WAT 20 ◆

4 zaterdag 24 augustus 20194 Regio

WAT 21◆zaterdag 24 augustus 2019 5Regio 5

Geen antiquair die het wist, maarhet is dus een apparaat waarmee jeeen graatje uit je keel kon trekken.Steef demonstreert even als een de-genslikker hoe dat ging. De gastenin het depot griezelen. ’Getsie’.

Oudste museumHet Edams museum is het oudstemuseum in Noord-Holland benoor-den het IJ en daarmee één van deoudste musea in Nederland. Ze wa-ren er vroeg bij die Edammers dievan het rond 1550 gebouwde ’Coop-manshuys’ een museum maakten.

Het depot op de zolder van hetvoormalige Stadhuis, schuin tegen-

over het scheefgezakte Coopmans-huys, kan beter vinden ze. Maar wiegaat dat betalen? In een Rijksmonu-ment mag je geen spijker verande-ren. De plannen sterven in schoon-heid, zegt de conservator.

We hebben een aardig gezelschapvandaag. Marije de Leeuw uit Edammet vriendin Mariël Dekker enEdammers Wil Tjoa, Cor van Brug-gen en Bert Knispel komen depots-nuiven.

CoopmanshuysDoorgaans beginnen we voor dezereportageserie in het museum om afte dalen of op te stijgen naar het de-pot. Vandaag gaat het andersom.Want zoals conservator Hayo Rie-mersma zegt: ,,Dan kunnen we hiervandaan terugkijken in de geschie-denis.’’ Die is bij dit volgend jaar 125jaar bestaande museum rijk. Steen-rijk zelfs, want het Coopmanshuyswas het eerste stenen gebouw vanEdam. Eerst bewoond door stoffen-handelaren. De laatste bewoner was’Dirk aardappel, een aardappelhan-delaar. Burgemeester Calkoen be-sloot de historie te bewaren met eenmuseum. Edam liep voorop.

Op naar de zolder waar tussen dehanenbalken de schilderijencollec-

tie wordt bewaard. Het eerste depotwaar we geen kippenvel krijgen,maar een vochtregulator zorgt datde vochtigheid op een 40/45 procentblijft zodat de schilderijen goedstrak blijven. ,,Schilderijen blijvenin verandering’’, vertelt Bert Kni-spel, zelf schilder. Kleuren verande-ren door de jaren heen. Dan weetHayo ook nog te vertellen over schil-

derijen waarin bitumen is verwerkt,iets dat nooit droogt waardoor je dieschilderijen in de loop der jarenmoet blijven keren, anders druipt deboel er af.

Brandwerend ziet het er niet uitmet die houten zolder. ,,Nou daarhebben we aan geroken, toen hier in2017 de brand een zwart gat sloegvlak naast ons. Gelukkig stond de

wind goed’’, zegt de conservator.

BruidsklompjesHet echte depotsnuiven begint eendeur verder waar stellingen volsnuisterijen en schatten staan. Ma-riël en Marije vissen er al snel eenstel schoentjes uit. Houten schoen-tjes? ,,Dit zijn bruidsklompjes’’, ver-telt Robert Lammers van het muse-um.’’ Fijn gesneden klompjes methakjes en versierd met houtsnij-werk. ,,Die sneden zeelieden op zeeen als ze weer in de thuishaven kwa-men, deden ze een aanzoek bij eenvrouw waar ze een oogje op had-den.’’

Het depot in het oude stadhuis ishet enige depot - zo denken we - meteen cachot. De gevangenis, opge-trokken uit hout, is nog geheel in-tact. Al worden er nu wat tegels en

tegeltableaus ’opgesloten’ in het ge-vang.

Dat brengt ons even later meteennaar de Schepenzaal, nu een trouw-locatie, waar recht werd gesproken.Het tuig dat werd binnengebrachtstond hier voor een hekje dat de ri-chel werd genoemd. Zo komen weaan de uitdrukking ’tuig van de ri-chel.’

