Informatiebrochure havo 3

De Tweede Fase in de bovenbouw havo 2015/2016 informatie voor leerlingen en hun ouder(s)/verzorger(s)

HA

VO

-3

gms

Stempel

1

Inhoudsopgave

Inleiding 2

Opzet van de Tweede Fase Havo 2

De organisatie van het schooljaar 3

Het keuzeproces Havo 3

Het kiezen van extra vakken 4

De zak-slaagregeling 4

Voorwaarden bij doorstroming van havo-5 naar atheneum 5

Profielkeuzeformulier 2e fase Havo 6

Toelichting per vak:

Nederlands 10

Engels 11

Frans 12

Duits 13

Geschiedenis 14

Aardrijkskunde 15

Economie 16

Management & organisatie 17

Wiskunde A 18

Wiskunde B 19

Wiskunde D 20

Natuurkunde 21

Scheikunde 22

Biologie 23

Kunstvak 24

Informatica 25

Maatschappijleer 26

Levensbeschouwing 27

Lichamelijke opvoeding 28

2

Inleiding

Geachte ouder(s), beste leerlingen,

De overgang van havo-3 naar havo-4 is een andere dan bijvoorbeeld van brugklas-2 naar havo-3. Het betekent een

start in de bovenbouw en in de Tweede Fase. Wat de Tweede Fase betekent, welke dingen anders zijn dan in de

vorige jaren, proberen we in dit boekje duidelijk te maken. Zo komen er een paar nieuwe brede vakken bij en komt er

nog meer nadruk te liggen op het verwerven van vaardigheden, zoals zelfstandig leren, samenwerken enz.

Opzet van de Tweede Fase Havo

Belangrijke kenmerken in de opzet van de Tweede Fase zijn:

Leerlingen volgen een gemeenschappelijk deel, een profieldeel, een keuzevak en ondernemen activiteiten in

het vrije deel.

Leerlingen voeren meer dan voorheen zelfstandig opdrachten uit: daaronder vallen praktische opdrachten,

die becijferd worden en handelingsdelen, waaraan naar behoren deelgenomen moet worden. Voor

maatschappijleer zou bijvoorbeeld een handelingsdeel kunnen zijn: het bezoek aan een rechtbank.

Het schoolexamen van de leerlingen start voor een aantal vakken al aan het begin van het vierde leerjaar. Er

zijn vakken die alleen een schoolexamen kennen. Er is voor zo‟n vak geen centraal schriftelijk eindexamen:

het eindcijfer van zo‟n vak is gebaseerd op de toetsen en praktische opdrachten die voor het vak worden

afgelegd.

Enkele vakken worden al afgesloten in het vierde leerjaar. De schoolexamencijfers komen aan het einde van

havo 5 op de cijferlijst en tellen daar mee in de zak/slaagregeling.

Voor andere vakken is er zowel een schoolexamen als een centraal eindexamen aan het eind van het vijfde

leerjaar. De cijfers van het schoolexamen en het centraal examen worden dan gemiddeld om het eindcijfer

van dat vak vast te stellen.

Alle leerlingen beginnen in de vierde klas met een profielwerkstuk. Onder begeleiding van een

werkstukbegeleider wordt in een groep zelfstandig onderzoek verricht en verslag gedaan over een thema van

tenminste één vak uit het totale pakket. Het profielwerkstuk wordt in periode 3 van het eindexamenjaar

afgerond.

Aan het begin van elk schooljaar ontvangen de leerlingen een Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA).

Daarin staat beschreven welke toetsen en opdrachten dat schooljaar gemaakt worden. Samen vormen zij het

examendossier. Het is belangrijk dat toetsen en verslagen bewaard worden. In het PTA staat ook

beschreven, hoe leerlingen toetsen kunnen herkansen.

Leerlingen die niet aan de vereiste studielast komen, kiezen een extra vak of volgen één of meer

keuzemodule(s).

De omvang van vakken is niet gelijk. Voor elk vak is de omvang uitgedrukt in een aantal studielasturen.

Lessen, huiswerk, opdrachten maken, het voorbereiden van toetsen, het volgen van excursies e.d. vallen

allemaal onder die studielast voor de Tweede Fase.

De cijfers voor een aantal „kleine‟ vakken worden op de diploma cijferlijst samengevoegd tot één

combinatiecijfer. Het gaat hier om: maatschappijleer en het profielwerkstuk.

3

De organisatie van het schooljaar

Net als in de onderbouw is het schooljaar opgedeeld in 5 periodes van ongeveer 6 of 7 weken. Elke periode wordt

afgesloten met een zogenaamde schakelweek. In die week worden toetsen afgenomen en vinden ook andere

activiteiten plaats, zoals excursies, praktische opdrachten of projecten.

Keuzewerktijd (KWT)

Op het ds. Pierson College werken we met het systeem van keuzewerktijd. Met dit systeem willen we de onderstaande

doelen realiseren:

meer keuzemogelijkheden voor leerlingen;

meer gelegenheid om onderwijstijd efficiënt te gebruiken;

meer gelegenheid voor docenten om leerlingen extra hulp te geven of gericht te oefenen, als dat nodig is;

een, voor de leerlingen, compacter rooster met minder tussenuren en veel minder 7e en 8e uren.

Hoe werkt KWT?

Elke week is er, afhankelijk van het gekozen profiel, een programma van ongeveer 30 lesuren. Van die lesuren bestaat

ongeveer 2/3 deel uit gewone lesuren. De resterende uren worden door de leerling gevuld met keuzewerktijd (KWT).

Keuzewerktijdlessen zijn lessen, waarvoor leerlingen intekenen en waarin zij onder begeleiding van een vakdocent

werken aan de taken, die zij volgens de studieplanner voor dat vak moeten uitvoeren. De studieplanner, waarin voor

alle vakken weektaken staan, helpt om het schoolwerk te plannen. Soms is de instructie kort, soms zijn de

studeeraanwijzingen uitgebreider. Er kan in de planner staan, wat leerlingen moeten doen in klassikale lessen en wat

daarbuiten (KWT en huiswerk).

Omdat elk vak voor ongeveer 3 uur per week op het rooster staat, zijn er voor dat vak 2 gewone contactlessen en 1

uur keuzewerktijd. Een leerling mag zelf de momenten van keuzewerktijd kiezen en ook welk vak hij/zij in de

keuzewerktijd invult. Voor 2 uren mag ingetekend worden in het OLC, de stilteruimte of de studio‟s. De overige uren

worden bij een vak ingevuld. Iedere donderdagmiddag tot 13.00 uur hebben leerlingen de mogelijkheid hun KWT-

rooster voor de volgende week in te vullen. Dat gebeurt met het computerprogramma CUP: de Contact Uren Planner.

