Rob Rapmund

Amersfoort12 december 2007

governance in het onderwijsreflecties

2© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

governance, een postmodern verschijnsel

– op het breukvlak van oude en nieuwe tijden is bestuurlijk gezag niet meer vanzelfsprekend verbonden met posities, zijn onderlinge verhoudingen geen gegeven meer en is niet meer duidelijk waar organisaties ophouden, noch waar ze beginnen

– dit gaat over– sturing

– ethiek

– kwaliteit

– maatschappelijke verantwoording

3© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

governance bestaat niet

– het moet steeds opnieuw gemaakt worden op de grensvlakken van de school met de werelden om haar heen

– het is een “garbage-can” begrip geworden, iedereen stopt er eigen beelden en verwachtingen in

en “Het Besturingsmodel” ook niet– ook een garbage-can

– meer ideologie dan zakelijke discussie

– eenvoudig te begrijpen, (soms) moeilijk te aanvaarden

4© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

governance op niveaus

– tegelijkertijd

– beïnvloedt elkaar

– grote verzameling actoren

– uiteindelijk gaat het om het leerproces

organizing

strategizing

instelling

leerproces

leerpraktijk

stelsel

politiek

bestuur

5© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

het governance speelveld

– evenwicht!

– omringende wereld eist!

– spanningen:

– nevenschikking vs hierarchie

– beleid vs uitvoering

– horizontaal vs verticaal

– taak vs markt

– managen van interfaces

– cultuur......verandering

overheid

ouders/leerlingen

sam

enle

ving

bero

epsv

eld/

verv

olgo

nder

wijs

dienstverlening

be

lan

ge

nb

eh

art

igin

g

regelgeving &financiering

resu

ltate

nb

eh

ale

ninstelling

6© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

de instelling en de overheid

overheid

ouders/leerlingen

sam

enle

ving

bero

epsv

eld/

verv

olgo

nder

wijs

dienstverlening

be

lan

ge

nb

eh

art

igin

g

regelgeving &financiering

resu

ltate

nb

eh

ale

ninstelling

– issues:

– extern toezicht– besturingsfilosofie

Minister

– “minimale eisen interne governance”!

– “ proportioneel toezicht”

– verticale verantwoording

– accreditatie, certificering en erkenning

– rijk, gemeente en andere financiers

– is niet meer de enige verantwoordingslijn!

7© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

de instelling en de ouders/leerlingen

overheid

ouders/leerlingen

sam

enle

ving

bero

epsv

eld/

verv

olgo

nder

wijs

dienstverlening

be

lan

ge

nb

eh

art

igin

g

regelgeving &financiering

resu

ltate

nb

eh

ale

ninstelling

– issues:

– consumentisme

– medezeggenschap= participatie

– transparantie nodig

– “leerling centraal”?– wat is kwaliteit in de

ogen van de leerling?

– excellente dienstverlening!

8© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

de instelling en het beroepenveld en het vervolgonderwijs

overheid

ouders/leerlingen

sam

enle

ving

bero

epsv

eld/

verv

olgo

nder

wijs

dienstverlening

be

lan

ge

nb

eh

art

igin

g

regelgeving &financiering

resu

ltate

nb

eh

ale

ninstelling

– issues:

– doorlopende leerlijnen

– alumni-oordelen

– certificering gediplomeerden

– feedback organiseren

– hier worden de resultaten feitelijk behaald

9© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

de instelling en de (lokale) samenleving

overheid

ouders/leerlingen

sam

enle

ving

bero

epsv

eld/

verv

olgo

nder

wijs

dienstverlening

be

lan

ge

nb

eh

art

igin

g

regelgeving &financiering

resu

ltate

nb

eh

ale

ninstelling

– issues:

– rijke bron van eisen aan de school

– belang lokale netwerken

– stake-holder management

– maakt de school wat uit?

– collega-scholen géén concurrenten, maar mede-verantwoordelijken onderwijs!

10© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

de instelling zelf

overheid

ouders/leerlingen

sam

enle

ving

bero

epsv

eld/

verv

olgo

nder

wijs

dienstverlening

be

lan

ge

nb

eh

art

igin

g

regelgeving &financiering

resu

ltate

nb

eh

ale

n

– Issues (een greep):– wendbaarheid!– op governance richten en

inrichten– omgaan met tegengestelde

belangen en conflicten

– intern toezicht regelen– functiescheiding– kwaliteit RvT/bestuur!

– medezeggenschap– niet meer voorbehouden aan

traditionele actoren

– kwaliteit:– efficiency– effectiviteit– en verder?

– management van professionals:

– sturing effectief?