Het tuig keek uit op fraaie be-hangselschilderingen van Christi-aan Willem Rave met links het Salo-monsoordeel en rechts de zalvingvan koning Salomon. Maar pal voorde neus van het tuig van de richelvrouwe Justitia die op een soortmonsterlijke figuur zit met slangen

als haar. ,,We dachten aanvankelijkdat dat Medusa was de verpersoon-lijking van het kwaad. Maar in hetPaleis op de Dam is ook zo’n tafereelte zien. Het blijkt Invidia te zijn diestaat voor jaloezie, nijd en heb-zucht’’, vertelt Robert.

Een zaal verder treffen we TrijntjeKeever de reuzin van Edam die eengroeistoornis had en 2,54 meter langwerd. Haar schoenen staan bij eenlevensgroot schilderij. Ja, ook dievinden de dames interessant. Isra-elische onderzoekers komen bin-nenkort naar Edam om DNA- mon-sters te bemachtigen uit deze schoe-nen. Ze onderzoeken de groeistoor-nis Acromegalie waarbij door een

tumor te veel groeihormoon wordtgeproduceerd. Benieuwd of er nogwat DNA van Trijntje in de schoe-nen is te vinden.

DepotschatIn die zaal ook een echte depotschat.De schijnwerpers zijn gericht op eenportret van Fredrik Hendrik Pont,zoon van William Pont. Dat lag teverstoffen in een la en was bescha-digd. ,,We dachten dat het een por-tret van Multatuli was’’, zegt Ro-bert. ,,Tot we een seintje kregen vanmensen die in de Grote kerk bovende Librije aan het opruimen waren.Die hadden foto’s die als twee drup-pels water op dit schilderij leken. We

ontdekten een stempel familie Ponten zo kwam de bal aan het rollen.Het is een werk van E. F. K. van Eltenuit de bekende schildersfamilieKruseman.’’ Schilder Bert Knispelkijkt er nog eens aandachtig naar.,,Moet je die ogen zien, je kunt hettraanvocht zien. Meesterlijk.’’

We zijn al twee uur op pad en danhebben we nog niet dé toeristischeattractie gezien waarvoor toeristenuit het buitenland naar Edam ko-men. De drijvende kelder in hetCoopsmanshuys. Dus na het depot-bezoek nog snel de Dam over vooreen vluggertje in het oudste muse-um van Noord-Holland.

Mariël en Marije stappen de kel-

der in en ja hoor, die drijft. Als weheen en weer lopen kunnen we erbijna een schommelschuitje van ma-ken. ,,De kelder werd drijvend ge-bouwd omdat we hier vroeger eb envloed hadden. Door de kelder te la-ten drijven, kon deze nooit onderlo-pen’’, verklaart Steef de vondst.Maar eb en vloed zijn met de komstvan de Afsluitdijk verdwenen en hetgrondwaterpeil is niet meer zo wis-pelturig. Om te voorkomen dat dekelder droog komt te staan, heeftSteef er een pompje met tijdklok enslangen aangebracht. Twintig mi-nuten per dag stroomt de kraan omte zorgen dat die drijvende kelderook echt blijft drijven.

Drijfkelder en gratentrekker Depotsnuiven inoudste museumNoord-Holland

Steef demonstreert de gratentrekker. Naast hem Bert, Wil en Cor (vlnr). FOTO’S ELLA TILGENKAMP

Edam ■ Men neme een stukjewalvisbalein, een touwtje en eenstukje vilt. Rara, wat is dat? De-potbeheerder Steef Reilingh vanhet Edams museum brak zich erhet hoofd over. Tot hij een soort-gelijk mal apparaat in ’t HoutenHuis in De Rijp ontdekte. Het iseen levensreddende gratentrek-ker.

Even de schoenen van de reuzin bewonderen. FOTO ELLA TILGENKAMPRobert toont Mariël en Marije de trouwklompjes.

