Post on 25-Jan-2021
20
Sesavali politika arsebiTad sakamaTo cnebaa, radgan mas bevri mniSvne
loba SeiZleba hqondes da aqvs kidec.
politika adamianTa sazogadoebis gaCenisTanave warmoiSva.
politika
giorgi
xelaSv
ili
politikas uwodeben:
ZalauflebisaTvis brZolas
mTavrobis gadawyvetilebebsa da am gadawyvetilebebis Sesrulebas
resursebis gadanawilebis process
partiebs Soris urTierTobas
zogadad, adamianTa imgvar yoveldRiur saqmianobas, romelic sazogadoebis
mowyobas ukavSirdeba
„politika“ berZnuli sityvaa („politikos“) da „samoqalaqos“
niSnavs. am sityvis FFFFFfuZe „moqalaqesa“ da „qalaqs“ ukavSirdeba,
sadac klasikuri berZnuli sazogadoeba viTardeboda.
ra ari
s
pol
itika
20
21
politika saSualebaa, romliTac xalxi gansazRvravs, vin iqneba
mTavrobaSi. politikas xSirad „binZurs“ uwodeben, magram politi
ka ara marto intrigebisa da egoisturi interesebis asparezi, ar
amed maRali idealebis miRwevis saSualebacaa. es maRali idealebi
SeiZleba iyos samarTlianobis damyareba, politikuri Tavisuf
lebis gavrceleba, mSvidobisa da usafrTxoebis miRweva.
adamianebis qcevis didi nawili politikuria, radgan adamianTa
Soris urTierTobebi xSirad Zalauflebrivia. amitomac, poli
tikisgan ganze gadgoma, misTvis Tavis arideba, Zalian Znelia.
politikis miznebi da am miznebis miRwevis saSualebebi xSirad
erTmaneTs ar emTxveva.
rogor unda SevafasoT politikis moraluri mxare?
romelia ufro mniSvnelovani – maRalzneobrivi miznebiT moq
medeba Tu sasurveli Sedegis nebismier fasad miRweva?
zogi moazrovne miiCnevs, rom maRali miznebis ganxorcieleba
mdabali gzebiT miuRebelia. sxvebi ki fiqroben, rom Tu miRweuli
Sedegi sazogadoebisTvis sasargebloa, mis misaRwevad yvelanairi
saSualeba gamodgeba.
Zveli berZeni filosofosi aristotele (Zv. w. 384322):
„adamiani bunebiT politikuri cxovelia“.
Cexoslovakiis ukanaskneli da CexeTis pirveli prezidenti
vaclav haveli (19362011): „CemTvis namdvili politika...
ubralod, sxva adamianebisTvis samsaxuris gawevaa“.
ra ari
s
pol
itika
21
22
politika konfliqtisa da TanamSromlobis monacvleobazea age
buli. urTierTsawinaaRmdego mosazrebebis, interesebisa da saWi
roebebis arseboba niSnavs, rom adamianebsa da adamianTa jgufebs
Soris uTanxmoeba gardauvalia. magram politikis monawileebs isic
kargad unda esmodeT, rom interesebis miRweva da sakuTari mosaz
rebebis gatana mxolod konfliqtis saSualebiT SeuZlebelia da
sxva adamianebTan TanamSromlobas saWiroebs. amitomac, politika
uTanxmoebebis gadawyvetis Ziebis process warmoadgens.
xdeba isec, rom uTanxmoebis gadawyveta mSvidobianad ver xerx
deba. am SemTxvevaSi saqme midis revoluciamde da omamde. omi da
Zaladoba politikur miznebs emsaxureba, magram problema isaa,
rom xSirad omisa da Zaladobis Sedegad nadgurdeba yvelaferi,
ris xelSi Casagdebadac adamianebi Zalas mimarTaven.
politikuri ideebi saukuneebs uZlebs da axali formiT brun
deba sazogadoebaSi. am ideebs xSirad ufro didi Zala aqvs, vidre
yvelaze Zlevamosil SeiaraRebul Zalebs da msoflio religiebs.
