Theorie en praktijk van

schaliegasboringen in Nederland

Henk Duyverman - Cuadrilla Resources

Aad Kant – Oranjewoud

Inhoud

1. Schaliegas in Nederland (Henk)

2. Aanleg boorlocatie (Aad)

3. Conclusies

1

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

IN HET NIEUWS !!

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

IN HET NIEUWS!!!

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

PROFIEL CUADRILLA

Belangen in Engeland, Nederland en Polen

Specialist in boren naar schaliegas

• 200 jaar ervaring

• State of the art apparatuur

Start met boren in 2010 in Engeland

• Weeton, Singleton, Banks,

• St.Anna’s Road

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

WAAR ZIT HET SCHALIEGAS ?

ONDERGROND BRABANT

• Ongestoorde schalielagen op de juiste diepte, met de juiste dikte en een rijk

organisch gehalte

• Goede mogelijkheden om op het gasnet aan te sluiten

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

HoeDoor uitvoeren van proefboringen in:

• Boxtel

• Haaren

• Noordoostpolder

Nodig�Vergunning voor proefboring

• Omgevingsvergunning

Waarde creëren door het aantonen van aanwezigheid van

grote hoeveelheid schaliegas in Nederlandse bodem

DOEL CUADRILLA IN NEDERLAND

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Technisch winbaar volgens Energy Information Administration (VS):

• 481 miljard m3 (EBN 300-500 BCM)

• Waarde € 312 miljard (consumentenprijs aardgas € 0,65 per m3)

• Zonder aardgasbaten: overheidstekort 6,5%

Nederlandse on- & offshore gas reserves:

• 1.230 miljard m3 (1-1-2012)

• 39% toename van reserve bij winning schaliegas

Jaarlijkse Nederlandse gasconsumptie:

• 46 miljard m3

• schaliegas: > 10 jaar langer gasconsumptie van eigen bodem

Aardgasopbrengst voor Nederlandse schatkist in 2011:

• € 12.1 miljard*

BETEKENIS SCHALIEGAS VOOR NEDERLAND

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

HET HOLLANDSE PROBLEEM

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

HOEVEELHEDEN SCHALIEGAS

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

DE LAATSTE RESERVEBEREKENINGEN VAN TNO

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

VERGELIJKING UK/NEDERLAND

Politiek: 2 Partijen in UK tegenover Consensus (Polderen) in NL

Exploratievergunning in beide landen voor 5 jaar

Winningsvergunning in beide gevallen met een nieuw vergunningtraject

Lokale weerstand: Lijkt sterker en meer actiebereid in UK (Balcombe); in NL

vooral politiek en via gebaande wegen

Vooruitgang schaliegas: in UK al 4 putten geboord en 1 gefracked sinds 2010

Fracken en development goedgekeurd door DECC; nieuwe putten hebben

allemaal een EIA (MER) nodig; in NL proefboringen voor de tweede keer

uitgesteld met 18 maanden

Reserves: 200+ tcf in-place in UK en 200-500 bcm rec. reserves in NL

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

WEERSTAND: BEVOLKINGSDICHTHEID

Nederland

land Inwoners x miljoen km2 Inwoners op 1 km2

Nederland 16,8 41,528 = 405

Verenigd Koninkrijk 62,7 242,900 = 257

Australië 21,7 7,741,220 = <3

Verenigde Staten 313,2 9,629,091 = < 32

Provincie Noord-Brabant (Boxtel/Haaren)

• 497 op 1 km²

Provincie Flevoland (Noordoostpolder)

• 274 op 1 km²

Consequentie van hoge bevolkingsdichtheid

• NIMBY

• Consensus cultuur (polderen)*

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

WEERSTAND: REM OP TRANSITIE NAAR DUURZAAM

Milieugroeperingen: winning schaliegas leidt af van focus op

duurzame energie

Mogelijke schadelijke effecten op mens en milieu worden

uitvergroot

Omwonenden/lokale omgeving gevoelig voor schrikbeelden

Lokale politiek kiest voor belangen bewoners = electoraat

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

ZELDZAAM: GAS IN GRONDWATER

Herstelbaar

Door permanente monitoring snel te ontdekken en te verhelpen

Te voorkomen

Gebruik van best practices voor ontwerp en bouw boorput

Oorzaak incidenten Verenigde Staten

Slecht ontwerp boorput

Gevolg

Gas vanuit schalie via boorput naar grondwater

In elk geval NIET

Schaliegas in grondwater vanuit ondergrondSchaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

