HET BOEKENVAK

Enkele vraagstukken en stellingen

Vroeger was het leven simpel

Auteur

Uitgever

Boekhandelaar

En alles was onder controle

Toen werd het leven complexer

Van keten naar netwerk

Maar alles was nog onder controle

En toen veranderde de wereld

Een heel nieuw businessmodel

En allemaal nieuwe spelers

Toen was het feestje afgelopen…

En kwam de crisis

• Algemeen (financieel)

• In het boekenvak> Andere (meer) spelers: andere (meer) verdeling> Niet meer lezers> Meer variatie in tijdsbesteding> Lagere omzet door e-boeken> Piraterij

• Verhoudingen tussen spelers veranderen

• Spelers gaan zich anders opstellen: rolverandering

Tijd voor vragen:Wat is het netwerk nog

waard?

Dominante logica

• Dominante logica beperkt de mogelijkheden van sectoren, bedrijven en de mensen die werkzaam zijn binnen een organisatie. Het zorgt ervoor dat nieuwe kansen of bedreigingen niet gezien worden. In stabiele omgevingen helpt de dominante logica ervoor te zorgen dat bedrijven zichzelf kunnen onderhouden. Als er echter snelle veranderingen optreden zullen sectoren en bedrijven die vasthouden aan deze logica moeilijkheden ondervinden.

• C.K. Prahalad en Richard A. Betis

• Geïntroduceerd in 1986

• Komt in elke crisis naar boven als leidraad voor verandering

De auteur in het netwerk

Marc Reugebrink nav De Staat van het Boek

[…] “Je hoort dat tegenwoordig vaker: 'de' lezer wil dit en dat, en een auteur doet er goed aan om zich aan 'de' lezer aan te passen en niet zo eigenwijs zijn eigen gang te blijven gaan. Het is een boodschap die auteurs niet alleen van dit soort marketeers krijgen, maar in toenemende mate ook van uitgevers die zich, bijvoorbeeld omdat ze gezien hun sector onrealistische winsten moeten maken, gedwongen voelen om vooral naar hun verkoopafdeling te luisteren — verkoopafdelingen die niet verkopen wat er gemaakt wordt, maar willen dat er gemaakt wordt wat verkoopt.” […]“Vreemd en kortzichtig vind ik zoiets. Niet alleen omdat het een recept is voor een monocultuur die uiteindelijk tot de volledige ineenstorting van de totale boekenmarkt zal leiden — ook die van de e-books, voor wie denkt dat een vlucht in het digitale de sector zal kunnen redden. Maar vooral omdat deze mensen niet zien dat die lezer van hen zélf een product is van de markt.”

Wat zegt Reugebrink?

• De uitgever wil alleen maar winst maken

• De auteur moet zich aanpassen aan de marketing van de uitgever> Ze willen dat er gemaakt wordt wat verkoopt> Niet eigenwijs hun eigen gang gaan

• Dat is het recept voor een monocultuur die uiteindelijk tot de volledige ineenstorting van de totale boekenmarkt zal leiden

• E-books zullen de sector niet redden

• Uitgevers zien niet dat de lezer het product is van de markt (die ze zelf mee gecreëerd hebben)

Dimitri Verhulst

• http://www.radio1.be/programmas/touc/dimitri-verhulst (51:41)

De Standaard 23/05/2013

De auteur rechtstreeks in de markt

Alle boeken Lulu Wang als Windows 8 apps

15 mei 2013 – Boekblad

Schrijfster Lulu Wang heeft haar 10 boeken beschikbaar gemaakt als Windows 8 apps. Volgens de schrijfster zijn die eenvoudig en goedkoop te ontwikkelen. Ook zijn ze minder makkelijk te kopiëren dan gewone e-boeken, zonder dat het gebruiksgemak hieronder lijdt. De apps zijn te lezen op pc's, tablets en smartphones. Vorig jaar bracht Wang zelf haar boek Nederland, wo ai ni uit als app voor iOS en Android.

Marktcorrectie, -verstoring, -stimulering

• Wat met auteurs die goed geld verdienen maar via vennootschapsconstructies artificieel arm blijven en toch geld krijgen van het VFL?

• Wat met Stichting Lezen die op basis van arbitraire criteria besliste wie wel en wie geen lezingen kreeg?

• Wat met bibliotheken die hoge kortingen eisen van boekhandelaren?

De veranderde verhouding uitgever - auteur

• Zijn uitgevers alleen uit op maken van winst en is daar iets mis mee?

