Post on 11-Jan-2017
De Tweede Fase in de bovenbouw havo 2015/2016 informatie voor leerlingen en hun ouder(s)/verzorger(s)
HA
VO
-3
1
Inhoudsopgave
Inleiding 2
Opzet van de Tweede Fase Havo 2
De organisatie van het schooljaar 3
Het keuzeproces Havo 3
Het kiezen van extra vakken 4
De zak-slaagregeling 4
Voorwaarden bij doorstroming van havo-5 naar atheneum 5
Profielkeuzeformulier 2e fase Havo 6
Toelichting per vak:
Nederlands 10
Engels 11
Frans 12
Duits 13
Geschiedenis 14
Aardrijkskunde 15
Economie 16
Management & organisatie 17
Wiskunde A 18
Wiskunde B 19
Wiskunde D 20
Natuurkunde 21
Scheikunde 22
Biologie 23
Kunstvak 24
Informatica 25
Maatschappijleer 26
Levensbeschouwing 27
Lichamelijke opvoeding 28
2
Inleiding
Geachte ouder(s), beste leerlingen,
De overgang van havo-3 naar havo-4 is een andere dan bijvoorbeeld van brugklas-2 naar havo-3. Het betekent een
start in de bovenbouw en in de Tweede Fase. Wat de Tweede Fase betekent, welke dingen anders zijn dan in de
vorige jaren, proberen we in dit boekje duidelijk te maken. Zo komen er een paar nieuwe brede vakken bij en komt er
nog meer nadruk te liggen op het verwerven van vaardigheden, zoals zelfstandig leren, samenwerken enz.
Opzet van de Tweede Fase Havo
Belangrijke kenmerken in de opzet van de Tweede Fase zijn:
Leerlingen volgen een gemeenschappelijk deel, een profieldeel, een keuzevak en ondernemen activiteiten in
het vrije deel.
Leerlingen voeren meer dan voorheen zelfstandig opdrachten uit: daaronder vallen praktische opdrachten,
die becijferd worden en handelingsdelen, waaraan naar behoren deelgenomen moet worden. Voor
maatschappijleer zou bijvoorbeeld een handelingsdeel kunnen zijn: het bezoek aan een rechtbank.
Het schoolexamen van de leerlingen start voor een aantal vakken al aan het begin van het vierde leerjaar. Er
zijn vakken die alleen een schoolexamen kennen. Er is voor zo‟n vak geen centraal schriftelijk eindexamen:
het eindcijfer van zo‟n vak is gebaseerd op de toetsen en praktische opdrachten die voor het vak worden
afgelegd.
Enkele vakken worden al afgesloten in het vierde leerjaar. De schoolexamencijfers komen aan het einde van
havo 5 op de cijferlijst en tellen daar mee in de zak/slaagregeling.
Voor andere vakken is er zowel een schoolexamen als een centraal eindexamen aan het eind van het vijfde
leerjaar. De cijfers van het schoolexamen en het centraal examen worden dan gemiddeld om het eindcijfer
van dat vak vast te stellen.
Alle leerlingen beginnen in de vierde klas met een profielwerkstuk. Onder begeleiding van een
werkstukbegeleider wordt in een groep zelfstandig onderzoek verricht en verslag gedaan over een thema van
tenminste één vak uit het totale pakket. Het profielwerkstuk wordt in periode 3 van het eindexamenjaar
afgerond.
Aan het begin van elk schooljaar ontvangen de leerlingen een Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA).
Daarin staat beschreven welke toetsen en opdrachten dat schooljaar gemaakt worden. Samen vormen zij het
examendossier. Het is belangrijk dat toetsen en verslagen bewaard worden. In het PTA staat ook
beschreven, hoe leerlingen toetsen kunnen herkansen.
Leerlingen die niet aan de vereiste studielast komen, kiezen een extra vak of volgen één of meer
keuzemodule(s).
De omvang van vakken is niet gelijk. Voor elk vak is de omvang uitgedrukt in een aantal studielasturen.
Lessen, huiswerk, opdrachten maken, het voorbereiden van toetsen, het volgen van excursies e.d. vallen
allemaal onder die studielast voor de Tweede Fase.
De cijfers voor een aantal „kleine‟ vakken worden op de diploma cijferlijst samengevoegd tot één
combinatiecijfer. Het gaat hier om: maatschappijleer en het profielwerkstuk.
3
De organisatie van het schooljaar
Net als in de onderbouw is het schooljaar opgedeeld in 5 periodes van ongeveer 6 of 7 weken. Elke periode wordt
afgesloten met een zogenaamde schakelweek. In die week worden toetsen afgenomen en vinden ook andere
activiteiten plaats, zoals excursies, praktische opdrachten of projecten.
Keuzewerktijd (KWT)
Op het ds. Pierson College werken we met het systeem van keuzewerktijd. Met dit systeem willen we de onderstaande
doelen realiseren:
meer keuzemogelijkheden voor leerlingen;
meer gelegenheid om onderwijstijd efficiënt te gebruiken;
meer gelegenheid voor docenten om leerlingen extra hulp te geven of gericht te oefenen, als dat nodig is;
een, voor de leerlingen, compacter rooster met minder tussenuren en veel minder 7e en 8e uren.
Hoe werkt KWT?
Elke week is er, afhankelijk van het gekozen profiel, een programma van ongeveer 30 lesuren. Van die lesuren bestaat
ongeveer 2/3 deel uit gewone lesuren. De resterende uren worden door de leerling gevuld met keuzewerktijd (KWT).
Keuzewerktijdlessen zijn lessen, waarvoor leerlingen intekenen en waarin zij onder begeleiding van een vakdocent
werken aan de taken, die zij volgens de studieplanner voor dat vak moeten uitvoeren. De studieplanner, waarin voor
alle vakken weektaken staan, helpt om het schoolwerk te plannen. Soms is de instructie kort, soms zijn de
studeeraanwijzingen uitgebreider. Er kan in de planner staan, wat leerlingen moeten doen in klassikale lessen en wat
daarbuiten (KWT en huiswerk).
Omdat elk vak voor ongeveer 3 uur per week op het rooster staat, zijn er voor dat vak 2 gewone contactlessen en 1
uur keuzewerktijd. Een leerling mag zelf de momenten van keuzewerktijd kiezen en ook welk vak hij/zij in de
keuzewerktijd invult. Voor 2 uren mag ingetekend worden in het OLC, de stilteruimte of de studio‟s. De overige uren
worden bij een vak ingevuld. Iedere donderdagmiddag tot 13.00 uur hebben leerlingen de mogelijkheid hun KWT-
rooster voor de volgende week in te vullen. Dat gebeurt met het computerprogramma CUP: de Contact Uren Planner.
Dit kan op alle computers met een internetverbinding, dus ook op de computer thuis. CUP biedt ook docenten en
mentoren inzicht in het „KWT-gedrag‟ van hun leerlingen. Maken leerlingen bijvoorbeeld eenzijdige of onlogische
keuzes, dan worden zij hierop aangesproken.
Het keuzeproces havo
In het derde leerjaar kiezen de leerlingen een profiel voor de Tweede Fase. De mentor verzorgt daarvoor (in
samenwerking met de decaan) gedurende de eerste 3 periodes van het jaar keuzebegeleidingslessen. Hierin doen
leerlingen onderzoek naar eigen capaciteiten, interesses, studiehouding en studievaardigheden. Het programma dat
de leerlingen hier doorlopen kan ook thuis door de ouders worden gevolgd en begeleid, door inzage in het gebruikte
schriftelijke materiaal, en via internet (www.dspierson.dedecaan.net). In januari wordt voor de leerlingen een
informatiebijeenkomst georganiseerd, waarin algemene informatie wordt verstrekt over (hoofd)studierichtingen in
relatie tot de profielkeuze.
In het algemeen geeft dit (samen met de door de vakdocenten uitgebrachte adviezen) voor de leerlingen voldoende
houvast voor een goede keuze voor de Tweede Fase. In geval van twijfel of onduidelijkheid is het raadzaam met de
decaan contact op te nemen. De leerlingen maken begin april m.b.v. een computerprogramma hun PROFIELKEUZE
bekend. Een uitdraai hiervan wordt door een ouder/verzorger voor akkoord ondertekend. Een voorbeeldformulier
bevindt zich achter in deze gids.
4
In de leerjaren 4 en 5 zullen de leerlingen d.m.v. door de decaan en mentor begeleide activiteiten een keuze voor
vervolgstudie maken. Naast het werken met een beroeps/studiekeuzeprogramma spelen het bezoeken van en
deelnemen aan Open Dagen, Meeloopdagen, Proef studeren, Snuffelstages e.d. , samen met de gesprekken met
mentor, ouders en de decaan, een belangrijke rol. Het is daarbij de bedoeling dat de leerling zelf ook initiatief neemt
en richting geeft om die activiteiten te plannen, die voor hem of haar van belang zijn bij het komen tot een
weloverwogen studiekeuze. De decaan voor havo-3, 4 en 5 is: mevrouw N. van Lith (email n.vanlith@piersonmail.nl).
Het kiezen van extra vakken
Leerlingen kunnen in havo-4 kiezen voor het volgen van een extra vak. Hierbij kan worden gekozen uit die vakken die
bij het gekozen profiel worden aangeboden in het Vrije Deel. Het is tevens toegestaan om 2 verschillende soorten
wiskunde te volgen, waarbij de keuze voor het 2e wiskundevak wettelijk alleen als extra vak is toegestaan.
Een extra vak leidt uiteraard tot een grotere studielast. Hoewel leerlingen die een extra vak kiezen, uitstijgend boven
de normstudielast, 1 of 2 KWT-uren minder hoeven in te vullen, betekent dit toch een werkdrukverhoging. De keuze
voor een extra vak moet dan ook goed worden overwogen. Het kiezen van een extra vak is geen garantie dat dit vak
ook daadwerkelijk kan worden gevolgd. Het is o.a. afhankelijk van de omvang van de groepen, en de samenstelling
van het lesrooster, of een gekozen extra vak kan worden toegewezen. Als er voor een extra vak gekozen is, kan daar
bij uitzondering in het 4e of 5
e leerjaar mee gestopt worden, en alleen als dit door de afdelingsleider wordt
goedgekeurd.
De zak-slaagregeling
Met ingang van het schooljaar 2015 / 2016 geldt de volgende zak/slaagregeling:
Een examenkandidaat is geslaagd als:
Alle eindcijfers 6 of hoger zijn, of
er is 1x 5 behaald en voor de overige vakken een 6 of hoger, of
er is 1x4, òf 2x5, òf 1x5 èn 1x4 behaald en voor de overige vakken een 6 of hoger, waarbij geldt dat het
gemiddelde van alle vakken tenminste 6,0 is.
Tevens moet de kandidaat hebben voldaan aan elk van de onderstaande voorwaarden:
- het gemiddelde van alle resultaten behaald tijdens het centraal examen (CE) tenminste een
voldoende is (onafgerond 5,5), en
- er is maximaal één 5 behaald voor de vakken Nederlands, Engels en Wiskunde
- over de status van wel/niet meetellen van de rekentoets de komende schooljaren, moet door de
politiek nog een beslissing worden genomen. Voor de leerlingen die examen doen in 2016 telt de
rekentoets niet mee. De uitslag van de toets wordt wel vermeld op de diploma cijferlijst.
- CKV en LO zijn beoordeeld als „voldoende” of „goed‟ , en
- de cijfers die deel uitmaken van het combinatiecijfer (maatschappijleer en het profielwerkstuk)
zijn niet lager dan een 4.
Iedere leerling mag in het Tweede Tijdvak één vak van het Centraal Examen herkansen; waarbij het hoogst behaalde
CE-cijfer wordt meegenomen bij de vaststelling zakken/slagen.
5
Voorwaarden bij doorstroming van havo-5 naar atheneum
Elk schooljaar geeft een aantal leerlingen uit havo-5 te kennen, dat ze het volgende studiejaar willen doorstromen
naar atheneum-5.
De mogelijkheid om na het behalen van het havo-5 diploma in te stromen in atheneum-5 is aanwezig. De profielen van
havo en atheneum zijn identiek. Ook de opzet van de vrije ruimte vertoont veel overlap.
Leerlingen die al een havodiploma hebben, worden in het atheneum vrijgesteld van een aantal vakken namelijk: CKV
en maatschappijleer.
Er zijn enkele voorwaarden waaraan een leerling moet voldoen, om in aanmerking te komen om in te stromen in
atheneum 5:
1. De leerling moet het vak Frans of Duits hebben gevolgd. In atheneum-5 is een tweede moderne vreemde taal
verplicht.
NB: leerlingen met een ernstig taalprobleem kunnen bij de schoolleiding eventueel een verzoek tot ontheffing
indienen. Na goedkeuring hiervan wordt een keuze gemaakt voor een vervangend vak met eenzelfde studielast
als Frans of Duits.
2. De leerling moet het vak wiskunde gevolgd hebben.
3. Het diploma moet zijn behaald met minimaal een gemiddelde van 6,8 over de onafgeronde eindcijfers van alle
vakken waarin centraal examen wordt gedaan, bij het 2e rapport. Dit cijfer moet ook minimaal gehaald worden op
het eindexamen.
4. Positief en onderbouwd atheneum-advies van de lesgevende docenten.
5. Maximaal één 5,0 voor de kernvakken Nederlands, Engels en Wiskunde.
6. Een schriftelijk onderbouwde motivatie. Naar aanleiding van deze brief is een gesprek mogelijk.
7. Positief oordeel van de aannamecommissie
Adviezen vakdocenten Gemiddelde cijfers SE1/SE2
Aanname Bespreking Afwijzing
Overwegend + 6.8 of hoger X* Aanname
Overwegend +/- of - X
Overwegend + 6.5 – 6.8 X
Overwegend +/- of -
X
* Wanneer in het vakkenpakket voor Ath. nieuwe vakken worden gekozen, geldt: voor deze categorie : bespreking
De procedure
Na aanmelding eind januari/begin februari zal door de decaan bij de vakdocenten informatie worden ingewonnen. In
maart zal dan de aannamecommissie bijeen komen, om over toelating te beslissen. De aannamecommissie bestaat
uit 1 directielid, 1 decaan en de afdelingsleiders van H4/5 en A4/5/6. De beslissing omtrent aanname wordt in maart
schriftelijk aan u medegedeeld.
NB: voor het vak wiskunde is het noodzakelijk dat leerlingen die instromen in atheneum-5 een aansluitingsprogramma
volgen. Dit programma, in de vorm van zelfstudie, vindt plaats na afloop van het eindexamen in mei of juni, onder
begeleiding van een docent wiskunde.
Toe te voegen vak in de (geheel) vrije ruimte
Een instromende havo-er moet in atheneum-5 één examenvak toevoegen. Hierbij kan worden gekozen uit 3
mogelijkheden: aardrijkskunde, management & organisatie of informatica. Dit kan omdat deze vakken vanaf
atheneum-5 worden aangeboden (als je één of meer van deze vakken al had, moet je automatisch kiezen uit datgene
wat overblijft).
6
Profielkeuzeformulier 2e Fase HAVO
Het onderwijsprogramma in de Tweede Fase havo bestaat uit de volgende onderdelen:
A een gemeenschappelijk deel (5 verplichte vakken én studievaardigheden voor iedereen)
B een profieldeel en een vrije keuzedeel (4 profielvakken én (minimaal) 1 keuzevak)
C overige activiteiten (verplichte onderwijsactiviteiten voor iedereen)
Het onderwijsprogramma moet tenminste 3200 studielasturen (SLU) bevatten, gespreid over havo 4 en havo 5.
Kies bij B het gewenste profiel.
Kies dan in totaal vier profielvakken (zie de vakken 6 t/m 9) en noteer hierbij de SLU.
LET OP: per profiel is een aantal profielvakken verplicht. De SLU is dan reeds ingevuld!
Vervolgens kies je één vak in het vrije deel (zie de vakken bij 10e vak) en, als je dat wil, nog een extra vak (zie 11
e
vak). LET OP: het vak dat je in het vrije deel kiest mag niet eerder gekozen zijn bij de 4 profielvakken.
Bij een te klein aantal aanmeldingen voor een vak dat niet verplicht tot één van de vier profielen hoort kan de
school besluiten het vak niet aan te bieden. Indien het betreffende vak in de vrije ruimte is gekozen dient een
ander vak gekozen te worden.
Tel alle SLU op en noteer deze bij SLU B
A Het gemeenschappelijk deel
VAK SLU
1 Nederlands 400
2 Engels 360
3 Maatschappijleer 120
4 Lichamelijke Opvoeding 120
5 Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV) 120
- Studievaardigheden (zelfstudie, herhaling, verdieping) 160
SLU 1 t/m 5 plus studievaardigheden 1280
SLU A 1280
B profiel Cultuur & Maatschappij (CM)
4 profielvakken Vrije deel
10e vak
Extra
11e
vak
6. 2e MVT
(Frans of Duits)
Frans 400 Frans 400
Duits 400 Duits 400
7. Geschiedenis Geschiedenis 320 320 Aardrijkskunde 320
8. Kunstvak of
3e MVT
(Frans* of Duits*)
Kunstvak 320 Economie 400
Frans* 400 M&O 320
Duits* 400 Biologie 400
9. Aardrijkskunde of
Economie
Aardrijkskunde 320 Informatica 320
Economie 400 Kunstvak 320
Wiskunde-A 320
SLU 6 t/m 9 SLU 10
(+evt. 11)
*mits niet al gekozen is bij vak 6
SLU B (CM) (6 t/m 9 + 10 + mogelijk 11)
7
B profiel Economie & Maatschappij (EM)
4 profielvakken Vrije deel
10e vak
Extra
11e
vak
6. Economie Economie 400 400 Frans 400
7. Geschiedenis Geschiedenis 320 320 Duits 400
8. wiskunde-A of
wiskunde B
Wiskunde-A 320 Aardrijkskunde 320
Wiskunde-B 360 M&O 320
9. 2e MVT
(Frans of Duits) of
Aardrijkskunde of
M&O
Frans 400 Biologie 400
Duits 400 Informatica 320
Aardrijkskunde 320 Kunstvak 320
M&O 320
SLU 6 t/m 9 SLU 10
(+evt. 11)
SLU B (EM) (6 t/m 9 + 10 + mogelijk 11)
B profiel Natuur & Gezondheid (NG)
4 profielvakken Vrije deel
10e vak
extra
11e
vak
6. Biologie Biologie 400 400 Frans 400
7. Scheikunde Scheikunde 320 320 Duits 400
8. Wiskunde-A of
Wiskunde B
Wiskunde-A 320 Aardrijkskunde 320
Wiskunde-B 360 Geschiedenis 320
9. Aardrijkskunde of
Natuurkunde*
Aardrijkskunde 320 Economie 400
Natuurkunde 400 M&O 320
Informatica 320
Natuurkunde* 400
Kunstvak 320
SLU 6 t/m 9 SLU 10
(+evt. 11)
* bij Natuurkunde wordt aanbevolen ook Wiskunde-B te kiezen
SLU B (NG) (6 t/m 9 + 10 + mogelijk 11)
8
B profiel Natuur & Techniek (NT)
4 profielvakken Vrije deel
10e vak
extra
11e
vak
6. Natuurkunde Natuurkunde 400 400 Frans 400
7. Scheikunde Scheikunde 320 320 Duits 400
8. Wiskunde B Wiskunde-B 360 360 Aardrijkskunde 320
9. Biologie, Informatica
of Wiskunde-D
Biologie 400 Geschiedenis 320
Informatica 320 Economie 400
Wiskunde-D 320 M&O 320
Biologie 400
Informatica 320
Wiskunde-D 320
Kunstvak 320
SLU 6 t/m 9 SLU 10
(+evt. 11)
SLU B (NG) (6 t/m 9 + 10 + mogelijk 11)
C De 3 andere activiteiten
Activiteit SLU
1 Profielwerkstuk 80
2 Levensbeschouwing 60
3 Loopbaanoriëntatie / oriëntatie op studie en beroep 60
Totaal andere activiteiten 200
SLU C 200
Tel nu op: SLU A + B + C
SLU A 1280
SLU B
SLU C 200
Subtotaal SLU A + B + C
9
D De Keuzemodules
Als het SUBTOTAAL SLU < 3200 uren is, dan is het volgen van één of meer keuzemodule(s) verplicht, tenzij je
alsnog besluit een extra keuzevak te kiezen. Heb je voldoende SLU, dan mag je ook vrijwillig een keuzemodule
kiezen. De onderstaande modules worden zo mogelijk aangeboden (meer informatie over de inhoud van de
modules wordt t.z.t verstrekt):
Module SLU
(Cambridge) Engels 80
Filosofie 20
Forensisch Onderzoek 20
Mediatrain 40
Journalistiek (Schoolkrant) 30
De Grote Oorlog 1914 - 1918 30
Computernetwerken (CISCO) 80
Medezeggenschap 30
Resonansgroep 10
Uitwisseling Lleida 40
Beleggingspel 20
Nederlands Recht 30
Goethe 50
Aansluitingsmodule, lezingen, digitaal proefstuderen 20
E Berekening totale studielast
SLU A 1280
SLU B
SLU C 200
(SLU D)
Totaal SLU A + B + C (+ D)
10
Nederlands Afdeling HAVO
Verplicht vak in het
gemeenschappelijk deel,
dus bij alle profielen:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
Vak is belangrijk voor de
volgende studies
Schoolexamen:
Centraal Examen:
Cultuur & Maatschappij
Economie & Maatschappij
Natuur & Gezondheid
Natuur & Techniek
400 studielasturen
Mevr. H. Stinstra
In de Tweede Fase bouw je voort op de onderdelen uit de onderbouw: lezen,
schrijven, luisteren en spreken.
Lezen: tekst verklaren en samenvatten zijn eindexamen-onderdelen en komen
geregeld aan bod.
Schrijven: aan de orde komen verschillende tekstsoorten. Je leert een betoog, en
beschouwing schrijven. En natuurlijk moet dat in goed en correct gespeld
Nederlands.
Spellings- en stijloefeningen staan regelmatig op de agenda.
Luisteren/spreken: je leert discussiëren.
Ook vinden er leeskringgesprekken plaats over een gelezen boek.
Naast deze taalvaardigheidsonderdelen staat literatuur op het programma.
In Havo 4 en 5 moet je een aantal boeken lezen. Daarover maak je verslagen of
recensies, individueel of in groepsverband.
Nederlands is van belang voor alle studies. Je moet je taal beheersen om goed te
kunnen begrijpen, wat je leest.
Daarnaast moet je helder kunnen verwoorden wat je denkt.
Meestal is Nederlands ook een vak in de vervolgopleiding. Het heet dan
Communicatie of Algemene vaardigheden.
ja
ja
11
Verplicht vak in het
gemeenschappelijk deel,
dus bij alle profielen:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
(verdeling van de
onderwerpen over de
leerjaren etc.)
Schoolexamen:
Centraal Examen:
Cultuur & Maatschappij
Economie & Maatschappij
Natuur & Gezondheid
Natuur & Techniek
360 uur
Mevr. M. Arends, Mevr. B. Tebrunsvelt, Mevr. D. Wobben, Mevr. M. Wouters
Na het 3e leerjaar is er veel aandacht voor de 4 vaardigheden, luisteren, spreken,
schrijven en lezen.
In jaar 4 wordt doorgegaan met de Engelstalige methode English In Mind die deze
4 vaardigheden ruimschoots aan bod laat komen.
Buiten de aandacht voor de vaardigheden blijft er een behoorlijk focus op het
verdiepen en verfijnen van de al aangeleerde grammatica en er blijft tevens een
focus bestaan op het uitbreiden van de vocabulaire.
In Havo 4 is er een beperkte aandacht voor literatuur en literatuurgeschiedenis. In
het kader hiervan worden twee boeken gelezen.
In H5 worden de 4 vaardigheden getoetst. Spreken in een School Examen die de
“bookclub” heet waarin leerlingen naar aanleiding van een aantal gelezen titels
een discussie voeren. De schrijfvaardigheid wordt getoetst in een SE waarin de
leerlingen een formele brief moeten schrijven. En de luistervaardigheid wordt
verzorgd door de Cito Kijk- en Luistervaardigheidstoets.
De leesvaardigheid wordt getoetst in het Centraal Examen.
Spreken, Luisteren en Schrijven
Leesvaardigheid
Engels Afdeling HAVO
12
Frans Afdeling HAVO
Profielvak in de profielen:
Keuzevak:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
Vak is belangrijk bij
volgende studies:
Schoolexamen:
Centraal Examen:
Cultuur & Maatschappij (als keuzeprofielvak)
Economie & Maatschappij (als keuzeprofielvak)
Kan bij alle profielen in het Vrije Deel worden gekozen.
400 studielasturen
Dhr. L. den Otter, Mevr. G. Pruvot
De overgang tussen Havo 3 en Havo 4 is niet zo groot. Je hebt geen apart
oefenboek meer. Het „boek‟ is opgesplitst in dunne katernen waar alles in staat.
Ook heb je nog een opzoekgrammatica: Références. Er zijn i-clips en luister- en
kijkmateriaal. In de eerste drie jaar heb je bijna alle grammatica gehad. Je krijgt
naast herhaling van oude grammaticale onderwerpen ook enkele nieuwe
onderwerpen aangeboden.
Veel oude kennis wordt herhaald en je wordt steeds beter in het beheersen van
de taal. Je bouwt verder aan je tekstbegrip, aan luister- en kijkvaardigheid, je
spreekvaardigheid en je schrijfvaardigheid.
Tijdens KWT werk je in de Talenstudio. Daar is veel materiaal waar je mee moet
oefenen: filmpjes kijken, luisteropdrachten, webquests e.d. In de studieplanners
wordt daarnaar verwezen.
In klas 4 begint deze taalverwerving en in de 5de
gaat dat gewoon door.
In de 4de
klas beginnen we ook met literatuur. Je verdiept je dan in een literair
onderwerp: dat kan zijn een roman of de verfilming daarvan, chansons,
stripverhalen, poëzie. De literatuuropdracht in klas 4 telt al mee voor je
examendossier. In klas 5 volgen dan nog 2 soortgelijke opdrachten.
Zie: www.franszelfsprekend.nl; in de 3e krijg je hier al in de les voorlichting over.
Hoe meer talen je beheerst, hoe beter. Frans is belangrijk in de sectoren:
toerisme, horeca, de reiswereld, de economie, kunst en cultuur, geschiedenis en
filosofie, ontwikkelingswerk in de 3e wereld, de Europese Unie. Frans is een
welkome aanvulling op je kennis van het Engels omdat er overal op de wereld
Franstalige gebieden zijn.
ja
ja
13
Profielvak in de
profielen:
Keuzevak:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
Wist je …
School Examen:
Centraal Examen:
Cultuur & Maatschappij (als keuzeprofielvak)
Economie & Maatschappij (als keuzeprofielvak)
Kan bij alle profielen in het Vrije Deel worden gekozen.
400 studielasturen
Mevr. A. Stefanowicz, Mevr. M. Wijnen, Dhr. W. Pulles
In Havo 4 komt qua grammatica weinig nieuws aan bod, de basis beheers je namelijk al aan
het einde van klas 3. Belangrijk is dat je praktisch met de taal aan de slag gaat en laat zien
wat je in het Duits kunt. Ook kennis van land en cultuur komt volop aan bod.
Tijdens KWT werk je via de studieplanner en staat er elke periode een andere vaardigheid
centraal. Er is veel materiaal, waarmee je kunt oefenen: filmpjes kijken, luisteropdrachten,
verschillende teksten lezen en schrijven.
In klas 4 ga je ook verder met literatuur. Je leest dan meerdere korte verhalen en
boekfragmenten.
1. dat je je met Duits op de arbeidsmarkt kunt onderscheiden. Weinig mensen
beheersen de Duitse taal in het bedrijfsleven nog goed.
2. dat Duitsland onze grootste handelspartner is.
3. dat Duitsland ons grootste buurland is.
4. dat meer dan 2000 Nederlandse bedrijven een dochteronderneming in Duitsland hebben.
5. dat Duits de grootste taal binnen de EU is. Meer dan 105 miljoen Europeanen
spreken Duits als moedertaal.
6. dat Duitsland een opkomend vakantieland is en dat Duitse toeristen het meest
in ons land uitgeven.
Redenen genoeg om Duits in je pakket te kiezen en ben je nog niet overtuigd,
kijk dan ook eens op: http://wp.digischool.nl/duits/waarom-duits-leren/
ja
ja
Duits Afdeling HAVO
14
Geschiedenis Afdeling HAVO
Cultuur en Maatschappij (verplicht)
Economie en Maatschappij (verplicht)
Natuur en Gezondheid
Natuur en Techniek
320 slu
Mevr. C. Schellinger, Mevr. M. van Kerkhoven, Dhr. T. Sas
In de vierde klas ga je aan de slag met de tien tijdvakken. Dit betekent dat we In
grote lijnen door de geschiedenis lopen. Door zelf te werken aan een
tijdvakdossier krijg je overzicht over de stof. Is dat alleen maar jaartallen
stampen? Nee hoor. Natuurlijk is het soms handig om te weten wanneer iets was,
zoals bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog, maar we proberen vooral de grote
ontwikkelingen te onderzoeken en een plek te geven. Geschiedenis leren, daar
heb je een leven lang plezier van want je snapt veel beter hoe de moderne wereld
in elkaar zit. Daarnaast gaan we met bronnen aan de slag waarmee ons nog
beter kunnen inleven in het verleden.
Naast de tien tijdvakken staat de parlementaire geschiedenis op het programma.
Ook diepen we in havo-4 nog een thema uit, bijvoorbeeld de oorlog in Vietnam.
In de vijfde klas gaan we op weg naar het examen. We werken dan met thema‟s.
We gaan ons verdiepen in de Republiek (1515-1648) Duitsland (1870-1945) en
de Koude Oorlog (1945-1991). Daarnaast oefenen we verder met de tijdvakken,
zodat je goed voorbereid het examen ingaat.
We wisselen in de lessen tussen uitleg, verhalen, afbeeldingen, teksten,
gesprekken voeren met elkaar, nu en dan een filmfragment , onderzoek naar
bronnen en nog meer. We proberen steeds uitdagend materiaal voor je te vinden,
waardoor geschiedenis gaat leven.
Het examen bestaat uit een schoolexamen, daarvoor telt je niet afgeronde
eindcijfer uit havo-4 mee. In havo-4 volgen nog enkele pta-toetsen. Daarnaast is
er een centraal schriftelijk examen.
Profielvak in de profielen:
Keuzevak:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
(verdeling van de
onderwerpen over de
leerjaren etc.)
Schoolexamen:
Centraal Examen:
15
Aardrijkskunde Afdeling HAVO
Profielvak in de profielen:
Keuzevak:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
Vak is belangrijk bij
volgende studies:
School Examen:
Centraal Examen:
Cultuur & Maatschappij (als keuzeprofielvak)
Economie & Maatschappij (als keuzeprofielvak)
(aanrader als “maatschappijdeel” bij beide maatschappijprofielen!)
Natuur & Gezondheid (als keuzeprofielvak)
Kan bij alle profielen in het Vrije Deel worden gekozen.
320 studielasturen
Dhr. H. Berentsen, Dhr. B. van Raak
De stof die bestudeerd is in de onderbouw, en met name in het derde leerjaar,
vormt een goede basis voor de bovenbouw.
Onderwerpen in de Tweede Fase:
Aarde Klimaatzones en landschappen (H4)
(fysisch) Het Middellandse zeegebied (H4)
Endogene en exogene processen (vulkanisme, aardbevingen
etc.) (H5)
Natuurrampen in de Verenigde Staten (H5)
Wereld Wereldbeeld (H4)
(sociaal) Grensgebied Mexico en de Verenigde Staten (H4)
Globalisering (H5))
Patronen van de landbouw in de EU (H5)
Gebieden Indonesië (H5)
Nederland Wateroverlast (H4)
Stedelijke gebieden (H4)
Leefomgeving Onderzoek in je eigen omgeving (H4)
Vaardigheden Atlas en kaarten
In ieder hoofdstuk zal de theorie toegepast worden op een of meerdere regio‟s of
zullen meerdere regio‟s met elkaar vergeleken worden en wordt er aan
examentraining gedaan.
In H5 worden de onderwerpen voor het CE die in H4 zijn bestudeerd, herhaald.
Aardrijkskunde is zeer aan te raden bij o.a. Toerisme, Algemene Economie,
Bestuurskunde, Politicologie, Europees/Internationaal Recht, International
Business, Marketing, Maatschappijleer, PABO, verkeer- en transportsector,
Journalistiek, Weg- en waterbouw, Milieukunde, Water- natuur- en
landschapsbeheer en natuurlijk Fysische Geografie (Meteorologie, Seismologie,
Hydrografie en bodemonderzoek) of Sociale Geografie (o.a. Ruimtelijke ordening
en Planologie, Stadsgeografie, Plattelandsgeografie, Demografie en Geografie
van de Derde Wereld), ,.
ja
ja
16
Economie Afdeling HAVO
Profielvak in de profielen:
Keuzevak:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
Vervolgopleidingen:
School Examen:
Centraal Examen:
Cultuur & Maatschappij (als keuzeprofielvak)
Economie & Maatschappij (verplicht)
Cultuur & Maatschappij
Natuur & Gezondheid
Natuur & Techniek
400 studielasturen
Dhr. R. Smeets, Dhr. R. Vek
Tijdens de lessen in H-4 en H-5 worden vanuit verschillende situaties de volgende
contextonderwerpen behandeld:
Situatie van waaruit de
onderwerpen worden
behandeld:
Te bestuderen onderwerpen:
Thuissituatie Economie en Welvaart, Sparen Beleggen en
Lenen, Risico en Verzekeren, Huren en Kopen,
Levensloop, Marktvraag.
Bedrijfsleven en Overheid Arbeidsverdeling, Eigen Bedrijf, Omzet Kosten
en Winst, Marktaanbod, Overheidsproductie.
Diverse Marktvormen Perfecte Markteconomie?, Overheidsingrijpen,
Economische Macht, Arbeidsmarkt.
Maatschappelijke
vraagstukken
Inkomen en Groei, Werk en Werkloosheid,
Inkomensverdeling, Inkomen en Koopkracht,
Europa en de Wereld.
Onderwerpen dus die dicht bij jezelf beginnen, en je uiteindelijk leren de
wereldeconomie tot op zekere hoogte te begrijpen.
Om dit succesvol te doen, heb je een goede rekenvaardigheid nodig (Wiskunde A
niveau is gewenst), maar ook moet je over een goede leesvaardigheid (begrijpend
lezen) beschikken, en
goed kunnen redeneren. (oorzaak – gevolg redeneringen opzetten.)
Met Economie in je pakket kun je vrijwel alle sociale, juridische en economische
studies op HBO-niveau aan
Een grafische rekenmachine is bij dit vak niet toegestaan!
ja
ja
17
Profielvak in de profielen:
Keuzevak:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
School Examen:
Centraal Examen:
Economie & Maatschappij (als keuzeprofielvak)
Kan bij alle profielen in het Vrije Deel worden gekozen.
(aanrader bij het profiel E&M)
320 uur
Dhr. H. Verbraak
Bijna iedereen zal in een bedrijf gaan werken, hierbij leer je hoe men in een bedrijf
denkt en handelt.
Onderwerpen:
- Berekenen van de winst
- Lezen van financiële overzichten
- Marketing
- Wel of niet investeren
- Hypotheken
- managers
- Aandelen/obligaties
- Nv/bv/vereniging/stichting
- Kostenberekeningen (wat kost dat!)
- Personeelsbeleid
- Renteberekeningen bij lenen en sparen
- Financiering
- Verschil tussen kosten en uitgaven
Een betere naam voor dit vak zou zijn Bedrijfseconomie.
Je moet heel vaak rekenen. Als je daarbij het niveau hebt van wiskunde t/m klas 3
dan is dat genoeg.
Wanneer kiezen:
- als je later richting economie wil, veel studies economie gaan over
bedrijfseconomie. Eigenlijk zou een ieder die E&M kiest dit vak moeten
doen (op sommige scholen is dit dan ook verplicht). Bij alle economische
studies heb je met vak een grote voorsprong op de andere studenten
- als je richting techniek gaat ook dan zul je in een bedrijf komen te
werken. Het is belangrijk hoe dat ze daar denken en doen.(NT-ers & NG-
ers scoren bijna altijd goed)
- Het is een doe-vak, dwz door het doen leer je het
Wanneer niet kiezen:
- je hebt een matige/slechte rekenvaardigheid
- als je met het overkijken van de leerstof denkt het vak te kunnen
beheersen
ja
ja
Management & Organisatie Afdeling HAVO
18
Profielvak in de profielen:
Keuzevak:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
School Examen:
Centraal Examen:
Economie & Maatschappij (als keuzeprofielvak)
Natuur & Gezondheid: (als keuzepofielvak)
Cultuur & Maatschappij
320 uur
Dhr. Nagtegaal, Dhr. Zouggari, Mevr. C. Wolters
Wiskunde A op de havo is bedoeld voor degenen, die een niet-technisch studie
gaan volgen op het HBO.
De wiskunde wordt in opgaven toegepast in voorbeelden uit de praktijk zoals
bijvoorbeeld economie.
Ook statistiek die bijvoorbeeld wordt gebruikt bij sociale studies komt aanbod.
In wiskunde A wordt veel gebruik gemaakt van de grafische rekenmachine om
moeilijke wiskunde problemen op te lossen.
Onderwerpen:
Statistiek
Wiskundige vaardigheden
Verandering
Algebra en tellen
Verbanden
ja
ja
Wiskunde A Afdeling HAVO
19
Profielvak in de profielen:
Keuzevak:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
School Examen:
Centraal Examen:
Economie & Maatschappij (als keuzeprofielvak)
Natuur & Gezondheid (als keuzeprofielvak)
Natuur & Techniek (verplicht)
--
360 studielasturen
Dhr. Nagtegaal, Dhr. Zouggari, Mevr. C. Wolters
Wiskunde B op de havo is bedoeld voor degenen, die een technisch studie gaan
volgen op het HBO; het is een vak dat meer ingaat op de exacte kant van studies
als : bouwkunde; werktuigbouw, civiele techniek, technische bestuurskunde,
technisch bedrijfskunde. Je gaat meer abstract om met getallen: er is
functieonderzoek ( tabellen, grafieken) modellenleer ( groeifuncties)
ruimtemeetkunde en vlakke meetkunde.
Je hebt wat met getallen en wilt wiskundige problemen oplossen. Je moet er
nogal wat tijd in steken: de oplossingen liggen niet voor de hand.
Veel minder dan wiskunde A wordt er gewerkt met de grafische rekenmachine;
de oplossingen worden veelal zelf bedacht; er wordt veel gewerkt met theorie, die
aanleiding geeft voor de oplossingen.
Onderwerpen:
Wiskundige vaardigheden
Functies, grafieken en vergelijkingen
Meetkundige berekeningen
Toegepaste analyse
ja
ja
Wiskunde B Afdeling HAVO
20
Profielvak in de profielen:
Keuzevak:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
(verdeling van de
onderwerpen over de
leerjaren, etc.)
