Post on 16-Oct-2021
‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?
Prettig wonen met goede zorg!
Over de kwaliteit van kleinschalig wonen
‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?
Deze brochure is een uitgave van het ondersteuningsprogramma
‘Werk aan de woning’ voor particuliere initiatiefnemers van klein-
schalig wonen.
Het ondersteuningsprogramma wordt fi nancieel mogelij k gemaakt
door RCOAK, Sluyterman van Loo en de provincie Gelderland.
Projectteam ‘Werk aan de woning’:Annegreet Jans (projectleider), (030) 789 23 90, a.jans@vilans.nl
Petra Crombag, (030) 789 25 32, p.crombag@vilans.nl
Ineke Aufderhaar (projectsecretariaat), (030) 789 23 77,
i.aufderhaar@vilans.nl
Website: www.vilans.nl/kleinschaligwonen bij de link: ‘werk aan
de woning’.
Vilans Kleinschalig wonenVilans beschikt over uitgebreide expertise op het gebied van klein-
schalig wonen.
Vilans kan u op verschillende manieren van dienst zij n:
• procesbegeleiding & advisering
• trainingen
• informatie en debat
• onderzoek en kennis
• samenwerkingspartner
Vilans, kenniscentrum voor de langdurende zorgVilans is het onafhankelij ke kenniscentrum voor professionals
en organisaties die werken in de langdurende zorg. Samen met u
ontwikkelen wij praktisch toepasbare kennis, waarmee u blij vende
verbeteringen voor uw cliënten kunt realiseren. Zo bereiken we
met elkaar dat kwetsbare ouderen, mensen met een beperking
of chronische ziekte meer kwaliteit van leven ervaren en zo goed
mogelij k kunnen deelnemen aan de samenleving.
Vilans
Catharij nesingel 47
Postbus 8228
3511 GC UTRECHT
(030) 789 23 00
www.vilans.nl
FotoverantwoordingLena van der Wal, pagina 4, 12
Humanitas, Bergweg Rotterdam
Koreander, Heinkenszand / AKTA
Maasduinen Staete, Nieuw Bergen/AKTA
Woonzorgcentrum Bosch en Duin, Scheveningen
‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?
‘Er was eens…’
Wonen in een veilige en vertrouwde omgeving met passende
zorg. Daar gaat het om bij kleinschalig wonen. Bewoners (en
hun naasten) kiezen de manier van wonen en zorgverlening
die bij hun voorkeuren past. Het wonen in een huiselij ke omge-
ving draagt bij aan de kwaliteit van het leven van ouderen met
dementie.
Door het wonen centraal te stellen, met goede zorg als één van
de bestandsdelen, kan de bewoner op een zo gewoon moge-
lij ke manier doorgaan met zij n of haar leven. Hierbij oefenen
bewoners invloed uit op de kwaliteit van zorg. Daarnaast heeft
de zorgmedewerker een omgeving nodig waarin hij /zij kwali-
tatief hoogstaande zorg kan verlenen en een thuis kan creëren
voor bewoners.
Zorgvragers kij ken niet alleen naar de kosten van het klein-
schalig wonen, maar nemen steeds vaker de kwaliteit van het
wonen en de zorg mee in hun keuze voor een zorgaanbieder.
Denk bij voorbeeld aan de oppervlakte van de woonruimte, de
privacy in de woning, de werkwij ze van de medewerkers en de
Deze brochure is bedoeld voor:
• particuliere initiatiefnemers van kleinschalig
wonen
• andere aanbieders van kleinschalig wonen
• beleidsmakers
mate van zeggenschap van bewoners. Samenvattend gaat het
om de kwaliteit van de woonomgeving en de dagelij kse zorg,
de houding van medewerkers ten opzichte van bewoners en
het behoud van waardigheid en regie van bewoners.
een momentopname! - Meer informatie??
ate van zeggenschap van bewoners. Samenvattend gaat het
d k li i d i d d lijk
‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?
Waar moet u op letten om te zorgen voor kwaliteit van wonen
én zorg in uw kleinschalige woonvorm? In deze brochure vindt
u een beschrij ving van een ideale kleinschalige woning: ‘er
was eens een kleinschalige woning, waar het prettig en goed
verzorgd wonen is, doordat…’. Wij hopen dat deze brochure u
inspireert en ondersteunt in het realiseren van een kleinscha-
lige woonvorm waar voor de bewoners geldt: ‘…en zij leven
lang en gelukkig’.
U kunt uw eigen wensen en plannen bij het realiseren van een
kleinschalige woning of een bestaande kleinschalige woning
spiegelen aan de beschrij ving in deze brochure en nagaan of er
nog ‘werk aan de woning’ is!
‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?
Een prettige woonomgeving
Woon- en leefomstandighedenEen kleinschalige woning lij kt op een ‘gewone’ woning; er is
een huiskamer met een keuken, een privévertrek voor elke
bewoner (een zit-slaapkamer), er zij n toiletten en badkamers
aanwezig. Ook zij n er gemeenschappelij ke ruimten, zoals een
berging, een was- en droogruimte en een bij keuken. De inde-
ling van de woning komt zoveel mogelij k overeen met die van
een ‘gewone’ woning. Bij voorbeeld: via de voordeur kom je
eerst binnen in de hal, die toegang geeft tot de huiskamer. De
zit-slaapkamers bevinden zich in het meer besloten gedeelte
van de woning, zodat bezoek deze niet hoeft te passeren om in
de huiskamer te komen.
In een kleinschalige woning hebben de bewoners voldoende
privacy. Zo kan de bewoner zich terugtrekken, bezoek
ontvangen of de maaltij d nuttigen in de eigen zit-slaapkamer.
De eigen leefsfeer van bewoners is zichtbaar in de vormge-
ving en inrichting van de woning. Er staan eigen spullen van
de bewoners in de woning (zoals een fauteuil) en de woning
heeft een huiselij ke inrichting. In de huiskamer zij n meerdere
zitjes, zodat bewoners keuzes kunnen maken in het onderlinge
contact met elkaar en kunnen kiezen voor een televisievrij e
zitplaats.
De oppervlakten van de verschillende ruimten van de klein-
schalige woning zij n geschikt qua grootte en vorm. Zo is de
zitslaapkamer minimaal 18 m2 zodat er ruimte is voor een bed
en een zitje. De huiskamer is voldoende groot voor het creëren
van een eethoek én zithoek, maar is ook weer niet te groot,
heeft een huiselij ke inrichting. In de huiskamer zij n meerdereeskamer zij n me
‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?
zodat het een ‘huiselij ke kamer’ blij ft. De ruimten in de woning
zij n rolstoeltoegankelij k. Er is voldoende daglicht (ramen op
rolstoel-/zithoogte) in de woning. Ook zij n er voldoende door-
kij kjes en zichtlij nen in de woning. Er is een toegankelij ke en
besloten buitenruimte aanwezig.
Tot slot is de hygiëne van de woning in orde en ruikt het fris in
de woning.
Er bestaat geen blauwdruk van de vormgeving van een
kleinschalige woning. Geen enkele kleinschalige woning ziet
er in de praktij k hetzelfde uit. Gelukkig maar, zo valt er wat te
kiezen voor toekomstige bewoners. Bovenstaande principes
voor de vormgeving van een kleinschalige woonvorm zorgen
ervoor dat het prettig wonen is voor bewoners. Daarom is het
belangrij k om hier rekening mee te houden bij het realiseren
van een kleinschalige woning. Maar ook wanneer de kleinscha-
lige woning er al staat, is het goed om eens te kij ken op welke
punten er nog verbeteringen nodig zij n en hoe u deze kunt
aanbrengen in de bestaande woning.
Participatie en sociale redzaamheidIn de kleinschalige woning zij n er genoeg mogelij kheden
voor bewoners om activiteiten te ondernemen en om sociale
contacten te hebben. De hulp van familie en vrij willigers zorgt
ervoor dat bewoners regelmatig (individuele) activiteiten ervovooororor d d datata bewoners re
‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?
buiten de woning, zoals een wandeling, kunnen ondernemen.
Er is in de woning namelij k overdag vaak maar één mede-
werker aanwezig, waardoor de medewerker niet zomaar met
één bewoner op pad kan gaan.
Het dagritme van bewoners bepaalt de daginvulling in de
woning. Zoveel als mogelij k betrekt de medewerker bewoners
bij de dagelij kse bezigheden in de woning, zoals samen het
eten voorbereiden, de was opvouwen, etc. Het gaat steeds om
de balans: wat kan de bewoner nog zelf doen en waar is het
nodig dat de medewerker taken overneemt en deze uitvoert in
overeenkomst met de leefstij l van de bewoner?
VeiligheidBewoners met een intensieve zorgvraag krij gen 24 uur per
dag toezicht. Indien wenselij k wordt domotica (technologie)
ingezet om te fungeren als extra ogen en oren van de mede-
werkers. Zo kan er een bewegingsmelder in de zitslaapkamer
van de bewoner geplaatst worden, die alarmeert wanneer
een bewoner valt. Dwaaldetectie voorkomt dat een bewoner
(ongezien) de woning verlaat.
