DE KOUDE O

ORLOG

KENMERKEN VAN DE KOUDE OORLOG

• Dreiging atoomoorlog

• Wapenwedloop

• Communusme tegen Kapitalisme

• Vs tegen SU

Gebaseerd op wederzijds wantrouwen

Conflicten waren buiten grondgebied van de VS en SU, Vandaar de naam Koude Oorlog (Churchill kwam met deze naam)

SOVJET-UNIE ONDER LENIN (1817-1924)

Leninisme/marxisme

Het communisme van Lenin was uit op een wereldrevolutie

Alles is van iedereen

VERDILING VAN DUITSLAND (WEST-OOST)• De Duitse deling is veroorzaakt door de verdeling na de

tweede wereldoorlog van de wereld in twee machtsblokken

• De ervaring met Duitsland in de twintigste eeuw waren voor de omringende landen niet positied. (eerste en tweede wereldoorlog weden gezien als door Duitsland veroorzaakt)

ATOOMBOM

Bedoeld om:

• Japan onder druk te zetten, het veroveren van Japan zou teveel Amerikanen kosten

• Su- afschrikken

1949: SU ook een atoombom

1949• Su een atoombom

• China werd communistisch (red scare)

• Berlijnse blokkade

• NAVO opgericht

• BDR en DDR

Navo: Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, opgericht nadat de SU de oor de westerse geallieerden bezette zones van Berlijn blokkeerde. De NAVO is een defensieve organisatie met her doel de lidstaten bij een aanval te verdedigen. Een aanval op 1 van de landen werd beschouwd als een aanval op eigen land. Later werd het doel verschoven naar bescherming tefen eventuele aanval van het Waschaupact.

HET GROOTSTE DOEL WAS DAT ER GEEN OORLOG ZOU KOMEN IN EUROPA

Waschaupact: doel was het communisme in de Russische invloedsfeer beschermen. Tegenhanger van de NAVO.

HET WANTROUWENTussen oost en west,

Ontstond door de oprichting van de Sovjet-Unie

Oorzaken toename van het wantrouwen tussen Oost en West:

• Het Communistisch worden van staten in Oost-Europa

• Het aannemen van de Trumanleer door de VS

• Uitvoering Marshallplan

Trumanleer: Met de Trumanleer wilden de Amerikanen het communisme dus indammen. Dit is de zogenaamde containment. Deze indamming is in het begin een succes maar later blijkt het toch niet helemaal te werken. Deze leer werd door De Sovjet-Unie (namelijk) gezien als de verklaring van de oorlog aan het communisme. De Koude Oorlog was nu echt begonnen.

Marshallhulp: Economische hulp van de Vs aan landen in Europa zodat ze niet voor het communisme zouden kiezen

Het economische doel van het plan was om meer wereldhandel te krijgen en een beter geldverkeer tussen alle landen. Dit had dus voordelen voor Europa en zeker voor de VS zelf

Het marschallplan was ook tegen de SU en het communisme

Chroetsjov en Kennedy hebben een hoofdrol gespeeld bij de Berlijnse muur en de Cuba crisis

De belangrijkste reden om de Berlijnse muur te bouwen was om te voorkomen dat miljoenen Oost-Duitsers naar het Westen vluchtten via Berlijn

Cuba crisis: Cuba was communistisch. Amerika ontdekte da daar door de SU lanceerbasissen werden gebouwd geschikt voor atoomwapens.

