Post on 24-Aug-2020
Interview met Peter Westerbrink
Piet Post (1919-1979)
Oirschot, Sint-Petrusbasiliek
Jaargang 61 • nr. 8 • oktober 2019
rgelvriendDe
Prijs los nummer € 7,00
Paul Steinmeyer (1933-2019)
oktober 20191 De Orgelvriend
Fotoverantwoording omslagSint-Petrusbasiliek: Wim van der Ros
Peter Westerbrink: Lex Gunnink
Piet Post: Historisch Centrum Leeuwarden
Paul Steinmeyer: Lillian Mulder-Lubega
Cd- en dvd-recensiesBesproken worden Toets
en klepel – Gorcumse ves-
tingklanken uit kerk en
toren, orgelliteratuur en
eigen koraalbewerkin-
gen van Minne Veldman,
Franz Tunder in perspectief
(4) van Peter Westerbrink,
Bach to the Future van Oli-
vier Latry en de Priory-dvd/cd The Grand Organ of
Westminster Abbey.
Piet Post (1919-1979), schilder van orgelklankenEen biografisch portret van de orga-
nist, orgeldocent, dirigent en com-
ponist Piet Post door Gerco Schaap.
Post werd geboren in Amsterdam
maar vestigde zich in 1948 defini-
tief in Friesland, waar hij organist
werd van de Grote of Jacobijner-
kerk in Leeuwarden. Met name in
de kerkdienst toonde Post zich een vaardig en vindingrijk
improvisator. Toegevoegd is een geactualiseerde
lijst orgelwerken.
38
30
En verder ...Uit de orgelwereld 2
Orgelbouwer Paul Steinmeyer overleden 3
Nieuwe muziekuitgaven 18
Wegwijzers en ‘Toegelicht’ 44
In onze volgende nummers onder meer:• Interview met Mannes Hofsink
• Koororgel Grote Kerk Elst
• Bätz-orgel Petruskerk Woerden gerestaureerd
• Finale Ambitus Orgelconcours
Het novembernummer verschijnt op 1 november 2019
Op onze website www.orgelvriend.nl:• Download: De orgelbouwfirma G.F. Steinmeyer & Co.
• Audio: Fantasie ‘Heilig, heilig, heilig’ (Piet Post)
• Video: Olivier Latry - ‘Bach to the Future’
Interview met Peter WesterbrinkOnlangs bracht de Groninger
organist Peter Westerbrink het
vierde en laatste deel uit van
zijn cd-serie ‘Tunder in per-
spectief’. Lex Gunnink spreekt
met hem over dit project én
over Peters volgende project:
de bouw van een nieuw bin-
nenwerk voor de ‘Bolsward’-
orgelkas in het transept van de
Der Aa-kerk. Een gesprek met
een man met een missie! 4
Najaarsexcursie op zaterdag 12 oktoberDe Brabantse Orgel-
federatie (12½ jaar)
heeft in samenwerking
met De Orgelvriend
(60 jaar) en de KVOK
afdeling Noord-Brabant
een interessante excur-
sie naar Eindhoven,
Oirschot en Boxtel
voorbereid. In dit
artikel vindt u het programma met tijdschema en
beschrijft Wim van der Ros de geschiedenis van de
vier te bezoeken orgels.
Uit de inhoud
MuziekbijlageTer nagedachtenis aan zijn oud-orgelleraar Piet
Post, die honderd jaar geleden werd geboren en
veertig jaar geleden overleed, schreef Harke Iedema
speciaal voor De Orgelvriend variaties over het lied-
boekgezang ‘Heilig, heilig, heilig’. In dit
nummer is ook de klavarnotatie
opgenomen.