Dit kan op alle computers met een internetverbinding, dus ook op de computer thuis. CUP biedt ook docenten en

mentoren inzicht in het „KWT-gedrag‟ van hun leerlingen. Maken leerlingen bijvoorbeeld eenzijdige of onlogische

keuzes, dan worden zij hierop aangesproken.

Het keuzeproces havo

In het derde leerjaar kiezen de leerlingen een profiel voor de Tweede Fase. De mentor verzorgt daarvoor (in

samenwerking met de decaan) gedurende de eerste 3 periodes van het jaar keuzebegeleidingslessen. Hierin doen

leerlingen onderzoek naar eigen capaciteiten, interesses, studiehouding en studievaardigheden. Het programma dat

de leerlingen hier doorlopen kan ook thuis door de ouders worden gevolgd en begeleid, door inzage in het gebruikte

schriftelijke materiaal, en via internet (www.dspierson.dedecaan.net). In januari wordt voor de leerlingen een

informatiebijeenkomst georganiseerd, waarin algemene informatie wordt verstrekt over (hoofd)studierichtingen in

relatie tot de profielkeuze.

In het algemeen geeft dit (samen met de door de vakdocenten uitgebrachte adviezen) voor de leerlingen voldoende

houvast voor een goede keuze voor de Tweede Fase. In geval van twijfel of onduidelijkheid is het raadzaam met de

decaan contact op te nemen. De leerlingen maken begin april m.b.v. een computerprogramma hun PROFIELKEUZE

bekend. Een uitdraai hiervan wordt door een ouder/verzorger voor akkoord ondertekend. Een voorbeeldformulier

bevindt zich achter in deze gids.

http://www.dspierson.dedecaan.net/

4

In de leerjaren 4 en 5 zullen de leerlingen d.m.v. door de decaan en mentor begeleide activiteiten een keuze voor

vervolgstudie maken. Naast het werken met een beroeps/studiekeuzeprogramma spelen het bezoeken van en

deelnemen aan Open Dagen, Meeloopdagen, Proef studeren, Snuffelstages e.d. , samen met de gesprekken met

mentor, ouders en de decaan, een belangrijke rol. Het is daarbij de bedoeling dat de leerling zelf ook initiatief neemt

en richting geeft om die activiteiten te plannen, die voor hem of haar van belang zijn bij het komen tot een

weloverwogen studiekeuze. De decaan voor havo-3, 4 en 5 is: mevrouw N. van Lith (email [email protected]).

Het kiezen van extra vakken

Leerlingen kunnen in havo-4 kiezen voor het volgen van een extra vak. Hierbij kan worden gekozen uit die vakken die

bij het gekozen profiel worden aangeboden in het Vrije Deel. Het is tevens toegestaan om 2 verschillende soorten

wiskunde te volgen, waarbij de keuze voor het 2e wiskundevak wettelijk alleen als extra vak is toegestaan.

Een extra vak leidt uiteraard tot een grotere studielast. Hoewel leerlingen die een extra vak kiezen, uitstijgend boven

de normstudielast, 1 of 2 KWT-uren minder hoeven in te vullen, betekent dit toch een werkdrukverhoging. De keuze

voor een extra vak moet dan ook goed worden overwogen. Het kiezen van een extra vak is geen garantie dat dit vak

ook daadwerkelijk kan worden gevolgd. Het is o.a. afhankelijk van de omvang van de groepen, en de samenstelling

van het lesrooster, of een gekozen extra vak kan worden toegewezen. Als er voor een extra vak gekozen is, kan daar

bij uitzondering in het 4e of 5

e leerjaar mee gestopt worden, en alleen als dit door de afdelingsleider wordt

goedgekeurd.

De zak-slaagregeling

Met ingang van het schooljaar 2015 / 2016 geldt de volgende zak/slaagregeling:

Een examenkandidaat is geslaagd als:

Alle eindcijfers 6 of hoger zijn, of

er is 1x 5 behaald en voor de overige vakken een 6 of hoger, of

er is 1x4, òf 2x5, òf 1x5 èn 1x4 behaald en voor de overige vakken een 6 of hoger, waarbij geldt dat het

gemiddelde van alle vakken tenminste 6,0 is.

Tevens moet de kandidaat hebben voldaan aan elk van de onderstaande voorwaarden:

- het gemiddelde van alle resultaten behaald tijdens het centraal examen (CE) tenminste een

voldoende is (onafgerond 5,5), en

- er is maximaal één 5 behaald voor de vakken Nederlands, Engels en Wiskunde

- over de status van wel/niet meetellen van de rekentoets de komende schooljaren, moet door de

politiek nog een beslissing worden genomen. Voor de leerlingen die examen doen in 2016 telt de

rekentoets niet mee. De uitslag van de toets wordt wel vermeld op de diploma cijferlijst.

- CKV en LO zijn beoordeeld als „voldoende” of „goed‟ , en

- de cijfers die deel uitmaken van het combinatiecijfer (maatschappijleer en het profielwerkstuk)

zijn niet lager dan een 4.

Iedere leerling mag in het Tweede Tijdvak één vak van het Centraal Examen herkansen; waarbij het hoogst behaalde

CE-cijfer wordt meegenomen bij de vaststelling zakken/slagen.

mailto:[email protected]

5

Voorwaarden bij doorstroming van havo-5 naar atheneum

Elk schooljaar geeft een aantal leerlingen uit havo-5 te kennen, dat ze het volgende studiejaar willen doorstromen

naar atheneum-5.

De mogelijkheid om na het behalen van het havo-5 diploma in te stromen in atheneum-5 is aanwezig. De profielen van

havo en atheneum zijn identiek. Ook de opzet van de vrije ruimte vertoont veel overlap.

Leerlingen die al een havodiploma hebben, worden in het atheneum vrijgesteld van een aantal vakken namelijk: CKV

en maatschappijleer.

Er zijn enkele voorwaarden waaraan een leerling moet voldoen, om in aanmerking te komen om in te stromen in

atheneum 5:

1. De leerling moet het vak Frans of Duits hebben gevolgd. In atheneum-5 is een tweede moderne vreemde taal

verplicht.

