(GAxT)/TA;


Indebovenstaandedefinitiesis:

•GA=hettotaleaantalgetroffenafnemers;

•TA=hettotaleaantalafnemers;

• T=detijdsduurinminutendieverstrijkttussenhetaanvangstijdstip

enhettijdstipvanbeëindigingvandeonderbreking;

Gerealiseerdkwaliteitsniveauin200�en200�

Delaatstetweejaarheefthet150kV-netvanTenneTinZuid-Hollandtemakengehadmeteendrietal

onvoorzieneonderbrekingen,waardoordestreefwaardeinzowel2005als2006nietisgerealiseerd.

Ookinhet380/220kV-netzijnerin2006tweestoringengeweestwaardoordenorm

nietisgehaald.

OpbasisvanbovenstaanderesultatenisTenneTeenstudiegestartnaardemogelijkhedenom

debedrijfszekerheidendebetrouwbaarheidvandedoorTenneTbeheerdetransportnettenteborgen.

Streefwaarden(on)voorzieneonderbrekingen2008-2014

Geletophetfeitdathetbijdestreefwaardenvoorzowelhet380/220kV-netalshet150kV-netgaat

omeenverwachtingvooreenreeksvanjaren,enhetgegevendatdestudienaardeborgingvande

bedrijfszekerheidendebetrouwbaarheidreedsduidelijkeverbeteringspuntenheeftopgeleverd,

rondomhetmenselijkhandelen,zietTenneTgeenaanleidingomdestreefcijferstenaanzienvan

onvoorzieneonderbrekingenaantepassen.

Vanwegehetgroteaantalaangeslotenenopde(extra)hoogspanningsnettensteltTenneTzichtendoel

voorzieneonderbrekingenvolledigtevoorkomen.Indiennoodzakelijkzaldeperiodevanonderhoud

aannettenwordenafgestemdmetdeonderhoudsintervallenvandeinstallatiesvanaangeslotenen.

Gerealiseerdekwaliteitsniveau’sin200�en200�voorhet1�0kV-netvanTZH

Aantal Onderbrekings- Onderbrekings- Jaarlijkse uitval- Niet geleverdeonderbrekingen frequentie duur [minuten] duur [minuten] energie [MWh]

Streefwaarde 0,075 30 2,25 -

2005 1 0,023 180,2 4,09 151

2006 2 0,201 118,8 23 792

Gerealiseerdekwaliteitsniveau’sin200�en200�voorhet�80/220kV-net

Aantal Onderbrekings- Onderbrekings- Jaarlijkse uitval- Niet geleverdeonderbrekingen frequentie duur [minuten] duur [minuten] energie [MWh]

Streefwaarde 0 0 0 -

2005 0 0 0 0 0

2006 2 0,007 96,16 0,72 194

tabel 1

tabel 2


2.� Onderhoudenvervanging

Onderhoudalgemeen

Hetonderhoudaanhoogspanninginstallatieskanwordenverdeeldinpreventiefonderhoud(inclusief

inspecties)encorrectiefonderhoud.Preventiefonderhoudkomtvoortuitdeonderhoudsconcepten,

diezijnopgesteldvoorhet380/220kV-netenvoorhet150kV-net.Dezeconceptenzijngebaseerd

opeenzogenaamdeFMECA(Failure Mode Effect & Criticality Analysis),waarinderisico’svanhetfalen

vanassetsopcomponentniveauwordengeanalyseerdendeprestatiestenopzichtevandegewogen

bedrijfswaardenwordengeoptimaliseerd.Vanuitperiodiekeinspectiesenonderhoudsactiviteiten

komeneenmaligevervolgactiviteitenvoort,teneindegedetecteerderisico’stereduceren.

Afhankelijkvanderisico’swordendezevervolgactiesuitgezetindetijd.

Naastdeplanbareactiviteitenzijnerooknogonvoorzieneactiviteiten,hetcorrectiefonderhoud.

Inhetgevalzichstoringenhebbenvoorgedaan(zowelgrotealskleinestoringen)wordenindiennodig

reparatiesuitgevoerdomdecomponentenweeringoedestaattebrengen.Hetbeleidhierbijis

omnaasthetverhelpenvandestoring,directtebezienofdezestoringookopandereplaatsenkan

optreden.Ditmetalsdoelomherhalingtevoorkomenof,indienditnietmogelijkis,mitigerende

maatregelentetreffen.

Bijpreventiefonderhoudzijnergeenverschillentussenhet5-jarigonderhoudsplanenhetlange-

termijnonderhoudsplan,tenzijhetintervalvoorspecifiekeonderhoudsactiviteitmeerdan5jaaris.

Deonderhoudsconceptenwaaropdeonderhoudsplannenzijngebaseerdwordenperiodiek

geëvalueerd,ondermeeropbasisvaneenterugkoppelingvanuitdeonderhoudsuitvoeringen

derapportagesvanas maintained data.Indiennodigwordendeplannenaangepast.

Eenbelangrijkitembijdeoptimalisatievandeonderhoudsconceptenisdeterugkoppelingen

deregistratievandeonderhoudsresultaten.BinnenTenneTwordtopditmomentgewerktaan

geautomatiseerdeopslagvanderegistratie.Daarmeekunnendeanalyseswordenverbeterdenkunnen

deonderhoudsactiviteitenenintervallenbinnenhetonderhoudsconceptwordengeoptimaliseerd.

Metdehiervoornoodzakelijkeautomatisering-eninformatiseringslagisin2006begonnen.

Indeloopvan2008zullenverbeteringenwordengeïmplementeerd.PasdankanTenneTbeginnen

methetdigitaaluitbouwenvaninformatieoverdetoestandvanonzecomponenten.

Geziendelangelevensduur,delageonderhoudsintervallenenhetbeperkteaantalstoringenvanonze

bedrijfsmiddelenzalhetnogjarendurenvoortrendskunnenwordenwaargenomenindeontwikkeling

vandetoestandvancomponenten.Hierbijmoetwelopgemerktdateengedegenstatistischeanalyse,

vanwegebeperkteaantallencomponenten,vaaklastigzalworden.DekomendejarenisTenneT

voornamelijkafhankelijkvande“bestaande”informatievoorzieningwaarbijdeterugkoppelingin

demaandrapportagesenpere-mailenmondelingplaatsvindtvanuitonzeonderhoudsorganisatie.

Overigenswordenookdiversenationaleeninternationalecontactenaangehoudendietoeganggeven

totstatistischeinformatiemetbetrekkingtotverouderingenfaalgedragvancomponentenmiddels

benchmarkseninternationalesurveys.


Langetermijnonderhoudsplan

HetlangetermijnonderhoudsplanbinnenTenneTkanwordenverdeeldin(wettelijkverplichte)

inspecties,éénmaligeenperiodiekeonderhoudsactiviteiten.Deperiodiekeactiviteitenzijnverdeeld

ingeclusterdeactiviteiten,dieopspecifiekecomponentengroepenvantoepassingzijn.Degeclusterde

activiteitenwordenuitgevoerdmeteigentechnischespecialistenaangevuldmetexpertsvan

fabrikantenentoeleveranciers.Deverschillendeactiviteitenhebbeneenvasteinterval,dieis

vastgesteldopbasisvandeFMECA-analyse(zietabel3).

Gebaseerdopdeterugkoppelingenuithetveldbestaatergeenaanleidingomhetlangetermijn-

onderhoudsplanuithetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplantewijzigen.

Vervangingen

Debehoefteaanhetvervangenvanassetsvloeitvoortuitdeleeftijdvandecomponenten,informatie

overdeuitvalregistratievandeze(type)componenten(storingsregistratiemetoorzaak)en

deuitgevoerdeinspectie-enonderhoudswerkzaamheden.Eénofmeervandebovenstaande

aspectenvormendetriggervoorverderonderzoek,waarinderisico’svandebetreffendecomponenten

wordenafgewogentegendebedrijfswaarden.Bijderisicoanalysevoordeassetswordenverschillende

optiesafgewogen.Hieruitvolgteenstrategieomdeinstandhoudingvanhetnetdeelopniveaute

houden.Dezestrategiekanbestaanuiteenuitbreidingvandeonderhoudsactiviteiten,hetuitvoeren

vaneenstructurelerevisieofhetvervangenvancomponenten.Onderrevisiewordthierverstaan

“eenuitgebreideonderhoudshandelingwaarmeedeassetweerineenzogoedalsnieuwestaat

wordtgebracht”.

Degeplandevervangingsinvesteringvoordekomendejarenbetreftdevervangingvanverschillende

verouderdetransformatoren.Ditopbasisvaneenonderzoeknaardeconditievandepopulatie

380/220kV-transformatorenbinnenTenneT.Daarnaastzijnerenkeleoudecompensatiespoelenvrij

plotselingineenkritischetoestandgekomen,waardoorvervangingnuenindekomendejarennodigis.

Voordelangetermijnzullenmeerderestationsencomponentenopbasisvanleeftijdinaanmerking

komenvoorvervanging.Voordezekomende“verouderingsgolf”(gemiddeldeleeftijdvandestations

is30tot35jaar)zalmoetenwordenbepaaldwatdebestestrategieis.Afhankelijkvandesituatie

endecomponenttypenzaleengoedebalansmoetenwordengevondentusseninstandhouding

vanhuidigecomponenten(dooronderhouden/ofrevisie)endevervangingvancomponenten.

Ookvoorvervanginggeldtdatgeautomatiseerderegistratievanonderhoudsgegevenseencompleter

inzichtgeeft,waarmeebeterkanwordengeanticipeerdoptoekomstigevervangingen.Ookhiervoor

geldtdathetnogenigejarenzaldurenalvorensuitdegeautomatiseerderegistratietrendszijntehalen.

Vanwegedealgeheleverouderingvandesecundaireinstallatiesisin2006/2007eenonderzoek

uitgevoerdnaardetoestandvandezeinstallaties.Indemeestestationsblekendezeinstallaties

inderdaadtoetezijnaanvervanging.Hiervoorisvoordekomende10jaareenplanopgesteld.

DevervangingsinvesteringenzijnvermeldineenvertrouwelijkebijlageaanDTe.


tabel 3 Langetermijnonderhoudsplan

Tran

sfo

rmat

ore

n

Stat

ion

svel

den

Kab

els

Lijn

en

Ove

rig

- C

on

den

sato

rban

k

Ove

rig

- Sp

oel

en

Ove

rig

- Te

leco

mm

un

icat

ie

app

arat

uu

r

Stationsinspectie Volledige inspectie van een station op basis van standaardinspectielijsten

2 mnd. 2 mnd. 2 mnd. 2 mnd. 6 mnd.

Olieanalyse Analyse van de isolatieolie t.b.v. vroegtijdige detectie van interne fouten

1 jr. (bak) 5 jr. (drv)

5 jr. (ITR) 1 jr.

Cluster A Onderhoud railscheider (pantograafscheiders) d.m.v. metingen en uitgebreide inspectie

1 jr.

Cluster B / P/S Veldonderhoud. Alle primaire en secundaire veldcomponenten incl. meting aan vermogenschakelaar

5 jr.

Cluster C Veldonderhoud. Alle primaire en secundaire veldcomponenten incl. uitgebreid onderhoud aan vermogenschakelaar

10 jr.

Cluster D Onderhoud condensatorbank/meting, exclusief veldonderhoud

1 jr.

Cluster E Onderhoud condensatorbank, D inclusief veldonderhoud volgens cluster B

5 jr.

Cluster F Onderhoud condensatorbank, D inclusief veldonderhoud volgens cluster C

10 jr.

Cluster T / RS Onderhoud transformator inclusief regelschakelaar

5 jr.

Cluster IV 1) Partiële ontladingsmetingen 1 jr.

Cluster V 1) Onderhoud GIS volgens cluster B 5 jr.

Cluster VI 1) Onderhoud GIS volgens cluster C 10 jr.

Cluster H1 Helicopterinspectie t.b.v. uitgebreide inspectie (lijnen, masten, groen etc.) voorjaar

1 jr.

Cluster H2 Helicopterinspectie t.b.v. quick scan naar bijzonderheden najaar

1 jr.

Cluster HS Houtschouw onder de circuits 1 jr.

Cluster MI Uitgebreide inspectie van de masten van een lijn

8 jr.

Conservering masten Afhankelijk van de geïnspecteerde toestand (gemiddelde voor een lijn)

8-12 jr.

Inspectie zakelijk-recht strook (IZS)

Inspectie van het bovengrondse deel van een circuit

1 jr. 1 jr.

Kabelinspectie Inspectie kabeleindsluitingen, oliedrukken etc.

1 jr.

1) Voor GIS installaties (Gas Insulated Switchgear)


�.1 Inleiding

DeelektriciteitsvoorzieninginEuropawordtintoenemendemategeconfronteerdmetvraag-

stukkendiesamenhangenmetoverheidsbeleidomdemarktwerking(internationaal)teversterken.

MeerspecifiekgaathetomdevraaginhoeverrehetEuropesetransportnetmoetwordenverzwaard

ominternationalehandelsstromenmogelijktemaken.

HetEuropesetransmissienetwordtsteedsmeergezienalsplatformvoorhetinternationale

vervoervanvermogensstromen.Wathierbijvaakonderbelichtblijft,isdatnationalenettenen

hunonderlingeinternationalekoppelverbindingenoorspronkelijkzijnontworpenengebouwdmet

hetoogoponderlingebijstandbijdeuitvalvancentrales.Nuechtereenontwikkelingisingezetnaar

eenfundamenteelanderetoepassingvandegekoppeldenetten,iseenanalysewenselijkvandemet

dezeontwikkelinggepaardgaanderisico’s.Alseenduidelijkewaarschuwingkanwordengezien

destoringvannovember2006,EenfoutinhetcontrolecentruminNoord-Duitslandleiddetoen

toteenernstigeverstoringvanhetelektriciteitssysteeminbijnaheelEuropa.Uiteindelijkmoesten

vijftienmiljoenhuishoudenstijdelijkwordenafgeschakeld.

� Marktwerkingendefysischewerking

vanelektriciteit

kaart 1

Zone 1: te lage frequentieZone 2: te hoge frequentieZone 3: te lage frequentie

Opdeling UCTE-verzorgingsgebied door frequentieverstoringen in november 2006


Indithoofdstukwordtingegaanopenkelespecifiekekenmerkenvanelektriciteittegendeachtergrond

vaneenmarktomgeving.Ditmetalsdoelomuitteleggenwaaromderisico’sopgrootschalige

black outs bijeentoenemendeinternationalehandeltoenemenenaantegevenwelkemogelijkheden

erzijnomdezerisico’steverminderen.

�.2 Elektriciteitenmarkt

Elektriciteitiseenbijzondereenergiedrager.Hoewelniemanddatzobeleeft,iselektriciteiteigenlijk

kracht.Eenelektriciteitscentralegenereerteenkrachtdieviaeenketenvanelektronenineengeleider

wordtovergebrachtnaareenverbruiker.Ditkarakterbrengtmetzichmeedatelektriciteitnietkan

wordenopgeslagen1)endathettransportovergroteafstandwelmogelijkmaar“tegennatuurlijk”is.

Deeigenschappenvanelektriciteitlatenzichhetbestvisualiserenmeteenplaatjevaneenfabriekuit

hetstoomtijdperk.Destijdswerddemetstoommachinesopgewektekrachtviaeenmechanischsysteem,

datbestonduitbanden,riemenenassen,overgebrachtnaarproductiemachines(zieafbeelding1).

Debandenenriemenzijnbijvoorkeurkortenvanopslagisinhetoverbrengsysteemzelfgeensprake.

Deopgeslagenvormvanenergieinhetsysteemisdestoomendebrandstofvandestoommachine.

1) Althansnietalselektriciteit,welviaconversienaareenanderevormzoalspompaccumulatieoflangschemischeweginaccu’s.

afbeelding 1


Voordeelektriciteitsvoorzieninggeldtinprincipehetzelfde.Deomzettingvanthermische(stoom)en

chemischeenergie(brandstof)inkracht(elektriciteit)vindtpasplaatswanneereromwordtgevraagd.

Ditprincipeisnietveranderdtoen,omredenenvanbetrouwbaarheidenlaterookeconomie,steeds

meerelektriciteitsopwekkersen-gebruikersmetelkaarwerdengekoppeld.Erkwamen“bandenen

riemen”bijenzewerdenooklanger,maarhetwezenvandeelektriciteitsvoorzieningbleefdelevering

vaneendienstindevormvankracht.

Deelektriciteitsvoorzieningvormtsamenmetdegebruikerséénsysteem,waarbinnenvraagenaanbod

opelkmomentmetelkaarinevenwichtmoetenzijn.Decentralesleverengezamenlijkprecies

watwordtgevraagd,detransportwegenzijnopelkmomentvoldoendevoorhetoverbrengen

vandeelektrischeenergie,endespanningophetnetisopelkeplaatsophetvereisteniveau.

Zo’nsysteemkanalleengoedwerkenalsdeelektriciteitsopwekkersgezamenlijkdevraagvolgen,ook

alseronverwachteveranderingenoptreden.Tegelijkertijdmoethetverbindendenetinstaatzijnom

devermogensstromenookingevalvancalamiteitenteverwerken.Totheteindvandenegentigerjaren

indevorigeeeuwwerdenhetproductievermogenenhetnetinsamenhangontwikkeldenopdevraag

afgestemd.Erwerdeneisengesteldaanderegelmogelijkhedenvancentralesenerwasaltijdvoldoende

vermogeninbedrijfomuitvaloptevangen.Ditsysteemwerdsteedsverderuitgebreid,eerstbinnen

delandsgrenzen(380kV-koppelnet)envervolgensdoormiddelvaninternationalekoppelverbindingen.