politika ar arsebobs ideebis gareSe, radgan adamianebi swored
ideebis garSemo irazmebian TavianTi miznebis misaRwevad. yvelaze
moklevadiani politikuri amocanac ki ideebis metnaklebad mow
esrigebul nakrebs saWiroebs.
politikas gansazRvravs adamianis buneba, saxelmwifos xasiaTi
da saerTaSoriso sistema. mkvlevarebi ver SeTanxmebulan, Tu ro
melia am samTagan yvelaze mniSvnelovani politikisaTvis. zogs mi
aCnia, rom adamianis bunebaa yvelafris saTave. es Sexeduleba saw
yiss religiaSi iRebs. bevri RvTismetyvelis SexedulebiT, adamiani
pirvelyofili, Tandayolili codviT ibadeba, rac mTeli sazoga
doebis xasiaTs da adamianTa da saxelmwifoTa urTierTobebSi Za
ladobis problemas ganapirobebs.
sxva filosofosebi ki miiCneven, rom adamianis buneba cvale
politika
amerikeli politologi robert dali (daibada 1915 wels): „politika
adamianur urTierTobaTa iseTi wyobaa, romelic didwilad moicavs
kontrols, Zalauflebas, gavlenasa da avtoritets“.
prusieli samxedro Teoretikosi karl fon klauzevici (17801831):
„omi aris politikis gagrZeleba sxva saSualebebiT“.
ra gansazRvravs politikis bunebas?
22
23
badia. adamiani SeiZleba iyos keTilic da borotic, SeiZleba
Seicvalos cxovrebis ganmavlobaSi. amitom sazogadoebis xasiaTs
adamianis Tandayolili Tvisebebi ki ar gansazRvravs, aramed saxel
mwifos, mTavrobis, sazogadoebis buneba. rac ar unda keTili iyos
adamiani dabadebiT, saxelmwifo mas SezRudvebs uwesebs da xSirad
Zaladobiskenac ubiZgebs. amitomac, swored saxelmwifos bunebaa
damnaSave imaSi, rom adamianTa Soris harmoniis miRweva dRemde Seu
Zlebeli Seiqna.
moazrovneTa kidev erTi jgufi arc adamianur bunebas miiCnevs
problemebis wyarod da arc saxelmwifos Zaladobriv bunebas. es
moazrovneebi yvelafers saerTaSoriso sistemas abraleben.
maTi azriT, saxelmwifoebs Soris mSvidobis miRweva SeuZlebe
lia, radgan saxelmwifoebis erovnuli interesebi erTmaneTTan
SeuTavsebelia da qveynebs Soris konfliqti saerTaSoriso urTi
erTobebis bunebrivi mdgomareobaa. Tu msoflio mSvidoba ver
miiRweva, maSin verc saxelmwifoebi iqnebian mSvidobiani da verc
adamianis buneba gaumjobesdeba.
saerTaSoriso sistema saxelmwifoTa erTobliobaa, romlebic
erTmaneTTan politikuri, usafrTxoebis, ekonomikuri da sxva
aspeqtebiTaa dakavSirebuli.
CineTis mmarTveli mao Zeduni (18931971): „politika aris omi
usisxlod, xolo omi aris politika sisxlisRvris TanxlebiT“.
ra aris politika
23
24
Zalauflebapolitikis erTerTi mTavari kategoria Zalauflebaa.
politika adamianTa urTierTqmedebis iseTi sistemaa, romelic
am Zalauflebis mopovebas, SenarCunebas, gazrdasa da gavrcele
bas isaxavs miznad. politikaSi Cabmulebi arian ara marto calkeu
li adamianebi, aramed adamianTa organizebuli jgufebi da mTeli
saxelmwifoebic ki.
