1

Jeugdtrauma en somatische gevolgen

op volwassen leeftijd:

klinische en psychofysiologische

verkenning

(ingekorte versie presentatie)

Prof. dr. F. Van Den Eede

Symposium SPM/VVPHof van Liere UA 26/04/2019

2

Overzicht

• Inleiding

• Klinische effecten van jeugdtraumata

• Psychofysiologie:

- Neuroimaging

- Stressbiologie

- (Epi)genetica

- Psycho-immunologie

3

Overzicht

• Inleiding

• Klinische effecten van jeugdtraumata

• Psychofysiologie:

- Neuroimaging

- Stressbiologie

- (Epi)genetica

- Psycho-immunologie

4C. Heim (Lessons from developmental neuroscience )

5Vertommen et al. (2014)

6

Jeugdtraumata

• Fysieke mishandeling

• Seksueel misbruik

• (Seksuele intimidatie)

• Emotioneel misbruik

• Emotionele verwaarlozing

7

8

9

10

11

12

Overzicht

• Inleiding

• Klinische effecten van jeugdtraumata

• Psychofysiologie:

- Neuroimaging

- Stressbiologie

- (Epi)genetica

- Psycho-immunologie

13

14

15

Jeugdtraumata en psychopathologie

• Stemmingsstoornissen

• Angststoornissen

• Middelengebonden stoornissen

• Gedragsstoornissen

• Eetstoornissen

• Dissociatieve stoornissen

• Seksuele stoornissen

• Persoonlijkheidsstoornissen

• Psychotische stoornissen

• Somatoforme stoornissen

• Slaapstoornissen

• Neurocognitieve stoornissen?

16

17

18

JAMA. 1997;277(17):1362-1368.

19

20

21

22

23

24

25

Effecten van jeugdtrauma

26

Psychopathogenese

• Psychodynamisch

• Gedragsmatig

• Cognitief (schema’s en overtuigingen)

• Systemische dynamiek

• Existentieel perspectief

27

Overzicht

• Inleiding

• Klinische effecten van jeugdtraumata

• Psychofysiologie:

- Neuroimaging

- Stressbiologie

- (Epi)genetica

- Psycho-immunologie

28

Overzicht

• Inleiding

• Klinische effecten van jeugdtraumata

• Psychofysiologie:

- Neuroimaging

- Stressbiologie

- (Epi)genetica

- Psycho-immunologie

29

30

Overzicht

• Inleiding

• Klinische effecten van jeugdtraumata

• Psychofysiologie:

- Neuroimaging

- Stressbiologie

- (Epi)genetica

- Psycho-immunologie

31

Effecten van jeugdtraumata:neurobiologische mechanismen

Cassiers et al. (2018)

32

33Hart & Rubia, 2012; Teicher & Samson, 2016Figuur: Benes, 2010

Neuroimaging van jeugdtrauma

34Teicher & Samson 2013

35Teicher & Samson 2013

36Teicher & Samson 2013

37

AscendingAscendingAscendingAscending

DescendingDescendingDescendingDescending

green: green: green: green: ---- pain pain pain pain

red: + painred: + painred: + painred: + pain

Pijn: dalende banen

Van Oudenhove (2007))

38Gazzaniga et al (2002)

39Ledoux J. (2016)

2-system framework (anxiety)

40

IMPACT VAN JEUGDTRAUMA OP EXECUTIEVE FUNCTIONEREN IN

AFFECTIEVE STOORNISSEN

eeeeen en en en fMRIfMRIfMRIfMRI studie binnen het CAPRIstudie binnen het CAPRIstudie binnen het CAPRIstudie binnen het CAPRI

Cassiers L.

41

jeugdtrauma

angst

&

depressie

1. Rationale en vraagstelling

Cassiers L.

42

3

3. Methodologie

Cassiers L.

43

Neuroimaging van jeugdtrauma

Ziek brein?Aangepast

brein?

><

Cassiers L.

44

Overzicht

• Inleiding

• Klinische effecten van jeugdtraumata

• Psychofysiologie:

- Neuroimaging

- Stressbiologie

- (Epi)genetica

- Psycho-immunologie

45Chrousos (2009)

46

HHHHypothalamusypothalamusypothalamusypothalamus

PPPPituitaryituitaryituitaryituitary

HippocampusHippocampusHippocampusHippocampus

AAAAdrenaldrenaldrenaldrenal cortexcortexcortexcortexCortisolCortisolCortisolCortisol

ACTHACTHACTHACTH

CRFCRFCRFCRF

AVPAVPAVPAVP

&&&&

▬▬▬▬

▬▬▬▬

▬▬▬▬

AmygdalaAmygdalaAmygdalaAmygdala Prefrontal cortexPrefrontal cortexPrefrontal cortexPrefrontal cortex++++ ----

HyperfunctieHyperfunctieHyperfunctieHyperfunctieversusversusversusversus

HypofunctieHypofunctieHypofunctieHypofunctie

47Heim et al. (2008)

48

49Chrousos (2009)

50

51

52Roberts et al. (2004)

Hypofunctie HPA-as in CVS

53

Trauma en hypofunctie HPA-as (CVS)

Heim et al. (2009)

54

Trauma en hypofunctie HPA-as (CVS)

55

Ontwikkelingsperspectief

Lupien et al. (2009)

56

Jeugdtrauma en HPA-as

• Jeugdtrauma: disfunctie HPA-as

� Kwetsbaarheidsfactor (trait)

• Jeugdtrauma: geen specifieke neuro-endocrienecorrelaten

� Versterking van de HPA-as ontregeling in psychopathologie

� Tijd tussen trauma en meting

� Tijdstip in leven waarop het trauma plaatsvond

� Impact van subtype van trauma

� Ernst en frequentie

57

Overzicht

• Inleiding

• Klinische effecten van jeugdtraumata

• Psychofysiologie:

- Neuroimaging

- Stressbiologie

- (Epi)genetica

- Psycho-immunologie

58

59

eeeepi pi pi pi geneticageneticageneticagenetica

Jeugdtrauma en epigenetica

60

Jeugdtrauma en epigenetica

Maccari et al. (2015)

61

Jeugdtrauma en epigenetica

McGowan et al. (2009)

62

63

64

Overzicht

• Inleiding

• Klinische effecten van jeugdtraumata

• Psychofysiologie:

- Neuroimaging

- Stressbiologie

- (Epi)genetica

- Psycho-immunologie

65

66

67

68