Herbestemmen in een tijd van overvloed (aan leegstand)

Herbestemmen in een tijd van overvloed (aan leegstand)

Frank Strolenberg: herbestemmen vóór 2008 & de nieuwe realiteit

Ronald Tol: de rol van de gebiedsontwikkelaar

Corrie Boer: noordelijke strategie herbestemmen

Vragen voor de toekomst

Herbestemmen als toonbeeld van innovatie

Kraanspoor Amsterdam (2007)

Herbestemming als redder van een gebouw

Van Nellefabriek Rotterdam 2000 De Dominanenkerk Maastricht 2006

Herbestemming als icoon voor een gebied (placemaking)

Glaspaleis Heerlen 2004 Hotel New York Rotterdam 1993

Herbestemming als katalysator van stedelijke ontwikkeling

Stokstraat Maastricht 1973 Binnendieze ‘s Hertogenbosch 1998

Herbestemming als gebiedsontwikkeling

Nieuwe Hollandse Waterlinie 2008 Roombeek Enschede 2007

De realiteit van 2012 op veel plekken is leegstand of stilstand

Veranderde omstandigheden bepalen herbestemming

Veranderde omstandigheden bepalen herbestemming

Groeiend aanbod

• 7,6 miljoen m2 kantorenleegstand• 25% bedrijven op bedrijventerreinen

staan leeg (67.500/270.000)• 14.000 winkels staan leeg• 40.000 woningen boven winkels• 10.000 stuks oftewel 2 mln m2

monumentale gebouwen

& de aantallen groeien:• elke dag 1 boerderij leeg• elke week 2 kerken leeg• elke maand 1 klooster leeg

plus postkantoren, defensieterreinen, ‘oude’ industrie, scholen, zorginstellingen, musea …

Veranderde omstandigheden bepalen herbestemming

Groeiend aanbod

• 7,6 miljoen m2 kantorenleegstand• 25% bedrijven op bedrijventerreinen

staan leeg (67.500/270.000)• 14.000 winkels staan leeg• 40.000 woningen boven winkels• 10.000 stuks oftewel 2 mln m2

monumentale gebouwen

& de aantallen groeien:• elke dag 1 boerderij leeg• elke week 2 kerken leeg• elke maand 1 klooster leeg

plus postkantoren, defensieterreinen, ‘oude’ industrie, scholen, zorginstellingen, musea …

& de Rijksoverheid stoot zelf de komende tijd vastgoed af ter grootte van de Provincie Utrecht.

Frits van Dongen, Rijksbouwmeester, april 2012

Veranderde omstandigheden bepalen herbestemming

Groeiend aanbod

• 7,6 miljoen m2 kantorenleegstand• 25% bedrijven op bedrijventerreinen

staan leeg (67.500/270.000)• 14.000 winkels staan leeg• 40.000 woningen boven winkels• 10.000 stuks oftewel 2 mln m2

monumentale gebouwen

& de aantallen groeien:• elke dag 1 boerderij leeg• elke week 2 kerken leeg• elke maand 1 klooster leeg

plus postkantoren, defensieterreinen, ‘oude’ industrie, scholen, zorginstellingen, musea …

& de Rijksoverheid stoot zelf de komende tijd vastgoed af ter grootte van de Provincie Utrecht.

Frits van Dongen, Rijksbouwmeester, april 2012

Stagnerende vraag

• Kantoorfuncties verkopen slecht• Woningmarkt zit op slot (nieuwbouw op niveau van 1953)

• Sommige soorten van retail doen het minder

Veranderde omstandigheden bepalen herbestemming

• afgelopen 50 jaar is de bevolking gegroeid met 8 mln; komende 50 jaar nog maar met circa 1 mln

• steden trekken mensen aan; met name hoog opgeleide vrouwen (130 vrouwen op 100 mannen); de periferie krimpt en houdt laag opgeleide mannen

Let op: demografie is structureel; ook als de economie weer aantrekt

Veranderde omstandigheden bepalen herbestemming

Overheden: bezuinigen, kerntaken, grondbedrijf negatief

Corporaties: regelgeving vanuit Brussel beperken ontwikkelkracht, financiële problemen (oa Vestia), slechte reputatie zorgt voor aan banden leggen rol corporaties als opdrachtgever (nieuwe kabinet)

Ontwikkelaars: nog slechts 1/3 aan capaciteit over, financiering bij banken is extreem moeilijk, risicomijdend en spreidend

Banken: investeringsvolume van 27 miljard (2007) naar 7 miljard (2011) en 2 miljard (1e helft 2012)

Veranderde omstandigheden bepalen herbestemming

Vragen voor de toekomst?

•Hoe zien wij het jaar 2022 voor ons en wat is nodig om de komende 10 jaar te overbruggen?

•Hoe kunnen verschillende professies elkaar daarbij helpen?

•Welke vragen worden gesteld aan de erfgoedsector (bescherming, behoud en beheer)?