– ethiek– klokkenluidersregeling?– waarden transparant en

expliciet?

instelling

11© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

besturingsmodellen op een continuüm

Raad van BeheerRaad van Beheer

van executief tot beleidskaders

Instructiefbestuursmodel

Instructiefbestuursmodel

Raad v Toezichten CvB

Raad v Toezichten CvB

met of zonder richtlijnen

van hoogste bestuursorgaan tot

toezichthouder

0 2ANHE1a

Bestuur

Instructiemodel Alle bevoegdheden Voert inst ruct ie uit :best uur kan delegeren

Alle bevoegdhedenbehalve . . . . . . .

A lle bevoegdhedenbehalve . . . . . . .

Eigen, omschrevenbevoegdheden

Eigen, omschrevenbevoegdheden.

Raad van Beheer-model

Raad van Toezicht-model

Directie

12© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

procesgericht organiseren

Het onderscheid in processen is belangrijk!

service verlenenservice verlenen

werven, assessen & begeleiden

organiseren van het leren

toetsen & kwalificeren

besturenbesturen

onderwijs verzorgen

13© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

afbakening van domeinen

toezicht

beleidsbepaling

dagelijkse leiding

uitvoering

bestuursdomein

directiedomein

professionals

managers

bestuurders

toezichthouders

afs

tand

!?

14© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

Thema’s per domein

toezicht

beleidsbepaling

dagelijkse leiding

uitvoering

bestuursdomein

directiedomein

professionals

managers

bestuurders

toezichthouders

afs

tand

!?

<dit> is de maatschappelijke functie van de school;

houdt het bestuur zich met de juiste vragen bezig?

<dit> is de centrale opgave van de school;heeft de dagelijkse leiding hier aanvaardbare

oplossingen voor?

<zó> zou je het moeten oplossen;hebben we de medewerkers voldoende toegerust?

<dit> ga ik bijdragen;heb ik voldoende hulp gevraagd?

15© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

functies op school- en bovenschools niveau

het gaat om veel méér dan centraal-decentraal!

school bovenschools

beleid Identiteit en profiel ContinuïteitBeleidskadersHoofdstructuur

beheer Inbedding in voedingsgebiedPersoneelsgesprekken

InkoopOrganisatie ontwikkelingShared Services

uitvoering LesgevenConcierge

Projecten uitvoerenPIOFAH uitvoeren

16© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

Hoofdprincipe van besturing

je bent óf chauffeur, óf de auto!

Bestuurde orgaanBestuurde orgaan

Besturend orgaanBesturend orgaan

17© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

Zoek de fout!

je bent óf chauffeur, óf de auto!

Bestuurde orgaanBestuurde orgaan

Besturend orgaanBesturend orgaan

Toezichthoudend orgaan

Toezichthoudend orgaan

18© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

Zoek de fout!

je bent óf chauffeur, óf de auto!

Bestuurde orgaanBestuurde orgaan

Besturend orgaanBesturend orgaan

Toezichthoudend orgaan

Toezichthoudend orgaan

19© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

toegepast op meerschoolse instelling

Besturend orgaanBesturend orgaan

D uitvoeri

ng

D uitvoeri

ng

D besturin

g

D besturin

g

C uitvoerin

g

C uitvoerin

g

Cbesturin

g

Cbesturin

g

Juvenaat uitvoerin

g

Juvenaat besturin

g

A uitvoerin

g

A uitvoerin

g

A besturin

g

A besturin

g

Juvenaat uitvoerin

g

Juvenaat besturin

g

B uitvoerin

g

B uitvoerin

g

B besturin

g

B besturin

g

20© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

alt 1

Besturend orgaanBesturend orgaanA

besturingA

besturing

Bbesturing

Bbesturing

Cbesturing

Cbesturing D

besturingD

besturing

A uitvoerin

g

A uitvoerin

g

B uitvoerin

g

B uitvoerin

g

C uitvoerin

g

C uitvoerin

g

D uitvoerin

g

D uitvoerin

g

21© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

alt 2Besturend orgaanBesturend orgaan

Abesturing

Abesturing

Bbesturing

Bbesturing

Cbesturing

Cbesturing D

besturingD

besturing

Besturend orgaanBesturend orgaanA

uitvoeringA

uitvoering

Buitvoering

Buitvoering

Cuitvoering

Cuitvoering D

uitvoeringD

uitvoering

22© Twynstra Gudde 12-12-2007

governance en besturingsmodellen in het onderwijs

Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot deze presentatie berusten bij Twynstra Gudde. Niets uit deze presentatie mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt zonder schriftelijke toestemming van Twynstra Gudde.

Rob Rapmundrra@tg.nl

www.twynstragudde.nl