11
21-28
oktober 20192 De Orgelvriend
Actueel
Uit de orgelwereld Redactie: Gerco Schaap
Winnaars Ambitus Orgelconcours
De feestelijke afsluiting van de tweede
editie van het Ambitus Orgelconcours
vond plaats op 7 september jl. in de
Grote of Sint-Laurenskerk in Rotter-
dam. De 9 finalisten speelden verplichte
en zelfgekozen muziekstukken van
diverse componisten op het transept-
orgel en het hoofdorgel. Het afgelopen
jaar speelden zij in verschillende rondes
in de regio Rotterdam-Rijnmond. Via
deze rondes wisten uiteindelijk 9 deel-
nemers, verdeeld over 3 categorieën,
een finaleplaats te bereiken. De win-
naars per categorie zijn:
• categorie A (amateurorganisten t/m
14 jaar): Thirsa Brokking (1e prijs),
Casper Struijk (2e prijs), Leanne
Pul (3e prijs);
• categorie B (amateur organisten van
15 t/m 20 jaar): Auke Kieviet (1e
prijs), Steven Knieriem (2e prijs,
Jaap de Vos (3e prijs);
• categorie C (orgelstudenten):
Rik Melissant (1e prijs),
Francesca Ajossa (2e prijs),
Diederik Blankesteijn (3e prijs).
De finalisten werden beoordeeld
door een vakjury bestaande uit Leo
van Doeselaar (voorzitter), Wolfgang
Baumgratz (Bremen, D), Theo Jellema
en Jan Hage. De jury beoordeelde de
prestaties op muzikale voordracht,
techniek en programmakeuze, orgel-
gebruik en samenspel. In ons novem-
bernummer zal Lourens Stuifbergen
verslag doen van de finale.
ren in 1950, leerde het orgelbou-
wersambacht in de orgelmakerij van
zijn vader Alfred Kern (1910-1989).
Alfred Kern had bij de Elzasser firma
Roethinger gewerkt en had in 1953
met hulp van dr. Albert Schweitzer
zijn eigen orgelmakerij in Straatsburg-
Kronenburg opgericht. Hij droeg veel
bij aan de terugkeer van de mechani-
sche tractuur in de Franse orgelbouw.
Daniel Kern ging eerst bij buiten-
landse orgelbouwers in de leer en
kwam in de jaren zeventig terug naar
Frankrijk om zijn meesterproef af te
leggen. In 1977 kreeg hij de leiding
over de firma Alfred Kern & Fils.
Vanaf 2010 ging hij een samenwer-
king aan met de orgelmakerij van zijn
oom Gaston Kern; de ene werkplaats
werd bestemd als restauratieatelier,
in de andere werkplaats vond nieuw-
bouw plaats. Het bekendste orgel van
Daniel Kern Manufacture d’Orgues
is het vier-klaviers instrument dat
zij in 2005 maakten voor de weer
opgebouwde Frauenkirche in Dres-
den. Een ander groot orgel bouwden
ze voor de Mariinsky Concertzaal in
Sint-Petersburg (2009).
Verder bouwde Daniel Kern
nogal wat orgels voor Japan. Daar-
naast restaureerde hij talrijke orgels
in Frankrijk, o.m. in Nice (Notre-
Dame), Rouen (St.-Maclou), Straats-
burg (Cathédrale Notre-Dame,
Saint-Thomas) en de door zijn vader
gebouwde orgels in de Notre-Dame-
des-Victoires en de St.-Séverin in
Parijs. Ook het grote Harrison & Har-
rison-orgel in de West London Syna-
goge werd door hen gerestaureerd.
Excursie naar Bätz-orgels in Woerden
Op vrijdagmiddag 4 oktober organi-
seert de Stichting Utrecht Orgelland
een excursie naar twee Bätz-orgels in
Woerden: het door Jonathan Bätz in
1846 gebouwde orgel in de Lutherse
Kerk en het door Johann Heinrich
Hartmann Bätz in 1768 gebouwde
orgel in de Petruskerk. Dit laatste
orgel is kortgeleden gerestaureerd
door de orgelmakers Gebr. Van Vul-
pen. De excursie start om 13.00 uur
in de Lutherse Kerk en eindigt om
16.30 uur in de Petruskerk. Beide
kerken liggen op loopafstand van
elkaar. Medewerking wordt verleend
door de organisten van beide kerken:
Jeroen de Haan en Ad van Pelt, als-
mede Peter van Dijk die als adviseur
nauw betrokken was bij de restauratie
van het orgel van de Petruskerk. Zie
verder www.utrechtorgelland.nl.