• Moet een auteur zich aanpassen aan de markt?

• Moet een auteur ondernemender worden?

• Wat is de rol van de uitgever in de “job” van de auteur?

• Moet een auteur ook uitgever worden?

• Moet een auteur rechtstreeks naar de consument gaan?

Tom Lanoye

• “Bibliotheken zijn door de overheid georganiseerde piraterij”> Boeken die worden uitgeleend worden niet verkocht> Als er geen bibliotheken zouden zijn zou er geen

probleem zijn met de verkoop van boeken> Muziek is door het uitlenen door bibliotheken massaal

gekopieerd en verspreid via internet

Wat is de rol van de bibliotheek?

• De boekhandel van de “armen”?• De stap naar de ondergang van het boekenvak?• Wat met de “digitale bibliotheek”?

> Geen verplaatsing meer> Het schaarsteprincipe valt weg> Geen slijtage> 24/7

• De bibliotheek als leesbevorderaar?> Leners zijn ook kopers> Samenwerking met scholen> Lage intreding> Sociale ontmoetingsplek

De uitgever: nieuwe spelers, nieuwe voorwaarden

Uitgeverij (?) van de toekomst?

De Standaard 02/10/2012

“Peter Quaghebeur als directeur van WPG België en Erwin Provoost als directeur media zijn ‘een goede tandem'.

Twee televisiejongens die de leiding nemen over een uitgeversgroep. Wat zegt dat over de boekensector? Erwin Provoost: ‘Dat de uitgeverij van de toekomst er anders uitziet dan die van het verleden.'

‘Er verschijnen in Vlaanderen 55 boeken per dag. Dat is te veel'

365°?

Mediabedrijf?

Willen we betalen voor “content”?

Wie is de uitgever?

Inzetten op innovatie

Een nieuw model?

• Samenwerking met jongehigh-tech bedrijven

• Cross-over

• Samenwerken…

De distributeur: eenzaam

Boeken op de brandstapel

Massale boekvernietiging bij Libridis13/09/2012 – BoekbladDe ongeveer 1,2 miljoen boeken in het magazijn van de Nederlandse boekengroothandel Libridis worden vermoedelijk grotendeels vernietigd. Dat meldt het vakblad Boekblad.

ReactiesJos Geysels (Vlaams Fonds voor de Letteren): 'Zelfs als we er maar 10.000 kunnen redden, dan zou dat al mooi zijn’ Dorian van der Brempt (De Buren): "Volgens de wetten van de markt zal het allemaal wel kloppen maar het boekenvak, dat steeds meer bevolkt en geleid wordt door ultraliberale managers, moet zich dringend afvragen of de cultuursubsidies die mede aan de oorsprong liggen van een gedeelte van hun product, niet kunnen leiden tot andere accenten of interpretaties in de waardeketen” […] Kunnen wij, het Vlaamse en het Nederlandse Fonds voor de Letteren, niet afdwingen van de uitgevers dat boeken die ontstaan zijn door een rechtstreekse of onrechtstreekse steun van de Vlaamse of de Nederlandse overheid, nooit mogen worden vernietigd zonder toelating van dezelfde subsidiërende overheden."

Centraal Broekhuis

Healthcare en fashion: CB wordt CB

CB kiest voor groei in een krimpende Boekenmarkt

14 november 2012 – Boekblad

CB heeft afscheid genomen van de naam Centraal Boekhuis. CB heet alleen nog maar CB en gaat logistieke diensten verlenen in de mode en zorg. Directeur Hans Willem Cortenraad: ‘Nieuwe klanten acquireren blijkt lastig als je het product “boeken” zo prominent in je naam hebt staan.’

Centraal Boekhuis?

• Aandeelhouders: Nederlandse uitgevers en boekhandels

• Vlaanderen betaalt mee voor aandeelhouderswaarde

• Waarom geen gemor?> Verdienmodel met boeken wankelt> CB geeft boekhandels en uitgevers zicht op inkomsten uit

andere sectoren

• Waarom wel gemor?> CB blijft erg duur (gigantische overhead)> Differentiëren heeft in het verleden al vaker tot problemen

geleid> Focus?> Vlaamse uitgevers betalen te veel

• Monopoliepositie zou in de toekomst problematisch kunnen worden

De boekhandel: fysiek en/of digitaal?

Stijgend aantal faillissementen…

… in Nederland

Oorzaken?

• Te veel boekhandels in Nederland?

• Te veel personeel?

• Vaste boekenprijs heeft de ondernemer doen inslapen?

• Verouderd model?

• Geen innovatie?

• Te culturele insteek?

Hoe zit het in Vlaanderen?

• Standaard Boekhandel heeft ca 50% van de markt

• Rest is verdeeld

• Dit onevenwicht zorgt tegelijk ook voor een soort evenwicht> Spreiding krantenwinkels, algemene boekhandels,

nicheboekhandels,…

• Grote golf van faillissementen in Vlaanderen was ca 30 jaar geleden

De boekhandel van de toekomst?

Wie mag boeken verkopen?

Wat kunnen we nog verkopen?

Andere modellen/het gevecht voor de klant

“Convenience”

Ook dat nog…

Een nieuw model?

“Veel boekverkopers mogen 'Ons kookboek' niet verkopen”

•Wat is de achtergrond?> Gebrek aan vaste boekenprijs in België> Supermarkten zijn geïnteresseerd in traffic, niet in

boeken> Supermarkten bieden altijd lage prijzen wat ten nadele is

van de boekhandel> Boekhandel kan marge ook gebruiken> Uitgever is onduidelijk

o wie is zijn belangrijkste klant?o Angst om omzet te missen

Een antwoord?

• Standaard Boekhandel beslist om “Ons Kookboek” enkel via door hen gekozen boekhandels te verkopen> Zij zijn dus de nieuwe distributeur

• Is dit een model dat kan veralgemeend worden?> Neen

o SB is geen distributeur (belangen!)o SB heeft een andere relatie met uitgevers

> Jao Stel dat nog uitgevers via SB boeken willen verdeleno Stel dat nieuwe uitgevers via SB willen verdelen

• Jammer> Had een maatschappelijk statement kunnen zijn> Een kookboek… Waarom niet met de nieuwe Verhulst?

WAT BRENGT DE TOEKOMST?

Enkele mogelijke antwoorden

De Auteur

• De auteur heeft een uitgever nodig

• De relatie met de uitgever moet anders en beter afgestemd op mekaars wensen

De uitgever (1)

• Het systeem van kortingen aan de boekhandel is niet gebaseerd op een economische logica> Bestsellers = hoge korting> Moeilijkere boeken = lage korting> Waarom systeem niet omdraaien?> Extra probleem: actieprijs bij de start van een boek

o Zeggen we daarmee niet dat boeken (te) duur zijn?> Boeken zijn in 20 jaar niet veranderd van prijs> Gemiddelde prijs in Fr = ca 25 euro, in Duitsland 22

euro, in Vl en Nl – 15 euro. Waarom? Vertalingen!

De uitgever (2)

• Het boekenvak lijdt aan “bestselleritis”. > Aanbod breed houden is ook nodig voor bestsellers> Culturele verschraling leidt tot economische afbrokkeling> Crisis leidt tot korte-termijn denken: alleen “risicoloze”

investeringen> Inzetten op groep mensen die graag “goede” boeken

lezen> Rol van de overheid?

De distributeur

• Boeken moeten weg uit de magazijnen> CB: ca 52 miljoen boeken in voorraad> Verhouding magazijn/boekhandel = 90/10> 50% van de boeken komt nooit in de boekhandel> Druk op titels die het goed doen, wordt steeds groter> Kosten voor niet verkochte boeken stijgen> Minder boeken uitgeven of minder boeken drukken?> Andere modellen om boeken te produceren?

De boekhandelaar (1)

• Het recht van retour is een onhoudbaar model> Unicum in de economie. Geen enkele sector kent dit.> Voorstel voor een ander model:

o Uitgevers geven deel in concessieo Magazijnen houden enkel courante voorradeno Na periode x worden boeken via actie uit de winkels

gehaaldo Restanten worden vernietigdo Boeken blijven via POD ter beschikking

> Vraagt een structurele herziening van het businessmodel (vooral bij de uitgever)

> Vraag: waarom voor donkere magazijnen betalen terwijl er zoveel boekhandels zijn?

De boekhandelaar (2)

• De (fysieke) boekhandel is de etalage van het boekenvak.> Muziek heeft radio, film de bioscoop> De muziekindustrie heeft begrepen dat ze een grote fout

gemaakt hebben door in te zetten op iTunes alleen> Uitgevers moeten durven investeren in hun etalages> Rechtstreeks boeken verkopen is korte-termijn denken.

Waarom zouden auteurs dan nog bij een uitgever passeren?