Vak is belangrijk bij de
volgende studies:
School Examen:
Centraal Examen:
Natuur & Techniek (als keuzeprofielvak)
Natuur & Techniek (kan alleen naast wiskunde B worden gekozen)
320 studielasturen
Dhr. Nagtegaal, Dhr. Zouggari, Mevr. C. Wolters
Wiskundige vaardigheden
Statistiek en kansberekening
Ruimtemeetkunde
Wiskunde in technologie
Keuze onderwerpen
Wiskunde D is een belangrijk vak voor leerlingen die een technische of exacte
studie willen gaan doen. De wiskunde wordt in abstracte vorm aangeboden en
sluit aan op wat je bij wiskunde B hebt geleerd. Het is absoluut een pré als je
wiskunde D hebt gehad. Het is een modulair vak met veel wisselende
onderwerpen en zeker voor de liefhebber erg interessant!
ja
nee
Wiskunde D Afdeling HAVO
21
Natuurkunde Afdeling HAVO
Natuur & Gezondheid (als keuzeprofielvak)
Natuur & Techniek (verplicht)
Natuur & Gezondheid
400 studielasturen
Dhr. W. Voskuyl, Dhr. M. Leensen, Dhr. A. Hoefs
Natuurkunde in de Havo bovenbouw gaat over onderwerpen als bewegen,
krachten, geluid, elektriciteit en het gebruik van technieken in de medische
wereld, zoals bijvoorbeeld MRI onderzoek en Röntgenonderzoek.
Het is een deel algemene ontwikkeling en ook een voorbereiding voor beroepen,
in de techniek en beroepen die te maken hebben met onderzoek.
Omdat veel medische beroepen steeds meer technische apparatuur gebruiken,
wordt natuurkunde ook daar steeds belangrijker.
Alle ingenieursstudies
Je oefent analytisch denken en dit is belangrijk voor veel beroepen.
Bij natuurkunde werk je (net als bij de andere vakken) met een planner waarin per
week wordt aangegeven wat er moet worden gedaan.
gedaan. Elke periode voer je een experiment uit in het bètalab.
In de bovenbouw zal je dieper ingaan op de stof dan in de onderbouw.
Ook zal je geregeld berekeningen moeten maken.
Wiskunde B bevelen we sterk aan.
Bij bepaalde delen van de stof is het een voordeel als je ook informatica volgt.
Een vereiste is het niet.
Naast de toetsen zal je een aantal praktische opdrachten krijgen, waarbij je in
tweetallen een praktisch onderzoek gaat uitvoeren.
Bij deze opdrachten wordt een beroep gedaan op je vaardigheden.
Ja
Ja
Met een PTA regeling, begint in de 4e klas.
In het schoolexamen worden ook praktische toetsen gedaan.
Profielvak in de profielen:
Keuzevak:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
Vak is belangrijk bij:
Algemeen:
Schoolexamen:
Centraal Examen:
22
Profielvak in de profielen:
Keuzevak:
Totale studielast:
Informatie bij:
Onderwerpen:
Vakinhoud:
School Examen:
Centraal Examen:
Natuur & Gezondheid (verplicht)
Natuur & Techniek (verplicht)
Kan niet in het Vrije Deel worden gekozen.
320 studielasturen
Mevr. W. Bikker, Mevr. E. Heijmen, Dhr. T. Tausch, Mevr. I. Hermans
Verdeling over de leerjaren:
HAVO 4: Atoombouw / Bindingstypen / Rekenen aan reacties / Zouten /
Koolstofverbindingen / en Reacties
HAVO 5: Zuren en Basen / Redoxreacties / Polymeren / Biochemie / Chemie en
industrie
Scheikunde kom je steeds tegen in het dagelijks leven, ook al hebben maar
weinig mensen dit in de gaten. Onze spijsvertering bijvoorbeeld is pure chemie.
Het roesten van ijzer en dus ook het beschermen van ijzeren voorwerpen tegen
roest is scheikunde. De werking van batterijen is gebaseerd op chemische
reacties. De opwarming van de aarde, zure regen en bodemvervuiling hebben
allemaal een scheikundige basis, dus als je je bezighoudt met milieuproblemen, is
het belangrijk dat je iets (of veel) van scheikunde weet.
Scheikunde wordt gevraagd voor medische studies of in studies die met sport te
maken hebben. Natuurlijk is scheikunde ook vereist voor het laboratorium-
onderwijs of voor de opleiding tot forensisch onderzoeker. Ook voor opleidingen
die met voeding te maken hebben, is vaak scheikunde nodig.
Bij scheikunde werk je (net als bij de andere vakken) met een planner waarin per
week wordt aangegeven wat er moet worden gedaan. In klassikale lessen krijg je
uitleg, worden experimenten uitgevoerd en ligt de nadruk op samenwerkend
leren. In keuzewerktijd (KWT) werk je zelfstandig aan de stof, kun je vragen
stellen en je antwoorden nakijken. Daarnaast voer je in elke periode tijdens een
KWT-uur een experiment uit in het bètalab. In de bovenbouw zul je dieper ingaan
op de stof dan in de onderbouw. Ook zal er regelmatig gerekend worden,
bijvoorbeeld aan chemische reacties. De stof per toets neemt per leerjaar toe, en
vanaf de vijfde klas zullen enkele toetsen meetellen voor het schoolexamen.
Naast de toetsen zul je een aantal praktische opdrachten krijgen, waarbij je in
kleine groepen een praktisch onderzoek gaat uitvoeren. Bij deze opdrachten
wordt een beroep gedaan op je vaardigheden.
ja
ja
Scheikunde Afdeling HAVO
23
Biologie Afdeling HAVO
Profielvak in de profielen:
Keuzevak:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
School Examen:
Centraal Examen:
Natuur & Gezondheid (verplicht)
Natuur & Techniek (als keuzeprofielvak)
Cultuur & Maatschappij
Economie & Maatschappij
Natuur & Techniek
400 studielasturen
Dhr. BJ. Schobers
Cellen
Natuurwetenschappelijk onderzoek
Voeding
Ziektes en afweersysteem
Seksualiteit en voorplanting
Gedrag
Genetische modificatie
Werking van planten
Ecologie
Hart en bloedsomloop
Spijsverteringsstelsel
Lever en Nieren
Energiehuishouding van de mens
Ademhalingsstelsel
Zintuigen en zenuwstelsel
Erfelijkheid
Evolutie
Energiestromen
Milieu
Op de onderwerpen in de onderbouw wordt dieper ingegaan en er komen een
aantal onderwerpen bij. De nadruk ligt meer op het begrijpen van de stof en het
toepassen dan het letterlijk kunnen herhalen. Er is meer practicum dan in de
onderbouw.
ja
ja
24
Kunstvak [cultuurvak] Afdeling HAVO
Profielvak in de profielen:
Keuzevak:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
School Examen:
Centraal Examen:
Cultuur & Maatschappij (als keuzeprofielvak)
Kan bij alle profielen in het Vrije Deel worden gekozen.
