Handhavingsperikelen anno 2011:

een “never ending story”

Dirk Van Heuven

Antwerpen

5 april 2011

Inhoud

• Inleiding

• De verjaring anno 2001

• Het arrest Hamer anno 2011

• De impact van de nieuwe vrijstellings- en meldingsregeling op

handhaving

• De milieustakingsvordering als alternatieve herstelvordering

• Eindelijk rechtszekerheid?

Inleiding

• Repressieluik - strafrecht

• Reparatieluik - herstelvordering

• Transactieluik - minnelijke schikking

• Preventieluik - staking

Stad kortrijk

Nog even de basics…

Strafrechtelijk

• Stedenbouwmisdrijven zijn wanbedrijven

• Verjaringstermijn van 5 jaar, maar mogelijke stuitings (5+5 jaar)- en schorsingsdaden

• Aanvang verjaringstermijn: belangrijk onderscheid tussen aflopende en voordurende misdrijven (zie verder)

Nog even de basics…

De publieke herstelvordering

• Nog steeds 3 soorten herstelmaatregelen:

– herstel in de vorige toestand / staking strijdig gebruik

– bouw – of aanpassingswerken

– meerwaarde

• Duidelijkere richtlijnen inzake de keuze van de (publieke)

herstelmaatregel

Nog even de basics

De private herstelvordering

• een dergelijke vordering steunt op artikel 1382 B.W.

• zodoende enkel toepassing van artikel 2262bis, §1 tweede en derde lid B.W., artikel 26 V.T.Sv. en de gemeenrechtelijke stuitings- en schorsingsgronden

Verjaring anno 2011

Hoe was het vroeger?

• Duidelijkheid vóór het decreet van 4 juni 2003– het strafbare feit van instandhouding van stedenbouwkundige overtredingen was

een voortdurend misdrijf. Samen met het aflopende misdrijf was er een voortgezet misdrijf. Dit alles belemmerde – enkele nuances daargelaten - de verjaring van stedenbouwmisdrijven en – door toepassing van de regel van artikel 26 V.T.Sv – ook de daarop geënte herstelvorderingen

– ongeacht wanneer het primaire misdrijf plaats vond kon nog steeds het herstel gevorderd worden voor de burgerlijke rechtbank of strafrechtbank

• Het Verjaringsdecreet van 4 juni 2003– “De strafsanctie voor het instandhouden van inbreuken, bedoeld in het eerste lid,

1°, 2°, 3°, 6° en 7°, geldt niet voorzover de handelingen, werken, wijzigingen of

het strijdige gebruik niet gelegen zijn in de ruimtelijk kwetsbare gebieden,

voorzover ze geen onaanvaardbare stedenbouwkundige hinder veroorzaken

voor de omwonenden of voorzover ze geen ernstige inbreuk vormen op de

essentiële stedenbouwkundige voorschriften inzake de bestemming krachtens

het ruimtelijk uitvoeringsplan of plan van aanleg (artikel 146, derde lid DRO)”

• Doelstelling: het creëren van rechtszekerheid (+ billijkheid)

Verjaring anno 2011

Hoe was het vroeger?

• Toch rechtsonzekerheid na het Verjaringsdecreet van 4 juni 2003

– Grondwettigheidsproblemen! (Arbitragehof nr. 136/2004, 22 juli 2004, Cass. 23

november 2004, P.04.1032.N en Arbitragehof nr. 14/2005, 19 juni 2005). Van het

derde lid van artikel 146 DRO bleef over: “de strafsanctie geldt niet voor de

instandhouding […[ voor zover de handelingen, werken, wijzigingen of het

strijdige gebruik […] niet gelegen zijn in de ruimtelijk kwetsbare gebieden”

– Decriminalisering of strafuitsluitingsgrond?

– Quid landschappelijk waardevol agragrisch gebied?

Verjaring anno 2011

Huidige regeling

• VCRO: doelstelling (eindelijk) rechtszekerheid

• Hoe? Interpretatieve bepaling (decriminalisering)

– artikel 6.1.1., derde lid, ingevoegd bij decreet van 4 juni 2003 en gedeeltelijk

vernietigd bij arrest nr. 14/2005 van 19 januari 2005 van het Grondwettelijk Hof,

wordt geïnterpreteerd als volgt: “deze bepaling heft de strafbaarstelling van de

vermelde stedenbouwmisdrijven op”

– aldus: sinds 22 augustus 2003 is instandhouding buiten ruimtelijk kwetsbaar

gebied niet langer een misdrijf

– geen publieke herstelvordering meer (enkel) gegrond op (eerdere) strafbare feit

van instandhouding, tenzij in ruimtelijk kwetsbaar gebied

• een herstelvordering die door de stedenbouwkundige inspecteur of het college van burgermeester en

schepenen is ingesteld op grond van de instandhouding van handelingen, kan vanaf 1 september