Zalaufleba adamianTa urTierTobebSi vlindeba. avtoriteti
da iZulebis muqara Zalauflebis mTavari atributebia.
rogorc italieli saxelmwifo moRvawe da filosofosi makiave
li ambobda, „jobs mmarTvelis eSinodeT, vidre igi uyvardeT“. iZu
leba SeiZleba Zalauflebis myari safuZveli iyos. Tumca, rogorc
amerikis prezidenti ronald reigani ambobda, „xiStebze damyare
buli mTavrobebi fesvebs ver idgamen“. mas amiT undoda eTqva, rom
mxolod Zaladobaze dafuZnebuli Zalaufleba xanmokle da ara
myari SeiZleba aRmoCndes.
avtoritetiT miRweuli Zalaufleba xSirad Zaladobas gamo
ricxavs. avtoritetis safuZveli SeiZleba iyos adamianisTvis mi
werili RvTiuri buneba – magaliTad, Zvelad monarqebi (faraone
bi, mefeebi, keisrebi, imperatorebi, xalifebi, sulTnebi, Sahebi)
RmerTisgan xeldasxmulad iTvlebodnen da RvTisgan boZebuli
avtoritetiT imyarebdnen Zalauflebas.
xSirad avtoritetis safuZveli lideris qarizmaa – anu is gan
sakuTrebuli Tvisebebi, romlebsac liders misi momxreebi da mim
devrebi miaweren.
Cvens droSi avtoriteti kvlavac warmoadgens Zalauflebis sa
fuZvels. demokratiul qveynebSi am avtoritetis safuZveli le
politika
Zalaufleba aris unari aiZulo sxva, gaakeTos is, rasac
sxvagvarad ar gaakeTebda.
ingliseli istorikosi lordi aqtoni (18341902): „Zalaufleba ryvnis,
absoluturi Zalaufleba ki absoluturad ryvnis“.
nikolo makiaveli (14691527): „mizani amarTlebs
saSualebas“.
qarizma – niWi aRafrTovano da gaiyolo xalxi.
24
25
gitimuri da samarTliani arCevnebia, romelic Zalauflebis gan
maxorcielebels marTvis racionalursamarTlebriv uflebas
aniWebs.
politikis buneba yvelaze kargad saxelmwifos mowyobasa da mis
qmedebebSi vlindeba.
saxelmwifos marTva mTavrobas akisria, romelic sazogadoeba
ze kontrols axorcielebs, raTa koleqtiuri gadawyvetilebebi
sisruleSi moiyvanos. amitomac xSirad politikas mTavrobasTan,
saxelmwifosTan aigiveben, politikis Seswavlas ki – mTavrobis Ses
wavlasTan.
politikis gageba SeiZleba rogorc instituciuri, aseve indi
vidualuri TvalsazrisiT.
instituciuri midgoma politikaSi gulisxmobs sajaro sakiT
xebis kvlevas, mTavrobis qmedebebis Seswavlas da saxelmwifos
funqciebis gansazRvras.
pirovnuli midgomis Seswavlis obieqtia kerZo pirebis moR
vaweoba, mTavrobis gavlenis miRma myofi sakiTxebi da sazogadoeb
rivi procesebi.
am ori modelidan Cveni arCevani ganapirobebs imas, Tu ramdenad
yovlismomcvelia politika. SeiZleba miviCnioT, rom politika
mxolod mTavrobis SigniT, ufro metic, politikur partiebs So
ris Zalauflebrivi urTierTobebia. an kidev piriqiT, politikis
sfero gavafarTovoT da davaskvnaT, rom politikuria yvela ur
TierToba, romelic mocemuli sazogadoebis SigniT warimarTeba.
saxelmwifo da sazogadoeba
saxelmwifo – adamianTa organizebuli erToba
saerTo mTavrobis xelmZRvanelobiT.
germaniis kancleri oto fon bismarki (18151898):
„politika SesaZleblis xelovnebaa“.
kerZo politika:
individebis moRvaweoba
arasamTavrobo sakiTxebi
samoqalaqo sazogadoeba
instituciuri politika:
sajaro sakiTxebi
mTavroba
saxelmwifo
ra aris politika
25
26
rogorc vxedavT, sakmaod Znelia gaivlos zRvari „sajarosa“ da
„kerZos“, „politikursa“ da „pirovnuls“ Soris.
demokratia mTavrobis mowyobis erTerTi formaa, romelSic
mTavrobas xalxi irCevs da mTavroba xalxs emsaxureba. demokrati
ul sistemaSi yvelaze ukeTaa warmodgenili adamianTa umravleso
bis interesebi da daculia umciresobis uflebebi. demokratiul
sistemaSi, rogorc wesi, kanonis uzenaesoba cxovrebis wesia, adami
anis Tavisuflebebi da uflebebi ki xelSeuxebeli Rirebuleba.