GOEDE PUT VERSUS SLECHTE PUT

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

ONZE PUT IN BRABANT

Fracken op 3.500 meter

Zes lagen ondoordringbaar gesteentelagen

tussen grondwater en schalielaag*

Boren met verbuizingen tot 4.200 meter

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

ONZE PUT IN BRABANT

Vier verbuizingen, met cement geïsoleerd

Eerste verbuizing tot 600 meter,

laatste verbuizing tot bodem boorgat

Grondwater tot maximaal 300 meter diepte

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

FRACKEN

Gebeurt al sinds tientallen jaren in Nederland

• 100 keer op land, 100 keer op zee

Beproefde en veilige technologie

Heeft in Nederland niet geleid tot bodembeweging

In Brabant op minimaal 3.500 meter diepte (3 km onder

grondwaterniveau)

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

FRACKEN

0,15% glutaaraldehyde en polyacrylamide

Gebruik 12 miljoen liter water

99,85% water/zand

10-30% water hergebruikt

Afvalwater gezuiverd

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

ONZE MANIER VAN WERKEN IS VERANTWOORD

We gebruiken nieuwe, moderne boorinstallatie

De boor- en fracktechniek die we toepassen, is conventioneel en

gangbaar in Nederland

We bouwen een veilige boorput

We zijn gehouden aan de strenge Nederlandse wet- en regelgeving

We worden nauwlettend gecontroleerd door Staatstoezicht op de

Mijnen

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

SYNERGIE SCHALIEGAS – GEOTHERMIE (WEP)

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

SYNERGIE SCHALIEGAS – GEOTHERMIE (WEP)

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

ONAFHANKELIJK RAPPORT WITTEVEEN/BOS, EN HOE

VERDER….

• Klaar in augustus 2013, zeer lijvig (1.000 pp) en degelijk stuk werk

gebaseerd op literatuuronderzoek en interviews (55 vragen)

• Door Minister Kamp 26-08-2013 positief aan de Kamer gepresenteerd

• 1. MER-Commissie gaf oordeel 30-09-2013

• 2. Hoorzitting 2e Kamer gehouden

• 3. MER (lokatie-specifieke studie) voor iedere exploratie-put nodig

• 4. Kamp heeft besloten tot een extra struktuurvisie/Plan-MER, duurt

minimaal 18 maanden

• 5. Vergunningentrajekt kan beginnen laat 2014-vroeg 2015

• 6. Eerste van de drie schaliegasputten laat 2015 ?

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

HET TIJDSPAD NAAR WINNING SCHALIEGAS

2015 2 tot 6 jaarevaluatie gegevens proefboring

bepalen economisch winbaar gas

aanvragen winnings-vergunning

start MER procedure incl. inspraak

besluit vergunning

productie-klaar maken

van boorlocaties

creëren banen (direct en indirect)

gaswinning & distributie

2 jaar 20 jaar

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Praktijk - Locatiekeuze

Quick Scan Ruimtelijke Aspecten• Rijksbeleid

• Provinciaal beleid - (Omgevingsplan met bijv. o.a. streekplan,

milieubeleidsplan, waterhuishoudingsplan, verkeer- en vervoersplan)

• Gemeentelijk beleid - Bestemmingsplan, Structuurvisie

• Archeologie

• Flora en Fauna (beschermde natuurgebieden, ecologische hoofdstruktuur)

• Waterwingebied of Drinkwaterbeschermingsgebied

• Verkeer en ontsluiting

• Bodem en bodemdaling

• Water (Watertoets)

• Landschap

• Externe veiligheid - risicokaart

26

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Locatie - Boxtel-1

27

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Locatie - Marknesse-1

28

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Ontwerp boorlocatie

29

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Boortoren op locatie

30

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Frack equipment op locatie

31

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Aanleg boorlocatie - Conductor

32

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Aanleg boorlocatie - Boorkelder

33

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Aanleg boorlocatie –

Goten en hoekwaterbak

34

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Aanleg boorlocatie –

Vloeistofdicht asfalt

35

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Boorlocatie - Geluid

36

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Boorlocatie - Externe veiligheid

37

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Rig op locatie

38

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Boorlocatie – Na de proefboring

39

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

Boorlocaties buitenland

40

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

USA USA USA

Duitsland Oostenrijk

Fracking

41

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

USA

NL

Conclusies & Vragen

1. Boren naar schaliegas kan veilig en

milieubewust

2. Aanzienlijke reserves verwacht

3. Synergie met geothermie mogelijk

4. State of the art boorlocatie ontwerp en al

veel locatiespecifieke studies verricht

5. In overeenstemming met wettelijk kader

6. Eigen gas eerst

42

Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht