SLO ● nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling

Digitale geletterdheid en de

lerarenopleidingen,

een ontwikkelplan

VELON conferentie

Brussel, 4 februari 2016

Petra Fisser, Monique van der Hoeven,Sigrid Loenen, Allard Strijker

Vandaag

Doel:

• Beoordelen SLO materialen op bruikbaarheid voor opleidingen

• Voorstellen voor aanpassing

• Inventarisatie met welke partners samen te werken

Aanpak:

• Informatie:– SLO onderzoek 21e eeuwse vaardigheden

– Producten SLO (in ontwikkeling)

– Digitale geletterdheid

• Aan de slag

• Nabespreking

Welk onderwijs nu voor straks?

http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

Nieuwe ontwikkelingen

http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

Een kerncurriculum: de basis voor iedereen

• Basis om te participeren in de maatschappij:

– taalvaardig: Nederlands en Engels

– rekenvaardig: rekenen/wiskunde

– digitale geletterdheid

– Burgerschap

– Vakoverstijgende vaardigheden

– 3 inhoudsdomeinen

http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

21e eeuwse vaardigheden

• 2014: Wat wilden we weten?– Wat zijn de vaardigheden van de toekomst?

– Hoeveel aandacht is er voor deze vaardigheden in het primair onderwijs en in de onderbouw van het voortgezet onderwijs?

• 2014: Wat hebben we gedaan?– Debat gevolgd en literatuuronderzoek gedaan om te

bepalen om welke vaardigheden het zou moeten gaan

– Kerndoelen en leermiddelen onderzocht

– Vragenlijst en case studies van scholen

– Discussiebijeenkomsten met leraren en andere expertshttp://www.slo.nl/toekomstgerichtonderwijs

http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

21e eeuwse vaardigheden

Creativiteit bedenken van nieuwe ideeën en deze kunnen

uitwerken en analyseren

Kritisch denken kunnen formuleren van een eigen onderbouwde visie of

mening

Probleemoplosvaardigheden (h)erkennen van een probleem of tot een plan kunnen

komen om het probleem op te lossen

Communiceren effectief en efficiënt overbrengen en ontvangen van

een boodschap

Samenwerken gezamenlijk realiseren van een doel en anderen daarbij

kunnen aanvullen en ondersteunen

Digitale geletterdheid effectief en efficiënt gebruik van ICT

Sociale en culturele

vaardigheden

effectief leren, werken en leven met mensen met

verschillende etnische, culturele en sociale

achtergronden

Zelfregulering realiseren van doelgericht en passend gedrag

http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

Wat gebeurt er in de lespraktijk?

• Vaardigheden worden belangrijk gevonden

• Soms tot regelmatig aandacht voor de vaardigheden in de les

Voorbeeld: digitale geletterdheid - mediawijsheid

• Mate van aandacht voor mediawijsheid

(gemiddelde score leraren po/onderbouw vo) (score 1=bijna nooit; score 5=bijna altijd)

• Leraren uit de bovenbouw po besteden significant meer aandacht aan mediawijsheid dan leraren in andere leerjaren po. Zij scoren ook significant hoger dan leraren vo onderbouw.

Conclusies 2014

• 21e eeuwse vaardigheden komen weinig structureel en doelgericht aan de orde, in lessen en methodes

• Leraren hebben meer houvast nodig

• Gegeven het belang van de vaardigheden is meer aandacht wenselijk

• Inbedden in bestaande leergebieden meest kansrijke optie

http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

Aanvulling digitale geletterdheid

• Digitale geletterdheid

– ICT-(basis)vaardigheden

• kunnen omgaan met ICT

– Mediawijsheid

• bewust, actief en kritisch omgaan met media

– Informatievaardigheden

• zoeken, selecteren, verwerken en gebruiken van relevante informatie

– Computational thinking

• het (her)formuleren van problemen op een zodanige manier dat het mogelijk wordt om een computer of ander gereedschap te gebruiken om het probleem op te lossen

http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

Lespraktijk: uitkomst case studies

• Scholen die (meer) aandacht besteden aan doen dit vanuit:

