‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?

Prettig wonen met goede zorg!

Over de kwaliteit van kleinschalig wonen

‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?

Deze brochure is een uitgave van het ondersteuningsprogramma

‘Werk aan de woning’ voor particuliere initiatiefnemers van klein-

schalig wonen.

Het ondersteuningsprogramma wordt fi nancieel mogelij k gemaakt

door RCOAK, Sluyterman van Loo en de provincie Gelderland.

Projectteam ‘Werk aan de woning’:Annegreet Jans (projectleider), (030) 789 23 90, a.jans@vilans.nl

Petra Crombag, (030) 789 25 32, p.crombag@vilans.nl

Ineke Aufderhaar (projectsecretariaat), (030) 789 23 77,

i.aufderhaar@vilans.nl

Website: www.vilans.nl/kleinschaligwonen bij de link: ‘werk aan

de woning’.

Vilans Kleinschalig wonenVilans beschikt over uitgebreide expertise op het gebied van klein-

schalig wonen.

Vilans kan u op verschillende manieren van dienst zij n:

• procesbegeleiding & advisering

• trainingen

• informatie en debat

• onderzoek en kennis

• samenwerkingspartner

Vilans, kenniscentrum voor de langdurende zorgVilans is het onafhankelij ke kenniscentrum voor professionals

en organisaties die werken in de langdurende zorg. Samen met u

ontwikkelen wij praktisch toepasbare kennis, waarmee u blij vende

verbeteringen voor uw cliënten kunt realiseren. Zo bereiken we

met elkaar dat kwetsbare ouderen, mensen met een beperking

of chronische ziekte meer kwaliteit van leven ervaren en zo goed

mogelij k kunnen deelnemen aan de samenleving.

Vilans

Catharij nesingel 47

Postbus 8228

3511 GC UTRECHT

(030) 789 23 00

www.vilans.nl

FotoverantwoordingLena van der Wal, pagina 4, 12

Humanitas, Bergweg Rotterdam

Koreander, Heinkenszand / AKTA

Maasduinen Staete, Nieuw Bergen/AKTA

Woonzorgcentrum Bosch en Duin, Scheveningen

‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?

‘Er was eens…’

Wonen in een veilige en vertrouwde omgeving met passende

zorg. Daar gaat het om bij kleinschalig wonen. Bewoners (en

hun naasten) kiezen de manier van wonen en zorgverlening

die bij hun voorkeuren past. Het wonen in een huiselij ke omge-

ving draagt bij aan de kwaliteit van het leven van ouderen met

dementie.

Door het wonen centraal te stellen, met goede zorg als één van

de bestandsdelen, kan de bewoner op een zo gewoon moge-

lij ke manier doorgaan met zij n of haar leven. Hierbij oefenen

bewoners invloed uit op de kwaliteit van zorg. Daarnaast heeft

de zorgmedewerker een omgeving nodig waarin hij /zij kwali-

tatief hoogstaande zorg kan verlenen en een thuis kan creëren

voor bewoners.

Zorgvragers kij ken niet alleen naar de kosten van het klein-

schalig wonen, maar nemen steeds vaker de kwaliteit van het

wonen en de zorg mee in hun keuze voor een zorgaanbieder.

Denk bij voorbeeld aan de oppervlakte van de woonruimte, de

privacy in de woning, de werkwij ze van de medewerkers en de

Deze brochure is bedoeld voor:

• particuliere initiatiefnemers van kleinschalig

wonen

• andere aanbieders van kleinschalig wonen

• beleidsmakers

mate van zeggenschap van bewoners. Samenvattend gaat het

om de kwaliteit van de woonomgeving en de dagelij kse zorg,

de houding van medewerkers ten opzichte van bewoners en

het behoud van waardigheid en regie van bewoners.

een momentopname! - Meer informatie??

ate van zeggenschap van bewoners. Samenvattend gaat het

d k li i d i d d lijk

‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?

Waar moet u op letten om te zorgen voor kwaliteit van wonen

én zorg in uw kleinschalige woonvorm? In deze brochure vindt

u een beschrij ving van een ideale kleinschalige woning: ‘er

was eens een kleinschalige woning, waar het prettig en goed

verzorgd wonen is, doordat…’. Wij hopen dat deze brochure u

inspireert en ondersteunt in het realiseren van een kleinscha-

lige woonvorm waar voor de bewoners geldt: ‘…en zij leven

lang en gelukkig’.

U kunt uw eigen wensen en plannen bij het realiseren van een

kleinschalige woning of een bestaande kleinschalige woning

spiegelen aan de beschrij ving in deze brochure en nagaan of er

nog ‘werk aan de woning’ is!

‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?

Een prettige woonomgeving

Woon- en leefomstandighedenEen kleinschalige woning lij kt op een ‘gewone’ woning; er is

een huiskamer met een keuken, een privévertrek voor elke

bewoner (een zit-slaapkamer), er zij n toiletten en badkamers

aanwezig. Ook zij n er gemeenschappelij ke ruimten, zoals een

berging, een was- en droogruimte en een bij keuken. De inde-

ling van de woning komt zoveel mogelij k overeen met die van

een ‘gewone’ woning. Bij voorbeeld: via de voordeur kom je

eerst binnen in de hal, die toegang geeft tot de huiskamer. De

zit-slaapkamers bevinden zich in het meer besloten gedeelte

van de woning, zodat bezoek deze niet hoeft te passeren om in

de huiskamer te komen.

In een kleinschalige woning hebben de bewoners voldoende

privacy. Zo kan de bewoner zich terugtrekken, bezoek

ontvangen of de maaltij d nuttigen in de eigen zit-slaapkamer.

De eigen leefsfeer van bewoners is zichtbaar in de vormge-

ving en inrichting van de woning. Er staan eigen spullen van

de bewoners in de woning (zoals een fauteuil) en de woning

heeft een huiselij ke inrichting. In de huiskamer zij n meerdere

zitjes, zodat bewoners keuzes kunnen maken in het onderlinge

contact met elkaar en kunnen kiezen voor een televisievrij e

zitplaats.

De oppervlakten van de verschillende ruimten van de klein-

schalige woning zij n geschikt qua grootte en vorm. Zo is de

zitslaapkamer minimaal 18 m2 zodat er ruimte is voor een bed

en een zitje. De huiskamer is voldoende groot voor het creëren

van een eethoek én zithoek, maar is ook weer niet te groot,

heeft een huiselij ke inrichting. In de huiskamer zij n meerdereeskamer zij n me

‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?

zodat het een ‘huiselij ke kamer’ blij ft. De ruimten in de woning

zij n rolstoeltoegankelij k. Er is voldoende daglicht (ramen op

rolstoel-/zithoogte) in de woning. Ook zij n er voldoende door-

kij kjes en zichtlij nen in de woning. Er is een toegankelij ke en

besloten buitenruimte aanwezig.

Tot slot is de hygiëne van de woning in orde en ruikt het fris in

de woning.

Er bestaat geen blauwdruk van de vormgeving van een

kleinschalige woning. Geen enkele kleinschalige woning ziet

er in de praktij k hetzelfde uit. Gelukkig maar, zo valt er wat te

kiezen voor toekomstige bewoners. Bovenstaande principes

voor de vormgeving van een kleinschalige woonvorm zorgen

ervoor dat het prettig wonen is voor bewoners. Daarom is het

belangrij k om hier rekening mee te houden bij het realiseren

van een kleinschalige woning. Maar ook wanneer de kleinscha-

lige woning er al staat, is het goed om eens te kij ken op welke

punten er nog verbeteringen nodig zij n en hoe u deze kunt

aanbrengen in de bestaande woning.

Participatie en sociale redzaamheidIn de kleinschalige woning zij n er genoeg mogelij kheden

voor bewoners om activiteiten te ondernemen en om sociale

contacten te hebben. De hulp van familie en vrij willigers zorgt

ervoor dat bewoners regelmatig (individuele) activiteiten ervovooororor d d datata bewoners re

‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?

buiten de woning, zoals een wandeling, kunnen ondernemen.

Er is in de woning namelij k overdag vaak maar één mede-

werker aanwezig, waardoor de medewerker niet zomaar met

één bewoner op pad kan gaan.

Het dagritme van bewoners bepaalt de daginvulling in de

woning. Zoveel als mogelij k betrekt de medewerker bewoners

bij de dagelij kse bezigheden in de woning, zoals samen het

eten voorbereiden, de was opvouwen, etc. Het gaat steeds om

de balans: wat kan de bewoner nog zelf doen en waar is het

nodig dat de medewerker taken overneemt en deze uitvoert in

overeenkomst met de leefstij l van de bewoner?

VeiligheidBewoners met een intensieve zorgvraag krij gen 24 uur per

dag toezicht. Indien wenselij k wordt domotica (technologie)

ingezet om te fungeren als extra ogen en oren van de mede-

werkers. Zo kan er een bewegingsmelder in de zitslaapkamer

van de bewoner geplaatst worden, die alarmeert wanneer

een bewoner valt. Dwaaldetectie voorkomt dat een bewoner

(ongezien) de woning verlaat.

’s Nachts is er binnen korte tij d een medewerker aanwezig

wanneer een bewoner hulp nodig heeft. De nachtdienst kan

gedeeld worden met andere kleinschalige woningen of een

aangrenzend zorgcentrum. Wel is het dan noodzakelij k dat

de medewerker tij dig aanwezig is bij een noodsituatie in de

woning of hulpvraag van een bewoner. Ook ‘s nachts kan

domotica ingezet worden om de medewerker goed te infor-

meren over de situatie in de woning.

Medewerkers weten wat zij moeten doen bij calamiteiten.

Er is een brandmeldingsysteem aanwezig in de kleinschalige

woning en de vluchtroute is duidelij k.

Medewerkers gaan professioneel en zorgvuldig om met de

persoonlij ke eigendommen van bewoners. Ook zij n medewer-

kers goed op de hoogte van de werking van apparatuur (zoals

een tillift) in de woning en gebruiken deze om de veiligheid en

kwaliteit van leven van bewoners én de eigen veiligheid van

medewerkers te optimaliseren.

Tot slot is er bergruimte in de woning aanwezig waar bewoners

en medewerkers hun spullen veilig kunnen opbergen.

‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?

Goede zorg

Lichamelijk welbevindenZorgverleners (medewerkers en behandelaars) en bewoners

maken onderling afspraken over het tij dstip en de manier van

zorgverlening. Bewoners hebben hierin, net als in de thuissitu-

atie, de regie en bepalen zoveel mogelij k hun eigen daginde-

ling.

Medewerkers ondersteunen bewoners bij hun persoonlij ke

hygiëne, denk aan hulp bij het wassen en douchen, gebitsver-

zorging, nagelverzorging en toiletgang.

De kwaliteit van het eten in de woning is goed. Samen met de

bewoners stelt de medewerker het menu samen en bereidt

deze voor. De maaltij den vinden plaats in een gezellige ambi-

ance, bij voorbeeld door mooi servies te gebruiken en de tafel

sfeervol te dekken.

CommunicatieDe bewoners en hun naasten zij n op de hoogte van hun

rechten op het gebied van wonen en zorg, het zorgleefplan, de

zorgovereenkomst en eventueel de huurovereenkomst en de

eigen fi nanciële bij drage. Bewoners weten bij wie zij terecht

kunnen wanneer zij wensen of klachten hebben.

De communicatie tussen de organisatie, medewerkers en

bewoners is open. De zorgorganisatie en kleinschalige woning

is telefonisch goed bereikbaar voor de naasten van de bewo-

ners.

ZorgleefplanElke bewoner heeft een zorgovereenkomst en zorgleefplan.

In de zorgovereenkomst zij n de rechten en plichten van de

zorgverleners en de bewoner vastgelegd evenals de afspraken

met derden (zoals met de arts, fysiotherapeut). De zorgover-

eenkomst sluit aan bij de indicatie van de bewoner.

In het zorgleefplan staat beschreven welke medische en

persoonlij ke zorg de bewoner nodig heeft, maar ook wat de

leefstij l van de bewoner is (wie is de bewoner, wat is in zij n/

haar levensloop van belang, wat doet de bewoner graag?).

Het zorgleefplan is samen met de bewoner en zij n/haar

familie opgesteld; zij zij n immers de experts als het gaat om

de gewenste manier van zorgverlening en leven die past bij

‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?

de bewoner. De naasten van de bewoner participeren in de

overleggen over de zorg (multidisciplinair overleg) en de gang

van zaken in de woonvorm.

Zorginhoudelijke veiligheidBewoners ervaren de geleverde zorg als professioneel en

veilig. Aandachtspunten zij n het voorkomen van decubitus,

ongewenste gewichtsafname, valincidenten bij bewoners en

medicatiefouten. Door de kleinschalige setting (6 tot 8 bewo-

ners) zij n medewerkers goed op de hoogte van de benodigde

zorg en kunnen zij veranderingen in de situatie van bewoners

tij dig signaleren. Er is beleid ten aanzien van het al dan niet

toepassen van vrij heidsbeperkende maatregelen, waar alle

medewerkers van op de hoogte zij n.

Mentaal welbevindenMedewerkers ondersteunen de bewoners bij het zoveel

mogelij k voorzetten van hun leefstij l. Dit gebeurt bij voor-

beeld door te zorgen dat een bewoner die graag biljart speelt,

regelmatig het buurthuis kan bezoeken om te biljarten of dat

een bewoner die als hobby tuinieren heeft, af en toe in de tuin

kan werken. Er is aandacht voor veranderingen in het mentaal

welbevinden van bewoners en voor bewoners die eenzaam en/

of depressief zij n.

Voldoende en bekwaam personeelDe medewerkers zelf zij n enorm belangrij k voor het bieden

van goede zorg. De medewerkers hebben een begeleidende

en ondersteunende rol. Het takenpakket van de medewerker

is breed; het bevat zorgtaken, huishoudelij ke werkzaamheden

‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?

en de ondersteuning van de zelfredzaamheid van bewoners.

Kenmerkend is de ‘thuiszorgattitude’ van de medewerkers, zij

zij n te gast bij de bewoners en handelen daarnaar. Medewer-

kers werken niet in uniform.

Er is een vast team van medewerkers dat werkt in de kleinscha-

lige woning. De rol van mantelzorgers houdt niet op wanneer

de bewoner in de kleinschalige woonvorm gaat wonen, maar

mantelzorgers zij n onderdeel van het team. De zorgen van

mantelzorgers worden serieus genomen door medewerkers.

Wanneer de zorgen van de mantelzorger hiertoe aanleiding

geven, worden deze besproken met de betreffende behan-

delaar (zoals de (verpleeghuis)arts, fysio- of ergotherapeut,

psycholoog, geestelij ke verzorger).

Het werken in een kleinschalige woonvorm vraagt veel zelf-

standigheid van medewerkers, zij werken immers vaak alleen.

Medewerkers refl ecteren regelmatig op hun eigen handelen en

vragen feedback van andere collega’s. De keuzes die mede-

werkers maken, toetsen zij zo nodig bij collega’s. De leidingge-

vende heeft een coachende en sturende rol ten aanzien van de

werkwij ze van de medewerkers. Intervisie kan een middel zij n

om de refl ectie op het handelen van de medewerkers te orga-

niseren. Ook de behandelaars ondersteunen de medewerkers

in een goede begeleiding van de bewoners. Er zij n duidelij ke

werkafspraken tussen medewerkers en behandelaars.

Er zij n voldoende medewerkers beschikbaar en zo nodig is de

vervanging van medewerkers geregeld. De medewerkers zij n

bekwaam om begeleidende taken en zorgtaken uit te voeren.

Voorbehouden handelingen, zoals het toedienen van medi-

catie, worden gedaan door de daartoe bevoegde medewerkers.

Een arts is, wanneer nodig, beschikbaar.

Samenhang in zorgBij de zorg aan de bewoners zij n vaak meerdere disciplines

betrokken, zoals verzorgenden, verpleegkundigen en behan-

delaars (zie ook bij ‘voldoende en bekwaam personeel’). Er zij n

goede afspraken over de afstemming en samenwerking tussen

de verschillende disciplines. Er is een gedeelde verantwoorde-

lij kheid waarbij medewerkers en behandelaars gezamenlij k

werken aan goede zorg voor de bewoners.

‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?

Kwaliteit is een momentopname!

Vraag het de bewoners zelfOrganiseer de feedback van bewoners en hun naasten,

bij voorbeeld door het organiseren van een familiebij eenkomst

of het houden van een enquête over de zorg en het wonen in

de kleinschalige woning onder bewoners en familie. Op deze

manier blij ft u op de hoogte van hoe bewoners en hun naasten

de kwaliteit van het wonen en de zorg ervaren.

Werk aan de woning!Met de opening van een kleinschalige woonvorm

bent u er niet. Er is blij vende aandacht nodig voor de

kwaliteit van de woonomgeving en de zorg. De visie

moet onderdeel worden van de praktij k van alledag

en dit vraagt continu refl ectie en sturing. Daarbij zal

het concept van kleinschalig wonen in ontwikkeling

blij ven, omdat de wensen van de ouderen dit ook zij n.

naasten

‘Er was eens…’ - Een prettige woonomgeving - Goede zorg - Kwaliteit is een momentopname! - Meer informatie?

Meer informatie?

• Vilans Kleinschalig wonen,

www.vilans.nl/kleinschaligwonen

• Vilans Familieparticipatie,

www.vilans.nl/familieparticipatie

• Vilans Diversiteit,

www.vilans.nl/diversiteitindezorg

• Brochurereeks ‘Zicht op Zorg en Technologie’,

www.vilans.nl/zichtopzorgentechnologie

• Ministerie VWS, www.minvws.nl

• Per Saldo, www.persaldo.nl

• Stuurgroep Verantwoorde zorg, Kwaliteitskader Verant-

woorde Zorg, 2007.

• In januari 2010 brengt Vilans een checklist uit over de

uitgankelij kheid van kleinschalige woonvormen, met

preventieve maatregelen, oefeningen en tips.