’s Nachts is er binnen korte tij d een medewerker aanwezig
wanneer een bewoner hulp nodig heeft. De nachtdienst kan
gedeeld worden met andere kleinschalige woningen of een
aangrenzend zorgcentrum. Wel is het dan noodzakelij k dat
de medewerker tij dig aanwezig is bij een noodsituatie in de
woning of hulpvraag van een bewoner. Ook ‘s nachts kan
domotica ingezet worden om de medewerker goed te infor-
meren over de situatie in de woning.
Medewerkers weten wat zij moeten doen bij calamiteiten.
Er is een brandmeldingsysteem aanwezig in de kleinschalige
woning en de vluchtroute is duidelij k.
Medewerkers gaan professioneel en zorgvuldig om met de
persoonlij ke eigendommen van bewoners. Ook zij n medewer-
kers goed op de hoogte van de werking van apparatuur (zoals
een tillift) in de woning en gebruiken deze om de veiligheid en
kwaliteit van leven van bewoners én de eigen veiligheid van
medewerkers te optimaliseren.
Tot slot is er bergruimte in de woning aanwezig waar bewoners
en medewerkers hun spullen veilig kunnen opbergen.
‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?
Goede zorg
Lichamelijk welbevindenZorgverleners (medewerkers en behandelaars) en bewoners
maken onderling afspraken over het tij dstip en de manier van
zorgverlening. Bewoners hebben hierin, net als in de thuissitu-
atie, de regie en bepalen zoveel mogelij k hun eigen daginde-
ling.
Medewerkers ondersteunen bewoners bij hun persoonlij ke
hygiëne, denk aan hulp bij het wassen en douchen, gebitsver-
zorging, nagelverzorging en toiletgang.
De kwaliteit van het eten in de woning is goed. Samen met de
bewoners stelt de medewerker het menu samen en bereidt
deze voor. De maaltij den vinden plaats in een gezellige ambi-
ance, bij voorbeeld door mooi servies te gebruiken en de tafel
sfeervol te dekken.
CommunicatieDe bewoners en hun naasten zij n op de hoogte van hun
rechten op het gebied van wonen en zorg, het zorgleefplan, de
zorgovereenkomst en eventueel de huurovereenkomst en de
eigen fi nanciële bij drage. Bewoners weten bij wie zij terecht
kunnen wanneer zij wensen of klachten hebben.
De communicatie tussen de organisatie, medewerkers en
bewoners is open. De zorgorganisatie en kleinschalige woning
is telefonisch goed bereikbaar voor de naasten van de bewo-
ners.
ZorgleefplanElke bewoner heeft een zorgovereenkomst en zorgleefplan.
In de zorgovereenkomst zij n de rechten en plichten van de
zorgverleners en de bewoner vastgelegd evenals de afspraken
met derden (zoals met de arts, fysiotherapeut). De zorgover-
eenkomst sluit aan bij de indicatie van de bewoner.
In het zorgleefplan staat beschreven welke medische en
persoonlij ke zorg de bewoner nodig heeft, maar ook wat de
leefstij l van de bewoner is (wie is de bewoner, wat is in zij n/
haar levensloop van belang, wat doet de bewoner graag?).
Het zorgleefplan is samen met de bewoner en zij n/haar
familie opgesteld; zij zij n immers de experts als het gaat om
de gewenste manier van zorgverlening en leven die past bij
‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?
de bewoner. De naasten van de bewoner participeren in de
overleggen over de zorg (multidisciplinair overleg) en de gang
van zaken in de woonvorm.
Zorginhoudelijke veiligheidBewoners ervaren de geleverde zorg als professioneel en
veilig. Aandachtspunten zij n het voorkomen van decubitus,
ongewenste gewichtsafname, valincidenten bij bewoners en
medicatiefouten. Door de kleinschalige setting (6 tot 8 bewo-
ners) zij n medewerkers goed op de hoogte van de benodigde
zorg en kunnen zij veranderingen in de situatie van bewoners
tij dig signaleren. Er is beleid ten aanzien van het al dan niet
toepassen van vrij heidsbeperkende maatregelen, waar alle
medewerkers van op de hoogte zij n.
Mentaal welbevindenMedewerkers ondersteunen de bewoners bij het zoveel
mogelij k voorzetten van hun leefstij l. Dit gebeurt bij voor-
beeld door te zorgen dat een bewoner die graag biljart speelt,
regelmatig het buurthuis kan bezoeken om te biljarten of dat
een bewoner die als hobby tuinieren heeft, af en toe in de tuin
kan werken. Er is aandacht voor veranderingen in het mentaal
welbevinden van bewoners en voor bewoners die eenzaam en/
of depressief zij n.