Rien Florisr.floris@hollandmediacombinatie.nl

Marije (l) en Mariël in de drijvende kelder.

◆In de zomerse serie InDepot nemen we lezersmee naar een depotvan een museum in deregio. We krijgen eenrondleiding van deconservator en horenover de collectie. Delezers kiezen een objectuit waar we van vindendat dat wel eens in deschijnwerper zoumogen staan.

◆

Er is een poortenroute die je daar-bij helpt. Of je loopt de TrijntjeKeeverroute. Trijntje was de lang-ste meid die ooit in Holland ge-

leefd heeft. Zij was in het zeven-tiende-eeuwse Holland een be-roemdheid. En dan ben je in dietijd een kermisattractie. Trijntjehad een groeistoornis. Ze werd zolang dat ze alle goten kon schoon-maken, maar ze stierf jong.

In de loop der tijd zijn dit soorthistorische namen en plekken inde vergetelheid geraakt, maar inde Legenden & Verhalen Routedoor Edam komen zij weer tot le-ven.

Deze wandelroute begint bij het

Edams Museum, waar het levens-grote schilderij van Trijntje hangt.Daarna volgen nog zestien verha-len over de geschiedenis en het rij-ke culturele erfgoed in het histori-sche hart van Edam.

Maar zelf dwalen is misschienwel beter. Van Kaasmarkt naarBeestenmarkt, Dam, Lingerzijde,Proveniershofje. Bruggen, kerken,prachtgevels en volop leuke kroe-gen. Loop gewoon je neus achter-na, want Edam is niet zo groot datje er verdwaalt.

Edam daagt uit om te gaan wandelen Rien Floris

Edam ■ Edam daagt je uit om tewandelen. Langs monumenten engrachten. Een rondje vesting isvaste prik voor veel Edammers entoeristen. Een beetje uitwaaien entoch genieten van al het moois datEdam biedt.

Ach was ik maar Edammer. Ja, dat is een ra-re eigenschap van me; als ik het ergensmooi vind, denk ik altijd dat ik er zou kun-nen wonen. Van Valencia tot Corsica en Bre-tagne, Van Ierland tot Wales. Woondro-men.

Als ik door dat kaasstadje dwaal, heb ikwel eens het idee dat het me past als een jas.Ik zou best zo’n Edammer kaaskop kunnenzijn. Het is een beetje een Madurodamver-

sie van Amsterdam. Grachtjes, mooie pand-jes. Er is cultuur, het ademt historie en er isook muziek.

Mooier dan Volendam, zonder twijfel.En ook een stuk rustiger. Hier niet de patat-met-mayonaisecultuur van de Dijk waar zeiedere cent uit de toerist wringen. Oeps, nuik dit schrijf, moet ik oppassen als ik voor-bij het klaphek van Volendam kom. Ikhoud ook van Volendam en alle kleurrijke

Volendammers. Het ene verhaal is er nogmooier dan het andere. Maar ik heb nooitde wil daar te wonen.

Ooit een poging gedaan om echt in Edamte gaan wonen. Je moest toen economischgebonden zijn. De horlogemaker/juwelierop de Lingerzijde tegenover de Speeltorenstond te koop. Mooi plekje.

We maakten zelfs een afspraak met demakelaar. Dat ’economisch gebonden’ kon-

den we - dacht hij - wel oplossen door dewinkel te verkleinen tot een meter en in deetalage foto’s te exposeren van een foto-graaf. Zouden wij achter gaan wonen.

Maar het was te klein. Boven liep je alsnel met je kop tegen het schuine dak. Datwerd niks met drie slaapkamers en een bad-kamer daar. Edam viel af. Nu ik er langsloop, lijkt het me een beetje donker. Maartoch even gedroomd dat ik Edammer was.

◆60 seconden

Rien Floris ■ r.floris@hollandmediacombinatie.nlKaaskopdromen