Hoe bewaar ik….

Mijn familiearchief?

Wat is conservatie ↔ restauratie?

C = object bewaarbaar maken in huidige toestand

R = object terugbrengen naar zijn originele toestand en zo bewaarbaar maken

Wat is papier?Een suspensie van cellulosevezels, gevormd op een zeef, met lijm/ vulstoffen om de samenhang of het uitzicht te verbeteren

Wat is een foto?

Een beeldlaag (emulsie) op/in een drager (papier,…) met of zonder plastic afwerkingslaag

foto ≠ grafisch drukprocédé

Vergelijking levensduur van ≠ media

Bedreigingen van papier•Temperatuurschommeling: 18 ± 2 °C•Vocht: Relatieve vochtigheid: 50 ± 5 %•Licht: 50 lux

< 75 µW/lm•Luchtverontreiniging ( S, N, O3, stof)•Ongedierte•Mens•Rampen

Aanbevolen temperatuur en relatieve vochtigheid  Temperatuur (°C) R.V. (%)

Lees- of consultatiezaal 20 50±2

Boeken 15 45±2

Perkament / velijn 18±2 50±5

Foto's op papier, zwart/wit of kleur < 20 40±10

Negatieven: polyester en acetaat    

zwart/wit <20 40±10

kleur <2 40±10

Film acetaat zwart / wit 12 50±10

kleur <0 30±10

zilvernitraat 2 50±10

Dia's 2 4±10

Microfilms 15 35±5

vochtschade

Afbraak door ongedierte

• Bacteriën• Schimmels• Insecten• Knaagdieren

Afbraak door ongedierte

• Bacteriën• Schimmels (mech./ EtOH/ γ-straling)

24°C < Topt < 30 °C

70% < R.V. < 100%groeien op het oppervlakproduceren enzymenproduceren zure en gekleurde stoffen

Schimmelaantasting

Schimmelaantasting

Afbraak door ongedierte

• Insecten (γ-straling/vriezen/O2 laag)

15°C < Topt < 35 °C

50% < R.V. < 90% O2

Detecteren met insectenvallen

Afbraak door ongedierte

Boorders dringen diep in het object in + boormeel

Houtkever Huisboktor

Afbraak door ongedierte

Bijters vreten het oppervlak aan laten afval achter

Tapijtkever Mot

Afbraak door ongedierte

Bewoners leven in de ruimte rond het object vraatschade + uitwerpselen…stank

Zilvervisje Kakkerlak Stofluis

Aantasting door zilvervisje

Afbraak door ongedierte

Bezoekers zijn aanwezig in de ruimte zonder directe schade aan te brengen

Wesp Vlieg

Afbraak door ongedierte

• Knaagdierenmechanische schade = knabbelsporenof volledig verscheuren

Aantasting door muizen

Aantasting door muizen

Bedreigingen van papier• Temperatuurschommeling: 18 ± 2 °C• Vocht: Relatieve vochtigheid: 50 ± 5

%• Licht: 50 lux

< 75 µW/lm• Luchtverontreiniging ( S, N, O3, stof)• Ongedierte• Mens• Rampen

• Daden van de mensslijtageonjuist gebruik van boeken (scheuren/etiketteren/ fotokopiëren….)

• Rampen ! gebruik van juiste brandblussers:

CO2-blusser ev. nevelspuit

Oorlogsaantasting

Werkwijze R/ C

Schimmel aanwezig = in quarantaine plaatsen

foto’s hanteren met katoenen handschoenen

objecten genoeg ondersteunen

Werkwijze R/ C

Basisgedachte = Alles moet reversibel zijn

Gebruik van heroplosbare lijmenGebruik van wateroplosbare kleuren bij

retoucherenGebruik van zuurvrij papier

Soms ≠ materialen, dus compromissen nodig

Werkwijze R/ C

Controle Reiniging Herstellen boekblok = papier Herstellen boekband Bewaren

Werkwijze R/ C

Object aandachtig onderzoeken

• Welk materiaal?• Hoe is de opbouw?• Wat is het doel?

Kijkobject = EHBO Gebruiksobject =

Restauratie

Werkwijze R/ C

Reinigen van het object• Droogreinigen (na wrijf- en

watertest!) borstelen smoke sponge of wishab gompoeder gom (Staedtler Mars plastic®) epidermage

Droog reinigen: gevoeligheid testen

Droog reinigen: borstelen

Droog reinigen: smoke sponge

Droog reinigen: wishab

Droog reinigen: gompoeder

Droog reinigen: Staedtler Mars plastic®

Laserreiniging

Werkwijze R/ C

• Vochtig reinigen (na controle!)gore-tex®

waterdamp (koud en warm)sprayenvlottenvolledige onderdompeling

ev. Met chemische solventen

Vochtig reinigen: gore-tex®

Vochtig reinigen: waterdamp

Vochtig reinigen: sprayen

Instelbare druppelgrootte

Vochtig reinigen: vlotten & onderdompelen

Werkwijze R/ C

Controle Reiniging Herstellen boekblok = papier Herstellen boekband Bewaren

Werkwijze R/ C

Herstellen van scheuren en lacunes met gebufferd Japans papier en tarwezetmeellijm (in de handel verkrijgbaar in zelfklevende versie:

Lineco / Filmoplast P90)

Aanvezelen met papierpulp

Herstellen lacune

Werkwijze R/ C Herstellen van boekband

● herstellen bindingen met vlastouw ● herstellen rug met Japans papier en aerolinnen ● herinnaaien katernen of losse bladeren ● hernaaien of fixeren kapitalen naaien conservatiekapitaal ● aanbrengen nieuwe rug (kalfsleder/ perkament/ linnen/ JP getint) ● scharnieren herstellen

Herstellen rug

Scharnieren herstellen

Restauratie fotoalbum

Restauratie fotoalbum

Restauratie inkttekening op perkament

Restauratie prent

Werkwijze R/ C

Bewaren• Temperatuur & vochtigheid stabiel

Papier: T= 18 ± 2 °C R.V.= 50 ± 2 %

• Schone lucht regelmatig laten circuleren

• Zo min mogelijk direct zonlicht N-zijde + ev. UV-filters op raam≠ soorten lampen

Bewaren

• Ongedierte vermijdendoor gepaste huisvestingdoor regelmatig schoon te maken(stofzuiger met HEPA-filter)geen optimaal klimaat voor hen te creërenvallen te zetten die alarmeren

Bewaren

• Het object zorgzaam hanteren zoveel mogelijk vlak bewaren op/in metalen kasten ! Opgelet voor microklimaten bij verticale bewaring gelijke formaten groeperen + steunplaat op het eind

Bewaren

• Het object zorgzaam hanteren boek uit boekenrek halen door die ernaast naar achter te duwen, zo komt het boek vrij boeken eerst in het midden openen paperclips en nietjes vermijden notities maken in potlood mappen en dozen uit zuurvrij materiaal + op maat vervaardigd (fasedoos / conservatiedoos)

Bewaren

• Het object zorgzaam hanteren mappen en dozen uit zuurvrij materiaal + op maat vervaardigd (fasedoos / conservatiedoos)

zuurvrij = pH-neutrale of gebufferd karton

(museumkarton) = plastic zonder weekmakers

(PVC) (melinex)

Hoe bewaar ik mijn familiearchief?

• in een zuurvrije doos• bij een constant klimaat • in een stofvrije en donkere ruimte die

regelmatig een schoonmaakbeurt krijgt

• met zorg behandelen