Koude oorlog conflict omdat:

-buiten VS SU grondgebied

-conflict kapitalisme tegen communisme

-gepaard gaande met een wapenwedloop

-dreiging van een atoom oorlog

EINDE VAN DE KOUDE OORLOG

De grootste reden voor Gorbatsjov om een einde te maken aan de koude oorlog was omdat de wapenwedloop te duur werd voor de zwakke economie van de SU

SALT: verdrag over kernwapenbeheersing die werd gesloten tussen SU en VS

LEIDERS TIJDENS DE KOUDE OORLOG

VS

Franklin D. Roosevelt (1882-1945)

Harry S. Truman (1884-1972)

Dwight D. Eisenhower (1890-1969)

John F. Kennedy (1916-1963)

Lyndon B. Johnson (1917-1963)

SU

GEBEURTENISSEN DIE JE KAN ZIEN ALS BEGIN KOUDE OORLOG1917-1920: Oktober revolutie, Communisme komt aan de

macht. Er begon een tegenstelling tussen het Communisme en Kapitalisme + grootmachten Engeland en Frankrijk in puin

1938: Conferentie van München, Stalin was niet uitgenodigd en het westen verkwanselde TS aan Hitler, de weg naar de SU lag open (appeasementpolitiek)

1940-1945: Weigering van het westen om een tweede front te openen om Hitler te bestrijden

1945: atoombom op Japan

1945: Twee nieuwe grootmachten: VS en SU (conferentie Potsdam, Verdeling Duitsland)

1949: Begin wapenwedloop + eerste atoombom van de SU + oprichting NAVO

BELANGRIJKE TIJDEN

1943: Bijeenkomst VS, UK en SU (Conferentie Therean)

1945: Begin Koude Oorlog

1947: Trumanleer

1949: NAVO

1950/3: Koreaoorlog

1955: Warschaupact

1961: Berlijnse muur

1962: Cuba crisis

1968: praagse lente

1989: in Malta einde Koude Oolog. DIE WENDE communisme meer vrijheid

1917- 1

945

COMM

UNISM

E

TOTALITARISME

Bijna volledige controle van de staat op dagelijks leven op het gebied van

politiek cultuur godsdienstsociale zakeneconomie

Heersende ideologie is de enig mogelijke weg naar een betere toekomst.

COMMUNISME

Rusland 1917-1990Kenmerken Massale ellende boeren en

arbeiders Beroepsrevolutionairs Gebaseerd op Marx Iedereen gelijk Sommigen meer gelijk dan

anderen Leidersbeginsel

Symbool: hamer en sikkel, rode ster

MARXISMEHoe komt de arbeider van de ellende van de uitbuiting en onderdrukking in de hemel

van de klassenloze maatschappij.

Socialisme is streven naar het ideaal dat de gemeenschap alle productiemiddelen bezit en –via haar vertegenwoordigers – beheert.

De opbrengst van de productie moet zodanig worden verdeeld dat ieder een redelijk aandeel ontvangt

Twee klassen:

heersende klasse/kapitalisten/uitbuiters/machthebbers/rijke bovenlaag

arbeidende klasse/proletariaat/onderdrukten/machtelozen/arme onderlaag

Proletarische revolutie

04/09/2

023

INDIRECTE OORZAKEN RUSSISCHE REVOLUTIE

Kloof rijk-arm

Autocratie tsaarSDAPMensjewieken: (minderheid) eerst industrie, dan revolutie

Bolsjewieken (meerderheid): meteen revolutie, dus met boeren en arbeiders

revolutie

DIRECTE OORZAAK

WOIProblemen door oorlog alleen maar groter

HongerDood en ellendeOpstandenBlunders tsaarGeen goede regering

04/09/2023

DE SOVJETUNIE ONDER LENIN 1917-1924

Maatregelen Lenin: Bolsjewieken worden de

communistische partij Andere partijen verboden Rusland wordt de Unie van

Sovjetrepublieken Wereldrevolutie Terreur Gelijke rechten voor

vrouwen Kerk verloor macht en

bezittingen Boeren kregen grond Fabrieken aan de

arbeiders

04/09/2023

STALIN 1925-1940

Stalin wilde: Alleenheerschap

pij Socialisme in 1

land Achterstand op

het westen inhalen

Communisme/socialisme

Sterke militaire mogendheid

04/09/2023

STALIN EN DE LANDBOUW

Industrie kost geld

Wie heeft kapitaal? Rijke boeren: koelakken

Hoe? Collectivisatie

Alle boerderijen in een streek samen in 1 grote gemeenschappelijke boerderij

Kolchozen en sowchozen

Efficiënt en goedkoop 5 jarenplannen

Vernietig de koelakken

04/09/2023

REACTIE VAN DE BOEREN

Koelakken: Altijd hard gewerkt Veel geïnvesteerd Mooi vee en gereedschap Eigen baas Verkocht op vrije markt

NOOIT NAAR DE KOLCHOZ!!

Landarbeiders Geen verantwoordelijkheid meer Veiligheid Vast loon Eten

Liever vandaag dan morgen

04/09/2

023

STALIN EN DE INDUSTRIE

Kapitaal koelakken naar zware industrie

Tractoren Infrastuctuur Wapens Grondstoffen

Staat bepaalde wat en hoeveel er geproduceerd werd = planeconomie

Geen verspilling Geen tekorten

5 jarenplan voor landbouw en industrie

1e: 1928-1933

Jaar Tractoren

Graan

1928 100 100 ton

1929 150 120

1930 200 150

1931 220 175

1932 500/670

200/545

1 9 4 5 - 19 9 0

KOUDE OORLO

G

WOII

GeallieerdenVSSUEngFr

DriehoekNazi-Duitsland Italië Japan

WANTROUWEN

Westen

Angst voor

communisme

Angst voor

wereldrevolutie

Angst voor

economische crisis

SUAngst voor kapitalisme

AppeasementAngst voor kapitalistisch westen aan de westgrens

Westen komt SU niet helpen

Atoombom

CONFERENTIE VAN POTSDAM JULI 1945demilitarisatie,

denazificatie en democratisering van Duitsland

Duitsland en Berlijn verdeeld in vier bezettingszones

Oder-Neissegrens

Herstelbetalingen

ATOOMBOM

Begin wapenwedloop

Redenen gebruik: Veroveren Japan zou te

veel Amerikanen kosten Veroveren Japan zou te

veel Japanse levens kosten Japan onder druk zetten SU afschrikken Voorsprong op SU

1949: SU had atoombom

Red Scare

OVERW

INNAARS, M

AAR

NIET

VAN HARTE

….

MIL ITA IR: E C O N O M I S C H :

kan de een de ander verslaan?

te ver ( 7000 km ) niet voldoende

mankracht om tegenstander te verslaan en te bezetten

Atoombom alleen in VS en nog niet echt van betekenis

Oorlogsmoeheid

kan de een de ander met economische middelen (handel/leningen/giften)zijn wil op leggen?

KRACHTSVERHOUDINGEN SU-VS IN 1945

CONCLUSIE: VS KAN DE SU NIET MILITAIR VERSLAAN, MAAR WEL ECONOMISCH ZIJN WIL OPLEGGEN EN ZO INVLOED KRIJGEN

VS SU

Volop draaiend machinepark

Machinepark verwoest door Duistland

Consumptiegoederenindustrie

Militaire goederen industrie

Nauwelijks schade door oorlog

Niets staat meer overeind

Kapitaal zat ???

SITUATIE IN 1945

1945

KOUDE OORLOG

VS-SU

Kapitalisme – communisme

Democratie-democratie

Gebaseerd op wederzijds wantrouwen

Gepaard gaande metconflicten buiten grondgebied VS en SU

wapenwedloop

IRON CURTAIN 1946

ChurchillFulton

SU heeft Oost-Europa ingepikt

Communisme rukt op

Europa verdeeld

ANGST VOOR ELKAAR

VS: Trumanleer

Communisme indammenEconomischMarshallhulp

MilitairNavo

Wat

zie

n wij

hier?

Wie

zie

n wij

hier?