Tanamedrove samyaroSi politikis erTerTi aspeqti saxelmwi
fosa da religiis urTierTobaa. Tanamedrove epoqaSi, gansakuTre
biT ki demokratiul qveynebSi, saxelmwifo religiisgan gamijnuli
unda iyos, magram xSirad es ase ar xdeba. religiisa da saxelmwifos
erTmaneTSi Serevam SeiZleba seriozulad daazaralos adamianis
uflebebi: religia, Tavisi xasiaTiT, uzenaesi WeSmaritebis mqa
dagebelia, politika ki, arsebiTad, dapirispirebuli azrebis, ka
maTisa da uTanxmoebis asparezia.
politikuri Teoria ikvlevs adamianTa mier Seqmnili mTavrobis
xasiaTs da misi gardaqmnis SesaZleblobas.
politikis Seswavla ioli araa, radgan, bunebisagan gansxvavebiT,
politikas obieqturi kanonebi ar marTavs. politika warimarTeba
ara marto racionaluri da gaazrebuli, aramed iracionaluri da
impulsuri miznebiTa da saSualebebiTac. adamianis bunebis, adami
anTa sazogadoebisa da saxelmwifoTa sistemis mravalferovneba
TiTqmis gamoricxavs ara marto politikis prognozirebas, aramed
politika
politika, rogorc mecniereba
safrangeTis prezidenti Sarl de goli (18901970): „mivedi
daskvnamde, rom politika metismetad seriozuli ramaa
imisTvis, rom politikosebs SevatovoT“.
amerikeli Teologi rainhold niburi (18921971): „adamianis unari,
iyos samarTliani, demokratias SesaZlebels xdis; magram adamianis
Tviseba, iyos usamarTlo, demokratias aucileblobad aqcevs ~.
amerikeli politologi harold lasueli (19021978): „politika
Seiswavlis, Tu vin ras rodis ratom da rogor miiTvisebs“.
26
27
xSirad politikuri procesebis axsnas da gagebasac ki SeuZlebels
xdis.
politika, rogorc mecniereba, politikur urTierTobebs ram
denime kuTxiT Seiswavlis:
politikuri qceva
politikuri struqturebi da funqciebi
politikuri fenomenebi
politikuri ideebi
politikuri dokumentebi
politikuri momavali
politikis Seswavla SeiZleba iyos „normatiuli“ an „empiriuli“.
politikisadmi amgvari midgoma „Rirebulebebis“ analizs eyrd
noba. am Rirebulebebis magaliTad gamodgeba iseTi cnebebi, ro
gorebicaa „Tavisufleba“, „Tanasworoba“, „progresi“, „ganviTare
ba“, „samarTlianoba“ da sxv.
empiriuli politikuri mecniereba pasuxs scems kiTxvaze: „ra
tom?“ empiriuli politikuri mecnierebis gamoyenebis sferoebia
arCevnebi, politikis dagegmva da Sesruleba, movlenebis progno
zireba da a.S.
politikis Seswavla sxvadasxva meTodiT SeiZleba. tradici
ulad, politikis gagebis meTodi istoriuli analizi iyo, romelic
momxdari movlenebis dawvrilebiT analizs efuZneboda. ramdenime
aTeuli wlis win mecnierebma gadawyvites ufro zusti samecniero
meTodebi gamoeyenebinaT da politikuri faqtebis da maTi gamomw
vevi mizezebis ricxvebis saSualebiT Seswavlas mohkides xeli.
raodenobrivi meTodis gamoyenebis kargi magaliTi demokratiul
qveynebSi Catarebuli arCevnebis Sedegebis analizia – „ramdenma vin
vis da sad misca xma arCevnebSi? da romelma faqtorebma ganapiroba
germaneli fizikosi albert ainStaini (18791955):
„politika fizikaze rTulia“.
normatiuli politikuri mecniereba cdilobs gasces
pasuxi kiTxvas, Tu rogori iqneboda idealurad mowyobili
sazogadoeba an am sazogadoebis romelime aspeqti.
empiriuli politikuri mecnierebis mizani ki viTarebis
uemocio, miumxrobeli, faqtebiT gamyarebuli analizia.
ra aris politika
27
28
saarCevno xmebis amgvari ganawileba?“
istoriuli da raodenobrivi meTodebi dRemde farTod gamoi
yeneba politikis SeswavlaSi.
saerTaSoriso politika
saxelmwifoebs Soris ZalauflebisaTvis brZolis asparezi
mTeli msoflioa. saxelmwifoebi ibrZvian TavianTi Zlierebis da
usafrTxoebis gazrdisTvis, xSirad sxva saxelmwifoebis xarjze.
msoflio politikaSi erTi saxelmwifos warmateba sxva qveynebis
mxridan uaryofiT reaqcias iwvevs, radgan saxelmwifoebi erT
maneTs Znelad endobian.
yvela saxelmwifos qceva, anu maTi sagareo politika, erovnul
interesebs emyareba. saxelmwifoTa sagareo politikaTa er
Toblioba saerTaSoriso politikas qmnis. saxelmwifoTa mier Se
q m nili politikuri urTierTobebis sistema Tavad iwyebs saxel
mwifoebis qcevaze gavlenis moxdenas. Tu saxelmwifo sworad ver
Seafasebs Zalauflebis ganawilebis da wonasworobis viTarebas,
igi SeiZleba dasustdes da msoflio rukidan gaqres kidec.
politika
politikis Seswavlis raodenobrivi meTodis mizani politikuri
procesebis da maTi Sedegebis maTematikuri da statistikuri
saSualebebiT axsna, gageba da prognozirebaa.
germanelamerikeli politologi hans morgenTau (19041980):
„yvela saxelmwifo moRvawe erovnuli interesebiT unda xelmZRvanelobdes,
rac niSnavs, rom iazrovno, rogorc saxelmwifom sxva saxelmwifoTa Soris“.
28
29
saerTaSoriso politikaSi mTavari moqmedi pirebi saxelmwi
foebia, Tumca saerTaSoriso organizaciebi, reJimebi, regionebi
da, xSirad, individebic seriozul gavlenas axdenen msoflioSi
mimdinare procesebze. saerTaSoriso politikis mizani mSvidobi
sa da usafrTxoebis miRwevaa, magram, jerjerobiT, kacobriobam am
miznis miRweva ver moaxerxa.
daskvnaTavisi arsiT politika gansxvavebuli mosazrebebisa da intere
sebis safuZvelze Zalauflebis gadanawilebis asparezia. gansxva
vebuli azrebi SeiZleba Seexebodes imas, Tu ramdenadaa dasaSvebi
saxelmwifos Careva pirovnebis cxovrebaSi an ramdenad Tanaswori
unda iyos sazogadoeba.
es kiTxvebi uTanxmoebas badebs. uTanxmoebas badebs isic, Tu ro
gor da ra mizniT unda SeviswavloT politika. politikis Seswav
lis mizani mravalgvari SeiZleba iyos – sazogadoebis gakeTilSo
bilebidan dawyebuli piradi gamdidrebiT damTavrebuli.
politika imiTaa saintereso, rom pasuxi ubralo kiTxvaze, Tu
„ra aris politika?“ TavisTavad politikuri aqtia. sazogadoebis
politikuri cxovreba swored uamravi amgvari kiTxvis dasma da
maT ze pasuxis Ziebaa.
ra aris politika
2929