Het boekenvak

Een introductie

Geert Joris, Gedelegeerd bestuurder Boek.be vzw

Het boekenvak: een introductie

Overzicht presentatie

• Eerste deel– De (waarde)keten: begrippen, actoren en

interacties

• Tweede deel– De toekomst van het boek en de boekverkoop:

enkele uitdagingen– Opportuniteiten en bedreigingen

Het boekenvak: een introductie

Boek.be vzw

• Boek.be is de sectorvereniging van het Vlaamse boekenvak.

• verenigt de Vlaamse boekenuitgevers (VUV), boekenimporteurs (VBI) en boekhandels (VVB) en behartigt als dusdanig de belangen van de sector.

• levert een waaier aan diensten voor zijn leden (informatieverzameling en -verstrekking, project-begeleiding, adviezen, opleidingen, lobbywerk, promotieacties voor het vak…).

• werd opgericht in 1929 en is gevestigd in Antwerpen (Borgerhout).

• het bekendst als organisator van de Boekenbeurs.

Het Huis van het Boek

Creatieve industrie: een definitie

• De creatieve industrie definiëren we (OCI) als “het geheel van sectoren en activiteiten die beroep doen op de input van menselijke creativiteit voor de creatie van symbolische meerwaarde, opgedeeld volgens verschillende stadia van de waardeketen (creatie, productie, verspreiding en consumptie), en die bijdragen aan de uitbreiding van het ‘creatief en economisch voordeel’ in Vlaanderen.”

• Na de software- en reclame-industrie is de uitgeefsector de grootste creatieve industrie.

• Krantensector = Boekensector

Het boekenvak: een introductie

Value chain van het boekenvak

Begrippen, actoren en interacties

I. Enkele begrippen en cijfers

Het boekenvak: een introductie

Het boekenvak: een introductie

Value Chain

• Value Chain of waardeketen– (Meer)waarde creëren– Hoe meer invloed op de keten, hoe meer

macht

• Klassieke economische waardeketen– Creatie – productie – verspreiding –

consumptie– Digitalisering zet dit model onder druk (deel 2)

Het boekenvak: een introductie

Value chain van het boekenvak

AuteurUitgeverij

Importeur

Handel Consument

Distributeur

Er wordt de laatste tijd steeds meer gesproken over een waardenetwerk waarin ook spelers worden opgenomen die niet rechtstreeks in de keten zitten

maar er wel een invloed op uitoefenen.

Het boekenvak: een introductie

Creatieve industrie• Symbolische meerwaarde is een belangrijk aspect waarmee de

creatieve industrieën zich differentiëren t.o.v. de traditionele industrieën

• Creatieve industrie:– Creativiteit is geen alleenrecht van de creatieve industrie maar wel– De onvoorwaardelijke afhankelijkheid van creativiteit (grondstof van de

sector) – Hoog risico wegens weinig recurrentie en hoge onvoorspelbaarheid– Weinig lange-termijn visie wegens sterk projectgebaseerd en afhankelijk

van creatieve input en invloeden van buitenaf– Auteursrechten maken wezenlijk deel uit van de CI

• Symbolische meerwaarde– Moeilijk te meten of in taal uit te drukken (bvb een “spannende” film,

“vrolijke” muziek, een “meeslepende” roman)– Heel vaak geen rechtstreeks functioneel nut

Het boekenvak: een introductie

Economische versus culturele meerwaarde

• “Cultuur” breed te definiëren: ook kennisoverdracht• Zonder economische onderbouw geen symbolische

meerwaarde• Eindproduct is een mix van economie en cultuur• Culturele (symbolische) meerwaarde is nodig om het

economisch product te kunnen laten leven (80/20)• Culturele sector wordt beschouwd als een belangrijk

“humuslaag” voor de creatieve industrie.

Cultuur Creatieve industrie Industrie

Het boekenvak: een introductie

Enkele cijfers

• Totale boekenomzet in Vlaanderen– Ca 500 miljoen euro (50% educatief en

wetenschappelijk)

• Personeelsleden– Boekhandel: ca 1.000– Uitgevers: ca 3.000

• Aantal uitgeverijen: ca 95

• Aantal boekhandels: ca 350

Het boekenvak: een introductie

Bruto / netto

• “Gewoon” bedrijf– Netto omzet (eigen omzet excl btw)

• Uitgeverij– Omzet = consumentenomzet– Soms met soms zonder btw (6%)– Zonder kortingen, enz.

• Systeem van korting op consumentenprijs is uniek in de industrie

Het boekenvak: een introductie

14,0%

21,2%

36,4%

12,0%

16,4%

algemene uitgaven

educatieve uitgaven

wetenschappelijke eninformatieve uitgavenkinderboeken

strips

Verdeling omzet volgens genre

Bron: TNS media

Het boekenvak: een introductie

Verdeling omzet volgens kanaal

49,6%38,2%

3,3%

8,0%1%

boekhandel (retail)

grossiers (wereldwinkels)

boekenclubs (abonnees)

directe verkoop (postorder,website, e-mail)andere

Vergelijking Vlaanderen/Nederland

Cijfers GfK Inwoners Omzet boekhandel Per bewoner

Vlaanderen 6 miljoen 2 miljoen € 0,33 €

Nederland 16 miljoen 6 miljoen € 0,38 €

Extrapolatie Inwoners Omzet boekhandel

% via de boekhandel

Extrapolatie omzet

Per bewoner

Vlaanderen 6 miljoen 2 miljoen € 50% 4 miljoen € 0,66 €

Nederland 16 miljoen 6 miljoen € 80% 7,5 miljoen € 0,46 €

Het boekenvak: een introductie

Nice, need, A, W, …

• Nice-to-have boeken– Algemene uitgevers

• Need-to-have boeken– Educatieve en wetenschappelijke uitgevers

• A-, W-, S- boek– Een kwalificatie die vooral in Nederland

gebruikt wordt

II. Actoren, businessmodellen en

interacties

Inleiding tot het boekenvak

Het boekenvak: een introductie

Value chain van het boekenvak

AuteurUitgeverij

Importeur

Handel Consument

Distributeur

Het boekenvak: een introductie

Actoren in de keten

• Belangenverdedigers– Auteurszijde

• VAV, VEWA (ook en vnl rechtenbeheersvennootschap)

– Middenveld• VUV, VBI, VBB

• Ondersteunende partijen (gesubsidieerd)– Auteurszijde

• VFL

– Consumentenzijde• Stichting Lezen Vlaanderen

• (Commerciële) sectorvertegenwoordiger– Middenveld

• Boek.be

Het boekenvak: een introductie

Beïnvloedende actoren

• Organisatoren van evenementen– Behoud de Begeerte– Vilanella– Passa Porta, De Buren, …

• Pers en internet– Literaire bijlagen en besprekingen– Sociale media (nemen in belang toe)

• Bibliotheken• Overheid

– Beleid (ondersteunend, stimulerend of remmend)

Het boekenvak: een introductie

De uitgever: verschillende businessmodellen

• Algemene uitgever– Author driven

• Educatieve uitgever– Publisher driven

• Wetenschappelijke uitgever– Combinatie van beide (vnl. author driven)

Het boekenvak: een introductie

Breed aanbod (omzet)

Moeilijk verkopende titels

Bestsellers

Bovenstaande tekening is een voorbeeld en wil duidelijk maken dat een algemene uitgever een breed aanbod in portefeuille moet hebben om leefbaar te zijn. Alleen “bestsellers” uitgeven kan niet...

Het boekenvak: een introductie

Aanbod en kosten

Opbrengsten

Kosten

Systeem van interne subsidie

Het boekenvak: een introductie

Spanningen en belangen

• Auteur– A-Boek

• “De auteur als koffieboer in het productieproces van het boek”• Auteursrecht: verhouding (uitgever/auteur), maatschappelijk belang• “De bibliotheek is door de overheid georganiseerde piraterij”

– S(chool)-Boek• De auteur als “loonslaaf” + fiscale implicatie

• Uitgever– Risicokapitaalverschaffer (A-boek)– Belang van de BV als interne subsidieverschaffer

Het boekenvak: een introductie

Distributie en groothandel• Distributeur (Bvb. Distrimedia, CB, Libridis)

– Boxmover (logistieke handler)– Neemt geen risico (of toch weinig)– Brengt de boeken in opdracht van de uitgever naar de

kleinhandel• Zgn. Wholesaler (Bvb. Denis, Scholtens)

– Kopen boeken in en gaan eigen commerciële relatie aan met de kleinhandel

– Kunnen eventueel zelf ook distributie doen• Importeurs (Van Halewyck, Agora)

– Hebben eigen verkoop en marketing en distributie• Verkoopshuizen (WPG, VBK)

– Focus op vermarkting. – Geen eigen logistiek.

Het boekenvak: een introductie

Spanningen en belangen

• Veel uitgevers hebben eigen importactiviteit (sinds euro minder belangrijk)

• Nederland beschouwt Vlaanderen als wingewest. Vlaanderen beschouwt Nederland als exportgebied.

• Grote concentraties bij enkele spelers (en steeds minder) verlegt macht

Het boekenvak: een introductie

Lezer

• Onbekend (en onbemind?)

• Rol van de bibliotheek– Leesbevorderende opdracht– (gebrek aan leenrecht)– Grote spanning tussen rechthebbenden en de

bibliotheken wordt groter

• Leesbevordering– Stichting Lezen en haar opdracht

Het boekenvak: een introductie

Spanningen en belangen

• Stichting Lezen– Lezen maar niet kopen

• Boek.be– Kopen maar niet lezen

Continuüm

Lezen/nooit kopen Kopen/nooit lezen

Het boekenvak: een introductie

Lezen, lenen, kopen

• Wie leent koopt ook

• Club van ca 1.300.000 leden

• 1.000.000 leners, 1.000.000 kopers

• 300.000 die lenen maar nooit kopen

• 300.000 die kopen maar nooit lenen

• Verhouding lezen/lenen: ca 3/10

• Verhouding lezen/kopen: ca 6/10

Het boekenvak: een introductie

Belangen en spanningen

• Stichting Lezen– Gesubsidieerd– Heeft geen commerciële insteek– Werkt in een economisch veld met een eigen

dynamiek

• Vlaamse Uitgevers– Concurrentie– Klein economisch werkterrein– Financieel moeilijk– Elke steun van de overheid welkom

Tot zover een beknopt overzicht

Vragen?