NAVO

Noord

-Atla

ntisch

e Ver

dragso

rgan

isat

ie

één v

oor a

llen, a

llen v

oor é

én

V.S. +

BONDGEN

OTEN

USSR + B

ONDGENOTE

N

Twee

mac

hts-b

lokk

en

WAPENWEDLOOP

DE

EE

RS

TE

CO

NF L I C

TE

N E

N D

E R

ED

SC

AR

E

KOUDE OORLO

G 1945-

1955

1. BERLIJN 1948-1949

West-Berlijn krijgt Marshallhulp

Kapitalistische etterpuist in SU-zone

Stalin blokkeert toegangswegen

Luchtbrug

S U H E E F T E E N A T O O M B O M

C H I N A W O R D T C O M M U N I S T I S C H

2. 1949

1949

VS: Koude Oorlog beneden het vriespunt

China wordt communistisch

Berlijnse Blokkade

Gevaar van uitbreiding

Containment in Azië

Proletariërs aller landen, oriënteert U!

3. KOREA 1950-1953

1945: Noord-Korea bezet door SU: communistisch

Zuid-Korea bezet door VS: kapitalistisch

1950:Noord-Korea wil 1 communistische staat

Valt Zuid-Korea binnen….

38e breedtegraad

Invasie: doel 1 verenigd communistisch Korea

Troepen van Verenigde Naties, o.l.v de VS vallen aanDoel: 1 verenigd kapitalistisch Korea

De Chinezen komen en worden weer verdreven

Wapenstilstand:Status quo

Fases in de Koreaanse oorlog 1950-1953

REACTIE IN DE VS

Paniek in de VS – ‘red scare’, McCarthyism

regering-Truman onder druk – ‘soft on communism’

Angst voor domino-effect: verspreiding van communisme in Azië

JOSEPH MCCARTHY 1949-1954

Red Scare Angst in samenleving,

media en politiek dat het communisme de orde in de VS zou vernietigen

Republikeins senator

Hele samenleving dankzij Democraten vol met communisten

Ook leger Slaat terug

MCCARTHYISMVrijheid van meningsuiting.

Het vuur in de toostrsvan het vrijgeidsbeeld wordt geblust door de anticommunistische hysterie

Fire!

1 9 5 3 - 19 5 6

DESTA

LINIS

ATIE

EN

HONGAARSE OPSTA

ND

EVEN TERUG NAAR 1949

SU atoombom

China communistisch

Berlijns blokkade

NAVO opgericht

West-Duitsland wordt BRD

Oost-Duitsland wordt DDR

04/09/2

023

opstanden in Oost-Europa 1945-1968

DE JAREN VIJFTIG

54

Dieptepunt in Koude Oorlog

Maar:1953: Stalin sterft

Destalinisatie 1956

Vreedzame co-existentie

Eerste topconferentie oost en west

DESTALINISATIE 1956

Machtstrijd

Nikita Chroetsjov

Rede tot partijcongres ‘geheime rede’ Stalin had alles fout gedaan Landbouw verwaarloosd Einde aan

persoonsverheerlijking Naam Stalin overal

verwijderd

Via Polen naar westen

EINDE VAN DE ROMMELMARKT

Alles moet weg

HET IS AFGELOPEN MET DE VERHEERLIJKING VAN STALIN!

GEVOLGEN DESTALINISATIE

Oost-Europa:Erkenning van recht om eigen weg naar het socialisme te volgen

Geen terreurGeen onderdrukking

Vrijheid?

04/09/2

023

opstanden in Oost-Europa 1945-1968

HONGAARSE OPSTAND 1956

59

Aanloop tot de crisis

1948: communistische staat o.l.v partijleider Rákosi

Partijen door druk van SU opgeheven

SovjetiseringZuiveringenPremier Nagy wilde meer vrijheid en welvaart maar werd afgezet

04/09/2

023

opstanden in Oost-Europa 1945-1968

HONGAARSE OPSTAND 1956

60

DestalinisatieKunstenaars, journalisten, geleerden, technici en vooral ontgoochelde jongeren richtten de Schrijversbond op

Binnen de partij ontstond oppositieStudenten en arbeiders volgden

16 eisenVrijheidTerugtrekken SovjettroepenVerkiezingenHervormingen in economie

REACTIE COMMUNISTISCHE PARTIJ

Leger grotendeels pro-opstand

Regering roept Russische steun in

Schrijversbond roept westen op tot steun

Russen sturen 100.000 man en 2000 tanks

Opstand bloedig neergeslagen

Westen grijpt niet in

04/09/2

023

opstanden in Oost-Europa 1945-1968

GEVOLGEN

62

Meeste verzet van arbeiders

Men houdt een week stand

Regering Nagy afgezet

200.000 Hongaren vluchten o.a naar Nederland

Anticommunisme aangewakkerd

Heksenjacht op communisten in VS

Hongaarse vluchtelingen

NEDERLANDSE REACTIE

4 nov 1956:Bestorming van Felix Meritis

Partijgebouw van de CPNRedactiekantoor ‘de Waarheid’

De Waarheid kapot, Felix op slot

Boycot Olympische Spelen Melbourne

04/09/2

023

opstanden in Oost-Europa 1945-1968 64

KOUDE OORLOG CONFLICT?

Kapitalisme – communisme

Buiten grondgebied VS en SU

Geen betrokkenheid westen

Binnen Russische invloedssfeer

Geen wapenwedloop

1 9 6 1 - 19 6 2

BERLI

JNSE

MUUR E

N

CUBACRISIS

CONTAINMENT VAN DE SU

Stemmen met de voeten

KaderRijkenKunstenaars

DDR + SU: vlucht stoppen

Muur dwars door Berlijn

Antifascistische Schutzwall

OOST-DUITSERS VLUCHTEN NAAR WEST-DUITSLAND

Aantallen vluchtelingen van Oost- naar West-Duitsland

1949 129.245

1951 165.648

1953 331.396

1954 184.198

1955 252.870

1956 279.189

1957 261.622

1958 204.092

1959 143.917

1960 199.188

1961 258.668

BERLIJNSE MUUR 13-08-1961

GEVOLGEN

Berlijn definitief verdeeld

Geen mogelijkheid tot reizen/vluchten

1963 KennedyIch bin ein Berliner

CUBACRISIS 1962

CUBA

Tot 1958: Pro-amerikaansKapitalistischGeen oog voor gewone Cubanen

1958: Castro aan de macht

Cuba voor de Cubanen

NationalisatieSteun van de SU

Che Guevara en Fidel Castro in 1959

HET RUSSISCHE PLAN

Kernwapens op Cuba

Achterstand gecompenseerd

Verhoging militaire bescherming Cuba

VS bewegen tot soepelere houding in Berlijn

Checkpoint Charly Berlijn 1961

AANLOOP TOT DE CRISIS

CIA ontdekt plannen voor Russische kernwapens op Cuba

SU ontkent: het zijn defensieve wapens

VS roept troepen op

VS maakt foto’s van raketbases op Cuba

REACTIE VS

O V E R L E G

Kennedy vergadert met

Adviseurs Vice-president Legertop Minister van defensie Minister van justitie

R E S U LT A A T

SU machtsmiddel in besprekingen rond Berlijn

VS internationale nederlaag

DUS: KOM MAAR MET EEN GOED PLAN!!!!