– pedagogische visie of schoolprofiel (bijv. technasium, cultuurprofielscholen)

– projectonderwijs, weinig (structureel) in leergebieden

• Leraren vinden innovatieve toepassing vaardigheden vaak lastig vorm te geven

– Kritisch denken, probleemoplossend denken en handelen en digitale geletterdheid worden complex gevonden

• Meerderheid van de leraren (67%) voelt zich niet voldoende toegerust en heeft behoefte aan lesmateriaal en professionalisering

http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

SLO-producten

• Voorbeeldmatig leerplankader (2015) voor probleemoplossen, creativiteit, digitale geletterdheid (alle vier de onderdelen), (2016) zelfregulering, kritisch denken:

– beschrijving & belang voor het onderwijs

– uitwerking in inhouden en (tussen)doelen

• Voorbeeld(les)uitwerkingen

• Leerlijnen/rubrics

http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

Doelen, inhouden en voorbeelden

• Inhouden en doelen geformuleerd als einddoelen

• Per vaardigheid, subvaardigheid en doel nagaan op welke manier dit in het basis- en voortgezet onderwijs aan de orde kan komen

• Dus niet: computational thinking is alleen voor VWO, creatief denken is alleen voor onderbouw PO, etc.

• Wel: op welke manier kunnen we in de verschillende leerjaren van PO en VO de verschillende vaardigheden aan bod laten komen?

http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

Beschikbare voorbeeldmaterialen PO

• Probleemoplossen– Kunst & Cultuur, onder-, midden-, bovenbouw

– Nederlands, bovenbouw

– Rekenen, onder-, midden-, bovenbouw

• Creativiteit– Kunst & Cultuur, onder-, midden-, bovenbouw

– Aardrijkskunde, onder-, middenbouw

– Natuurkunde, bovenbouw

– Rekenen, onder-, midden-, bovenbouw

• Digitale geletterdheid– Kunst & Cultuur, onder-, midden-, bovenbouw

– Nederlands, bb

http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

Beschikbare voorbeeldmaterialen VO

• Probleemoplossen– Kunst & Cultuur, vmbo-tl, klas 2

– Nederlands, vmbo b/k, klas 2

– Natuurkunde, onderbouw

– Aardrijkskunde, onderbouw

– Wiskunde, onderbouw

• Creativiteit– Kunst & Cultuur, vmbo-tl, klas 2

– Aardrijkskunde, onderbouw

• Digitale geletterdheid– Wiskunde, onderbouw

– Nederlands, onderbouw

http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/

Aan de slag

• Voorbeeldmatige kaders en voorbeelden– inspirerend en ondersteunend voor de onderwijspraktijk

– niet voldoende voor een omslag in het onderwijs

• Meer samenwerking tussen leerplanontwikkelaars, lerarenopleiders, scholen en leraren, educatieve uitgeverijen, en anderen nodig

• Vragen– in hoeverre zijn de uitwerkingen van digitale geletterdheid geschikt

voor lerarenopleidingen?

– op welke manier kunnen de materialen aangepast/gebruikt worden voor lerarenopleidingen?

– wie wil er met ons meewerken?

Aan de slag

• In groepjes in overleg over (een keuze uit) ict-basisvaardigheden, informatievaardigheden, mediawijsheid, computational thinking

• Voorbeeldmatig leerplankader bekijken: beschrijving, inhouden en tussendoelen

• Vragen

– in hoeverre zijn de uitwerkingen van digitale geletterdheid geschikt voor lerarenopleidingen?

– op welke manier kunnen de materialen aangepast/gebruikt worden voor lerarenopleidingen?

– wie wil er met ons meewerken?

Vragen, opmerkingen, etc.

• Petra Fisser (projectleider)p.fisser@slo.nl (onderzoekadvies@slo.nl)