Herbestemmen in een tijd van overvloed (aan leegstand)

Frank Strolenberg: herbestemmen vóór 2008 & de nieuwe realiteit

Ronald Tol: de rol van de gebiedsontwikkelaar

Corrie Boer: noordelijke strategie herbestemmen

Vragen voor de toekomst

Nationaal Monumentencongres 2012Herbestemmen in een tijd van overvloed

(aan leegstand)

De rol van de gebiedsontwikkelaar

Ronald J. TolAmersfoort, 8 november 2012

I INTRODUCINGI INTRODUCING

OPBOUW PRESENTATIE

1 | DE ROL VAN DE ONTWIKKELAAR

2 | PRAKTIJKVOORBEELDEN

3 | SUCCESFACTOREN

4 | PERIODE 2012 - 2022

1 | DE ROL VAN DE ONTWIKKELAAR

AM houdt zich bezig met duurzame gebiedsontwikkeling, de ontwikkeling van vastgoed en herontwikkeling. AM participeert langjarig in gebiedsontwikkeling en neemt deel in grondexploitaties

Bij cultuurhistorie focus op 3 pijlers:

• Visie en ambitie• Waardecreatie• Initiatiefnemer

2 | PRAKTIJKVOORBEELDEN

Binnenstedelijk monument

Locatie: De Posterij - Zeist

2 | PRAKTIJKVOORBEELDEN

Binnenstedelijk monument

Locatie: De Posterij - Zeist

Opdracht:• Rijksmonument postkantoor• In oude stadscentrum nabij slot Zeist• Herstel symmetrie aan Het Rond• Opnemen van voorzieningen

Oplossing:• Herstel oude postkantoor• 19 nieuwbouw appartementen• 30 bebouwde parkeerplaatsen• 1.375 m2 voorzieningen

2 | PRAKTIJKVOORBEELDEN

Binnenstedelijke herontwikkeling

Locatie: Enka - Ede

2 | PRAKTIJKVOORBEELDEN

Binnenstedelijke herontwikkeling

Locatie: Enka - Ede

Opdracht:• Viscosefabriek trekt zich terug• 2/3 terrein komt beschikbaar• AM legt plan neer voor gehele terrein• Behoudt van monumenten (deels)

Oplossing:• 42.5 hectare• 1.400 nieuwbouw woningen• 20.000 m2 commercieel vastgoed• Aandacht voor cultuurhistorie

2 | PRAKTIJKVOORBEELDEN

Binnenstedelijk jong monument

Locatie: GAK gebouw - Amsterdam

2 | PRAKTIJKVOORBEELDEN

Binnenstedelijk jong monument

Locatie: GAK gebouw - Amsterdam

Opdracht:• Aangekocht door AM in 2002• Eigendom 50% Stadsgenoot en 50% AM• GAK verlaat het gebouw in 2005• Beoogd jong monument

Oplossing:• 40.000 m² bvo• 320 appartementen (Zuidvleugel)• Plint commerciële ruimte• Oplevering Zuidvleugel november 2012• Erfpacht

3 | SUCCESFACTOREN

• Realistische inbrengwaarde• Kennis en kunde• Marktkennis• Integraliteit• Begrip/Samenwerking

SAMEN INNOVEREN!

4 | PERIODE 2012 - 2022

• Toekomstvisie 2012 - 2022• Nichemarkt• Waardecreatie• Identiteit• Tijdelijkheid

2e KANS VOOR MONUMENTEN!

Herbestemmen in een tijd van overvloed (aan leegstand)

Frank Strolenberg: herbestemmen vóór 2008 & de nieuwe realiteit

Ronald Tol: de rol van de gebiedsontwikkelaar

Corrie Boer: noordelijke strategie herbestemmen

Vragen voor de toekomst

Noordelijke Strategie Herbestemming

Kenniscentrum Herbestemming Noord

Kenniscentrum Herbestemming Noord

Wat gaan we doen/Wat is de uitdaging

Bewustwording en kennisbevordering Meld- en coördinatiepunt ‘Schakelen en makelen’

Kenniscentrum Herbestemming Noord

Wat is de doelgroep ?

Gemeenten Vragers naar en aanbieders van ruimte Financiers Belanghebbenden

Kenniscentrum Herbestemming Noord

?

Vragen voor de toekomst?

•Hoe zien wij het jaar 2022 voor ons en wat is nodig om de komende 10 jaar te overbruggen?

•Hoe kunnen verschillende professies elkaar daarbij helpen?

•Welke vragen worden gesteld aan de erfgoedsector (bescherming, behoud en beheer)?

Inaugurele rede prof erfgoed & ruimte Joks Janssen

“De economische crisis dwingt tot creatief zoeken naar nieuwe vormen van behoud van het cultureel erfgoed.

Ook nu de overheid zich daar minder mee bemoeit en ook veel minder geld beschikbaar heeft, zal de sector zich moeten waarmaken door verantwoordelijk beheer, vakkundige reparatie en slimme aanpassingen.

De tijden van grootschalige plannen en luxe restauraties zijn voorbij.

Erfgoedprofessionals moeten meer aansluiten bij initiatieven van onderop.”

1.11.2012

Vragen voor de toekomst?

•Hoe zien wij het jaar 2022 voor ons en wat is nodig om de komende 10 jaar te overbruggen?

•Hoe kunnen verschillende professies elkaar daarbij helpen?

•Welke vragen worden gesteld aan de erfgoedsector (bescherming, behoud en beheer)?