MOGELIJKHEID 5

Blokkade ( min. Van justitie en broer van Kennedy)

Geen geweldSU onder drukWeigeren ze dan bombardement en/of invasie

Reactie Kennedy: Briljant!!Geheime voorbereidingenWe noemen het quarantaine

DE TOESPRAAK

22 oktober 1962Prime timeHele land

InhoudCuba in VS invloedssfeer

Dus geen kernwapensQuarantaineHarde reactie

Chicken-riding

EINDE VAN DE CRISIS

Druk onderhandeld

Vaak gedreigd

Russische schepen keren om

SU trekt raketten terug

Hot-line

1 9 6 2 - 19 9 0

HET E

INDE

VAN DE

KOUDE OORLO

G

OP WEG NAAR DÉTENTE = ONTSPANNINGVreedzame

CoexistentieChroetsjov

Cubacrisis: oeps!KernstopakkoordHotline

Moord op KennedyOverleg over niet verspreiden van kernwapens ging door…………MAAR……..

04/09/2

023

Opstanden in Oost-Europa/Praag 1968

DE PRAAGSE LENTE 1968

81

04/09/2

023

Opstanden in Oost-Europa/Praag 1968

1 9 1 8 1 9 3 8

Ontstaan door zelfbeschikkingsrecht

Moderne industriestaat

Stabiele democratie

82

TSJECHOSLOWAKIJE 1918-1938

Conferentie van München: verraden door Fr en Eng.

Ook SU deed niets

NIET UITGENODIGD

04/09/2

023

Opstanden in Oost-Europa/Praag 1968

TSJECHOSLOWAKIJE 1948

83

1945-1948: Min of meer

democratisch Binnen SU invloedssfeer Opkomst comm. Partij1948: Moskou en

Tsjechoslowaakse comm partij: staatsgreep

Communistische politiestaat

Sovjetisering Veel communisten

teleurgesteld

Stalin en Gottwald

PRAAGSE LENTE 1968

Destalinisatie pas in 1968

Alexander Dubček

Wil hervormingen opheffing censuur ‘destalinisatie’ Democratisering partij Radicale hervormingen: bv

oppositiepartij

Communisme met een menselijk gezicht

GEVOLGEN

Hervormingsgezinde regering

Actieprogramma van de partij:

DemocratiseringVrijheden

Handelsbetrekkingen met westen

REACTIE MOSKOU

Sinds 1964 Leonid Breznjew

Dit kan absoluut niet!!!!

Angst voor Toenemende westerse

invloed Ingrijpen NAVO Uitbreiding naar andere

oost-europese landen

INGRIJPEN DUS!!!!

04/09/2

023

Opstanden in Oost-Europa/Praag 1968

DE RUSSISCHE INVAL

87

21 augustus:Inval legers Warschaupact

Hervormers: gevangen en naar Moskou

Hervormingen stap voor stap onmogelijk gemaakt

1969: Dubcek ontslagen

Bevolking in gesprek met Russische tankbestuurders

04/09/2

023

Opstanden in Oost-Europa/Praag 1968

WAAROM

88

SU: TS heeft zelf om ‘hulp’gevraagd

Domino-theorie

Gesteund door VS-imperialisme

Breznjew-doctrine

Communistische landen zijn gelijkwaardig

1 front tegen kapitalisme

Recht op interventie als contra-revolutie dreigt

H O N G A R I J E 1 9 5 6 P R A A G 1 9 6 8

Opstand van buiten de partijTerugtrekking SU-troepenPersvrijheidMeerpartijenstelselUit Warschau-pactNeutraliteit

Partijleiding kan ontwikkelingen niet in de hand houden

Ingrijpen SU: ca. 10.000 doden

Terug bij af

Hervorming vanuit de partij

Grotere economische vrijheid

Meer handel en toerisme met het westen

Persvrijheid

Democratisering partij

Partij is zelf motor van de ontwikkelingen

Ingrijpen leger SU

Repressie

Terug bij af

EEN VERGELIJKING

04/09/2

023

Opstanden in Oost-Europa/Praag 1968 90

EEN VERGELIJKINGHongarije 1956Tsjecho-Slowakije 1968

Hervorming vanuit de partij Grotere economische vrijheid Meer handel en toerisme met het westen Persvrijheid Demicratiseringf partij