2009 niet langer worden ingewilligd indien deze instandhouding op het ogenblik van de uitspraak niet

meer strafbaar is gesteld

Verjaring anno 2011

Huidige regeling

• Hoe? Verjaringsregeling voor de publieke herstelvorderingRuimtelijke kwetsbaar gebied 10 jaar vanaf de dag van het misdrijf Instandhouden blijft strafbaar

Openruimtegebied 10 jaar vanaf de dag van het misdrijf Instandhouden is niet strafbaar

Buiten ruimtelijk kwetsbaar en buiten

openruimtegebied

5 jaar vanaf de dag van het misdrijf Instandhouden is niet strafbaar

Zonder afbreuk aan de gemeenrechtelijke stuitings- of schorsingsgronden

óf artikel 26 V.T.Sv.

Verjaring anno 2011

Huidige regeling

• Hoe? Overgangsbepaling voor de NIEUWE verjaringsregels

– nieuwe termijnen gelden slechts vanaf 1 september 2009.

“De totale duur van de verjaringstermijn mag evenwel niet meer bedragen dan

de termijnen vermeld in artikel 2262bis, §1, tweede en derde van het Burgerlijk

Wetboek (5-20 jaar) indien het recht om de herstelvordering in te stellen ontstaan

is vóór 1 september 2009 “

Verjaring anno 2011

Huidige regeling

• Nieuwe verjaringsregeling VCRO werd door Grondwettelijk Hof

bevestigd (GwH. nr. 94/2010, 29 juli 2010)

Handhavingsguerilla?

1. Het gewoontemisdrijf

• Gewoontemisdrijf

– Een misdrijf dat bestaat uit het herhaaldelijk plegen van op zichzelf straffeloze

handelingen.

Handhavingsguerilla?

2. Het gebruiksmisdrijf

• Gebruiksmisdrijf

– Stelling VANSANT

– Het strijdig gebruik veronderstelt actieve daden. Het herhalen van die actieve

daden staat gelijk met het voortzetten en is per definitie vreemd aan het

instandhouden. In de mate het strijdig gebruik strafbaar is gesteld kan gewaagd

worden van een voortzettingsmisdrijf.

– Cass. 2 mei 2006, P.060.0100.N

– Stelling BELEYN

Handhavingsguerilla?

3. Eenheid van opzet

• Eenheid van opzet:

– Artikel 65 Strafwetboek

– Gent, nr. C/62/10, 15 januari 2010 (onuitgegeven) en Gent, nr. C/298/10, 26

februari 2010 (onuitgegeven)

Het arrest Hamer anno 2011

• Onderscheid redelijke termijn – verjaring?

• Arrest EHRM Hamer (27 november 2007). De herstelmaatregel –het herstel in de vorige toestand - als “straf” in Europeesrechtelijkezin

• Cass. 24 november 2009, P.09.0278.N; P.09.0942.N en P.09.0944.N

-“De vaststelling dat het herstel in de oorspronkelijke toestand een “straf” is in de zin van artikel 6.1 EVRM, brengt enkel met zich mee dat de waarborgen van die bepaling moeten worden in acht genomen. Zij heeft niet tot gevolg dat die maatregel in de Belgische wetgeving van strafrechtelijke aard is zodat de algemene bepaling van het Belgisch strafrecht en strafprocesrecht erop toepassing moeten vinden.”

• Cass. 25 januari 2011, P. 10.0369.N.1-”Teneinde te voldoen aan het bepaalde in de artikelen 6.1 en 13 EVRM kan de strafrechter, binnen de bevoegdheden die artikel149, §1, Stedenbouwdecreet 1999 hem toekent, en onverminderd de door hem te verrichten legaliteitstoets krachtens 159 Grondwet, zich ertoe te beperken als passend herstel enkel de overschrijding van de redelijke terlmjn op authentieke wijze vast te stellen.”

• Kritiek

De impact van de nieuwe vrijstellings-

en meldingsregeling op handhaving

• Het Vrijstellingsbesluit van 16 juli 2010

• Het Meldingsbesluit van 16 juli 2010

• Impact op de lopende strafzaken

• Impact op de lopende herstelvorderingen

De milieustakingsvordering als

alternatieve herstelvordering

• Praktijk

• Prejudiciële vragen

• Grondwettelijk Hof

• Reactie

Stad kortrijk

Eindelijk rechtszekerheid?

• Neen

Stad kortrijk

Vragen?

• …

Gegevens

Dirk Van Heuven

dvanheuven@publius.be

PUBLIUS

Cogels Osylei 61 2600 Antwerpen Belgium

t +32 (0)327 33 50 f +32 (0)327 33 51

www.publius.be