Voldoende en bekwaam personeelDe medewerkers zelf zij n enorm belangrij k voor het bieden
van goede zorg. De medewerkers hebben een begeleidende
en ondersteunende rol. Het takenpakket van de medewerker
is breed; het bevat zorgtaken, huishoudelij ke werkzaamheden
‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?
en de ondersteuning van de zelfredzaamheid van bewoners.
Kenmerkend is de ‘thuiszorgattitude’ van de medewerkers, zij
zij n te gast bij de bewoners en handelen daarnaar. Medewer-
kers werken niet in uniform.
Er is een vast team van medewerkers dat werkt in de kleinscha-
lige woning. De rol van mantelzorgers houdt niet op wanneer
de bewoner in de kleinschalige woonvorm gaat wonen, maar
mantelzorgers zij n onderdeel van het team. De zorgen van
mantelzorgers worden serieus genomen door medewerkers.
Wanneer de zorgen van de mantelzorger hiertoe aanleiding
geven, worden deze besproken met de betreffende behan-
delaar (zoals de (verpleeghuis)arts, fysio- of ergotherapeut,
psycholoog, geestelij ke verzorger).
Het werken in een kleinschalige woonvorm vraagt veel zelf-
standigheid van medewerkers, zij werken immers vaak alleen.
Medewerkers refl ecteren regelmatig op hun eigen handelen en
vragen feedback van andere collega’s. De keuzes die mede-
werkers maken, toetsen zij zo nodig bij collega’s. De leidingge-
vende heeft een coachende en sturende rol ten aanzien van de
werkwij ze van de medewerkers. Intervisie kan een middel zij n
om de refl ectie op het handelen van de medewerkers te orga-
niseren. Ook de behandelaars ondersteunen de medewerkers
in een goede begeleiding van de bewoners. Er zij n duidelij ke
werkafspraken tussen medewerkers en behandelaars.
Er zij n voldoende medewerkers beschikbaar en zo nodig is de
vervanging van medewerkers geregeld. De medewerkers zij n
bekwaam om begeleidende taken en zorgtaken uit te voeren.
Voorbehouden handelingen, zoals het toedienen van medi-
catie, worden gedaan door de daartoe bevoegde medewerkers.
Een arts is, wanneer nodig, beschikbaar.
Samenhang in zorgBij de zorg aan de bewoners zij n vaak meerdere disciplines
betrokken, zoals verzorgenden, verpleegkundigen en behan-
delaars (zie ook bij ‘voldoende en bekwaam personeel’). Er zij n
goede afspraken over de afstemming en samenwerking tussen
de verschillende disciplines. Er is een gedeelde verantwoorde-
lij kheid waarbij medewerkers en behandelaars gezamenlij k
werken aan goede zorg voor de bewoners.
‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?
Kwaliteit is een momentopname!
Vraag het de bewoners zelfOrganiseer de feedback van bewoners en hun naasten,
bij voorbeeld door het organiseren van een familiebij eenkomst
of het houden van een enquête over de zorg en het wonen in
de kleinschalige woning onder bewoners en familie. Op deze
manier blij ft u op de hoogte van hoe bewoners en hun naasten
de kwaliteit van het wonen en de zorg ervaren.
Werk aan de woning!Met de opening van een kleinschalige woonvorm
bent u er niet. Er is blij vende aandacht nodig voor de
kwaliteit van de woonomgeving en de zorg. De visie
moet onderdeel worden van de praktij k van alledag
en dit vraagt continu refl ectie en sturing. Daarbij zal
het concept van kleinschalig wonen in ontwikkeling
blij ven, omdat de wensen van de ouderen dit ook zij n.
naasten
‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?
Meer informatie?
• Vilans Kleinschalig wonen,
www.vilans.nl/kleinschaligwonen
• Vilans Familieparticipatie,
www.vilans.nl/familieparticipatie
• Vilans Diversiteit,
www.vilans.nl/diversiteitindezorg
• Brochurereeks ‘Zicht op Zorg en Technologie’,
www.vilans.nl/zichtopzorgentechnologie
• Ministerie VWS, www.minvws.nl
• Per Saldo, www.persaldo.nl
• Stuurgroep Verantwoorde zorg, Kwaliteitskader Verant-
woorde Zorg, 2007.
• In januari 2010 brengt Vilans een checklist uit over de
uitgankelij kheid van kleinschalige woonvormen, met
preventieve maatregelen, oefeningen en tips.