NB: leerlingen met een ernstig taalprobleem kunnen bij de schoolleiding eventueel een verzoek tot ontheffing

indienen. Na goedkeuring hiervan wordt een keuze gemaakt voor een vervangend vak met eenzelfde studielast

als Frans of Duits.

2. De leerling moet het vak wiskunde gevolgd hebben.

3. Het diploma moet zijn behaald met minimaal een gemiddelde van 6,8 over de onafgeronde eindcijfers van alle

vakken waarin centraal examen wordt gedaan, bij het 2e rapport. Dit cijfer moet ook minimaal gehaald worden op

het eindexamen.

4. Positief en onderbouwd atheneum-advies van de lesgevende docenten.

5. Maximaal één 5,0 voor de kernvakken Nederlands, Engels en Wiskunde.

6. Een schriftelijk onderbouwde motivatie. Naar aanleiding van deze brief is een gesprek mogelijk.

7. Positief oordeel van de aannamecommissie

Adviezen vakdocenten Gemiddelde cijfers SE1/SE2

Aanname Bespreking Afwijzing

Overwegend + 6.8 of hoger X* Aanname

Overwegend +/- of - X

Overwegend + 6.5 – 6.8 X

Overwegend +/- of -

X

* Wanneer in het vakkenpakket voor Ath. nieuwe vakken worden gekozen, geldt: voor deze categorie : bespreking

De procedure

Na aanmelding eind januari/begin februari zal door de decaan bij de vakdocenten informatie worden ingewonnen. In

maart zal dan de aannamecommissie bijeen komen, om over toelating te beslissen. De aannamecommissie bestaat

uit 1 directielid, 1 decaan en de afdelingsleiders van H4/5 en A4/5/6. De beslissing omtrent aanname wordt in maart

schriftelijk aan u medegedeeld.

NB: voor het vak wiskunde is het noodzakelijk dat leerlingen die instromen in atheneum-5 een aansluitingsprogramma

volgen. Dit programma, in de vorm van zelfstudie, vindt plaats na afloop van het eindexamen in mei of juni, onder

begeleiding van een docent wiskunde.

Toe te voegen vak in de (geheel) vrije ruimte

Een instromende havo-er moet in atheneum-5 één examenvak toevoegen. Hierbij kan worden gekozen uit 3

mogelijkheden: aardrijkskunde, management & organisatie of informatica. Dit kan omdat deze vakken vanaf

atheneum-5 worden aangeboden (als je één of meer van deze vakken al had, moet je automatisch kiezen uit datgene

wat overblijft).

6

Profielkeuzeformulier 2e Fase HAVO

Het onderwijsprogramma in de Tweede Fase havo bestaat uit de volgende onderdelen:

A een gemeenschappelijk deel (5 verplichte vakken én studievaardigheden voor iedereen)

B een profieldeel en een vrije keuzedeel (4 profielvakken én (minimaal) 1 keuzevak)

C overige activiteiten (verplichte onderwijsactiviteiten voor iedereen)

Het onderwijsprogramma moet tenminste 3200 studielasturen (SLU) bevatten, gespreid over havo 4 en havo 5.

Kies bij B het gewenste profiel.

Kies dan in totaal vier profielvakken (zie de vakken 6 t/m 9) en noteer hierbij de SLU.

LET OP: per profiel is een aantal profielvakken verplicht. De SLU is dan reeds ingevuld!

Vervolgens kies je één vak in het vrije deel (zie de vakken bij 10e vak) en, als je dat wil, nog een extra vak (zie 11

e

vak). LET OP: het vak dat je in het vrije deel kiest mag niet eerder gekozen zijn bij de 4 profielvakken.

Bij een te klein aantal aanmeldingen voor een vak dat niet verplicht tot één van de vier profielen hoort kan de

school besluiten het vak niet aan te bieden. Indien het betreffende vak in de vrije ruimte is gekozen dient een

ander vak gekozen te worden.

Tel alle SLU op en noteer deze bij SLU B

A Het gemeenschappelijk deel

VAK SLU

1 Nederlands 400

2 Engels 360

3 Maatschappijleer 120

4 Lichamelijke Opvoeding 120

5 Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV) 120

- Studievaardigheden (zelfstudie, herhaling, verdieping) 160

SLU 1 t/m 5 plus studievaardigheden 1280

SLU A 1280

B profiel Cultuur & Maatschappij (CM)

4 profielvakken Vrije deel

10e vak

Extra

11e

vak

6. 2e MVT

(Frans of Duits)

Frans 400 Frans 400

Duits 400 Duits 400

7. Geschiedenis Geschiedenis 320 320 Aardrijkskunde 320

8. Kunstvak of

3e MVT

(Frans* of Duits*)

Kunstvak 320 Economie 400

Frans* 400 M&O 320

Duits* 400 Biologie 400

9. Aardrijkskunde of

Economie

Aardrijkskunde 320 Informatica 320

Economie 400 Kunstvak 320

Wiskunde-A 320

SLU 6 t/m 9 SLU 10

(+evt. 11)

*mits niet al gekozen is bij vak 6

SLU B (CM) (6 t/m 9 + 10 + mogelijk 11)

7

B profiel Economie & Maatschappij (EM)


10e vak

Extra

11e

vak

6. Economie Economie 400 400 Frans 400

7. Geschiedenis Geschiedenis 320 320 Duits 400

8. wiskunde-A of

wiskunde B

Wiskunde-A 320 Aardrijkskunde 320

Wiskunde-B 360 M&O 320

9. 2e MVT

(Frans of Duits) of

Aardrijkskunde of

M&O

Frans 400 Biologie 400

Duits 400 Informatica 320

Aardrijkskunde 320 Kunstvak 320

M&O 320

SLU 6 t/m 9 SLU 10

(+evt. 11)

SLU B (EM) (6 t/m 9 + 10 + mogelijk 11)

B profiel Natuur & Gezondheid (NG)


10e vak

extra

11e

vak

6. Biologie Biologie 400 400 Frans 400

7. Scheikunde Scheikunde 320 320 Duits 400

8. Wiskunde-A of

Wiskunde B

Wiskunde-A 320 Aardrijkskunde 320

Wiskunde-B 360 Geschiedenis 320

9. Aardrijkskunde of

Natuurkunde*

Aardrijkskunde 320 Economie 400

Natuurkunde 400 M&O 320

Informatica 320

Natuurkunde* 400

Kunstvak 320

SLU 6 t/m 9 SLU 10

(+evt. 11)