Orgelbouwer Daniel Kern overledenOp 16 augustus jl. is de Elzasser
orgelbouwer Daniel Kern op 69-jarige
leeftijd overleden. Daniel Kern, gebo-
Woerden, Bätz-orgel Petruskerk.
Foto
: Pie
t Bro
n
Fot
o: P
iete
r Baa
k
De winnaars v.l.n.r. Thirsa Brokking, Auke Kieviet en Rik Melissant.
oktober 20194 De Orgelvriend
Orgelhistorie
Peter Westerbrink: ‘Je moet muzikant zijn anno nu’
Lex Gunnink
Interview
Onlangs bracht Peter Wester-
brink het vierde en laatste deel
uit van zijn cd-serie ‘Tunder in
perspectief’, een bijzondere serie
opnamen die het werk van Tunder
plaatsen te midden van dat van
zijn tijdgenoten in de Duitse Han-
zesteden. De eerdere delen waren
opgenomen in Anloo, Noordbroek,
Norden (D) en Uithuizen. Met het
gereedkomen van de veelbespro-
ken restauratie van het orgel in
de Der Aa-kerk in Groningen lag
het voor de hand, dat het laatste
deel hier zou worden opgeno-
men. Volop aanleiding voor een
gesprek! En aan het einde van
dat gesprek verrast Peter ons met
twee mededelingen. De eerste is
een ontboezeming van zeer per-
soonlijke aard: Het is een wonder
dat ik nog orgel kan spelen. Voor
mij kan het nooit vrijblijvend zijn.
Voor de tweede mededeling neemt
hij me mee naar de prachtige
renaissance-orgelkas die het tran-
sept siert. Vóór zijn pensionering
moet hier een ‘nieuw oud’ orgel
in geplaatst zijn. Een gesprek met
een man met een missie!
Foto
: Lex
Gun
nink
11oktober 2019 De Orgelvriend
Orgelexcursie
toegevoegd door Hubert Schreurs (Fa.
Joseph Adema). In 2006 werd het
orgel gerestaureerd door Verschueren
Orgelbouw. Titularis Tommy van
Doorn zal zijn orgel presenteren en
het slotconcert verzorgen met vooral
Franse orgelwerken.
Meer over de te bezoeken kerken en
orgels op de volgende pagina’s.
AanmeldenDe bijdrage aan deze jubileum-orgel-
excursie bedraagt slechts € 25,- per
persoon, te voldoen bij aanvang van
de excursie. Deelnemers ontvangen
een 24 pagina’s tellend A5-program-
maboekje en twee cd’s.
Op de excursie-cd worden de eerste
drie orgels vastgelegd in bespelingen
door Henk Kooiker en Rob Nederlof.
Op de portret-cd, vormgegeven en
opgenomen in een A5-boekje met een
uitgebreide toelichting op de basiliek
en haar orgel, wordt het Smits-orgel
in Boxtel bespeeld door titularis
Tommy van Doorn.
Deelnemers worden verzocht zich aan
te melden op excursie@brabantorgel.nl.
De traditionele najaarsexcursie in Noord-
Brabant is tevens een jubileum-excursie
in verband met het 12½-jarig bestaan
van de Brabantse Orgelfederatie, de
BOF. In samenwerking tussen de BOF, De
Orgelvriend en de KVOK afdeling Noord-
Brabant is weer een interessante excursie
voorbereid. Op zaterdag 12 oktober a.s.
bezoeken we vier bijzondere orgels. Voor
de excursiebijdrage van € 25,– ontvangen
de deelnemers een programmaboekje met
cd én een ‘portret-cd’ van het Smits-orgel
in Boxtel.
maar boeiende instrument wordt
gepresenteerd en bespeeld door Rob
Nederlof. Hij vervangt Ad van Sleu-
wen die dit om medische redenen
helaas niet zelf kan doen.