Watechterwasbegonnenalsonderlingebijstandvanmetelkaargekoppeldecentrales,groeideuittot

eenuitwisselingvanelektriciteitmeteenkostenverrekeningachteraf.Daarmeeveranderdehetbeeld

van“elektriciteitsleveringalsdienst”in“elektriciteitalsverhandelbaarproduct”.Dezeparadigma-

shiftmaaktededoorbraaknaareenmarktvoorelektriciteitmogelijk.Hiermeewerdtevens-althans

indebeeldvormingrondomdeelektriciteitsvoorziening-hetideeverlatendatopwekking,transport,

distributieenverbruikéénsysteemvormen.

�.� Balanshandhavingenmarkt

Ineenelektriciteitssysteemisfrequentieeenmaatvoordebalanstussenproductieenbelasting.

AlsproductieenbelastingvolledigmetelkaarinevenwichtzijnbedraagtdefrequentieinEuropa

50Hertz(Hz).Bijeenbelastingdiehogeroflagerisdanhetaanbodgaatdefrequentierespectievelijk

naarbenedenofnaarboven50Hz.

InhetoperationelehandboekvanUCTEwordtgestelddatdequasievenwichtsfrequentievoor

hetUCTE-netineenbandbreedtevan±180mHzrondde50Hzmoetliggen.Toteenfrequentie

van49,2Hzmoethetelektriciteitssysteemhetzelfkunnenopvangendoorhetafroepenvanreserve-

vermogen.Komtdefrequentiebeneden49Hzdanmoetautomatischbelastingwordenafgeschakeld.

EenUCTE-studiegroepdoetonderzoeknaardefrequentiestabiliteit.Doordezegroepwordtstatistisch

onderzoekgedaannaarfrequentiesprongengroterdan75mHz.Dezewaardeisgekozenomdat

destapgroottegroterisdandemaximaleafwijking(ongeveer50mHz)tengevolgevandeuitvalvan

hetgrootsteproductiemiddelinhetUCTE-gebiedenervoldoendedatabeschikbaarisomstatistische

analysestekunnenuitvoeren.Terindicatie:eenfrequentiesprongvan75mHzvertegenwoordigt

eenongeplandtransporttotcirca2.000MW.


Uitditonderzoekblijktdatdezefrequentiesprongdeafgelopenjarensteedsvakerenlangduriger

isopgetreden(ziegrafiek1).

Nadereanalysemaaktduidelijkdatdezestijginghetgevolgisvaneentoenemendemarktwerking.

Kenmerkendisdaterbijnaiedereavondbijuurovergangenrelatiefgrotefrequentieafwijkingenin

hetUCTE-gebiedoptreden(ziegrafiek2).Dezeuursprongenwordenwaarschijnlijkveroorzaakt

doorgroteensnelleprogramma-aanpassingenvanproductiemiddelendiezowelonderlingals

tenopzichtevandebelastingnietgesynchroniseerdverlopen.

30.000

27.500

25.000

22.500

20.000

17.500

15.000

12.500

10.000

7.500

5.000

2.500

0

Aantal keren en de duur dat de 75 mHz-frequentiesprong is overschreden in de periode 2001-2006

Aantal keren (x10) Tijdsduur (seconden)

2001 2002 2003 2004 2005 2006

grafiek 1

80

60

40

20

0

-20

-40

-60

-80

mHz

15:00 16:00 17:00 18:00 19:00 20:00 21:00 22:00 23:00 24:00

Voorbeeld van afwijking van 50 Hz-criterium uitgedrukt in mHzgrafiek 2


Hoewelfrequentiesprongenvan75mHzinprincipemakkelijkdoorhetaanhetUCTE-netgekoppelde

productieparkkunnenwordenopgevangen,neemtdezorgtoeoverongewenstesituatiesin

deelektriciteitsvoorzieningalsgevolgvandegroeiendeinternationalehandel.Wanneerbijvoorbeeld

tijdensperiodenmeteenlagebelasting,centralesgeconcentreerdinenkelegebiedenineengrootdeel

vandeelektriciteitsvraagvanhetUCTE-verzorgingsgebiedmoetenvoorzien,kaneencombinatie

vanstoringineencentraleenprogrammawijzigingenleidentotgrotevermogensstromenover

grensoverschrijdendeofcorridor-verbindingen.Dezekunnenhierdooroverbelastraken.

�.4 Elektriciteitsnetenmarkt

Vanafhetontstaanvandeelektriciteitsvoorzieningisereentrendgeweestnaarsteedsgrotere

systemen.Eindvorigeeeuwisdatuitgemondinsterkenationalenettenmetinternationalekoppel-

verbindingen,zodatonderlingebijstandkanwordenverleendinhetgevalcentralesuitvallen.

Grotereproductie-eenhedenleiddentotdebehoefteaanmeerreservevermogenomingeval

vanuitvaldebalanstekunnenhandhaven.Enspreidingvandatreservevermogenovermeer

eenhedenleiddetotmeereconomieenzekerheid.

Methetvergrotenvanhetsysteemendeontwikkelingvandeelektriciteitsmarktwerdechterook

dekwetsbaarheidvandeelektriciteitsvoorzieningvergroot.Doordekoppelingvansystemenwas

enerzijdsdeonderlingesteunverzekerd,maarwerdanderzijdshetrisicoopgrootschaligeuitval

groter.VoorbeeldenhiervankennenweinmiddelszowelindeVerenigdeStatenalsinEuropa.

Diekwetsbaarheidheefttemakenmethetbijzonderekaraktervanelektriciteit.Eenelektrische

verbindingdieoverbelastraakt,blijftnietopeengelimiteerdecapaciteitfunctioneren,maarvalt

geheeluit(de“aandrijfriem”wordtdoordebeveiliginguitgeschakeldvoordathij“breekt”).

Omdatindeelektriciteitsvoorzieningvraagenaanbodopelkmomentmetelkaarinevenwicht

moetenzijn,zoektdeelektriciteiteenweglangsderesterendebeschikbare“paden”,diedoor

datextratransporteennoggroterekanslopenopoverbelasting.Eencascadevanuitvallende

verbindingendiezichdoorhetgehelenetkanvoortplanten,metalsresultaateengroteblack out,

ligtdanopdeloer.

Black outs diezichinmiddelshebbenvoorgedaan,zijnveelalgekenschetstalsincidentenenzijn

toegeschrevenaanonvoldoendeinvesteringenindenetten,eenontoereikendeorganisatieoffalende

wachtingenieurs.Verschillendestudieslatenechterziendaterzich-doorhetontstaanvaneensteeds

grotermarktgebiedvoorelektriciteit-eenfundamenteleveranderingindeelektriciteitsvoorziening

voltrekt,dietoteenherbezinningopdevormgevingendeinzetvannettenmoetleiden.

Totnutoeisbijhetontwerpenvannettendeaandachtgerichtopdeinitiëlefasevannetuitval.

Doorhetaanhoudenvanvoldoendereserveomingevalvaneenenkelvoudigestoringhetonderbroken

transporttekunnenherverdelenoverderesterendeverbindingen,wordteencascade-uitvalindekiem

gesmoord.Dekansdaterophetzelfdetijdstipmeerdanéénstoringoptreedtistotnutoesteedsals

verwaarloosbaarkleinverondersteld.Echter,ineengrootEuropeesnetmetveelverbindingenen

knooppunten,meteengrootaantalcomplexebeveiligingsinstallatieseneenperlandverschillende

risicoperceptie,wordtheteenkansomernstigrekeningmeetehouden.Eendubbelefoutkanimmers

leidentoteencascade-uitvalmetgrotegevolgenvoordeelektriciteitsvoorzieningingeheelEuropa.


Dekansopzo’ngebeurtenisisgroternaarmatedelenvanhetnetzwaarderbelastzijnenerbovendien

concentratiesvanproductievermogenbestaanoprelatiefgroteafstandvanverbruikscentra.Dezebeide

omstandighedengaanvaakhandinhandenzijneenconsequentievaneenzichontwikkelende

elektriciteitsmarkt.Eenbijaanvangvandeeerstestoringalbestaandehogebelasting(indelen)van

hetnetlaatweinigruimtevooropvangvanextratransportenalsgevolgvandedaaropvolgendeuitval

vanverbindingenofproductiemiddelen.Bovendienkaneenconcentratievanproductiebijeenzich

voortplantendecascade-uitvalalineenvroegstadiumleidentothetontstaanvan“eilanden”met

eenproductietekortofeenproductieoverschot.Zoweleentekortalseenoverschotkan,ineensysteem

datslechtskanfunctionerenbijeenvolmaaktevenwichttussenvraagenaanbod,aanleidingzijnvoor

eenblack out indedesbetreffendenetdelen.Daarnaastleidengroteafstandentussenvraagen

aanbodineenstoringssituatiegemakkelijktotlocalespanningsdalingen,diekunnenresulteren

indeuitschakelingvanproductie-eenhedenennetdelen.

InNederlandlijktdevormingvangeconcentreerdeproductielocatiesalrealiteitteworden.

OpditmomentstaanbijvoorbeelddekustlocatiesEemshavenenMaasvlaktesterkindebelangstelling

bijproducentenvoordeaansluitingvannieuwproductievermogen.Opgrondvandehuidigewet-

enregelgevingzalTenneTmoetenzorgenvoorvoldoendetransportcapaciteitomdegeproduceerde

elektriciteitopdezelocatieszowelbinnenalsoverdelandsgrenzentekunnentransporteren.

ErvanuitgaandedatdezeontwikkelingzichinheelEuropagaatafspelen,lopenwehetrisicotoe

tegroeiennaarheteerdergeschetstemodel,waarinblack outs vakerzullenvoorkomen.

�.� Standvanwetenschappelijkonderzoek

Indeliteratuurwordteenscalaaantechnischemaatregelengenoemdomdekansopendeomvang

vangrootschaligestoringentebeperken.Alseerstemaatregelwordtmeestalhetopwaarderenen

verzwarenvanhetnetgenoemdomdetoenemendeinternationaleelektriciteitsstromentekunnen

hanteren.Ookwordtzwaaringezetoptoekomstigeontwikkelingeninvermogenselektronicaommet

grotereprecisieensnelheidschakelhandelingentekunnenuitvoerenomdebalanstehandhaven.

DeontwikkelingvaneenTrue Wide Area Protection and Control System metsnelledetectering,snelle

enkrachtigeschakeltechnieken,eenhogesnelheidcommunicatie-infrastructuurenkrachtigesoftware

wordtalsessentieelgezienomookoplangetermijnhetnetbestuurbaartehouden.Dezeontwikkeling

houdtookindatdebedrijfsvoeringvantransportnettenmeergecentraliseerdmoetwordenuitgevoerd

omtevoorkomendaterkostbaretijdverlorengaatvoorcommunicatietussenpersoneelvan

bedrijfsvoeringscentra.

IndeVerenigdeStatenisalruimeervaringopgedaanmethetverschijnselcascadestoring.Ookdaar

isaanvankelijkdeoorzaakgezochtinonvoldoendeinvesteringenenfalendeorganisaties.Hetaantal

opgetredenblack outs vanverschillendeomvangisindeVerenigdeStateninmiddelsvoldoende

grootenbovendienzodaniggedocumenteerddathetmogelijkisomonderzoektedoenopbasisvan

statistiek.Hoewelditonderzoeknogteprilisomverregaandeconclusiestetrekken,komthetbeeld

naarvorendathetrisicovaneenblack out veelgroterisdaneerderwerdverondersteld.Verderlijkt

ereenkritischebelastingvanhetnettezijn,waarbijeenscherpetoenamevanditrisicooptreedt.

[verschillendepublicatiesvanDobson,Carreras,Lynch,Newmanindeperiodevan2003t/m2005]


Opbasisvandatavanbelangrijkeblack outs inhetNoord-Amerikaanseelektriciteitsnetovereenperiode

van14jaar,presenterendeonderzoekerseenkansverdelingvanblack outs vantoenemendeomvang.

Dezekansverdelingvertoonteenzogenaamdepower tail,watwijstopeenrelatieftoenemendekans

opgroteblack outs,dooreenonderlingeafhankelijkheidtussenstoringen(cascadeeffect).Indiener

geenafhankelijkheidtussenstoringenaanwezigis,zouereenkansverdelingmeteenzogenaamde

exponential tail ontstaan.Deonderstaande(gestileerde)afbeeldinggeefthiervaneenillustratie.

Deonderzoekerskomentotdeconclusiedat-ookomdatdemateriëlegevolgenvangroteblack outs

aanzienlijkkunnenzijn-hetrisicovancascade-uitvalnietmagwordenverwaarloosd.Zezienbij

bestuderingvanhethistorischemateriaalverderdatextrainvesteringeninhetnet,methetdoel

omdekansopeen“eerstestoring”teverlagen,somszelfshebbengeleidtoteentoenemendrisico

opeengroteblack out.Hunverklaringhiervoorisdatineenmarktsituatiehetwegnemenvanlocale

knelpuntenleidttoteengroterebelastingvanhetnetalsgeheel.Datgaatdaarmeesnellernaar

dekritischeoperationelegrens,waarophetrisicovaneengroteblack out toeneemt.

�.� Hoeverder?

Uithetvoorgaandemagblijkendathetnietdemarktzelfisdiehetrisicoopgroteonderbrekingen

doettoenemen.Welbiedtdeintroductievanmarktwerkingindehuidigevormruimtevoor

ontwikkelingendierisicoverhogendzijn.

Omderisico’svoordeleveringszekerheidtebeperken,richtTenneTzichinhaartoekomstvisie

optechnischevoorzieningen,zoals:

• eenslimmerenetarchitectuurdieeventuelecascade-uitvalbeperkttotbegrensdedelen

vanhetnet(load pockets);

• geavanceerdebesturings-enbeveiligingssystemen,diesnelenadequaatingrijpen

bijeenbeginnendecascade-uitval.

kans

omvang black out

Zeer lage belasting Exponential tail

Kritische belasting Power tail

Noord-Amerikaanse netPower tail zichtbaar

log-log schaallog-log schaal log-log schaal

omvang black out omvang black out

kans kansafbeelding 2


DaarnaastneemtTenneTactiefdeelinverschillendeprojectenomtekomentoteenbetereafstemming

opoperationeelterreinmetbuur-TSO’senvolgtTenneThetonderzoekdatmoetleidentothetinkaart

brengenvandekritischegrenzenvoordebelastingvanhetnet,omdaarmeedebedrijfsvoeringbinnen

veiligegrenzentekunnenlatenplaatsvinden.Waarschijnlijkzullendezeactiviteitenuitmondenin

aanscherpingvandeinternationaleregelgeving.

Indecommunicatiemetdeoverheid,demarktencollega’sinEuropa,zalTenneTtevensaandacht

vragenvooranderewegen.Beternogdanhetmoetenoplossenvanproblemenachteraf,isimmers

hetvoorkomenervan.Endatismogelijkdoorhetmakenvaninternationaleafsprakenomproductie-

vermogenmeergespreidendichterbijdegrotegebruikscentrainEuropateplaatsen.


4.1 Inleiding

Indevorigetwee(Kwaliteits-en)CapaciteitsplannenisdoorTenneTeenlangetermijnvisieopde

Nederlandseelektriciteitsvoorzieninggepresenteerd.Inbeideplannenisdiepingegaanopmogelijke

maatschappelijkeenenergiegerelateerdeontwikkelingen,terwijldeontwikkelingvandenetinfra-

structuurslechtsophoofdlijneninbeeldisgebracht.VoorditKwaliteits-enCapaciteitsplanisjuist

eenuitgebreidestudieuitgevoerdnaardeontwikkelingvandenetinfrastructuurmetalsdoel

omvoordeperiodetot2030eenhelderbeeldteschetsenvandemogelijkeontwikkelingenrond

hethoogspanningsnet.Ditbeeldisnodigomdaterkomendedecenniagroteveranderingenin

deelektriciteitsvoorzieningkunnenontstaan,dieeeneffectkunnenhebbenopdebehoefteaan

transportcapaciteit.Devoorzieneovergangnaareenduurzameelektriciteitsvoorzieningwaarin

decentraletechniekenzoalszonne-enwindenergieenmicrowarmtekrachtinomvangtoenemen

kanoplangetermijnleidentoteenlagerebelastingvanhetlandelijkhoogspanningsnet.

Daarentegenkanwindopzeeentoenemendeinternationaleuitwisselingleidentothogerebelasting

vanhetlandelijktransportnet.

Hetjaar2030isongeveerhalverwegedeperiodediedeNederlandseoverheidheeftgereserveerd

vooreentransitienaardeduurzameelektriciteitsvoorziening.Onderduurzaamwordtinditverband

doorhetTransitieplatformDuurzameElektriciteitsvoorziening(DEV)verstaan:allemaatregelen

dieleidentotdeverminderingvandenatuur-enmilieubelastingenverminderingvannegatieve

socialegevolgenindegeheleketenvandeelektriciteitsvoorziening.

EenaanzienlijkdeelvandezeverduurzamingkanvolgenshetplatformDEVbereiktwordendoor:

•gebruikmakingvanhernieuwbarebronnenzoalsbio-enwindenergie;

•verbeteringvandeenergie-efficiency,doorhetgebruikvanrestwarmte;

• hetreducerenvandeelektriciteitsvraagdoorverbeteringvandeefficiencyvanapparaten

enverhogenvanbewustwordingsprocesbijafnemers;

•hetbevorderenvaninnovatieenhettoepassenvannieuwetechnieken.

OndanksbovenstaandeontwikkelingenzullenvolgenshetplatformDEVookdetraditionelevormen

vanelektriciteitsopwekkingin2050nogeenbelangrijkerolspelen.Hetplatformsteltderhalvedat

ookafvangenopslagvankooldioxidebijdebulkproductievanelektriciteiteenduidelijkeplaats

moetenkrijgenomdeduurzaamheiddoelstellingenterealiseren.

4Langetermijnvisieopdeontwikkeling

vanhetNederlandsetransportnet

TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�0 TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI

4.2 Scenario’svoor20�0

Inleiding

Bijhetopstellenvandescenario’szijngeengroteveranderingenaangebrachttenopzichte

vanhetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplan.

Dezescenario’szijnontwikkeldronddevrijheidsgraden:

Milieu:metaandeenezijdedeontwikkelingvaneenduurzamesamenlevingenaandeandere

zijdeeensamenlevingdievoordeenergiehuishoudingafhankelijkblijftvanfossielebrandstoffen;

Marktwerking:metalseneuitersteeenvolledigvrijewereldmarktenalsanderuiterste

eensterkgereguleerdemarktdieregionaalgeoriënteerdis.

Voorhetuitvoerenvannetanalysesishetnoodzakelijkgeweestomdecijfersoverproductie-

ontwikkelingperscenarionadertepreciseren.Voordekwantificeringvandebelastinggroei

isvooriedertransformatorstationhetgroeicijferuithetscenariogehanteerd.

GeletophetfeitdatdekustlocatiesuithettweedeStructuurschemaElektriciteitsvoorziening(SEV)

bijzonderintrekzijnvoornieuwbouwvangrootschalignucleair-,biomassa-enkolenvermogen,hebben

dezelocatiesindelangetermijnscenario’sbijzondereaandachtgekregen.

Deontwikkelingvanzonne-enwindenergieisindescenario’sgebaseerdopplannenvan

deEuropeseUnieendenationaleoverheid.

Voordeinschattingvandeontwikkelingvanmicrowarmtekrachtinstallatiesbijhuishoudensis

indekwantificeringvandescenario’sgebruikgemaaktvaneigenaannames.

Voordevervangingvaneenhedenwordtindescenario’suitgegaanvaneentechnischelevensduur

van40of50jaar.Gebaseerdopdehuidigeleeftijdvanhetproductieparkzalerindezichtperiode

tot2030bijeentechnischelevensduurvan40of50jaarrespectievelijkcirca11.000MWof5.000MW

aanproductiecapaciteitvervangenmoetenworden.

Voordescenario’swaarinenergieopslagisopgenomenwordtuitgegaanvantweepompaccumulatie-

methodes.Deeerstemethode-persluchtopslag-wordtgesitueerdronddezoutwinningsgebieden

nabijHengeloen/ofVeendam.Detweedeoptieispompaccumulatievanwaterviadeaanlegvan

eenvalmeervoordekustvanWalcheren.

Inonderstaandeparagrafenwordtvooriederscenariodebeknopteverhaallijnenderesultaten

vandekwantificeringgepresenteerd.

GeldRegeert

Protectionisme Vrijemarkt

Duurzaamgeoriënteerd

Fossielgeoriënteerd

GroeneRevolutie

NieuweBurchten

DuurzameTransitie

figuur 6

TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI �1

GroeneRevolutie

Verhaallijn

Desocialeenpolitiekeagendawordenbeheerstdoormarktdenken.Deglobaliseringzetdooren

isnietuitsluitendgerichtophetwegnemenvanhandelsbarrières,maarookopuitwisselingvan

kennisentechnologietussengeïndustrialiseerdelandenenontwikkelingslanden.Demondiale

aanpakvanhetbroeikaseffectendeafnamevanolievoorradenleidentoteensterkeontwikkeling

vaneenduurzamesamenleving.Europastreeftnaareenduurzameenergiehuishoudingin2050

met60%lagereuitstootvanCO2inEuropa(vergelekenmet1990).Naastbiomassaen(offshore)

windvermogenneemtookphotovoltaïschvermogeneengrotevlucht.InWest-Europaiseensterke

ontwikkelingvanonshoreenoffshorewindvermogen.Zon-enwindvermogenzijnaanbodvolgend-

vermogen.Omdezevermogenssoortengoedtekunneninpassenzulleneropslagsystemenworden

gebouwdenextrainterconnectorennaarDenemarken,NoorwegenenDuitslandwordenaangelegd.

Deomvangvanaanbodgestuurdeenergiebronnenmaaktdatdegemiddeldebedrijfstijdvan

hettotaleelektriciteitsproduktieparkafneemt.HierdoorzullenerinEuropa,waaronderinNederland

enDuitsland(Ruhrgebied),kolencentralesmetCO2-afvangwordengebouwddieflexibelkunnen

omschakelentussenproductievanelektriciteitenwaterstof.

Energiebesparingisdeanderepijleronderdeontwikkelingvandeduurzamesamenleving.Metname

indeprocesindustriewordtveelenergiebespaard(somstot80%).Geavanceerdetoepassingenvan

elektriciteitvoorondermeerwarmteproductiespelenhierbijeendominanterol.Schaarsteaanolie

leidttotdeontwikkelingvandebrandstofcelauto.Ditopentdewegnaardewaterstofeconomieen

degrootschaligetoepassingvandebrandstofcelbijhuishoudensalsmicrowarmtekrachteenheid.

Debenodigdewaterstofwordtgeproduceerduitverschillendebronnen,zoalszon,wind,biomassa

maarookkolenenuranium.Doordezeontwikkelingwordeninditscenariodegas-endeelektrische

infrastructuursterkmetelkaarvervlochten.

KwantificeringGroeneRevolutie

Ondanksderelatiefhogeeconomischegroeieneentoenemendeelektrificatiewordtvoorditscenario

aangenomendatdegroeivanhetelektriciteitsverbruik,doordetoepassingvannieuweenergiezuinige

technieken,ophetgemiddeldehistorischniveauvan2%zaluitkomen.Debelastinggroeiomgerekend

naarvermogensaanbodimpliceertdatdevermogensbehoefteindeperiode2010tot2030met

10.000MWzalgroeiennaar30.000MW.

Voordeelektriciteitsopwekkingwordtaangenomendatdeautomobielindustriedebasislegtvoor

detoepassingvandebrandstofcelalskrachtbroninmicrowarmtekrachteenheden.Voor2030,

heteindjaarvandescenario’s,wordtaangenomendater5.000MWmicrowarmtekrachtzalzijn

opgesteld.DitgetalisgebaseerdopdehistorischecijfersoverdemarktpenetratievanHR-ketels

(groeihuishoudensnaar60%in15jaarbij).Uitgaandevanruim8miljoenhuishoudensen

eencapaciteitvanéénkilowattperketel,betekentdit5.000MWmicro-WKK.


Detoepassingvanzon-enwindenergiezalinditscenarioookeengrotevluchtnemen.VoorEuropa

isdeverwachtingdaterin2030300GWwindenergiezalzijnopgesteld(150GWoffshoreen150GW

onshore).VoorNederlandwordtinditscenarioaangenomendaterin20306.000MWwindvermogen

opdeNoordzeezalzijngerealiseerdenhetwindvermogenoplandzalzijndoorgegroeidnaar

4.000MW.Degroeivanhetwindvermogenoplandzalvooralhetgevolgzijnvanvervanging

vanoudewindmolensdoornieuwetypesmeteengrotervermogen.Voorzonne-energiewordt

aangenomendater20304.000MWzalzijngeïnstalleerd.

Omalhetzon-enwindvermogeninhetelektriciteitssysteemtekunnenintegrerenzullenerinstallaties

voorenergieopslaggebouwdmoetenworden.Voorditscenariowordtaangenomendaterrond2020

twee600MWpersluchtinstallatiesinbedrijfzullenzijn:éénbijdezoutvoorkomensinVeendamen

éénbijdezoutlageninHengelo.In2030zalookhetenergie-eilandvoordekustvanWalcheren

zijnaangelegdmeteenvermogenvan2.000MW.

Voordevervangingvanproductievermogenwordtuitgegaanvaneenmaximaletechnischelevens-

duurvan40jaar.Hierdoorzalcirca11.000MWaanthermischproductievermogenvervangenmoeten

worden.Voorditscenariowordtaangenomendatkolencentralesbijvervangingzullenverhuizen

naarkustlocaties.Voorgascentraleswordtaangenomendatzijopdebestaandelocatievervangen

zullenworden.Hetmerendeelvandezevervangingenzalbestaanuitmidden-enpieklasteenheden.

VoorverzwaringvandeinterconnectiecapaciteitmethetbuitenlandisinditscenariodeEuropese

integratievanwindenergiealsbepalendefactorvoorondersteld.Omdestabiliteitinhetsysteemte

vergrotenzalereenHVDC-verbindingvan1.300MWmetDenemarken,eenlandmetookeenhoge

penetratievanwindenergie,wordenaangelegd.DaarnaastzalerookeenextraHVDC-kabelmet

Noorwegenvan1.300MWwordenaangelegdomenergieoverschottenen-tekortenmetNoorse

pomp-accumulatiecentralestekunnenvereffenen.

Vanwegedekeuzevoorderealisatievaneenenergie-eilandvoordekustvanWalcherenmeteenopslag-

capaciteitvan2.000MWisvoorditscenariobeslotenomBorsseleaantewijzenalsvoorkeurslocatie

voordeuitbreidingvangrootschaligvermogen.Hierbijisverderaangenomendatopdezelocatie

3.000MWnieuwkolen-/biomassavermogen(waarvan1.000MWalsvervangingvanoudeeenheden)

zalwordengerealiseerden1.000MWaanwindvermogenzalwordenaangesloten.Bovendienwordt

aangenomendatophetenergie-eilandvanwegedegunstigeliggingooktweekerncentralesgebouwd

zullenworden.

Vanwegedeverschilleninaanbodvanzonne-enwindenergieincombinatiemetenergieopslagzijn

voorditscenariotweeextremesituatiesvoor2030onderscheiden:

• eenkoudewinterdagmetveelwindenpiekvraag,waardooralhetwind-enmicrowarmtekracht-

vermogeninbedrijfzijnendesystemenvoorenergieopslagopgeladenworden.Doordegrote

invoedingvanwindvermogenzaler3.300MWvermogennaarNoorwegenenDenemarkenworden

geëxporteerdenzaldeimportvanuitDuitslandbeperktzijntot3.000MW.Doordeaannamedat

hetookinGroot-BrittanniëzalwaaienzalervanuitditlandeenmaximaleexportnaarNederland

optreden.Onderdezeaannameszaler5.240MWopBorsseleingevoedworden,alsresultantevan

2.000MWonttrekkingdoorhetopslagbekkenendeinvoedingvan1.000MWwindvermogen,

3.000MWkolenvermogen,2.440MWnucleairvermogen(inclusiefbestaandecentrale)en

800MWgasvermogen(Sloe-eenheid).

TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI ��

•eenhetewindstillezomerdagmetpiekvraagvanwegeairconditioning,waardooralhetphoto-

voltaïschvermogenendeopslagsystemenmaximaalinvoedenendemicrowarmtekrachteenheden

nietinbedrijfzijn.Doorhetontbrekenvanwindvermogenzalermaximaalgeïmporteerdworden

uitNoorwegen,DenemarkenenDuitsland.DooreenzelfdeweerssituatieinGroot-Brittannië

tenopzichtevanNederlandzalereenmaximaleexportnaarGroot-Brittanniëplaatsvinden.

IndezesituatiezaleropBorssele8.240MWingevoedworden,bestaandeuit2.000MW

opslagvermogen,3.000MWkolenvermogen,2.440MWnucleairvermogen(inclusiefbestaande

centrale)en800MWgasvermogen(Sloe-eenheid).

Duurzametransitie

Verhaallijn

Centraalthemainditscenarioiseentoenemendverzettegeneensamenlevingdiegedomineerd

wordtdoorconsumentisme,individualismeencompetitie.Mensenzijnsteedsmeergerichtop

dekwaliteitvanhuneigenleefomgeving.Dooreenmeeridealistischeaanpakbijdewereldbevolking

nemendegevoelensvanontevredenheidendiscriminatieafwaardoordeterroristischedreigingsterk

wordtingedamd.Indesamenlevingdiehieruitontstaatwordtduurzaamheidhetnieuweparadigma.

(Nationale)overhedengaaninditscenarioweereensterksturenderolopzichnemen.Erwordtwereld-

wijdeennieuweenergievoorzieningopgebouwdwaarinenergiebesparingenduurzamebronnen

eencentraleplaatsinnemen.Bio-oliewordtdebelangrijksteduurzamebroninNederlandvoor

zowelelektriciteitsopwekkingalsvervoer.Omdeuitstootvankooldioxidetebeperkenwordener

ookhoogefficiëntewarmtekrachteenhedengebouwdtervervangingvan(kolen)eenhedenmet

eenhogeuitstoot.Ookzullenveelhuizenuitgerustwordenmetzonnepanelen.Verderwordenerkabel-

verbindingennaarScandinaviëaangelegdvoordeimportvanduurzameelektriciteituitdezelanden.

KwantificeringDuurzameTransitie

Ondankshetafnemendeconsumentismeenhettoepassenvanenergiebesparingisdeaanname

dathetelektriciteitsverbruikjaarlijksmet1%stijgttengevolgevaneentoenemendeelektrificatie.

Voordeperiode2010tot2030betekentditeenstijgingvandebelastingmet4.000MW.

BinnenditscenarioisdeproductielocatieIJmuiden/Velsenkritischonderdeloepgenomen,

vanwegedevooronderstellingdatnieuwekabelverbindingenmetScandinaviëopdezelocatie

zullenaanlanden.

DestijgingvanhetelektriciteitsverbruikzalopgevangenwordendoordebouwvanvierWKK-installaties

van500MWopdelocatiesMaasvlakte,Moerdijk,BorsseleenEemshavenentweebiomassa-eenheden

opdelocatieVelsen/IJmuiden.DelocatiekeuzevoordebouwvandeWKK-eenhedenisgebaseerdop

hetgegevendatopdezelocatiesruimteisgereserveerdvoordebouwvanchemischeinstallaties

en/ofLNG-terminalsdieveelwarmtevragen.

Hetaanbodvolgendduurzaamvermogenzalinditscenariogroeiennaareentotaleomvang

van11.000MW,bestaandeuit7.000MWwindenergie,waarvandehelftopland,en4.000MW

photovoltaïsch.Voorhetoffshorewindvermogenisdeaannamedat2.500MWopVelsen/IJmuiden

zalaanlanden.


Vanwegedeaandachtvoorhetmilieuwordtvoorditscenarioaangenomendatcentralesouderdan

40jaar(totaalcirca11.000MW)vervangenzullenworden.Ongeveer4.000MWvanditvermogen

zalterugkomenalsbiomassavermogenopeenkustlocatie,waarvan2.000MWopIJmuiden/Velsen.

Deresterende7.000MWzaloplocatiewordenherbouwd,alsmiddenlastgaseenheid,omlangdurige

periodesmetweinigaanbodvanwindvermogenoptevangen.Kortdurendevariatieszullenworden

opgevangenmettweepersluchtopslagsystemenvan600MW,waarvandeenebijHengeloen

deanderebijVeendam.

Ookvoorditscenariowordentweeextremesituatiesonderscheiden:

• indeeerstesituatiewordtuitgegaanvaneenwindrijkedagmetpiekbelastingwaaropalhetwind-

vermogenwordtingevoedendepersluchtopslagsystemenwordenopgeladen.Doorhetgrote

aanbodaanwindvermogenvindter,vanwegeprijsverschil,exportvanenergienaarGroot-Brittannië

plaats.DoorprijsnivelleringmetDuitslandzalinditscenariodeimportuitditlandstilvallen.

VanwegehetduurzamekaraktervanditscenariowordtaangenomendatdekabelsuitIJsland

enNoorwegenduurzameelektriciteitnaarNederlandexporteren.

• indetweedesituatiewordtuitgegaanvaneenwindstillezonnigezomerdagwaaropdeopslag-

systemenenergieaanhetnetzullenleveren,dezonnecellenoppiekvermogenelektriciteitleveren

enerviaalleverbindingenenergiegeïmporteerdwordt.

NieuweBurchten

Verhaallijn

InditscenarionemendeverschilleninrijkdomtussendeWestersewereldendeandereregio’sin

dewereldtoe.Deconflictenenterroristischeaanslagendiehieruitvolgenleidentotbeschermde

enclavesvoorwelgestelden.BinnenEuropavormendeoudeEU-lidstatenzo’nnieuwegroep.

DetraditionelebandentussendezegroepenNoord-Amerikawordenversterkt,waardoorer

eenkrachtigcultureel-enhandelsblokontstaat.ModerneontwikkelingenindeICTleidentot

eenverdereverschuivingrichtingeendiensteneconomieindeWestersewereld.Doorspanningenin

derelatiemethetMidden-OostenenRuslandkomtdeleveringvanolieengasonderdruktestaan.

LokalevoorradenfossielebrandstoffenwinnenindeWestersewereldsterkaanbelang.Nederlandzal

inditscenarioeenexporteurvanelektriciteitwordenvanwegedegunstigeliggingvoorkolenaanvoer,

debeschikbaarheidvankoelwaterendegoedegasinfrastructuur.Duitslandzaldoorafnemende

kolenvoorradenendestopopkernenergieeenimporteurvanelektriciteitworden.Deeconomische

vooruitzichtenzijngoed,maardooreensterkefocusopenergiebesparinggroeithetelektriciteits-

verbruikniet.Dezebesparingwordtvooralgerealiseerddoorindeprocesindustrieeenexergie-

benaderingtoetepassen.Duurzamebronnenwordenalleenontwikkeldwanneerditpastin

hetstrevennaarzelfvoorzienendheid.

KwantificeringNieuweBurchten

Voorditscenariowordtaangenomendathetelektriciteitsverbruikindeperiode2010tot2030niet

zaltoenemen.Hethuishoudelijkelektriciteitsverbruikzaldoortoenamevanhetaantalwoningennog

weleenstijgingvertonen,maarditzalgecompenseerdwordendoorbesparingenindeprocesindustrie.


VoordeontwikkelingvandeelektriciteitsproductiewordtaangenomendatNederlandvanwege

degunstigeliggingaanzeeeenexporteurvanelektriciteitwordtnaarmetnameDuitsland.

Omdezeredenzalerindeperiodetot20305.000MWnieuwvermogenwordenbijgebouwdop

kustlocaties.Dezenieuwbouwzalzoweluitkolen-alskerncentralesbestaan.Opbasisvandeaanname

datdeTweedeMaasvlakteruimtebiedtvoordebouwvankolencentralesisMaasvlakteinditscenario

alsproductiezwaartepuntgeselecteerd.Voordevervangingvanoudecentralesisaangenomendat

dezeopgrotechemischelocatieszullenplaatsvinden,metookhiereenzwaartepuntopMaasvlakte.

Voordevervangingvanoudecentraleswordtuitgegaanvaneenlevensduurvan50jaar.Hierdoor

zalerindeperiodetot2030ruim5.000MWvervangenmoetenworden.Voorditscenariowordt

aangenomendatdeoudecentraleszullenwordenvervangendoorwarmtekrachtinstallatiesbij

deindustrie.

Tenaanzienvandeontwikkelingvanhetduurzaamvermogenwordtaangenomendatindeperiodetot

2030hetoffshorewindvermogenzalgroeiennaarslechts1.000MW,datallemaalopMaasvlaktezal

invoeden.Hetwindvermogenoplandzalblijvenstekenop2.000MW,datalrond2010bereiktzalzijn.

Voordeinterconnectiecapaciteitwordtaangenomendaternadeaanlegvandeverbinding

Doetinchem-Weselgeennieuweinterconnectormeerzalwordenaangelegd.Doorderealisatievan

denieuweinterconnectorzalertijdenspiekureneenexportvan5.500MWviadeverbindingenmet

BelgiëenDuitslandwordengerealiseerd.

Voorditscenariowordtslechtéénextremesituatieonderscheiden.Inditgevalisonderscheidend

eendagmetveelwindenergie,omdatditleidttotdehoogsteinvoedingopMaasvlakte.

GeldRegeert

Verhaallijn

Ditscenarioveronderstelteenvoortgaandeglobaliseringenliberaliseringwaarinhetmarktdenken

overheerst.Socialeenmilieuthema’skenneneenlageprioriteit.Inkomensverschillentussende

verschillenderegio’sindewereldnemenaf,maardeinkomensverschillenbinnenregio’snemenjuist

toe.Inveelwesterselandenontstaateentweedelingindesamenlevingdoordatarbeidsplaatsen

voorlaagopgeleidennaarlandenmetlagelonenwordenovergebracht.Doordesterkeontwikkeling

vanChina,IndiaenIndonesiëneemtdeenergievraagsterktoe.Doorafnemendeolie-en

gasvoorradenvindtereensterkestijgingvanhetkolenverbruikplaats.Ookkernenergiemaakteen

aanzienlijkegroeidooromaandesterkstijgendeelektriciteitsvraagtekunnenvoldoen.Afnemende

olie-engasvoorradenleidentotdeexploratievanalternatievebronnen.Voorditscenariowordt

aangenomendatNederlandeengroteimporteurvanelektriciteitwordt.

KwantificeringGeldRegeert

Voorditscenariowordtaangenomendathetelektriciteitsverbruikindeperiode2010tot2030

jaarlijksmet3%stijgtvanwegeeensterkegroeivandedienstensectorenhetaantalhuishoudens

metallerleinieuwetoepassingen.Doordezegroeivanhetverbruikzaldebelastingin20jaar

metcirca16.000MWtoenemen.

TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�� TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI

Degroeivandeelektriciteitsvraagzalwordenopgevangendoordebouwvanconventioneelthermisch

vermogen(10.000MW)enextraimport(6.000MW).Voordeuitbreidingvanhetproductievermogen

wordtaangenomendateropdekustlocatiesuithettweedeStructuurschemaElektriciteitsvoorziening

nieuwekolen-enkerncentralesgerealiseerdzullenwordenmeteentotaleomvangvan7.000MW.

Daarnaastzalerindeperiodetot2030ooknog3.000MWextragasvermogenverspreidoverNederland

wordengerealiseerd,datookgebruiktzalwordenvoordeinpassingvanhetwindvermogen.

VoordeextraimportwordtaangenomendatereenextrazeekabelverbindingnaarGroot-Brittannië

metaanlandingopIJmuiden/Velsenzalwordenaangelegd.Daarnaastzaldeverbindingnaar

Noorwegenmeteenextrakabelwordenuitgebreid,dieopEemshavenzalaanlanden.Naastdeze

zeekabelverbindingenzullenertevenstweeextraverbindingenmetDuitslandwordenaangelegd.

Voordevervangingvanoudeeenhedenwordtuitgegaanvaneenlevensduurvan40jaar,waardoorcirca

11.000MWaanvermogenmoetwordenvervangen.Dehelftvanhetvermogenzalwordenvervangenop

debestaandelocatieendeanderehelftzalvervangenwordendoorkolen-/kerncentralesopkustlocaties.

Voordeontwikkelingvanwindvermogenwordtaangenomendaterin2030ruim5.000MW

zalzijnopgesteld,waarvanruim2.000MWoffshoreen3.000MWopland.

DeaanlandingvandeextrakabeluitNoorwegenopEemshavenisvoorditscenarioalsaanleiding

gebruiktvoordevestigingvanveelproductievermogenopdezelocatie.


4.� Netberekeningen

Uitgangspunten

Alsbasisvoorhetnetmodelishethoogspanningsnetvoor2012uithetvorigeKwaliteits-en

Capaciteitsplangenomen,aangevuldmeteengeactualiseerdelijstvanverbindingenuithettweede

StructuurschemaElektriciteitsvoorziening(ziekaart2).Deaanpassingenopdelijstzijnhetgevolg

vandetoenemendeinternationaliseringvandeelektriciteitsmarktwaarineensterkebelangstelling

isontstaanvoordebouwvancentralesopdeproductielocatiesaandekust.Verderisinhetnetmodel

ookeenopwaarderingvandetransportcapaciteitvandebestaande380kV-verbindingennaar2.750MW

meegenomen.

Bijdetoetsingvanhetnetmodelopdetransportfunctieisgekozenvooreencontroleoprobuustheid

vanhetnetdoormiddelvaneenbeoordelingvanhettransportnetinrespectievelijkeenongestoorde

toestand(n-0),eenenkelvoudigestoringssituatie(n-1)eneenenkelvoudigestoringssituatietijdens

onderhoud(n-2).DitiseenvereenvoudigingtenopzichtevandecriteriauitdeNetcode.

Photovoltaïschvermogen,microwarmtekrachtenonshorewindvermogenzijninhetmodelverrekend

metdebelastingvraag,waarbijvoordeeerstetweeeenproportioneleverdelingoverNederland

istoegepastenvoordelaatsteeenregionaleopdelingopbasisvandeBLOW-doelstellingen.

DC –> UKNiederrhein

Feda (Noorwegen)

DC –> UKNordel

Potentiële uitbreidingen

kaart 2


GroeneRevolutie

Inditscenarioligtdefocusvandenetontwikkelingopdeafvoervangrotevermogensstromenvanuit

Borsselerichtingdelandelijke380kV-ringverbinding.Deresultatenvandeloadflow-berekeningen

vooreenwinderigewinterdagwordeninfiguur7gegeven.

Toelichting bij figuren 7 tot en met 12

Overbelasting van verbindingen worden in de figuren weergegeven als ovalen. De drie getallen bij een ovaal

duiden de belasting aan, uitgedrukt als een procentuele benutting van de thermische transportcapaciteit

van de verbinding bij respectievelijk een n-0, n-1 en n-2 situatie. Hierbij is alleen naar de MW-transporten

gekeken, blindvermogentransporten zijn vooralsnog buiten beschouwing gelaten.

Defiguurlaatziendatinditscenariosprakeisvaneenvermogenstransportvanwestnaarnoordoost

resulterendineenexportopEemshaven.Alsknelpuntenkomennaarvorendeverbindingen:

• Westerlee-Wateringen:overbelastingdooronevenredigeverdelingtransportenvanafMaasvlakte

bijenkelen-2 situaties;

• Beverwijk-Oostzaan-Diemen:overbelastingvanwegegecombineerdeinvoedingopdeproductie

locatiesMaasvlakteenBeverwijk;

• Diemen-Lelystad-Ens:overbelastingvande380kV-ringbijenkelvoudigestoringenvanwege

hoogwest-noordtransportversterktdoorinvoedingvanproductievermogenbijLelystad;

•Borssele-Zandvliet:overbelastingdoorhogeinvoedingBorssele/Maasvlakte.

60 / 105 / 126

70 / 128 / 135

73 / 91 / 125

Transportbeeld scenario Groene Revolutie (extreem 1: winderige bewolkte winterdag, nadruk op Borssele)

Nederland

2,03,

4

4,0

5,5

3,3

1,3

0,2

2,7

Borssele

Maasvlakte

Eemshaven

IJmuiden

48 / 93 /116

Netto invoeding 380 kV

AC uitwisseling

DC uitwisseling

Knelpunt

figuur 7


Dezeknelpuntenkunnenrespectievelijkwordenopgelostdoor:

• afstemmingonderhoudssituatiesKrimpen-Craijestein-Maasvlakte,bijvoorbeelddoorervia

intertrippingvoortezorgendatdecircuitsMaasvlakte-Westerlee-Wateringen(-Bleiswijk)

gelijktijdiguitvallen;

• maximeringinvoedingbeideproductielocaties,danwelvermogenssturingtoepassen;

• verdereverzwaringvanderingtussenDiemenenEns;

• reductieinvoedingof(laten)regelenmetdephase shifters inBelgië.

Deresultatenvandeloadflow-berekeningenvoordetweedeextremesituatie,dewindstillezomerdag,

gevenhetvolgendebeeld:

Indezevariantvindtertransportvanvermogenvanzuidwestennoordoostnaarhetmiddenvan

Nederlandplaatsentreedteroverbelastingopopdeverbindingen:

• Geertruidenberg-Krimpen:overbelastingvande380kV-ringbijenkelvoudigestoringenvanwege

hoogzuidwesttransport;

• Borssele-Geertruidenberg:overbelastingdoorhogeinvoedinginBorssele;

• Borssele-Zandvliet-GeertuidenbergoverbelastingdoorhogeinvoedingBorssele;

• Maasbracht-Rommerskirchen:overbelastingdoorhogeimportNederlandenonevenredige

verdelingvantransportenoverdeNederlands-Duitseinterconnectoren.

Dezeoverbelastingkanwordenopgelostdoor:

•verdereverzwaringvanderingtussenGeertruidenbergenKrimpen;

•maximeringinvoedingBorssele;

•reductieinvoedingBorsseleen(laten)regelenmetdephase shifters inBelgië;

• introductievandeverbindingNiederrhein-Doetinchemelimineertdeoverbelastingen.

Nederland

83 / 114 / 176

57 / 76 / 11070 / 91 / 108

Transportbeeld scenario Groene Revolutie (extreem 2: windstille zonnige zomerdag, nadruk op Borssele)

2,7

0,7

1,3

6,3

0,1

3,3

1,3

4,1

Borssele

Maasvlakte

Eemshaven

IJmuiden


AC uitwisseling

DC uitwisseling

Knelpunt

48 / 69 / 121

figuur 8


DuurzameTransitie

Voorditscenarioisvanuithetoogpuntvannetontwikkelingaangenomendaterveelvermogen

opdelocatieIJmuiden/Velsenzalwordeningevoed.Ookbinnenditscenariowordendeextremen

“windrijkewinterdag”en“windstillezonnigezomerdag”onderscheiden.

Zoalsfiguur9laatzien,leidtdegroteinvoedingvanproductievermogenopIJmuidentotoverbelasting

vandeverbindingBeverwijk-Oostzaan-Diemen.Dezeoverbelastingkanwordenopgelostmet

deaanlegvaneennieuweverbindingofdooreenmaximeringvandehoeveelheidproductievermogen

opdelocatie.

Voordesituatievaneen“windstilledag”tredenerinditscenariogeenknelpuntenopinhetnet.

Nederland

Transportbeeld scenario Duurzame Transitie (extreem 1: winderige bewolkte winterdag, nadruk op IJmuiden)

3,8

0,2

1,3

0,3

1,5

5,83,

30,2

Borssele

Maasvlakte

Eemshaven

IJmuiden


AC uitwisseling

DC uitwisseling

Knelpunt

58 / 101 / 120

figuur 9


NieuweBurchten

HoofdthemainditscenarioisdeexportvanelektriciteitnaarBelgiëenDuitslanddoordebouwvan

kolen-enkerncentralesopdelocatieMaasvlakte.Doordegeringeaandachtvoorduurzaamheidis

erinditscenariogeenonderscheidgemaakttusseneenwindstilleenwindrijkedag.Uitdeloadflow-

berekeningenblijktdaterinditscenariooverbelastingontstaatindeverbindingen:

•Maasvlakte-Craijestein-Krimpen,doorhogeinvoedingopdelocatieMaasvlakte;

• Westerlee-Wateringen,doorhogeinvoedingopMaasvlakteeneenonevenredigeverdeling

vantransportenvanafMaasvlaktebijenkelen-2 situaties.

Beideknelpuntenkunnenwordenopgelostmetdeaanlegvaneennieuweverbinding

ofhetreducerenvanhetmaximaalintevoedenvermogenopMaasvlakteeventueel

incombinatiemetenkeleoperationelemaatregelen.

Nederland

74 / 143 /179

Transportbeeld scenario Nieuwe Burchten (extreem 1: winderige dag, nadruk op Maasvlakte)

2,0

2,0

0,5

1,0

8,81,3

3,6

0,7

Borssele

Eemshaven

IJmuiden


AC uitwisseling

DC uitwisseling

Knelpunt

63 / 114 / 142

Maasvlakte

figuur 10


GeldRegeert

Inditscenariovindtereensterkegroeivanhetelektriciteitsverbruikplaatsenwordterveel

conventioneelvermogenbijgebouwdmeteenconcentratieopEemshaven.Ookvoorditscenario

wordteronderscheidgemaakttusseneenwindstilleeneenwindrijkedag.Deresultatenvan

deloadflow-berekeningenvoorbeidedagen(ziefiguren11en12)lateneenvrijwelidentiekbeeld

zienmeteenoverbelastingvandeverbindingZwolle-Ens.Ditknelpuntkanwordenopgelostmet

deaanlegvaneennieuweverbinding,ofeenreductievanhetmaximaalintevoedenvermogen.

Nederland

Transportbeeld scenario Geld Regeert (extreem 1: 3.000 MV minder gas, nadruk op Eemshaven)

6,0

1,6

5,6

3,0

4,01,3

1,61,3

2,0

Borssele

Eemshaven

IJmuiden


AC uitwisseling

DC uitwisseling

Knelpunt

65 / 108 / 122

Maasvlakte

Nederland

Transportbeeld scenario Geld Regeert (extreem 2: 3.000 MV meer gas, nadruk op Eemshaven)

6,0

1,5

5,2

2,2

4,01,3

1,11,3

2,0

Borssele

Eemshaven

IJmuiden


AC uitwisseling

DC uitwisseling

Knelpunt

65 / 108 / 122

Maasvlakte

figuur 11

figuur 12


4.4 Conclusies

Inhetalgemeenkangesteldwordendathethuidigenetwerkmetdemogelijkeuitbreidingenuit

degeactualiseerdeSEV-IIlijstmetverbindingenvoldoendebasisbiedtomdeontwikkelingenin

deelektriciteitsvoorzieningtot2030optevangen.Hetcompleteoverzichtmetdemogelijke

verzwaringenuitdescenario’sisinkaart3gepresenteerd.Feitelijkeontwikkelingeninproductie

enbelastingzullenuiteindelijkbepalenwelkeverzwaringengerealiseerdgaanworden.

Demodelberekeningenhebbenverderaangetoonddatverzwaringenvanhetbestaandenetwerk

dooraanlegvandirecteverbindingentussendegrootschaligeproductielocatiesaandekustniet

devoorkeurverdienen,omdatdezeleidentoteenonevenredigeverdelingvanaftevoerenvermogen

oververbindingenentotonderlingebeïnvloedingvantransportenvanuitdeverschillendeproductie-

locaties.Omdezeredenzijninhetnetmodeldekustlocatiesviadeversterkteringstructuurindirect

metelkaarverbonden.VoorvergrotingvandeafvoercapaciteitvanBorsseleenEemshavenisgekozen

voorversterkingvanrespectievelijkdeverbindingBorssele-Geertruidenbergendeverbinding

Eemshaven-Ens.DeproductielocatiesIJmuidenenMaasvlaktewordendooraanlegvandeRandstadring

Nederland

Transportbeeld scenario Geld Regeert (extreem 2: 3.000 MV meer gas, nadruk op Eemshaven)

6,0

1,5

5,2

2,2

4,01,3

1,11,3

2,0

Borssele

Eemshaven

IJmuiden


AC uitwisseling

DC uitwisseling

Knelpunt

65 / 108 / 122

Maasvlakte


Feda (Noorwegen)

Niederrhein

Duitsland

Groot-Brittannië / Scandinavië

Zandvliet

Meerhout


Siersdorf

Diele

Gronau

kaart 3


onderlingwelmetelkaargekoppeldenviazescircuitsverbondenmetde380kV-ring.Omonevenredige

verdelingenindebelastingvandezelijnentevoorkomenisaangenomendathetbypassenvan

hetstationDiemendoorhetcircuitOostzaan-Krimpenongedaanwordtgemaaktenerspoelen

wordengeplaatstinhetcircuitMaasvlakte-Bleiswijk.

Devoorzienenetuitbreidingenrichtingkustlocatiesleidentoteenvergrotingvandetransportcapaciteit

vanenkeleduizendenMWperlocatieMetdehuidigeomvangvannieuwecentralesdiekanoplopen

tot1.500MWbetekentditdatdecapaciteitvandevoorzieneuitbreidingenalweersnelvolledigbenut

kanworden.Devraagdiezichhierbijdanookopdringtisofergeenbovengrensgesteldmoetworden

aandehoeveelheidproductievermogendieopéénlocatiemagwordeningevoed.Bijongebreidelde

groeikaneensituatieontstaandateentweedelijnverbindingnietmeerafdoendeisendatereenderde

enmisschienzelfseenvierdeverbindingmoetwordengebouwd.Geletophetfeitdathoogspannings-

lijnenbovengrondswordenaangelegd,kanditeenzwaarbeslagleggenophetlandschap.

Ookvanuithetoogpuntvanleveringszekerheidverdienteensterkeconcentratievanproductievermogen

geenvoorkeur,omdatditdekansophetontstaanvaneencascadestoringvergroot(zieHoofdstukdrie).

GeletophetgegevendatdeRijksCoördinatieRegelingookvoortoepassingzalzijnvoorproductie-

eenhedengroterdan300MW,biedtditdeoverheidmisschieneenmogelijkheidomplannenvoor

bouwvanproductievermogenendeaanlegvanverbindingeninonderlingesamenhangtebeoordelen.

Eenregiefunctievandeoverheidvoorziettevensineenbeterebenuttingvandenetinfrastructuur.

Allescenarioberekeningenlatenziendatdehuidige380kV-ringstructuurookoplangetermijn

eencrucialerolblijftspelenindeNederlandseelektriciteitsvoorziening.Dezeringisindezeventiger

entachtigerjarenvandevorigeeeuwaangelegdomderegionalenettenteondersteunen.

Doortoenemendeimportenhetbouwenvangroteproductie-eenhedenbuitendebelastinggebieden

heeftdezeringverbindingsteedsmeereenfunctiegekregenalstransporteurvanvermogennaar

deregionalenetten.Geletopdevoorondersteldetoenamevandevraag,devoorkeurvooruitbreiding

vanproductievermogenopplaatsenbuitenderegionalenettenenhetvervangenvanoud“regionaal”

vermogendoornieuweeenhedenopkustlocaties,zaldetransportfunctievanderingstructuurin

detoekomstverdertoenemen(ziekaart4/5).

Inlijnmetdetoenamevanbelastingenproductietonennetberekeningenaandatde380kV-ring-

structuurinhetwestenvanhetlandheteerstversterktmoetworden.Vooreengrootdeelkandit

gebeurendoorvervangingvandebestaandegeleidersdoorcomposietgeleidersmeteenvermogen

van2.750MW.VoordelijnenDiemen-EnsenGeertruidenberg-Krimpenlijktdezemaatregelniet

voldoendeenzullenmogelijkextraverbindingenmoetenwordenaangelegd.

Geziendeveleplannenvoordenieuwbouwvanproductie-eenheden,ishetmogelijkdat

devoor2030voorzienenetstructuuralinhetkomendedecenniumtotontwikkelingzalkomen.


Belastingverdeling Nieuwe Burchten 2030 Belastingverdeling Geld Regeert 2030

0 - 0,4 0,4 - 0,8

0,8 - 1,5 1,5 - 5

5 - 10 10 - 14

Gemiddelde belasting op gemeenteniveau (MW/km2)

kaart 4/5


�.1 Inleiding

Bijdeontwikkelingvandescenario’svoorproductieenbelastingisvoordezichtperiodevanditplan

gekozenvooreennieuweaanpak.Ditheeftvooraltemakenmethetgroteaantalnieuwbouwprojecten.

Integenstellingtoteerdereplannenzijndelangetermijnscenario’suithoofdstukviernietgedetailleerd

beschreven,maaralsleidraadgebruiktvoorhetvaststellenvanlogischecombinatiesvanalleproject-

plannen.AlleprojectenvoornieuwbouwopdekustlocatiesMaasvlakteenEemshavenzijnintwee

afzonderlijkescenario’sbeschouwd,omdeconsequentiesvanalleprojectenopdezelocatiesvoor

hetnetduidelijkinbeeldtekrijgen.

Marktscenario’s voor de periode 2008 - 2014

Indithoofdstukwordenderamingenvanzoweldelandelijkeelektriciteitsvraagalsvandeproductie

gepresenteerd.Bovendienwordteringegaanopdemargesenonzekerhedenvanbeideramingen.

Voordeprognosevandeproductieiseenonderscheidgemaakttussengrootschaligeproductie,

duurzameopwekkingenkleinschaligthermischproductievermogen(<60MW).Voordeprognose

vanhetkleinschaligthermischvermogenheeftTenneTdehulpingeroepenvanCEDelftom

derelevanteontwikkelingeninkaarttebrengen.Aanheteindvandithoofdstukwordtperscenario

dekwantificeringvandebelasting-enproductieontwikkelingendeaannameszijngeweesttenaanzien

vanimportenexport.

�.2 Ontwikkelingvanhetelektriciteitverbruikendebelasting

Ontwikkelingvanhetelektriciteitsverbruikindeperiode200�-2014

Voordejaren2007en2008zijnvoorallevierdelandelijkescenario’svoorderamingvandegroei

vanhetelektriciteitsverbruikdeCPB-cijfersvandeeconomischegroeiuitdekortetermijnramingen

vanjuni2007gehanteerd.Voorhetjaar2009isvoorallescenario’suitgegaanvaneengroeivan

hetelektriciteitsverbruikmet2%.Ditpercentageisgebaseerdopdeprognosevandeeconomische

groeiuitdestudie“HetgroeipotentieelvandeNederlandseeconomietot2011”(CPB,2006).

Voordeverbruiksgroeina2010zijndescenariocijfersuitdelangetermijnverkenningovergenomen.

Deeffectenvanbovenstaandeaannamesenontwikkelingenopdegroeivanhetelektriciteitsverbruik

zijnintabel4weergegeven.

�Prognoselandelijketransportbehoefte

indeperiode2008-2014

NieuweBurchten GeldRegeert

Protectionisme Vrijemarkt

Duurzaamgeoriënteerd

Fossielgeoriënteerd

GroeneRevolutieDuurzameTransitie

figuur 13


Nauwkeurigheidvanderamingvandebelasting

Omeenideetekrijgenvandenauwkeurigheidvanbovenstaanderamingzijndegroeicijfersvan

deeconomieenvanhetelektriciteitsverbruikin2005en2006vergelekenmetdeprognosecijfersuit

hetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplan.Inditplanwasuitgegaanvaneengroeivanhetverbruikin

2005met0,5%en2%in2006,identiekaandeprognosecijfersvoordeeconomischegroei.Uitgrafiek3

blijktdathetBrutoBinnenlandsProduct(BBP)indezejarenistoegenomenmetrespectievelijk1,5%

en3%,terwijlhetelektriciteitsverbruikmet1,6%en1,3%isgegroeid.Geletopdeonzekerhedenin

deprognosesvanhetCPB,incombinatiemetvoorloop-ennaijleffectentussenbeidegroeicijfers,

vallendeafwijkingenindegroeicijfersvanhetelektriciteitsverbruiktenopzichtevandeeconomische

cijfersbinnendemarges.Temeerookomdathetgemiddeldeoverbeidejarenuitkomtop1,45%,

daarwaar1,25%wasgeprognosticeerd.Eenbandbreedtetussen0en3%voordeverbruiksgroeiin

deperiode2010-2014past,zoalsgrafiek3laatzien,ookgoedindespreidingvandeverbruiks-

toenamesinds2000.

Groeivandeelektriciteitsbelastingindeperiode2008-2014

Voordegroeivandebelastingisaangenomendatdezegelijketredhoudtmetdegroeivan

hetelektriciteitsverbruik.Intabel5wordendemaximalebelastingengenoemdvanverbruikers

aangeslotenopregionalenettenenhet380kV-en220kV-netvoordewintersituatievoor

hetreferentiescenarioGroeneRevolutie.Destartwaardesvoor2008zijngebaseerdopdegemeten

piekbelastingenvanderegionalenettenin2006enverhoogdmethetgroeicijfervan2007.

5

4

3

2

1

0

-1

% per jaar

grafiek 3

19941992 1996 1998 2000 2002 2004 2006

Gerealiseerde groei van het BBP en van het elektriciteitsverbruik

Groei BBPGroei elektriciteitsverbruik

tabel 4 Groeiramingvanhetelektriciteitsverbruikindeperiode200�-2014

Groene Revolutie Geld Regeert Duurzame Transitie Nieuwe Burchten

2007 - 2008 2,75% 2,75% 2,75% 2,75%

2009 2% 2% 2% 2%

2010 - 2014 2% 3% 1% 0%


Desomvandeafzonderlijkemaximalebelastingwaardenbedraagtvoorhetlaatstejaarvan

dezichtperiode22.432MW.Dezebelastingzalinpraktijknietsneloptredenomdatdemaximale

belastingbijdeverschillenderegionalenettenzichnietgelijktijdigophetlandelijkhoogspanningsnet

zalmanifesteren.Omdebinnenlandsepiekbelastingtebepalenisdaaromdesomvandemaximale

belastingenverhoogdmet200MWtercompensatievandeenergieverliezenvandetransmissienetten

vanaf110kV.Vervolgensisdezewaardemeteengelijktijdigheidfactorvan0,95vermenigvuldigd.

Hiermeekomtdegelijktijdigebinnenlandsepiekbelastinguitopcirca21.500MW.

OmeenbeterideetekrijgenvandegeografischeverdelingvandebelastingoverNederland

heeftTenneTdeontwikkelingvaneenbelastingkaartinganggezet.Hierbijisgebruikgemaakt

vangeografischesoftware(Mapinfo8.5)enCBS/CPB-gegevensvanhetelektriciteitsverbruik

vanhuishoudens,bedrijven,dienstenenindustrie.

VoorhetaandeelvandehuishoudensindetotaalbelastingisdeCBS/CPB-datasetmethetverwachte

inwonertalpergemeentevoordejaren2005-2025gebruikt.Ineenvervolgstapispergemeente

hetaantalinwonersomgerekendnaarhetaantalhuishoudens,waarbijrekeningisgehoudenmet

zoweldeverwachteontwikkelingindesamenstellingvanhuishoudensalsmetdeontwikkelingvan

regio’sengemeenten.Hetaantalhuishoudenspergemeenteisvermenigvuldigdmeteenfactor0,9

omdegelijktijdigemaximalebelastingvanallehuishoudensvoorhethoogspanningsnettebepalen.

Alsuitgangspuntvoordeberekeningvandebelastingvoorbedrijven,dienstenenindustriezijn

CBS-gegevensgehanteerdoverhetaantalbedrijvenpersectorineengemeente(SBI’93-indeling)

inhetjaar2005.Geziendebeperktedatasetdievoorhandenwas,iservooralsnogvoorgekozen

omtewerkenmeteengemiddeldemaximalebelastingperbedrijfineenbepaaldesector.

Omdezewaardentebepalenisergerekendvanuithettotaalverbruikvandeafzonderlijkesectoren.

(Alsuitgangspuntvoordezeberekeningishetjaar1999aangehoudenaangeziendithetlaatste

jaarwasdathetCBShettotaalverbruikpersectorbeschikbaarsteldeconformdeSBI’93indeling.)

Deomrekeningvanverbruiknaarbelastingisuitgevoerdopbasisvaneeninschattingvan

hetgemiddeldaantaljaarlijksedraaiurenophetmaximumineenbepaaldesector(zietabel6).

Netbeheerder 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Essent Netwerk Noord 2.327 2.456 2.486 2.781 2.851 2.882 2.913

Continuon Netbeheer Friesland 560 573 586 599 612 626 640

Continuon Netbeheer FGU 3.190 3.272 3.351 3.427 3.509 3.592 3.672

Continuon Netbeheer Noord-Holland 2.799 2.862 2.927 2.993 3.060 3.129 3.199

Transportnet Zuid-Holland 4.211 4.450 4.613 4.663 4.775 4.857 4.925

Delta Netwerkbedrijf 1.171 1.216 1.272 1.371 1.396 1.395 1.394

Essent Netwerk Brabant 2.950 3.024 3.099 3.177 3.256 3.338 3.421

Essent Netwerk Limburg 1.702 1.744 1.788 1.832 1.878 1.925 1.973

TenneT 235 255 295 295 295 295 295

Totaal 19.145 19.852 20.417 21.138 21.632 22.039 22.432

tabel 5


Detotaalbelastingpergemeente,dietotstandisgekomendoordebelastingvanhuishoudens,

bedrijven,dienstenenindustriepergemeenteoptetellen,isvervolgensomgerekendnaar

eengemiddeldebelastingpervierkantekilometer.Ditallesheeftgeresulteerdineenbelastingkaart

(kaart6)voorNederlandvoorhetreferentiejaar2005.

Kaart6laatzoalsverwachtziendatdeRandstaddehoogstebelastingdichtheidkentenookopdelijn

BergenopZoom-Arnhemzijnrelatiefveelstedenmeteenzwarebelastingtevinden.Verdertoont

kaart6dathetlandelijkhoogspanningsnetaltijdindenabijheidvanzwarebelastinggebieden

aanwezigis.Ditisookverklaarbaaromdathetlandelijkhoogspanningsnetooitisgebouwdvoor

wederzijdseondersteuningvanzelfvoorzienendeprovincialenetten.Desterkeconcentratievan

belastingindeRandstadmaaktdenoodzaakduidelijkvandenieuweverbindingMaasvlakte-

Bleiswijk-Beverwijk.Metdezeverbindingontstaanerindezeregioringstructuren,diedekans

oponderbrekingenreduceren.

Belastingverdeling referentiejaar 2005

0 - 0,4 0,4 - 0,8 0,8 - 1,5 1,5 - 5 5 - 10 10 - 13


kaart 6

Sector Bedrijfsuren

Landbouw, jacht, bosbouw, visserij 4.000

Nijverheid (excl. Bouw) Winning van delfstoffen, industrie, productie en distributie van elektriciteit, aardgas en water 5.000

Bouwnijverheid 2.500

Handel in en reparatie van auto’s en motorfietsen; benzineservicestations 2.500

Groothandel en handelsbemiddeling 2.500

Detailhandel (incl. reparatie) 2.500

Horeca 2.500

Vervoer, opslag en communicatie 2.500

Financiele instellingen 2.500

Verhuur van en handel in onroerend goed, verhuur van roerende goederen en zakelijke dienstverlening 2.500

Openbaar bestuur, overheidsdiensten en verplichte sociale verzekeringen, onderwijs 2.500

Gezondheids- en welzijnszorg 2.500

Milieudienstverlening, cultuur, recreatie en overige dienstverlening 2.500

Huishoudens 3.500

tabel 6


Omeenindruktekrijgenvandegeografischeontwikkelingvandebelastingindevierscenario’s

zijngegevensoverdegroeivandeverschillendebedrijfstakkenuithetCPB-rapport“Viervergezichten

opNederland”gecombineerdmetdeCBS/CPBgegevensvanhetaantalhuishoudens.Ditheeft

geresulteerdindekaarten7t/m10.

Belastingverdeling Duurzame Transitie 2014

Belastingverdeling Nieuwe Burchten 2014 Belastingverdeling Geld Regeert 2014

Belastingverdeling Groene Revolutie 2014

0 - 0,4 0,4 - 0,8

0,8 - 1,5 1,5 - 5

5 - 10 10 - 14


kaart 7/8/9/10


�.� Ontwikkelingenbinnenlandsethermischeproductiecapaciteit

Samenstellinghuidigethermischeproductiepark

DeveranderingendiedelaatstetweejaarinhetgrootschaligethermischeproductieparkinNederland

zijnopgetreden,zijndebouwvaneenafval-biomassacentralevan72MWinAmsterdamentwee

productie-eenhedenopPernismeteentotaalvermogenvan250MW.Dezeprojectenwaren

inhetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplanreedsaangekondigd.Deherinbedrijfnamevan

eenAmer-eenheid,dieookinhetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplanvoor2007wasaangekondigd,

isechternietdoorgegaan.

Metdeingebruiknamevandebovengenoemdeproductiemiddeleniseind2006hetproductie-

vermogenexclusiefwindvermogeninNederlanduitgekomenopruim20.000MW.Hetgrootstedeel

vanditvermogen(circa16.000MW)bestaatuiteenhedenmeteenvermogengroterdan60MW.

Ingrafiek4isvoorallethermischeeenhedengroterdan5MWdeleeftijdsopbouwgepresenteerd

(intotaalbijna90%vanhetvermogen).Degewogengemiddeldeleeftijdvanhetproductiepark

bedroegop1januari2007circa20jaar.

Deomvangvanhetproductieparkdatop1januari2007eenleeftijdhadvan25jaarofouder,bedraagt

ruim6.000MW(circa30%).Deperiodedieinhetverledenvaakisaangenomenalsdetechnische

levensduurvaneenhedenis25jaar.Ervaringleertechterdatdezelevensduurvrijconservatiefis

ingeschatendaterindepraktijkvooreenhedeneenaanzienlijkerestlevensduuris.

4.000

3.000

2.000

1.000

0

24.000

18.000

12.000

6.000

0

Leeftijdsopbouw Nederlands productievermogen (stand 1 januari 2007)

VermogenCumulatief vermogen

Leeftijdscategorie (in jaren)

Vermogen (MW) Cumulatief vermogen (MW)

0 <L

≤ 5

5 <L

≤ 10

10 <

L 15

15 <

L≤ 2

0

20 <

L≤ 2

5

25 <

L≤ 3

0

30 <

L≤ 3

5

35 <

L≤ 4

0

40 <

L≤ 4

5

45 <

L≤ 5

0

L >

50

grafiek 4

Locatie Bedrijf Grootte (MW) In bedrijf Soort

Eemshaven Electrabel 125 2008 (?) gas

Nuon (eerste fase) 1) 350 2011 kolen

Nuon (tweede fase) 1) 850/1.050 2014 kolen

RWE (eerste eenheid) 800 2011 kolen

RWE (tweede eenheid) 800 2012 kolen

Electrabel 800 2012 kolen

Advanced Power 1.200 2011 gas

Bergum Electrabel 454 2014 gas

Delfzijl Aldel 115 2014 biomassa/afval

Lelystad Electrabel 900 2009 gas

Maasvlakte E.On 1.050 2012 kolen

Intergen 419 2010 gas

Enecogen 840 2010 gas

n.n. 600 2011 gas


Geertruidenberg Essent 800 2014 kolen

Moerdijk Essent 430 2011 gas

Schoonebeek NAM 130 2011 gas

Borssele Delta 870 2009 gas

Sas van Gent Delta 82 2010 biomassa/gas

Maasbracht Essent (220) 650 2011 gas

1) kolen of gas


OntwikkelinggrootschaligeproductiecapaciteitinNederland

Uitdereactiesopdeenquêtesdieinfebruari2007aanproducentenenaangeslotennetbedrijven

zijnverstuurd,zijndevolgendegrootschaligeprojectenvoornieuwbouw,exclusiefwind,

geïdentificeerd:

DetotaleomvangvandeprojectportefeuillevoordenieuwbouwvancentralesinNederlandbedraagt

voordezichtperiodevanditKwaliteits-enCapaciteitsplan13.265MW.Hiervanbestaat6.450MW

uitkolenvermogen,6.618MWgasvermogen,82MWuitgecombineerdbiomassa/gasvermogen

en115MWuitgecombineerdafval/biomassavermogen.Voor2015werdnogeens1.600MW

aankolenvermogengemeld.

TenopzichtevanhetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplanisdeomvangvandeprojectportefeuille

vooruitbreidingvanhetproductievermogenmeteenfactor2,5toegenomen.

tabel 7


Deeerstecontourenvoordezesterketoenamewerdenbijdeafrondingvanhetvorigeplanin2005

alzichtbaarviaaankondigingenindepersoveruitbreidingvangrootschaligvermogen,dieTenneT

indeofficiëledata-aanleveringeenpaarmaandeneerdernietwasgemeld.Ookin2006en2007

werdTenneTmetenigeregelmaatgeconfronteerdmetprojectendienietwarengemeldvoor

hetKwaliteits-enCapaciteitsplan2006-2012.IndenetberekeningenvanhetvorigeKwaliteits-en

CapaciteitsplanisTenneTdaaromuitgegaanvanteconservatieveproductiescenario’s,waardoor

sommigebeperkingenintransportcapaciteit,waardemarktnumeewordtgeconfronteerd,

toennietaanhetlichtzijngekomen.

OmdezesituatieindetoekomsttevoorkomenheeftTenneTin2006eenmarktconsultatieuitgevoerd

teneindemeerinzichttekrijgeninallenieuwbouwplannenvoorcentralesinNederland.Gebaseerdop

deverkregeninzichtenuitdeconsultatieendeuitgebreideresponsvanaangeslotenenopdeofficiële

dataverzoekenverwachtTenneTeenbeterbeeldopdeontwikkelingvandeproductiecapaciteitin

NederlandtehebbenverkregentenopzichtevanhetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplan.Probleem

blijftechterdatineenmarktomgevingzakensnelkunnenveranderen,waardoordehuidigehausse

aanprojectensnelineenbaissekanomslaan.Zieookparagraaf5.6waarinnaderwordtingegaan

opdeonzekerheidvandeproductieontwikkelingvanuitinternationaalperspectief.

DeprojectenwaarvoorTenneTmetproducentenreedseenaansluitovereenkomstheeftafgesloten

(6.279MWmetpeildatum1november2007)ofprojectenwaarvanwordtverwachtdatzo’n

overeenkomstaanstaandeis,zijnmeegenomeninallescenarioberekeningenenbestaanuit:

Detotaleomvangvanhetproductievermogenuittabel8bedraagt9.399MW,waarvan3.749MW

gasgestooktvermogenen5.650MWkolengestooktvermogen.

Locatie Bedrijf Grootte (MW) In bedrijf Soort

Eemshaven Nuon (eerste fase) 350 2011 kolen

Nuon (tweede fase) 850/1.050 2014 kolen

RWE (eerste eenheid) 1) 800 2011 kolen

RWE (tweede eenheid) 1) 800 2012 kolen

Lelystad Electrabel 900 2009 gas

Maasvlakte E.On 1.050 2012 kolen


Intergen 419 2010 gas

Enecogen 840 2010 gas

Geertruidenberg Essent 1) 800 2014 kolen

Borssele Delta 870 2009 gas

Maasbracht Essent 1) (220) 650 2011 gas

1) nog niet afgerond op 1 november 2007

tabel 8


�.4 Ontwikkelingenkleinschalig(warmtekracht)vermogen(<�0MW)

Inleiding

Ondanksdehausseaanprojectenvoornieuwbouwvangroteproductie-eenhedenbestaaterin

Nederlandookeenbehoorlijkehoeveelheidplannenvooruitbreidingvankleinschaligwarmtekracht-

vermogen(<60MW).OmdeontwikkelingenopditterreinteverkennenheeftTenneThetonderzoeks-

enadviesbureauCEDelftingeschakeld.Doelvandezestudiewashetinkaartbrengenvan

dewijzigingeninhetgeïnstalleerdWKK-vermogendiepotentiëlebetekenishebbenvoorhetlandelijk

transportnet.Hierbijisondermeervanbelangwaarhetnieuwevermogenwordtgerealiseerd,

opwelkewijzeditwordtingezetenhoedevermogensopbouwoverdejarenisverdeeld.

HetdoorCEuitgevoerdeonderzoekisprimairgerichtopinstallatiesindevermogensrangevan5tot

60MWe.Deontwikkelingenmetbetrekkingtotinstallatieskleinerdan5MWezijnalleenmeegenomen

voorzoverdezesignificantegevolgenhebbenvoordeontwikkelingvanhethoogspanningsnet.Hierbij

kanwordengedachtaangeografischeconcentratiesvankleineinstallaties,zoalsindeglastuinbouw

endegebouwdeomgeving.

VoorditKwaliteits-enCapaciteitsplanisspecifiekgekekennaar:

•Algemenebeleids-enmarktontwikkelingen;

•Sectoraleontwikkelingen;

•Technischeontwikkelingen.

Algemenebeleids-enmarktontwikkelingen

DenationaleoverheidachthetvanbelangdathetWKK-vermogenenvooralookdebenuttinghiervan

(hetaantaldraaiuren)toeneemt.Ditdraagtbijaanhetrealiserenvandeoverheidsdoelentenaanzien

vanenergiebesparingenCO2-emissiereductie.WKKwordtindatkadergezienalséénvandemeest

kostenefficiënteopties.

Deoverheidgaatervanuitdatwarmtekrachtvermogeneenforsebijdragemoetgaanleverenaan

hetrealiserenvandebesparingsdoelstellingvanjaarlijks2%.Alsdoelstellingwildeoverheidinzetten

opeenuitbreidingaanwarmtekrachtvermogenmet5.000MWe.Keuzesvoordemanierwaaropdit

zalwordengestimuleerdzijnoverigensnognietgemaaktdoordeoverheid.

DegroeimogelijkhedenvoorWKKinhetelektriciteitsproductieparklijkenopditmomentonder

druktestaanvanwegedegrotehoeveelheidprojectenvoornieuwbouwvangrootschaligproductie-

vermogen.Eenbelangrijkeconcurrerendeoptieisgrootschaligkolenvermogen.Ditzalgasgestookte

eenhedenuitdemerit order(demarginaleproductiekostencurve)opachterstandzetten.

Dezebattle for baseloadheeftnegatieveconsequentiesvoordeinzetvanWKK.Verderisook

despark spread(hetverschiltussendeelektriciteitsprijsendegasprijs)voorWKKsindsenigetijd

behoorlijkverslechterdenzullendehandelsprijzenvoorCO2-emissierechtenzichtotenmet2012

waarschijnlijkhandhavenopeenniveauhandhavendatgeenstimulansisvoordeontwikkeling

vanWKK-vermogen.Voordeperiodena2012ishetnogongewishoehethandelssysteemvoor

CO2-emissierechtenendehandelsprijzenzichEuropeesgaanontwikkelen.


Sectoraleontwikkelingen

Glastuinbouw

WKKisnogsteedsaantrekkelijkvoordeglastuinbouw,waardegeproduceerdewarmte,elektriciteit

enCO2benutkunnenworden.Tuindersspelenomeconomischeredeneninopdespotmarktprijsen

oponbalansinhetsysteem.DebedrijfstijdvanWKK-unitsindetuinbouwneemtdoordezelevering

aanhetnetjaarlijksmetongeveer1.000uurtoetot3.000à4.000uur.

HetWKK-vermogenindeglastuinbouwishetafgelopenjaarforsgegroeidmetcirca700MWnaar

ruim2.000MWenookvoorditjaarwordteenzelfdeuitbreidingverwacht.Indeperiode2008-2014

blijfternaarverwachtingsprakevangroei,maarwaarschijnlijkineenlagertempo,vanwege

verslechterendeeconomischecondities.Dezegroeiwordtvooralveroorzaaktdooruitbreiding

vanhetbelichteglastuinbouwareaal.Hetresterendpotentieelwordtdoormarktpartijenvoor

deperiodetot2014geschatop2.000MW.

Opdenduurzaleentransitienaareen(semi-)geslotenkas(warmte-enkoudeopslag,aardwarmte,

spectrumselectievezonnecellen)optreden,waardoordevraagnaarWKKbijtuinderssubstantieel

kandalen.Ditisechtereenontwikkelingvoordelangetermijn.

Biomassa(-afval)industrie

DeontwikkelingentenaanzienvanhetnieuwbouwpotentieelvanWKK-vermogenin

derelatiefnieuwesectordiebiomassa-afvalgebruikt,wordtindevolgendeparagraaf

“Ontwikkelingeninduurzameopwekking”aangehaald.

Industrie

Indeindustrieiserindeperiode2008-2014nogeenpotentieelvoornieuwWKK-vermogentot

ca.4.000MWe,maarwordtnietaanbijbouwenvanWKKgedacht.Deeconomischeconditieszijn

daarvoornietgunstig.Defocuszaldekomendejarenmeerliggenopverbeteringvandeefficiency

enhetbenuttenvanrestwarmte,danophetproducerenvanméérwarmte.

DeinzetvandeWKK-eenhedenindezesectorwordttraditioneelinbelangrijkematebepaald

doordehogeeisendiewordengesteldaandecontinuïteitvandewarmtelevering(must run).

Doortechnischeinnovatiesdaaltechterhetaantalmust run situaties.Daardoordaalt

degemiddeldebedrijfstijdvanWKK-unitsindeindustrieenwordendedraaiuren,zoals

indetuinbouw,meermarktgedreven.

Gebouwdeomgeving

Indegebouwdeomgevingleidtnieuwewet-enregelgevingtotmeeraandachtvoordeenergie-

prestatievanutiliteitgebouwenendeinstallatiesdaarin.Verbeteringvandeenergieprestatievan

kantorenendergelijkewordtintoenemendemategezochtinseizoensmatigeopslagvankoude

enwarmteenveelminderintoepassingvanwarmtekracht.Eenbijzonderebranchevormtnog

deICT-sector,maarookhierinwordtvooralinzetvananderetechniekendanWKKverwacht.

Voordewoningbouwkomtmicro-WKKinbeeld,maardezeheeftvoordezichtperiodetot2014

geensignificantebetekenisvoorhethoogspanningsnet.


Energiesector

DeenergiesectorbouwthaareigenprojectenindeWKK-sfeerafenkomt-uitzonderingendaargelaten-

nietmetnieuweinitiatieven.Indevervangingsmarktzaleenbeperktegroeivanhetelektrische

vermogenoptredendoorverbeterdeelektrischerendementenengroeivandebehoefte.

Technischeontwikkelingen

Vandegeschetstetechnischeontwikkelingenwordtvoordeperiode2008-2014alleenvan

deopkomstvanmicro-WKKenhetgebruikvanWKKvoorabsorptiekoelingeennoemens-

waardigeinvloedverwacht.“Noemenswaardig”betekenthierbijuitsluitenddatdetechnieken

naarverwachtingduidelijkmeerdanvoorheenzullenwordentoegepast.Hethoudtnietin

dathiervaneensignificanteimpactopdeelektriciteitsvoorzieningwordtverwacht.

ResultatenmarktverkenningWKK

DeontwikkelingvanhetWKK-vermogeninNederlandissterkafhankelijkvandetoekomstige

ontwikkelingenindeenergiemarktensamenleving.Deverwachtingendoormarktpartijenzoals

hierbovenbeschrevenindicerenechterdatdedoordeoverheidbeoogdegroeivanhetdecentrale

WKK-vermogenmet5.000MWambitieusis.Voordebeschouwdescenario’sisdaaromaangenomen

datdetoenamevanhetWKK-vermogenoverdeperiode2008-2014zalvariërentussen1.500MW

en3.300MW.

VoorhetreferentiescenarioGroeneRevolutiewordtaangenomendatklimaatdoelstellingen,extra

exportmogelijkhedenendeautonomegroeivanhetverbruikleidentoteengemiddeldegroeivan

decentraleWKKmet2.500MW.Hiervanwordt1.500MWgerealiseerdindeglastuinbouw,waarbij

isaangenomendateendeelvandeglastuinbouwverhuistvanhetWestlandnaarWest-Friesland.

Indeindustrieendegebouwdeomgevingwordtinditscenariorespectievelijk700en300MW

aanextraWKK-vermogengerealiseerd,gespreidoverhetland.

VoorhetscenarioDuurzametransitieisaangenomendatdooreenstevigeoverheidssturinger

eeneerstestapnaareenkleinschaligeduurzameelektriciteitsvoorzieningwordtgezet.Vandecentrale

WKKwordteenzeerbeperktebijdrageverwachtdoorachterblijvendeeconomischeontwikkelingen.

AlmetalgroeithetdecentraleWKK-vermogeninditscenariometcirca1.500MW.Hiervanwordt

1.000MWgerealiseerdindeglastuinbouw.IndeindustriewordtinditscenarioWKK-vermogen

afgestotenenopandereplaatsenbijgebouwd.Deeffectievegroeiblijftbeperkttot200MW.

Indegebouwdeomgevingwordt,alsgevolgvanoverheidsbeleid,300MWWKK-vermogen

gerealiseerd.Ditvermogenzalvooreenbelangrijkdeelbestaanuitmicro-WKKindebestaande

bouw,homogeenverspreidoverhetland.

HetscenarioNieuweburchtenkoerststerkaanopdeinzetvanfossielebrandstoffen,meteennadruk

opzelfvoorzienendheid.DaarbijligtdeinzetvandecentraleWKKvoordehand.Daarstaatechter

tegenoverdaterinditscenariofeitelijkgeeneconomischegroeiis.Inditscenariowordtdaarom

eengemiddeldegroeivanhetdecentraleWKK-vermogenverwachtvan2.000MW.WKKblijftin

ditscenariorelevantvoordeglastuinbouw.Indezesectorwordteenuitbreidingmet1.800MW

gerealiseerd.Indeindustrieengebouwdeomgevingsamenwordtinditscenariointotaalslechts

200MWaanextraWKK-vermogenbijgebouwd.


HetscenarioGeldregeertisgerichtopfossielebrandstoffen,watresulteertineenopwaartseffect

ophetWKK-vermogen.Inditscenarioiseentoenameindeelektriciteitsvraagvoorzien,diehogeris

daninelkanderscenario.DetotaletoenamevankleinschaligWKK-vermogenisgesteldop3.300MW.

ErisrelatiefveeltuinbouwdiezichinditscenarioverplaatstvanhetWestlandnaareldersinhetland.

Hettotalevermogenindeglastuinbouwneemthierdoortoemet2.000MW.Indeindustrie

endegebouwdeomgevingwordtinditscenariorespectievelijk1.100en200MWaanextra

WKK-vermogengespreidoverhetlandgerealiseerd.

�.� Ontwikkelingeninduurzameopwekking

Ontwikkelingenduurzameopwekkingtot200�

Zoalsgrafiek5laatzienissinds2002deproductieenhetgebruikvanduurzameelektriciteitin

Nederlandsterkgestegen.IntotaalwerdinNederlandin200614%vanhetverbruikdoorduurzame

bronnengedekt.Debinnenlandseproductievanduurzameelektriciteitbedroegin2006ruim6%

vandevraagenbestaatinhoofdzaakuitwindenergieenhet(bij)stokenvanbiomassaincentrales

enafvalverbrandingsinstallaties.

Ontwikkelingen200�enverder

Deoverheidheeftzichtotdoelgestelddatin20109%vandeelektriciteitsvraagduurzaamwordt

opgewektin2010.InhetregeerakkoordvanhetkabinetBalkenende-IVzijnconcretestappen

aangekondigdvoordeverdereontwikkelingvaneenduurzameleefomgeving.Hetkabinetwilmet

hetproject“SchonerenZuiniger”bereikendaterjaarlijks2%energiewordtbespaard,hetaandeel

duurzameenergietoeneemttot20%in2020eneenreductievandeuitstootvanbroeikasgassen

met30%in2020wordtgerealiseerdtenopzichtevan1990.Debelangrijkstebeleidsvoornemens

voordeontwikkelingvanduurzameopwekkingvoorderegeerperiode2007tot2012zijn:deinvoering

vaneennieuwesubsidieregelingvoordeproductievanduurzameenergiegerichtopinnovatievan

duurzametechniekenenhetstrevennaaruitbreidingvandecapaciteitvanwindoplandmet2.000MW,

vanoffshorewindmet450MWenvanbiomassaconversiemet500MW.

12.000

10.000

8.000

6.000

4.000

2.000

0

Duurzame elektriciteitsproductie

WaterkrachtWaterkracht importWindenergieWindenergie importBiomassaBiomassa importAfvalverbrandingAfvalverbanding importZonneenergieZonneenergie importBiogasBiogas import

GWh

2002 2003 2004 2005 2006

grafiek 5


Ontwikkelingwindvermogen

Eind2006stonder1.560MWwindvermogenopgesteldinNederland,inclusiefhetoffshorewindpark

voordekustvanEgmond.Deoverheidsdoelstellingvan2.000MWextrawindvermogenoplanden

450MWextraoffshorewindvermogenbetekentduseenruimecapaciteitsverdubbelingindekomende

vierjaar.

Totdusverhebbennegenbedrijveninitiatievenontwikkeldvoortientallenoffshorewindturbineparken,

waarvoordeMER-proceduresvanstartzijngegaan.Geletopdeoverheidsdoelstellingvooroffshore

windzullenindezichtperiodevanditKwaliteits-enCapaciteitsplanwaarschijnlijkslechtsenkele

vandezeprojectenwordengerealiseerd.

DetotalesomaannieuwbouwplannenvoorwindvermogeninNederlandopbasisvanopenbare

informatiebedraagtbijna1.500MWinclusieftweeoffshore-windprojectenvan120MWen284MW.

IndeopgavendoornetbedrijvenenproducentenaanTenneTkomthettotaalaannieuwbouwplannen

voorwindindeperiode2008-2014uitopruim700MW,waarvan120MWoffshorewind.

Ontwikkelingbiomassa

Ookhetgebruikvanbiomassaalsbrandstofindeelektriciteitsvoorzieningisnogsteedssterksubsidie-

gedreven.Ditblijktondermeeruitdetrendbreukdiezichmiddenvorigjaarheeftvoorgedaanbij

hetbijstokenvanbiomassaincentrales(ziegrafiek6).Doorverlagingvansubsidiesishetbijstoken

vanbiomassamettweederdegedaald.

Ookvoordenabijetoekomstisdeverwachtingdaternoggeenvormenvanelektriciteitsopwekking

uitbiomassazullenzijn,diekunnenconcurrerenmetconventioneleelektriciteitsproductie.

Ditbetekentdatdeoverheidsdoelstellingtotuitbreidingvanbiomassavermogenmet500MWvoor

deperiodetot2012eenbovengrenszalgaanvormen.Onduidelijkisnogwelkebiomassaconversie-

techniekendeoverheidwilgaansubsidiëren.Waarschijnlijkzalhetinallegevallengaanom

kleinschaligetechnieken,dievanwegedeaanvoervanbrandstoffenverspreidoverhetlandzullen

wordengebouwd.Ditbetekentdatdeeffectenvoorhet380/220kV-netbeperktzullenblijventot

hooguiteenverminderingvandeuitwisselingoverdekoppelingenmetnettenvanlagerespanning.

1.200

1.000

800

600

400

200

0

Elektriciteitsproductie uit biomassa in centrales

GWh

2002 2003 2004 2005 2006 2007

grafiek 6


�.� Margesomtrentnauwkeurigheidenonzekerheidindeontwikkelingvanproductievermogen

Inleiding

Detotalesomaannieuwbouwprojectenvoorthermischvermogen,zoalsindeofficiëleopgaven

aanTenneTgemeld,overstijgtdegeprognosticeerdegroeivandebelastingindeperiode2008-2014

metminimaal10.000MW.Inclusiefdeprognosecijfersoverkleinschaligwarmtekrachtvermogen

enbiomassabedraagthetverschilmetdegeprognosticeerdegroeiminimaal12.000MW.

Geletophetgegevendatproducentenbijnageenvoornemenshebbenomeenhedenstilteleggen,

betekentditdatNederlandbijdoorgangvan(eendeelvan)dezeprojectenoptermijnminderzal

importerenenmogelijkzelfseenexporteurvanelektriciteitkanworden.Omdezevooronderstelling

teverifiërenzijndeontwikkelingenvanvraagenaanbodinDuitsland,Denemarken(vanwegemarkt-

koppelingmetDuitsland),België,Frankrijk(vanwegemarktkoppelingmetdeBenelux),Groot-Brittannië

enNoorwegeninkaartgebracht.Dezelaatstetweelandenzijnbeschouwdvanwegedeaanlegvan

kabelverbindingen.Vooraldezelandenzijnopbasisvanopenbarebronnengegevensverzameld

overdeplannentotuitbreidingensluitingvanproductie-eenhedenendegroeivandevraag.

Grafiek7laatziendaterinDuitslandenGroot-Brittanniëaanzienlijkmeerplannenvooruitbreiding

vanvermogenbestaandanindeanderelanden.Voorallelandengezamenlijkbedraagtdeomvang

vandeprojectportefeuilleruim106GW,inclusiefwindvermogen.Voordeperiodetot2014iser

voorruim93GWaannieuwbouwplannenexclusiefwindvermogen.

60.000

50.000

40.000

30.000

20.000

10.000

0

Totaal nieuwbouwplannen

per brandstofsoort per land

Procentueel aandeel per brandstofsoort (MW-basis)

MW

Ned

erla

nd

Dui

tsla

nd

Belg

ië

Fran

krijk

Gro

ot-B

ritt

anni

ë

Noo

rweg

en

Den

emar

ken

GasKolenKolen of gas

BruinkoolKernenergieKernfusie

Biomassa AfvalOnshore wind

Offshore wind WaterkrachtOverig duurzaam

2,01,10,40,70,8

34,9

4,5

18,9

0,30,5

33,9

2,0

grafiek 7/8


Plannenvoornieuwbouwvanproductie-eenhedeninomringendelanden

Ominzichttekrijgenindeplannenvoornieuwbouwvanproductievermogenindelandenzoals

hierbovenbeschreveniseenliteratuurstudieuitgevoerd,waarbijonderanderedenieuwsdienstenvan

Energeia,EnergieNed,Eurelectric,NRCenFinancieelDagbladplusdewebsitesvanenergiebedrijven

alsbronnenzijngehanteerd.Deresultatenvandezeinventarisatiezijninkaart11weergegeven.

Overzicht locaties nieuw productievermogen >60 MW (situatie tot en met 2014)

Gas (95)Kolen (55)Kolen of gas (5)

Bruinkool (3)Kernenergie (1)Kernfusie (1)

Biomassa (2)Afval (7)Onshore wind (30)

Offshore wind (69)Waterkracht (4)Overig duurzaam (2)

(Door kaartuitsnede zijn niet alle projecten zichtbaar)

kaart 11

Aangekondigde amoveringen

tot en met 2014 (MW)

som: 20,7 GW som: 99,3 GW som: 24,0 GW

Amoveringen indien

levensduur > 30 jaar (MW)

Amoveringen indien

levensduur > 40 jaar (MW)

NederlandDuitsland

BelgiëFrankrijk

Groot-BrittanniëDenemarken

350 1.6152.461

270272524

750

3.020

grafiek 9/10/11

17.494 4.232

14.078 39.387 12.032

742

1.767 5.076

33.212 6.651


Tenopzichtevanhetopgesteldeproductievermogenindeverschillendelandenneemthetvermogen

bijrealisatievanalleprojectplannentoemetdepercentageszoalsintabel9vermeld.

Uittabel9blijktdatNederlandinverhoudingdemeesteuitbreidingsplannenkent.Daarnaastbestaan

erookinBelgië,DuitslandenGroot-Brittanniëverhoudingsgewijsaanzienlijkehoeveelheden

uitbreidingsplannen.

Amoveringofvervangingvanproductie-eenheden

Belangrijkevraagbijalleuitbreidingsplannenisinhoeverredezeplannenbetrekkinghebbenop

vervangingofuitbreidingvanproductiecapaciteit.Omhiermeerinzichtintekrijgenzijntevens

deaankondigingenoversluitingvancentralesverzameld.Geletoponduidelijkheidoverdevolledigheid

vandezeaankondigingenisookberekendhoeveelvermogentervervangingmoetwordengebouwd

wanneereenhedenuitbedrijfwordengenomendiein2007ouderzijndan30respectievelijk40jaar.

Hettotaalaanaangekondigdesluitingenbedraagtruim20.000MW.Wanneerwordtaangenomen

dateenhedenna30jaarofouder(peildatum2007)wordenstilgelegd,danzalerbijna100.000MW

aanvermogenverdwijnen.Sluitingvaneenhedenvan40jaarofouderbetekenthetwegvallen

vanbijna24.000MWaanvermogen.

tabel 9 NL B D UK F N DK Totaal

Opgesteld vermogen 2006 exclusief wind MW 20.235 16.159 118.902 81.137 114.433 28.686 9.434 388.986

Uitbreidingen tot 2015 exclusief wind MW 14.750 5.030 31.095 27.749 12.362 3.665 32 94.683

Verhouding nieuwbouw/ opgesteld vermogen % 73 31 26 34 11 13 0 24


Verbruiksontwikkelinginomringendelanden

Voorbepalingvanhetimport/exportpotentieelvandeomringendelandenishetooknoodzakelijk

omnaastdeontwikkelingeninproductievermogenookdebelastingontwikkelingenvandezelanden

tekennen.Ingrafiek12zijnhistorischegegevensovervraagontwikkelingvanUCTEgecombineerd

metprognosesvanEurelectric(publicatieEurProg).

Degrafiektoontdatvoordemeestelandendestijgendetrendinhetelektriciteitsverbruikvan

deafgelopenjarenzichookdekomendejarenvoortzet.AlleenvoorDuitslandenNoorwegen

wordtvoordeperiodena2010eenstabilisatievandetotalevraagverwacht.

Deontwikkelingvandepiekbelasting(ziegrafiek13)laateenvergelijkbaretrendzien.

Hierbijmoetopgemerktwordendatdefluctuatiesindejaren2001-2003waarschijnlijk

hetgevolgzijnvanextremeweersituatieseneenwisselingindefinitieinbepaaldelanden.

600

500

400

300

200

100

0

Elektriciteitsverbruik in Nederland en omringende landen

TWh

2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014

NederlandDuitslandBelgiëFrankrijkGroot-BrittanniëNoorwegen

grafiek 12

100

80

60

40

20

0

Piekbelasting in Nederland en omringende landen

GW

2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014

NederlandDuitslandBelgiëFrankrijkGroot-BrittanniëNoorwegen

grafiek 13


Voordegeselecteerdelandenbedraagtdetotalegroeivandepiekbelastingindeperiode2007-2014

circa24.000MW.Perlandbedraagtdestijging:

ExportpotentieelvoorNederland

Intabel11isvoordebeschouwdelandenhetsaldobepaaldvanenerzijdsdeomvangvan

deprojectportefeuilleenanderzijdsdesomvanamoveringenenbenodigdvermogenvooropvang

vandetoenemendevraag.Hierbijisrekeninggehoudenmeteenreservefactorvan15%tercompensatie

vooronderhoudenstoringalsvuistregel.

Uittabel11valtopbasisvandebenodigdecapaciteitsuitbreidingomindetoenemendevraag

tevoorzienhetvolgendeoptemaken.Zowelvoordesituatiedatdeaangekondigdesluitingenzullen

doorgaanalsdesituatiedateenhedenvan40jaarofouderwordengesloten,zalerindemeeste

landeneensurplusaannieuwvermogenontstaantenopzichtevan2007.DitsurpluszalvoorDuitsland

enBelgiënogwelmetrespectievelijkruim4.800MWen500MWafnemenalsdepolitiekeplannen

totsluitingvankerncentraleszullenwordenuitgevoerd.

Uitgaandevansluitingna30jaarontstaaterinallelanden,behalveNederlandenNoorwegen,

eennegatiefsaldo.Onderdezeaannamezoudenerduskansenvoorelektriciteitsexportdoor

hetproductieparkinNederlandkunnenontstaan.Hetisechtermaarzeerdevraagofnationale

overheden,vanuithetoogpuntvanleveringszekerheid,eensignificanteafnameinopgesteld

vermogenzullenaccepteren.Verderleertervaringdatsluitingnaeenlevensduurvan30jaarvoor

tabel 10

tabel 11

eind 2014 (MW)

Saldoprojectplannen(exclusiefwind)tenopzichtevansluitingeenheden

engroeielektriciteitsvraag

Saldo opgesteld vermogen

NL B D UK F N DK Totaal

A Uitbreidingen exclusief wind tot 2015 14.750 5.030 31.095 27.749 12.362 3.665 32 94.683

B Benodigd vermogen voor opvang vraaggroei tot 2015

4.100 2.100 2.900 7.400 9.200 1.900 300 27.900

C Aangekondigde uitbedrijfname 1.357 742 14.078 3.020 750 0 350 20.297

Saldo A - B - C 9.293 2.188 14.117 17.329 2.412 1.765 -618 46.486

D Uitbedrijfname na 30 jaar 2.461 5.076 39.387 33.212 17.494 0 1.665 99.295

Saldo A - B - D 8.189 -2.146 -11.192 -12.863 -14.332 1.765 -1.933 -32.512

E Uitbedrijfname na 40 jaar 272 524 12.032 6.651 4.232 0 270 23.981

Saldo A - B - E 10.378 2.406 16.163 13.698 -1.070 1.765 -538 42.802

NL B D UK F N DK

Toename piekbelasting 2006 - 2014 MW 3.600 1.800 2.500 6.400 8.000 1.600 300

Procentuele toename piekbelasting 2006 - 2014

% 20 13 3 9 10 8 4


demeestetypenproductie-eenhedentevroegis.Voornucleaireeenhedenwordtbijvoorbeeld

alaangenomendateentechnischelevensduurvan60jaarhaalbaarmoetzijnenvoorkolen-

eenhedenlijkteenlevensduurvanminimaal40jaarsteedsmeerpraktijkteworden.Sluitingvan

eenhedenna30jaarwordtdaaromalsweinigrealistischbeschouwd.

Onzekerheidinderaming

Bovenstaandeanalyselaatziendatookinomringendelandenerveelmeerprojectenvoornieuw-

bouwzijn,danopbasisvandetoenemendevraagenvervangingvanoudeeenhedennoodzakelijkis.

WatditpreciesvoordeuitbreidingsplanneninNederlandbetekent,isopditmomentmoeilijkinte

schatten.GeografischgezienligtNederlandgunstigvoorhetaanvoerenvanbrandstoffenalskolen,

vloeibaargasenbiomassa.Daaromzijnmetnamedezeelocatiesintrekalsvestigingsplaatsvoor

nieuweproductie-eenheden.Aanzeeisbovendienvoldoendekoelwaterbeschikbaar.Daarnaastheeft

onslandtraditioneeleengoedenetinfrastructuur,metsterkeinternationaleverbindingen.Tijdens

demarktconsultatieechterdieTenneTin2006heeftuitgevoerd,isduidelijknaarvorengekomendat

marktpartijenervanuitgaandatnietallenieuwbouwplanneninNederlandzullenwordengerealiseerd.

Vanuitdemarktkomenverdersignalendatinvestereninelektriciteitsproductiedelaatstetijd

beduidendmoeilijkerisgeworden.Ditzouhetgevolgzijnvan:

• stijgendeinvesteringskostendoorhogeremateriaalkostenenschaarsteaanbouwcapaciteit.