Totale studielast: 320 slu
- 2 contacturen [blokuur praktijk],
- KWT-uren zijn: atelier [ATL] waar aan het proces en eindwerk wordt
gewerkt, KWT-KV waar de kunstgeschiedenis en
kunstbeschouwing wordt gegeven.
Mevr. J. Peters
Het schoolexamen is het praktijkwerk in Havo 5.
Het centraal schriftelijk examen bestaat uit
kunstgeschiedenis/kunstbeschouwing a.d.h.v.e. gegeven thema.
Kerndoelen
1. De leerlingen leren ideeën, ervaringen en gevoelens uitdrukken in beelden,
deze wat betreft vorm en inhoud te vergelijken met de kunstgeschiedenis. Hun
eigen proces te evalueren en reflecteren en daarover te communiceren.
2. De leerlingen leren beeldende aspecten zoals kleur, vorm, ruimte, structuur van
het materiaal en compositie toepassen in een werkstuk.
3. De leerlingen leren beeldende mogelijkheden van materialen onderzoeken en
toepassen in hun eigen werk en leren daarbij de benodigde gereedschappen
op een veilige manier gebruiken.
4. De leerlingen leren ontdekken en ervaren dat mensen iets willen meedelen en
overbrengen door gebruik te maken van beeldende producten.
ja
ja
25
Profielvak in de profielen:
Keuzevak:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
(verdeling van de
onderwerpen over de
leerjaren etc.)
(Vak is belangrijk bij
volgende studies:)
Schoolexamen:
Centraal Examen:
Natuur & Techniek (als profielkeuzevak)
Kan bij alle profielen in het Vrije Deel worden gekozen.
320 studielasturen
Dhr. P. Cools, Dhr. R. Moorlag
Leerjaar 4:
Informatiesystemen: wat zijn dit, hoe zitten ze in elkaar, hoe bouw je er zelf één.
Wat is informatie en hoe gaat een computer daarmee om.
Wat is een computernetwerk en hoe zit het precies in elkaar
Programmeren: wat is dit, hoe zet ik zelf een goed programma in elkaar. Dit wordt
gedaan aan de hand van o.a. robots, arduino of games.
Hoe zit een computer in elkaar.
Robotica en/of Arduino worden gebruikt voor het programmeer-onderwijs.
Leerjaar 5:
Databasegebruik: hoe sla je informatie op, hoe krijg je het er weer uit op een
manier zoals jij dat graag wilt hebben.
Hoe ontwerp ik een informatiesysteem.
Hoe werk ik in een projectorganisatie. Wat zijn de rollen en taakverdeling. Dit alles
komt praktisch terug bij het examenproject.
Het vak wordt zoveel mogelijk praktisch ingevuld en heeft de mogelijkheid om op
nieuwe ontwikkelingen in te spelen.
Het vak komt tegenwoordig bij elke soort studie terug omdat het gebruik van ICT
onontbeerlijk is. Dus je hebt een voorsprong bij je vervolgopleiding en levert
regelmatig vrijstelling op.
Ja. Het vak kent alleen een schoolexamen en dat is ook het eindexamencijfer.
nee
Informatica Afdeling HAVO
26
Cultuur & Maatschappij
Economie & Maatschappij
Natuur & Gezondheid
Natuur & Techniek
120 studielasturen
Mevr. K. Polman, Mevr. A. Volp
- rechtsstaat
- parlementaire democratie
- pluriforme samenleving
- verzorgingsstaat
3 lesuren per week gedurende een half jaar plus KWT. Het vak wordt afgerond in
havo 4 en het eindcijfer wordt gemiddeld met het cijfer voor het Profielwerkstuk.
Dat Combinatiecijfer gaat mee naar het eindexamen in havo 5.
Rechten en alle sociale richtingen.
ja
nee
Verplicht vak in het
gemeenschappelijk deel,
dus bij alle profielen:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
Vak is belangrijk bij
volgende studies:
Schoolexamen:
Centraal examen:
Maatschappijleer Afdeling HAVO
27
Levensbeschouwing Afdeling HAVO
Verplicht vak in het
gemeenschappelijk deel,
dus bij alle profielen:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
(verdeling van de
onderwerpen over de
leerjaren etc.)
(Vak is belangrijk bij
volgende studies:)
Schoolexamen:
Centraal Examen:
Levensbeschouwing is een verplicht vak in het vierde leerjaar van alle profielen
Cultuur & Maatschappij
Economie & Maatschappij
Natuur & Gezondheid
Natuur & Techniek
80 Studielasturen
Dhr. B. Hoogendijk en mevr. M. Smit
Ethische èn levensbeschouwelijke reflectie op diverse thema‟s uit de actualiteit.
Dit gaat vooraf aan een module basisbegrippen ethiek, waarin de beginselen van
de ethische theorie aan bod komen. Het vak wordt afgesloten met een persoonlijk
werkstuk waarin de eigen voorlopige ethische en levensbeschouwelijke identiteit
wordt vorm gegeven / onder woorden gebracht.
In leerjaar 5 zijn er mogelijkheden om workshops en keuzemodulen bij te wonen.
Ook wordt aangemoedigd om in het profielwerkstuk de ethische en
levensbeschouwelijke benadering te betrekken. Ondersteuning en begeleiding
hierin kan in overleg met je begeleider worden aangeboden.
journalistiek, psychologie, maatschappelijk werk, opleiding tot geestelijk
verzorger/pastoraal werker, lerarenopleiding docent , godsdienst/
levensbeschouwing, lerarenopleiding docent PO, verzorgende beroepen
Nee
Nee
28
Cultuur & Maatschappij
Economie & Maatschappij
Natuur & Gezondheid
Natuur & Techniek
120 studielasturen
Dhr. B. van de Veerdonk
De leerinhoud wordt aangeboden verdeeld over 4 domeinen:
Domein bewegen
Domein bewegen en regelen
Domein bewegen en gezondheid
Domein bewegen en samenleving
In H4 staat één blokuur per week op het programma.
In H5 staat één blokuur per week op het programma tot de kerstvakantie.
De eindbeoordeling in Havo-5 moet tenminste “voldoende” zijn, om te voldoen
aan de exameneisen.
Academie voor Lichamelijke Opvoeding.
nee
nee
Verplicht vak in het
gemeenschappelijk deel,
dus bij alle profielen:
Totale studielast:
Informatie bij:
Vakinhoud:
Vak is belangrijk bij
volgende studies:
Schoolexamen:
Centraal examen:
Lichamelijke Opvoeding Afdeling HAVO