> Deze stelling gaat ervan uit dat het papieren boek nog een leven zal hebben. Is dat zo?

De boekhandelaar (3)

• Als Vlaanderen eind 2013 eindigt op +2% is dat erger dan wanneer Nederland op -5% eindigt> In Vlaanderen al 20 jaar geleden een sanering geweest> Nederland leeft nog altijd te breed> In Nederland zijn er “boven de lijn” nog mogelijkheden> In Vlaanderen laat “boven de lijn” niets meer toe

waardoor het onder de lijn plaatsvindt.

Sectoraanbevelingen (1)

• De sector is teveel productgedreven en te weinig consumentgedreven > Kent de boekhandel/uitgever zijn consument?> Wat maken/verkopen we? Boeken? Verhalen? Een goed

gevoel? “Me-time”?> Waar is de consument vandaag mee bezig? Hoe

verhoudt het boek zich in het geheel van (vrije)tijdsbestedingen?

> Welke businessmodellen dienen zich aan om de consument een aanbod te doen? 360°-model?

Sectoraanbevelingen (2)

• De huidige crisis moet als opportuniteit worden beschouwd om dingen te veranderen, niet als een bedreiging om wat verouderd is te behouden. > In de jaren ’80 zou de PC en de CD het einde van het

boekenvak inluiden (einde van de encyclopedieën)> Het internet (1996) zou het einde van het gedrukte boek

inluiden.> Het e-boek is het einde van het papieren boek?> In de muziek is de industrie ingestort maar de sector

maakt meer omzet dan vroeger> Ook in andere industrieën verdienen andere partijen

geld dan 20 jaar geleden> Zal de boekensector zichzelf kunnen heruitvinden?

Sectoraanbevelingen (3)

• De samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland blijft te beperkt. > 22 miljoen = Vlaanderen + Nederland> 22 miljoen = 1/5 van Duitsland, = 1/8 van de

Franstaligen> Vlamingen verkopen niet in Nederland en omgekeerd?

o Er zijn ook Vlamingen die niet in Vlaanderen verkopen en Nederlanders die niet in Nederland verkopen

> Het grootste deel van de markt is overlappend.> De “overlap” gebruiken zou kunnen aanzetten tot

grotere rationaliteit.

Sectoraanbevelingen (4)

• Het boekenvak heeft last van het Kronos-effect> Term van Tim Wu (The Master Switch)> Toegepast op technologiebedrijven

o Worden succesvol monopolisto Stoppen dan met innoveren en richten focus op

overleven Kapotmaken van betere producten en initiatieven

in de markt uit zelfbehoud> Alle industrieën maken zich zorgen om verlies van markt

en verliezen dus hun focus op innovatie> Te grote bescherming tegen (invloeden van) buitenaf

Tot slot: enkele aanbevelingen

Bevorder ondernemerschap

• Meten is weten> Stuur op cijfers> Leer mensen dat cijfers belangrijk zijn> Onderzoek kan leiden tot betere keuzes

• Deel expertise (tussen sectoren, tussen landen,…)

• Zet in op innovatie

• Ken je klant

Herdenk het model

• De auteur> Betrekken bij het hele proces> Andere vormen van financiering> Ondersteunen als creatief ondernemer

• Boekhandelaar> Gebruik zijn kennis en plek in de keten> Zoek andere formules (niet alleen boeken?)> Zoek naar een model om e-boeken toe te laten

• De lezer/koper> Beloon loyaliteit> Huren als nieuw model> Samenwerking met de bibliotheek

Een andere distributie

• Geen monopolies> Slecht voor de markt> Keuzes worden gemaakt

• Ander voorraadsysteem (flexibiliteit)

• Snellere signalen uit de markt om op opportuniteiten te kunnen inspelen

• Kortingssysteem moet anders

• Sommige (dure) logistieke diensten kunnen gecollectiviseerd worden.

• POD stimuleren

• Backlist activeren

Zet in op de klant

• Ambitieuze (haalbare) verkoopsplannen ontwikkelen

• Veel meer collectieve acties> Efficiënt> Betaalbaar

• Imago!

• Klantentrouw belonen (boekhandel is ook een klant)

• Zoek nieuwe doelgroepen en werk een beleid uit (sorry MR)

• Andere manieren om klanten te bereiken dan boekhandel en online ontwikkelen (permanent een boek ter beschikking)

• De auteur is de (media)ambassadeur van het boek

• …

Vragen?gjoris@taalunie.org

68