Zozoudeprijsvoorkolengestookteeenhedendelaatstetweejaarmet25tot30%zijngestegen

endievoorgasgestookteeenhedenmet10tot15%;

• devolleorderportefeuillevan(toe)leveranciers,medealsgevolgvanzwareinvesteringenin

deolie-engassector,waardooreenwachtlijstvanmeerderejarenisontstaanvoorlevering

vanhoofdapparatuurvoorcentrales;

• onzekerhedenoverhetEuropeesenergiebeleid,waarinvaneensterkegroeivaneenduurzame

energievoorzieningwordtuitgegaanenzwaarwordtingezetopenergiebesparing,

maarhetnogonduidelijkiswelkebijdragedeelektriciteitsvoorzieningmoetleveren;

• onzekerhedenoverdevraagwelkemaatregelennationaleoverhedenzullentreffenom

devoorgesteldeCO2-emissiereductiedoelstellingen(niveau1990)in2020tekunnenbereiken,

zoalswelkhandelssyteemvooremissierechtenenwelkCO2-prijsregimezullengelden.

Watverderopvaltbijbestuderingvandeprojectportfolio’svanallelandenisdatproducentennog

steedsoverwegendbasislasteenhedenblijvenplannen,terwijlerwaarschijnlijkbinnendelevensduur

vandenieuweeenhedengrotebehoeftegaatontstaanaanflexibelvermogenomfluctuatiesin

windvermogenoptevangen.ZogaatdeEuropeanWindEnergyAssociationervanuitdatin2020

hetwindvermogeninEuropazalzijntoegenomentot180.000MW.

Wanneerpuurwordtgekekennaardegroeivanhetbinnenlandseverbruikdanisermaximaalbehoefte

aancirca4.600MWextraproductievermogeninNederland.Eenbehoeftewaaringrotendeelskan

wordenvoorzienmetimportenuitNoorwegenenGroot-Brittanniëendegroeivandedecentrale

warmtekrachteenheden.Hierbijmoetwordenaangetekenddateendeelvandeelektriciteits-

transportenmogelijknietkanwordengerealiseerddoorbeperkingenvandenetcapaciteit.


tabel 12 Groene Revolutie Duurzame Transitie Nieuwe Burchten Geld Regeert

Onderzochte jaren 2008 2011 2014 2008 2011 2014 2008 2011 2014 2008 2011 2014

Landelijke Systeem Belasting (inclusief netverlies)

19.400 20.587 21.848 19.400 20.186 20.797 19.400 19.788 19.788 19.400 20.993 22.940

AC Import (-) uit / Export (+) naar B en D -3.850 -2.000 -2.000 -3.850 0 0 -3.850 0 +5.650 -3.850 0 0

Additioneel prod.vermogen bovenop voorzien vermogen met aansluit- contract (totaal)

0 197 197 0 1.357 3.011 0 0 800 0 0 1.254

Sas van Gent - Delta 0 82 82 0 82 82 0 0 0 0 0 0

Delfzijl - Corus 0 115 115 0 115 115 0 0 0 0 0 0

Eemshaven - Electrabel 0 0 0 0 0 0 0 0 800 0 0 800

Eemshaven - Advanced Power 0 0 0 0 0 1.200 0 0 0 0 0 0

Bergum - Electrabel (upgrade) 0 0 0 0 0 454 0 0 0 0 0 454

Maasvlakte - n.n. 0 0 0 0 600 600 0 0 0 0 0 0

Moerdijk - Essent 0 0 0 0 430 430 0 0 0 0 0 0

Schoonebeek - Nam 0 0 0 0 130 130 0 0 0 0 0 0

DC Import (-) uit / Export (+) naar N 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -730 -730 -730

DC Import (-) uit / Export (+) naar GB 0 0 0 0 0 0 0 -1.320 -1.320 0 0 0

(Alle getallen in MW)

AandeanderekantkunneninvesteringeninproductievermogeninNederlandaantrekkelijkerzijn

naarmatenoodzakelijkeuitbreidingvanproductievermogeninhetbuitenlandachterblijft.Alsonder-

grenszoudeuiteindelijkeuitbreidingvanhetgrootschaligeproductievermogeninNederlandvoor

dezichtperiodevanditplankunnenblijvenstekenopenkeleduizendenmegawatten.Hettotale

nieuwbouwproductievermogenwaarvooreenaansluitcontractisofopkortetermijnwordtgetekend

metnetbeheerderskanalsbovengrenswordenbeschouwd.

GeletopbovenstaandevalthetvoordeuitbreidingsplanneninNederlandnietuittesluitendatzelfs

deprojectenwaarvoorreedseenaansluitcontractisgetekend,nietallemaalwordengerealiseerd.

�.� Kwantificeringbelasting,grootschaligeproductieeninterconnectie

Ondanksonzekerhedenoverdeplannenvoornieuwbouwvangrootschaligproductievermogen,

zijninallevierscenario’sdeprojectenwaarvooreenaansluitcontract(bijna)isgetekendopgenomen

(ziekaart12).

Deoverigeaannamesvoordevierscenario’szijn:

Degeschetsteontwikkelingeninkleinschaligwarmtekrachtvermogenzijnnietexplicietindelandelijke

scenario’sbetrokken,omdatdezeindemeestegevallenleidentotlagereuitwisselingenmet

deregionalenetten,waardoormindervermogenoverhet380/220kV-nethoeftteworden

getransporteerd.Eenuitzonderinghieropvormtdeontwikkelingvanwarmtekrachtvermogenin

hetWestlanddatinHoofdstuk6wordtbeschouwd.Specifiekeontwikkelingeninwindvermogen

zijninexcursiesopdelandelijkescenario’sbeschouwd.


Tebouwenvermogenmetaansluitovereenkomst

1 E.ONkolencentrale,1.070MW

2 Electrabelkolen-/biomassacentrale,800MW

3 EnecoGengascentrale,870MW

4 InterGengascentrale,450MW

5 DeltaEnergy/EdFgascentrale,920MW

6 Electrabelgascentrale,450MW

7 NUONgas/kolenvergassingscentrale,1400MW

Tebouwenvermogenmetaansluitovereenkomstinvoorbereiding

8 RWEkolencentrales,2x800MW

9 Essentkolencentrale,800MW

10 Essentgascentrale(uitbreiding),720MW


Wesel (Duitsland)

Feda (Noorwegen)

Kaart is 60% verschaalt vanaf het brondocument0403-14 Netkaartjes.eps

Zandvliet

Meerhout


Siersdorf

Diele

Gronau

Borssele

Maasvlakte

Bleiswijk

Krimpen

Diemen

OostzaanBeverwijk

Dodewaard

Lelystad

Hessenweg

Oudehaske

Louws-meer

Bergum

Vierverlaten

Zeyerveen

Meeden

Weiwerd

Eemshaven

Ens

Zwolle

Hengelo

Doetinchem

Boxmeer

Eindhoven

Maasbracht


7

6

5

1

4

3

2

8

9

10

kaart 12


�.1 Uitgangspuntenbelastingontwikkeling

TenneTZuid-Holland(TZH)issamenmetENECONetbeheerdebeheerdervanhet150kV-net

indeprovincieZuid-Holland.Aangezienophet150kV-netinZuid-Hollandslechtsenkele

bijzondereelektriciteitsverbruikers(o.a.tenbehoeveHSLenBetuweroute)zijnaangesloten,

isbijdeontwikkelingvandecapaciteitsvraaguitgegaanvandeopgavenvandeaangesloten

netbeheerdersENECONetbeheer,ContinuonNetbeheerenWestlandEnergieInfrastructuur(WEI).

BijdebelastinggroeiinZuid-Hollandneemtdeglastuinbouwsectoreencrucialerolin.Binnendeze

sectoriseenprocesvanherstructureringenintensiveringgaande.Deontwikkelingenindeglastuin-

bouwkenmerkenzichdoorenergie-intensieveteelt(belichting)endecentraleopwekkingdoormiddel

vanWKK-installaties.Degroeiaanassimilatiebelichtingkomtvooralvannieuwebedrijven.Opdeze

nieuwebedrijvenwordtassimilatiebelichtinggekoppeldaaneenWKK,zodatdebenodigdeelektrische

energienietuithetnethoefttekomen.Dezetrendisdeafgelopentweejaarbijvoorbeeldaltezienin

hetwintermaximumvanstationWesterlee.Deverwachtingisdatdoordezetrenddeontwikkeling

vandemaximumvraagindetuinbouwsectorredelijkstabielzalblijven.

Toenamevandebelastingvan150kV-netinZuid-Hollandis,volgensopgavevandeaangesloten

netbeheerders,welteverwachtenvanautonomebelastinggroeibijindustrie,dienstenenhuishoudens.

DoordecombinatievanbelastinggroeienWKKontstaaneropenkelestationsvanTZHsteeds

groterevariatiesinvermogensuitwisseling.AlsgevolgvandegrotehoeveelheidWKK-vermogenin

hetWestlandkomthetzelfsvoordatvanuithetnetvanWEIwordtteruggeleverdaanhet150kV-net.

DeverwachtingvanbetrokkennetbeheerdersisdatdegroeiinopgesteldWKK-vermogeninhet

WestlandendeB-driehoekvoorlopigdoorzet.Basisvoordezeverwachtingzijndeaanvragendie

ervoornieuweaansluitingenzijnofaanvragenomovereenbestaandeaansluitingterugteleveren.

�.2 Prognosevandebelastingontwikkeling

Debelastingprognosesvandeonderliggendenetten,zijnéénopéénovergenomenuitdeopgaven

vandenetbeheerderszoalsaanTZHverstrekt.Vooralleduidelijkheidmoetopgemerktwordendat

hethierbijgaatomdebelastinguitwisseling,waarinhetvermogenvanproductievermogenkleiner

dan10MWisverdisconteerd.UitzonderinghieropvormendeveleWKK’sinhetWestland(station

Westerlee)diealsééngroepineenscenariozijnbeschouwd.De150kV-belastinguitwisselingtussen

ENECOenTZHinhetindustriegebiedEuropoort-Botlekisbepaaldaandehandvandeopgaven

vanENECOvoordeindividuele150kV-stationsinditgebied.Hetstartpuntvandeprognoseis

gecontroleerdaandehandvandegemetenmaximaperstation.

�PrognosetransportbehoefteinZuid-Holland

indeperiode2008-2014


Totale belasting in MVA volgens opgave (inclusief eenheden < 10 MW)

Stations TZH 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Alblasserdam 96 97 147 147 147 147 147

Alphen 200 218 229 233 234 235 236

Dordrecht Merwedehaven 115 121 124 127 129 131 133

Dordrecht Noordendijk 83 91 66 67 62 63 64

Delft 174 187 193 197 183 187 192

Gouda 166 170 174 178 181 183 186

Den Haag 98 102 108 110 112 113 115

Krimpen 127 130 133 136 139 143 145

Leiden 207 212 216 220 221 222 223

Ommoord 171 175 178 182 185 188 193

Rotterdam Centrum 118 121 142 145 148 151 155

Rotterdam Marconistraat 225 229 226 230 235 239 243

Rotterdam Waalhaven 98 99 100 108 102 102 102

Rotterdam Zuidwijk 113 119 125 128 131 133 136

Rijswijk 212 217 221 225 214 217 221

Sassenheim 129 133 135 135 136 136 137

Voorburg 223 227 229 233 226 231 235

Westerlee 290 295 301 307 314 320 326

Ypenburg 0 0 0 0 51 52 54

Zoetermeer 152 165 175 184 194 204 213

Totaal 2.997 3.108 3.222 3.292 3.344 3.397 3.456

Stations ENECO 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Botlek 443 450 367 367 367 367 367

Europoort 228 259 260 223 223 223 223

Geervliet 108 108 110 113 115 118 120

Geervliet Noorddijk 5 5 89 89 89 89 89

Merseyweg 113 113 113 113 113 113 113

Maasvlakte 150 121 167 179 189 207 231 241

Oudeland 71 77 85 88 91 94 96

Theemsweg 83 108 108 108 108 108 108

Tinte 0 0 0 0 0 0 0

Vondelingenweg 243 243 243 243 243 243 243

Arkel 124 127 130 132 135 137 138

Dordrecht Zuid 167 143 148 152 192 196 198

Walburg 0 59 79 80 82 83 84

Totaal 1.706 1.859 1.911 1.897 1.965 2.002 2.020

tabel 12


�.� Prognosevandeproductie

Variatiesinproductiehebben,vanwegedeschaalgroottevanproductiemiddelen,eenveelgrotere

invloedopdebehoefteaantransportcapaciteitdanvariatiesinbelasting.Ditisderedendatgekozen

isvoordriescenario’swaarindevariatieinproductienaarvorenkomt.Hierbijisrekeninggehouden

methetfeitdathet150kV-netvanZuid-Hollandgeschiktdienttezijnombijmaximaleproductie

devermogensinheteigennettekunnenverdelenenbijminimaleproductiedebelastingtekunnen

voedenvanuithet380kV-net.Ditallesmetbehoudvanderandvoorwaardenzoalsbeschrevenin

deNetcode.

InvergelijkingmethetvorigeKwaliteits-enCapaciteitsplanwordtinditplanuitgegaanvan

eentoenamevanproductiedoorWKKopde150kV-stationsBotlek,Europoort,TinteenWesterlee

vanintotaal1.000MW,envaneentoenamevanwindvermogenmet110MWaangeslotenop

het150kV-stationDordrechtZuid.

Voorhetbasisscenarioisookgekekennaardeinzetbaarheidvandediverseproductiemiddelen.

TenneTKwaliteits-enCapaciteitsplan2008-2014/deelI�2

Colofon

Samenstelling

TenneTTSOB.V.

Ontwerp

Loepontwerp,Arnhem

Drukwerk

OBT/TDSPRINTMAILDATA,Schiedam

Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014

Deel I

Voorwoord 3

1 Inleiding 7

2 Kwaliteitbeheersing TenneT 9

2.1 Inleiding 9

2.2 Integraal risicomanagementsysteem 10

2.3 Procesbeschrijvingen 12

2.4 Auditmethodiek 14

2.5 Kwaliteitsindicatoren, streefwaarden en realisatie 16

2.6 Onderhoud en vervanging 18

3 Marktwerking en de fysische werking van elektriciteit 21

3.1 Inleiding 21

3.2 Elektriciteit en markt 22

3.3 Balanshandhaving en markt 23

3.4 Elektriciteitsnet en markt 25

3.5 Stand van wetenschappelijk onderzoek 26

3.6 Hoe verder? 27

4 Langetermijnvisie op de ontwikkeling van het Nederlandse transportnet 29

4.1 Inleiding 29

4.2 Scenario’s voor 2030 30

4.3 Netberekeningen 37

4.4 Conclusies 43

5 Prognose landelijke transportbehoefte in de periode 2008 - 2014 47

5.1 Inleiding 47

5.2 Ontwikkeling van het elektriciteitverbruik en de belasting 47

5.3 Ontwikkelingen binnenlandse thermische productiecapaciteit 52

5.4 Ontwikkelingen kleinschalig (warmtekracht)vermogen (< 60 MW) 55

5.5 Ontwikkelingen in duurzame opwekking 58

5.6 Marges omtrent nauwkeurigheid en onzekerheid in de ontwikkeling van productievermogen 60

5.7 Kwantificering belasting, grootschalige productie en interconnectie 66

6 Prognose transportbehoefte in Zuid-Holland in de periode 2008 - 2014 69

6.1 Uitgangspunten belastingontwikkeling 69

6.2 Prognose van de belastingontwikkeling 69

6.3 Prognose van de productie 71

Deel II

7 Inleiding

Overzicht 380/220 kV-net en voorziene uitbreidingen

8 Overzicht 380/220 kV-net

9 Knelpunten en maatregelen 380/220 kV-net

Overzicht 150 kV-net TenneT Zuid-Holland en voorziene uitbreidingen

10 Overzicht 150 kV-net TenneT Zuid-Holland

11 Knelpunten en maatregelen 150 kV-net TenneT Zuid-Holland

TenneT Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014 deel I / omslag binnenzijde / plano 746 x 297 mm (flap: 160, achterzijde: 210, rugdikte: 6, voorzijde: 210, flap: 160) / cmyk + pms 368 + Pantone Reflex Blue / 080205 / Loep ontwerp

Wesel (Duitsland)


Feda (Noorwegen)

Zandvliet

Meerhout


Siersdorf

Diele

Gronau

Borssele

Maasvlakte

Bleiswijk

Krimpen

Diemen

OostzaanBeverwijk

Dodewaard

Lelystad

Hessenweg

Oudehaske

Louws-meer

Bergum

Vierverlaten

Zeyerveen

Meeden

Weiwerd

Eemshaven

Ens

Zwolle

Hengelo

Doetinchem

Boxmeer

Eindhoven

Maasbracht


Nederlands transportnet(per 1 juli 2007)

2008 - 2014200

8 - 20

14

Kwaliteits- en Capaciteitsplan

Kwaliteits- en

Cap

aciteitsplan

Deel I

Deel I

inhoudsopgave

TenneT TSO B.V.

Utrechtseweg 310

6812 AR Arnhem

Postbus 718

6800 AS Arnhem

Telefoon 026 373 11 11

Fax 026 373 11 12

E-mail [email protected]

Internet www.tennet.org

TenneT Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014 deel I / omslag buitenzijde / plano 746 x 297 mm (flap: 160, achterzijde: 210, rugdikte: 6, voorzijde: 210, flap: 160) / cmyk + pms 368 + Pantone Reflex Blue / 080205 / Loep ontwerp

Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014 Deel I

Documents

Transcript of Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 - 2014 Deel I