Partij is zelf motor van de ontwikkelingen Ingrijpen leger SU Repressie Stalinist: Husak

19

62

-1

99

0

DE

EL

2

HET E

INDE

VAN DE

KOUDE OORLO

G

EEN EINDE AAN DE WAPENWEDLOOP?Oorzaken van Détente Ruzie SU-China over communismeNederlaag VS in VietnamWe bemoeien ons te veel met andermans zaken

Angst voor een kernoorlogHet kost zoveel dollars en roebels

Dus: onderhandelen……

SALT-I

1972strategic arms

Iimitation talks = saltNiet meer intercontinentale raketten

Stop op luchtverdedigingssystemen met raketten

Geen voordeel halen ten koste van de ander

OPNIEUW BEVRIEZING…..

1975SU middellange afstandsraketten kunnen Europa treffen

NAVO: idem in Europa

Angst in Europa voor kernoorlog

DemonstratiesNederland: 1981 en 1983

HET COMMUNISME IN DE PROBLEMEN

Ontevredenheid door Economie stagneert Wapenwedloop kost veel geld Corruptie Onvrijheid

Vanaf de jaren zestig dissidentenbewegingen

stelden de maatschappelijke problemen openlijk aan de kaak.

CCP: geen antwoord meer op de

maatschappelijke problemen.

Andrej Sacharow, beroemd dissident SU

POLEN

Vakbond Solidariteit in havenstad Gdansk eist hervormingen

1981 staatsgreep leger om onrust te bestrijden

SU wil niet ingrijpen

1988 Solidariteit aan de macht = einde communisme 

Lech Walesa

04/09/2

023

midden- en oost-Europa

DE SU IN DE JAREN ‘80

97

SU in crisisEconomische achteruitgang

Stagnatie op alle gebied

KO kostte handen vol geld

Verjonging binnen communistische partij

1985 Michael Gorbatsjov

04/09/2

023

midden- en oost-Europa

D O E L S T E L L I N G E N M I D D E L E N

Economische groei

Communisme handhaven, maar versoepelen

Steun van volk om starre communistische systeem te democratiseren

Perestroika: hervormingen op economisch en maatschappelijk gebied

planeconomie versoepelen

Glasnost: openheid en transparantie

Democratisering vrijheid van

meningsuiting voorwaarde voor

perestrojka98

WAT WIL GORBI….?

04/09/2

023

midden- en oost-Europa

S U O O S T - E U R O P A

Kritiek op centralisatie van macht

Onafhankelijk van Moskou

Bloei nationalisme: conflicten en onrust

Verdeeldheid in volk en partij

Overgang naar vrije markt economie ging te snel

Glasnost sloeg over anti-russische gevoelens

onafhankelijkheid van Moskou

Democratisering betere welvaart

Die WENDE…

99

GEVOLGEN

1989 DIE WENDE

Ronald Reagan in 1987: Mr. Gorbachev, tear down this wall!

DE PICKNICK DIE EUROPA VERANDERDE

Augustus 1989: Minister Gyula Horn, rechts, en zijn Oostenrijkse collega, Alois Mock knippen het ‘IJzeren Gordijn' door aan de Hongaars-Oostenrijkse grens.

OOSTENRIJK-HONGAARSE GRENS

De nacht van 10 op 11 september 1989: Hongarije opent de grens met Oostenrijk voor burgers van de DDR In de daarop volgende dagen kwamen tienduizenden Oost-Duitse burgers, via Oostenrijk, de Bondsrepubliek binnen.

40 JAAR DDR

VAL VAN DE MUUR 9 NOVEMBER 1989

OOST-DUITSERS VLUCHTEN NAAR WEST-DUITSLAND

04/09/2

023

midden- en oost-Europa 106

1947

04/09/2

023

midden- en oost-Europa 107

1991

DE VAL VAN DE SU