* bij Natuurkunde wordt aanbevolen ook Wiskunde-B te kiezen

SLU B (NG) (6 t/m 9 + 10 + mogelijk 11)

8

B profiel Natuur & Techniek (NT)


10e vak

extra

11e

vak

6. Natuurkunde Natuurkunde 400 400 Frans 400

7. Scheikunde Scheikunde 320 320 Duits 400

8. Wiskunde B Wiskunde-B 360 360 Aardrijkskunde 320

9. Biologie, Informatica

of Wiskunde-D

Biologie 400 Geschiedenis 320

Informatica 320 Economie 400

Wiskunde-D 320 M&O 320

Biologie 400

Informatica 320

Wiskunde-D 320

Kunstvak 320

SLU 6 t/m 9 SLU 10

(+evt. 11)

SLU B (NG) (6 t/m 9 + 10 + mogelijk 11)

C De 3 andere activiteiten

Activiteit SLU

1 Profielwerkstuk 80

2 Levensbeschouwing 60

3 Loopbaanoriëntatie / oriëntatie op studie en beroep 60

Totaal andere activiteiten 200

SLU C 200

Tel nu op: SLU A + B + C

SLU A 1280

SLU B

SLU C 200

Subtotaal SLU A + B + C

9

D De Keuzemodules

Als het SUBTOTAAL SLU < 3200 uren is, dan is het volgen van één of meer keuzemodule(s) verplicht, tenzij je

alsnog besluit een extra keuzevak te kiezen. Heb je voldoende SLU, dan mag je ook vrijwillig een keuzemodule

kiezen. De onderstaande modules worden zo mogelijk aangeboden (meer informatie over de inhoud van de

modules wordt t.z.t verstrekt):

Module SLU

(Cambridge) Engels 80

Filosofie 20

Forensisch Onderzoek 20

Mediatrain 40

Journalistiek (Schoolkrant) 30

De Grote Oorlog 1914 - 1918 30

Computernetwerken (CISCO) 80

Medezeggenschap 30

Resonansgroep 10

Uitwisseling Lleida 40

Beleggingspel 20

Nederlands Recht 30

Goethe 50

Aansluitingsmodule, lezingen, digitaal proefstuderen 20

E Berekening totale studielast

SLU A 1280

SLU B

SLU C 200

(SLU D)

Totaal SLU A + B + C (+ D)

10

Nederlands Afdeling HAVO

Verplicht vak in het

gemeenschappelijk deel,

dus bij alle profielen:

Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

Vak is belangrijk voor de

volgende studies

Schoolexamen:

Centraal Examen:

Cultuur & Maatschappij

Economie & Maatschappij

Natuur & Gezondheid

Natuur & Techniek

400 studielasturen

Mevr. H. Stinstra

In de Tweede Fase bouw je voort op de onderdelen uit de onderbouw: lezen,

schrijven, luisteren en spreken.

Lezen: tekst verklaren en samenvatten zijn eindexamen-onderdelen en komen

geregeld aan bod.

Schrijven: aan de orde komen verschillende tekstsoorten. Je leert een betoog, en

beschouwing schrijven. En natuurlijk moet dat in goed en correct gespeld

Nederlands.

Spellings- en stijloefeningen staan regelmatig op de agenda.

Luisteren/spreken: je leert discussiëren.

Ook vinden er leeskringgesprekken plaats over een gelezen boek.

Naast deze taalvaardigheidsonderdelen staat literatuur op het programma.

In Havo 4 en 5 moet je een aantal boeken lezen. Daarover maak je verslagen of

recensies, individueel of in groepsverband.

Nederlands is van belang voor alle studies. Je moet je taal beheersen om goed te

kunnen begrijpen, wat je leest.

Daarnaast moet je helder kunnen verwoorden wat je denkt.

Meestal is Nederlands ook een vak in de vervolgopleiding. Het heet dan

Communicatie of Algemene vaardigheden.

ja

ja

11




Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

(verdeling van de

onderwerpen over de

leerjaren etc.)

Schoolexamen:

Centraal Examen:



Natuur & Gezondheid

Natuur & Techniek

360 uur

Mevr. M. Arends, Mevr. B. Tebrunsvelt, Mevr. D. Wobben, Mevr. M. Wouters

Na het 3e leerjaar is er veel aandacht voor de 4 vaardigheden, luisteren, spreken,

schrijven en lezen.

In jaar 4 wordt doorgegaan met de Engelstalige methode English In Mind die deze

4 vaardigheden ruimschoots aan bod laat komen.

Buiten de aandacht voor de vaardigheden blijft er een behoorlijk focus op het

verdiepen en verfijnen van de al aangeleerde grammatica en er blijft tevens een

focus bestaan op het uitbreiden van de vocabulaire.

In Havo 4 is er een beperkte aandacht voor literatuur en literatuurgeschiedenis. In

het kader hiervan worden twee boeken gelezen.

In H5 worden de 4 vaardigheden getoetst. Spreken in een School Examen die de

“bookclub” heet waarin leerlingen naar aanleiding van een aantal gelezen titels

een discussie voeren. De schrijfvaardigheid wordt getoetst in een SE waarin de

leerlingen een formele brief moeten schrijven. En de luistervaardigheid wordt

verzorgd door de Cito Kijk- en Luistervaardigheidstoets.

De leesvaardigheid wordt getoetst in het Centraal Examen.

Spreken, Luisteren en Schrijven

Leesvaardigheid

Engels Afdeling HAVO

12

Frans Afdeling HAVO

Profielvak in de profielen:

Keuzevak:

Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

Vak is belangrijk bij

volgende studies:

Schoolexamen:

Centraal Examen:

Cultuur & Maatschappij (als keuzeprofielvak)

Economie & Maatschappij (als keuzeprofielvak)

Kan bij alle profielen in het Vrije Deel worden gekozen.

400 studielasturen

Dhr. L. den Otter, Mevr. G. Pruvot

De overgang tussen Havo 3 en Havo 4 is niet zo groot. Je hebt geen apart

oefenboek meer. Het „boek‟ is opgesplitst in dunne katernen waar alles in staat.

Ook heb je nog een opzoekgrammatica: Références. Er zijn i-clips en luisteren

kijkmateriaal. In de eerste drie jaar heb je bijna alle grammatica gehad. Je krijgt

naast herhaling van oude grammaticale onderwerpen ook enkele nieuwe

onderwerpen aangeboden.

Veel oude kennis wordt herhaald en je wordt steeds beter in het beheersen van

de taal. Je bouwt verder aan je tekstbegrip, aan luisteren kijkvaardigheid, je

spreekvaardigheid en je schrijfvaardigheid.

Tijdens KWT werk je in de Talenstudio. Daar is veel materiaal waar je mee moet

oefenen: filmpjes kijken, luisteropdrachten, webquests e.d. In de studieplanners

wordt daarnaar verwezen.

In klas 4 begint deze taalverwerving en in de 5de

gaat dat gewoon door.

In de 4de

klas beginnen we ook met literatuur. Je verdiept je dan in een literair

onderwerp: dat kan zijn een roman of de verfilming daarvan, chansons,

stripverhalen, poëzie. De literatuuropdracht in klas 4 telt al mee voor je

examendossier. In klas 5 volgen dan nog 2 soortgelijke opdrachten.

Zie: www.franszelfsprekend.nl; in de 3e krijg je hier al in de les voorlichting over.

Hoe meer talen je beheerst, hoe beter. Frans is belangrijk in de sectoren:

toerisme, horeca, de reiswereld, de economie, kunst en cultuur, geschiedenis en

filosofie, ontwikkelingswerk in de 3e wereld, de Europese Unie. Frans is een

welkome aanvulling op je kennis van het Engels omdat er overal op de wereld

Franstalige gebieden zijn.

ja

ja

http://www.franszelfsprekend.nl/

13

Profielvak in de

profielen:

Keuzevak:

Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

Wist je …

School Examen:

Centraal Examen:




400 studielasturen

Mevr. A. Stefanowicz, Mevr. M. Wijnen, Dhr. W. Pulles

In Havo 4 komt qua grammatica weinig nieuws aan bod, de basis beheers je namelijk al aan

het einde van klas 3. Belangrijk is dat je praktisch met de taal aan de slag gaat en laat zien

wat je in het Duits kunt. Ook kennis van land en cultuur komt volop aan bod.

Tijdens KWT werk je via de studieplanner en staat er elke periode een andere vaardigheid

centraal. Er is veel materiaal, waarmee je kunt oefenen: filmpjes kijken, luisteropdrachten,

verschillende teksten lezen en schrijven.

In klas 4 ga je ook verder met literatuur. Je leest dan meerdere korte verhalen en

boekfragmenten.

1. dat je je met Duits op de arbeidsmarkt kunt onderscheiden. Weinig mensen

beheersen de Duitse taal in het bedrijfsleven nog goed.

2. dat Duitsland onze grootste handelspartner is.

3. dat Duitsland ons grootste buurland is.

4. dat meer dan 2000 Nederlandse bedrijven een dochteronderneming in Duitsland hebben.

5. dat Duits de grootste taal binnen de EU is. Meer dan 105 miljoen Europeanen

spreken Duits als moedertaal.

6. dat Duitsland een opkomend vakantieland is en dat Duitse toeristen het meest

in ons land uitgeven.

Redenen genoeg om Duits in je pakket te kiezen en ben je nog niet overtuigd,

kijk dan ook eens op: http://wp.digischool.nl/duits/waarom-duits-leren/

ja

ja

Duits Afdeling HAVO

http://wp.digischool.nl/duits/waarom-duits-leren/

14

Geschiedenis Afdeling HAVO

Cultuur en Maatschappij (verplicht)

Economie en Maatschappij (verplicht)

Natuur en Gezondheid

Natuur en Techniek

320 slu

Mevr. C. Schellinger, Mevr. M. van Kerkhoven, Dhr. T. Sas

In de vierde klas ga je aan de slag met de tien tijdvakken. Dit betekent dat we In

grote lijnen door de geschiedenis lopen. Door zelf te werken aan een

tijdvakdossier krijg je overzicht over de stof. Is dat alleen maar jaartallen

stampen? Nee hoor. Natuurlijk is het soms handig om te weten wanneer iets was,

zoals bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog, maar we proberen vooral de grote

ontwikkelingen te onderzoeken en een plek te geven. Geschiedenis leren, daar

heb je een leven lang plezier van want je snapt veel beter hoe de moderne wereld

in elkaar zit. Daarnaast gaan we met bronnen aan de slag waarmee ons nog

beter kunnen inleven in het verleden.

Naast de tien tijdvakken staat de parlementaire geschiedenis op het programma.

Ook diepen we in havo-4 nog een thema uit, bijvoorbeeld de oorlog in Vietnam.

In de vijfde klas gaan we op weg naar het examen. We werken dan met thema‟s.

We gaan ons verdiepen in de Republiek (1515-1648) Duitsland (1870-1945) en

de Koude Oorlog (1945-1991). Daarnaast oefenen we verder met de tijdvakken,

zodat je goed voorbereid het examen ingaat.

We wisselen in de lessen tussen uitleg, verhalen, afbeeldingen, teksten,

gesprekken voeren met elkaar, nu en dan een filmfragment , onderzoek naar

bronnen en nog meer. We proberen steeds uitdagend materiaal voor je te vinden,

waardoor geschiedenis gaat leven.

Het examen bestaat uit een schoolexamen, daarvoor telt je niet afgeronde

eindcijfer uit havo-4 mee. In havo-4 volgen nog enkele pta-toetsen. Daarnaast is

er een centraal schriftelijk examen.


Keuzevak:

Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

(verdeling van de

onderwerpen over de

leerjaren etc.)

Schoolexamen:

Centraal Examen:

15

Aardrijkskunde Afdeling HAVO


Keuzevak:

Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:


volgende studies:

School Examen:

Centraal Examen:



(aanrader als “maatschappijdeel” bij beide maatschappijprofielen!)

Natuur & Gezondheid (als keuzeprofielvak)


320 studielasturen

Dhr. H. Berentsen, Dhr. B. van Raak

De stof die bestudeerd is in de onderbouw, en met name in het derde leerjaar,

vormt een goede basis voor de bovenbouw.

Onderwerpen in de Tweede Fase:

Aarde Klimaatzones en landschappen (H4)

(fysisch) Het Middellandse zeegebied (H4)

Endogene en exogene processen (vulkanisme, aardbevingen

etc.) (H5)

Natuurrampen in de Verenigde Staten (H5)

Wereld Wereldbeeld (H4)

(sociaal) Grensgebied Mexico en de Verenigde Staten (H4)

Globalisering (H5))

Patronen van de landbouw in de EU (H5)

Gebieden Indonesië (H5)

Nederland Wateroverlast (H4)

Stedelijke gebieden (H4)

Leefomgeving Onderzoek in je eigen omgeving (H4)

Vaardigheden Atlas en kaarten

In ieder hoofdstuk zal de theorie toegepast worden op een of meerdere regio‟s of

zullen meerdere regio‟s met elkaar vergeleken worden en wordt er aan

examentraining gedaan.

In H5 worden de onderwerpen voor het CE die in H4 zijn bestudeerd, herhaald.

Aardrijkskunde is zeer aan te raden bij o.a. Toerisme, Algemene Economie,

Bestuurskunde, Politicologie, Europees/Internationaal Recht, International

Business, Marketing, Maatschappijleer, PABO, verkeer- en transportsector,

Journalistiek, Weg- en waterbouw, Milieukunde, Water- natuur- en

landschapsbeheer en natuurlijk Fysische Geografie (Meteorologie, Seismologie,

Hydrografie en bodemonderzoek) of Sociale Geografie (o.a. Ruimtelijke ordening

en Planologie, Stadsgeografie, Plattelandsgeografie, Demografie en Geografie

van de Derde Wereld), ,.

ja

ja

16

Economie Afdeling HAVO


Keuzevak:

Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

Vervolgopleidingen:

School Examen:

Centraal Examen:


Economie & Maatschappij (verplicht)


Natuur & Gezondheid

Natuur & Techniek

400 studielasturen

Dhr. R. Smeets, Dhr. R. Vek

Tijdens de lessen in H-4 en H-5 worden vanuit verschillende situaties de volgende

contextonderwerpen behandeld:

Situatie van waaruit de

onderwerpen worden

behandeld:

Te bestuderen onderwerpen:

Thuissituatie Economie en Welvaart, Sparen Beleggen en

Lenen, Risico en Verzekeren, Huren en Kopen,

Levensloop, Marktvraag.

Bedrijfsleven en Overheid Arbeidsverdeling, Eigen Bedrijf, Omzet Kosten

en Winst, Marktaanbod, Overheidsproductie.

Diverse Marktvormen Perfecte Markteconomie?, Overheidsingrijpen,

Economische Macht, Arbeidsmarkt.

Maatschappelijke

vraagstukken

Inkomen en Groei, Werk en Werkloosheid,

Inkomensverdeling, Inkomen en Koopkracht,

Europa en de Wereld.

Onderwerpen dus die dicht bij jezelf beginnen, en je uiteindelijk leren de

wereldeconomie tot op zekere hoogte te begrijpen.

Om dit succesvol te doen, heb je een goede rekenvaardigheid nodig (Wiskunde A

niveau is gewenst), maar ook moet je over een goede leesvaardigheid (begrijpend

lezen) beschikken, en

goed kunnen redeneren. (oorzaak – gevolg redeneringen opzetten.)

Met Economie in je pakket kun je vrijwel alle sociale, juridische en economische

studies op HBO-niveau aan

Een grafische rekenmachine is bij dit vak niet toegestaan!

ja

ja

17


Keuzevak:

Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

School Examen:

Centraal Examen:



(aanrader bij het profiel E&M)

320 uur

Dhr. H. Verbraak

Bijna iedereen zal in een bedrijf gaan werken, hierbij leer je hoe men in een bedrijf

denkt en handelt.

Onderwerpen:

- Berekenen van de winst

- Lezen van financiële overzichten

- Marketing

- Wel of niet investeren

- Hypotheken

- managers

- Aandelen/obligaties

- Nv/bv/vereniging/stichting

- Kostenberekeningen (wat kost dat!)

- Personeelsbeleid

- Renteberekeningen bij lenen en sparen

- Financiering

- Verschil tussen kosten en uitgaven

Een betere naam voor dit vak zou zijn Bedrijfseconomie.

Je moet heel vaak rekenen. Als je daarbij het niveau hebt van wiskunde t/m klas 3

dan is dat genoeg.

Wanneer kiezen:

- als je later richting economie wil, veel studies economie gaan over

bedrijfseconomie. Eigenlijk zou een ieder die E&M kiest dit vak moeten

doen (op sommige scholen is dit dan ook verplicht). Bij alle economische

studies heb je met vak een grote voorsprong op de andere studenten

- als je richting techniek gaat ook dan zul je in een bedrijf komen te

werken. Het is belangrijk hoe dat ze daar denken en doen.(NT-ers & NG-

ers scoren bijna altijd goed)

- Het is een doe-vak, dwz door het doen leer je het

Wanneer niet kiezen:

- je hebt een matige/slechte rekenvaardigheid

- als je met het overkijken van de leerstof denkt het vak te kunnen

beheersen

ja

ja

Management & Organisatie Afdeling HAVO

18


Keuzevak:

Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

School Examen:

Centraal Examen:


Natuur & Gezondheid: (als keuzepofielvak)


320 uur

Dhr. Nagtegaal, Dhr. Zouggari, Mevr. C. Wolters

Wiskunde A op de havo is bedoeld voor degenen, die een niet-technisch studie

gaan volgen op het HBO.

De wiskunde wordt in opgaven toegepast in voorbeelden uit de praktijk zoals

bijvoorbeeld economie.

Ook statistiek die bijvoorbeeld wordt gebruikt bij sociale studies komt aanbod.

In wiskunde A wordt veel gebruik gemaakt van de grafische rekenmachine om

moeilijke wiskunde problemen op te lossen.

Onderwerpen:

Statistiek

Wiskundige vaardigheden

Verandering

Algebra en tellen

Verbanden

ja

ja

Wiskunde A Afdeling HAVO

19


Keuzevak:

Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

School Examen:

Centraal Examen:



Natuur & Techniek (verplicht)

--

360 studielasturen


Wiskunde B op de havo is bedoeld voor degenen, die een technisch studie gaan

volgen op het HBO; het is een vak dat meer ingaat op de exacte kant van studies

als : bouwkunde; werktuigbouw, civiele techniek, technische bestuurskunde,

technisch bedrijfskunde. Je gaat meer abstract om met getallen: er is

functieonderzoek ( tabellen, grafieken) modellenleer ( groeifuncties)

ruimtemeetkunde en vlakke meetkunde.

Je hebt wat met getallen en wilt wiskundige problemen oplossen. Je moet er

nogal wat tijd in steken: de oplossingen liggen niet voor de hand.

Veel minder dan wiskunde A wordt er gewerkt met de grafische rekenmachine;

de oplossingen worden veelal zelf bedacht; er wordt veel gewerkt met theorie, die

aanleiding geeft voor de oplossingen.

Onderwerpen:


Functies, grafieken en vergelijkingen

Meetkundige berekeningen

Toegepaste analyse

ja

ja

Wiskunde B Afdeling HAVO

20


Keuzevak:

Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

(verdeling van de

onderwerpen over de

leerjaren, etc.)

Vak is belangrijk bij de

volgende studies:

School Examen:

Centraal Examen:

Natuur & Techniek (als keuzeprofielvak)

Natuur & Techniek (kan alleen naast wiskunde B worden gekozen)

320 studielasturen



Statistiek en kansberekening

Ruimtemeetkunde

Wiskunde in technologie

Keuze onderwerpen

Wiskunde D is een belangrijk vak voor leerlingen die een technische of exacte

studie willen gaan doen. De wiskunde wordt in abstracte vorm aangeboden en

sluit aan op wat je bij wiskunde B hebt geleerd. Het is absoluut een pré als je

wiskunde D hebt gehad. Het is een modulair vak met veel wisselende

onderwerpen en zeker voor de liefhebber erg interessant!

ja

nee

Wiskunde D Afdeling HAVO

21

Natuurkunde Afdeling HAVO



Natuur & Gezondheid

400 studielasturen

Dhr. W. Voskuyl, Dhr. M. Leensen, Dhr. A. Hoefs

Natuurkunde in de Havo bovenbouw gaat over onderwerpen als bewegen,

krachten, geluid, elektriciteit en het gebruik van technieken in de medische

wereld, zoals bijvoorbeeld MRI onderzoek en Röntgenonderzoek.

Het is een deel algemene ontwikkeling en ook een voorbereiding voor beroepen,

in de techniek en beroepen die te maken hebben met onderzoek.

Omdat veel medische beroepen steeds meer technische apparatuur gebruiken,

wordt natuurkunde ook daar steeds belangrijker.

Alle ingenieursstudies

Je oefent analytisch denken en dit is belangrijk voor veel beroepen.

Bij natuurkunde werk je (net als bij de andere vakken) met een planner waarin per

week wordt aangegeven wat er moet worden gedaan.

gedaan. Elke periode voer je een experiment uit in het bètalab.

In de bovenbouw zal je dieper ingaan op de stof dan in de onderbouw.

Ook zal je geregeld berekeningen moeten maken.

Wiskunde B bevelen we sterk aan.

Bij bepaalde delen van de stof is het een voordeel als je ook informatica volgt.

Een vereiste is het niet.

Naast de toetsen zal je een aantal praktische opdrachten krijgen, waarbij je in

tweetallen een praktisch onderzoek gaat uitvoeren.

Bij deze opdrachten wordt een beroep gedaan op je vaardigheden.

Ja

Ja

Met een PTA regeling, begint in de 4e klas.

In het schoolexamen worden ook praktische toetsen gedaan.


Keuzevak:

Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

Vak is belangrijk bij:

Algemeen:

Schoolexamen:

Centraal Examen:

22


Keuzevak:

Totale studielast:

Informatie bij:

Onderwerpen:

Vakinhoud:

School Examen:

Centraal Examen:

Natuur & Gezondheid (verplicht)


Kan niet in het Vrije Deel worden gekozen.

320 studielasturen

Mevr. W. Bikker, Mevr. E. Heijmen, Dhr. T. Tausch, Mevr. I. Hermans

Verdeling over de leerjaren:

HAVO 4: Atoombouw / Bindingstypen / Rekenen aan reacties / Zouten /

Koolstofverbindingen / en Reacties

HAVO 5: Zuren en Basen / Redoxreacties / Polymeren / Biochemie / Chemie en

industrie

Scheikunde kom je steeds tegen in het dagelijks leven, ook al hebben maar

weinig mensen dit in de gaten. Onze spijsvertering bijvoorbeeld is pure chemie.

Het roesten van ijzer en dus ook het beschermen van ijzeren voorwerpen tegen

roest is scheikunde. De werking van batterijen is gebaseerd op chemische

reacties. De opwarming van de aarde, zure regen en bodemvervuiling hebben

allemaal een scheikundige basis, dus als je je bezighoudt met milieuproblemen, is

het belangrijk dat je iets (of veel) van scheikunde weet.

Scheikunde wordt gevraagd voor medische studies of in studies die met sport te

maken hebben. Natuurlijk is scheikunde ook vereist voor het laboratorium-

onderwijs of voor de opleiding tot forensisch onderzoeker. Ook voor opleidingen

die met voeding te maken hebben, is vaak scheikunde nodig.

Bij scheikunde werk je (net als bij de andere vakken) met een planner waarin per

week wordt aangegeven wat er moet worden gedaan. In klassikale lessen krijg je

uitleg, worden experimenten uitgevoerd en ligt de nadruk op samenwerkend

leren. In keuzewerktijd (KWT) werk je zelfstandig aan de stof, kun je vragen

stellen en je antwoorden nakijken. Daarnaast voer je in elke periode tijdens een

KWT-uur een experiment uit in het bètalab. In de bovenbouw zul je dieper ingaan

op de stof dan in de onderbouw. Ook zal er regelmatig gerekend worden,

bijvoorbeeld aan chemische reacties. De stof per toets neemt per leerjaar toe, en

vanaf de vijfde klas zullen enkele toetsen meetellen voor het schoolexamen.

Naast de toetsen zul je een aantal praktische opdrachten krijgen, waarbij je in

kleine groepen een praktisch onderzoek gaat uitvoeren. Bij deze opdrachten

wordt een beroep gedaan op je vaardigheden.

ja

ja

Scheikunde Afdeling HAVO

23

Biologie Afdeling HAVO


Keuzevak:

Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

School Examen:

Centraal Examen:

Natuur & Gezondheid (verplicht)

Natuur & Techniek (als keuzeprofielvak)



Natuur & Techniek

400 studielasturen

Dhr. BJ. Schobers

Cellen

Natuurwetenschappelijk onderzoek

Voeding

Ziektes en afweersysteem

Seksualiteit en voorplanting

Gedrag

Genetische modificatie

Werking van planten

Ecologie

Hart en bloedsomloop

Spijsverteringsstelsel

Lever en Nieren

Energiehuishouding van de mens

Ademhalingsstelsel

Zintuigen en zenuwstelsel

Erfelijkheid

Evolutie

Energiestromen

Milieu

Op de onderwerpen in de onderbouw wordt dieper ingegaan en er komen een

aantal onderwerpen bij. De nadruk ligt meer op het begrijpen van de stof en het

toepassen dan het letterlijk kunnen herhalen. Er is meer practicum dan in de

onderbouw.

ja

ja

24

Kunstvak [cultuurvak] Afdeling HAVO


Keuzevak:

Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

School Examen:

Centraal Examen:



Totale studielast: 320 slu

- 2 contacturen [blokuur praktijk],

- KWT-uren zijn: atelier [ATL] waar aan het proces en eindwerk wordt

gewerkt, KWT-KV waar de kunstgeschiedenis en

kunstbeschouwing wordt gegeven.

Mevr. J. Peters

Het schoolexamen is het praktijkwerk in Havo 5.

Het centraal schriftelijk examen bestaat uit

kunstgeschiedenis/kunstbeschouwing a.d.h.v.e. gegeven thema.

Kerndoelen

1. De leerlingen leren ideeën, ervaringen en gevoelens uitdrukken in beelden,

deze wat betreft vorm en inhoud te vergelijken met de kunstgeschiedenis. Hun

eigen proces te evalueren en reflecteren en daarover te communiceren.

2. De leerlingen leren beeldende aspecten zoals kleur, vorm, ruimte, structuur van

het materiaal en compositie toepassen in een werkstuk.

3. De leerlingen leren beeldende mogelijkheden van materialen onderzoeken en

toepassen in hun eigen werk en leren daarbij de benodigde gereedschappen

op een veilige manier gebruiken.

4. De leerlingen leren ontdekken en ervaren dat mensen iets willen meedelen en

overbrengen door gebruik te maken van beeldende producten.

ja

ja

25


Keuzevak:

Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

(verdeling van de

onderwerpen over de

leerjaren etc.)

(Vak is belangrijk bij

volgende studies:)

Schoolexamen:

Centraal Examen:

Natuur & Techniek (als profielkeuzevak)


320 studielasturen

Dhr. P. Cools, Dhr. R. Moorlag

Leerjaar 4:

Informatiesystemen: wat zijn dit, hoe zitten ze in elkaar, hoe bouw je er zelf één.

Wat is informatie en hoe gaat een computer daarmee om.

Wat is een computernetwerk en hoe zit het precies in elkaar

Programmeren: wat is dit, hoe zet ik zelf een goed programma in elkaar. Dit wordt

gedaan aan de hand van o.a. robots, arduino of games.

Hoe zit een computer in elkaar.

Robotica en/of Arduino worden gebruikt voor het programmeer-onderwijs.

Leerjaar 5:

Databasegebruik: hoe sla je informatie op, hoe krijg je het er weer uit op een

manier zoals jij dat graag wilt hebben.

Hoe ontwerp ik een informatiesysteem.

Hoe werk ik in een projectorganisatie. Wat zijn de rollen en taakverdeling. Dit alles

komt praktisch terug bij het examenproject.

Het vak wordt zoveel mogelijk praktisch ingevuld en heeft de mogelijkheid om op

nieuwe ontwikkelingen in te spelen.

Het vak komt tegenwoordig bij elke soort studie terug omdat het gebruik van ICT

onontbeerlijk is. Dus je hebt een voorsprong bij je vervolgopleiding en levert

regelmatig vrijstelling op.

Ja. Het vak kent alleen een schoolexamen en dat is ook het eindexamencijfer.

nee

Informatica Afdeling HAVO

26



Natuur & Gezondheid

Natuur & Techniek

120 studielasturen

Mevr. K. Polman, Mevr. A. Volp

- rechtsstaat

- parlementaire democratie

- pluriforme samenleving

- verzorgingsstaat

3 lesuren per week gedurende een half jaar plus KWT. Het vak wordt afgerond in

havo 4 en het eindcijfer wordt gemiddeld met het cijfer voor het Profielwerkstuk.

Dat Combinatiecijfer gaat mee naar het eindexamen in havo 5.

Rechten en alle sociale richtingen.

ja

nee




Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:


volgende studies:

Schoolexamen:

Centraal examen:

Maatschappijleer Afdeling HAVO

27

Levensbeschouwing Afdeling HAVO




Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:

(verdeling van de

onderwerpen over de

leerjaren etc.)

(Vak is belangrijk bij

volgende studies:)

Schoolexamen:

Centraal Examen:

Levensbeschouwing is een verplicht vak in het vierde leerjaar van alle profielen



Natuur & Gezondheid

Natuur & Techniek

80 Studielasturen

Dhr. B. Hoogendijk en mevr. M. Smit

Ethische èn levensbeschouwelijke reflectie op diverse thema‟s uit de actualiteit.

Dit gaat vooraf aan een module basisbegrippen ethiek, waarin de beginselen van

de ethische theorie aan bod komen. Het vak wordt afgesloten met een persoonlijk

werkstuk waarin de eigen voorlopige ethische en levensbeschouwelijke identiteit

wordt vorm gegeven / onder woorden gebracht.

In leerjaar 5 zijn er mogelijkheden om workshops en keuzemodulen bij te wonen.

Ook wordt aangemoedigd om in het profielwerkstuk de ethische en

levensbeschouwelijke benadering te betrekken. Ondersteuning en begeleiding

hierin kan in overleg met je begeleider worden aangeboden.

journalistiek, psychologie, maatschappelijk werk, opleiding tot geestelijk

verzorger/pastoraal werker, lerarenopleiding docent , godsdienst/

levensbeschouwing, lerarenopleiding docent PO, verzorgende beroepen

Nee

Nee

28



Natuur & Gezondheid

Natuur & Techniek

120 studielasturen

Dhr. B. van de Veerdonk

De leerinhoud wordt aangeboden verdeeld over 4 domeinen:

Domein bewegen

Domein bewegen en regelen

Domein bewegen en gezondheid

Domein bewegen en samenleving

In H4 staat één blokuur per week op het programma.

In H5 staat één blokuur per week op het programma tot de kerstvakantie.

De eindbeoordeling in Havo-5 moet tenminste “voldoende” zijn, om te voldoen

aan de exameneisen.

Academie voor Lichamelijke Opvoeding.

nee

nee




Totale studielast:

Informatie bij:

Vakinhoud:


volgende studies:

Schoolexamen:

Centraal examen:

Lichamelijke Opvoeding Afdeling HAVO

Informatiebrochure havo 3

Documents

Transcript of Informatiebrochure havo 3