Na de lunch bezoeken we in Oirschot
de basiliek. Gerard Hafkenscheid, al
45 jaar als organist verbonden aan
de Sint-Petrusbasiliek, zal het Smits-
orgel toelichten. Dit orgel werd in
1846 voor de Sint-Pieterskerk in
’s-Hertogenbosch gebouwd (het opus
magnum van Smits!), met een front
geïnspireerd op het orgel van de Sint
Jan. Het werd – na de sluiting van
deze kerk in 1972 – in 1976 gerestau-
reerd door Verschueren en geplaatst
in de Sint-Petruskerk in Oirschot.
Rob Nederlof laat dit Smits-orgel –
met o.m. zijn bijzondere doorslaande
tongwerken – klinken met werk van
o.a. Schumann, Brahms en Liszt.
De excursie wordt besloten in de Sint-
Petrusbasiliek van Boxtel. Hier vol-
tooide Smits in 1840 een drieklaviers
orgel waarvan toen de pedaalstemmen
gereserveerd bleven. Een zelfstandig
pedaal van 8 stemmen werd in 1956
Najaarsexcursie naar Eindhoven, Oirschot en Boxtel
Wim van der Ros Tekst en fotografie (tenzij anders vermeld)
Tijdschema excursie09.30 uur Eindhoven-Woensel, Sint-Petruskerk (Kloosterdreef)
Welkom, ‘inchecken’ en programmaboekjes
Toelichting op het Walcker-orgel en bespeling door Henk Kooiker
11.30 uur Oirschot, Boterkerkje (Vrijthof 3)
Toelichting op het De Backer-orgel en bespeling door Rob Nederlof
Lunch op eigen gelegenheid
13.30 uur Oirschot, Sint-Petrusbasiliek (Markt)
Toelichting op het Smits-orgel door Gerard Hafkenscheid en
bespeling door Rob Nederlof
Uitreiking excursie-cd
15.00 uur Boxtel, Sint-Petrusbasiliek (Oude Kerkstraat 20)
Toelichting op het Smits-orgel door Tommy van Doorn
Slotconcert door Tommy van Doorn
Uitreiking portret-cd van het Smits-orgel in Boxtel
ProgrammaDe start is in de Sint-Petruskerk in
Eindhoven. In deze uit 1880 date-
rende kerk bevindt zich een prachtig
orgel van E.F. Walcker & Cie. uit
1897. Het orgel met 29 stemmen
heeft een indrukwekkende romanti-
sche klank waarop zowel Duitse als
Franse werken uitstekend tot hun
recht komen. Henk Kooiker zal het
orgel demonstreren.
Vervolgens bezoeken we in Oirschot
het bescheiden Boterkerkje en de
Sint-Petrusbasiliek. In het Boterkerkje
treffen we een prachtig positief van
Ludovicus de Backer. Dit bescheiden
oktober 201924 De Orgelvriend
Andante
Ter nagedachtenis aan mijn orgelleraar Piet Post die honderd jaar geleden werd geboren.
Variaties over
"Heilig, heilig, heilig"Harke Iedema,
,
,
Moderato
,
Gezang 985 Lb 2013Graveur: Gjalt van der Meulen
,
.
,
.
.
Andantino ,
Man.
oktober 201938 De Orgelvriend
Cd- en dvd-recensies
Toets en klepelGorcumse vestingklanken
uit kerk en torenG. Steenwick: Serband met 7 variaties; P. van
Anrooy/arr. R. Smits: Hollandsche Rhapsodie
‘Piet Hein’; J. Bonefaas: Canon over de Avond-
zang; D. Buxtehude: Ein feste Burg ist unser
Gott BuxWV 184; B. Tours: Allegretto grazi-
oso; Q. van Blankenburg: Psalm 21; Psalm 29;
W.A. Mozart: Variaties in d kl.t. KV 417b;
G. Budding: Prelude, Lied en Variaties op een
thema van Van Blankenburg; H. Dallier: O
Clemens, O Pia; H. Blom: Couleurs du Choral;
G. Budding: Partita over psalm 77;
L. Boëllmann: Offertoire in G gr.t. uit Op. 29
Nico Blom en Gerben Budding, orgels Grote,
Lutherse, Dalemse en Johanneskerk Gorinchem;
Henny Blom, carillon St.-Janstoren
PDR Records
(Pieter de Ruijter & Gideon van Daalen)
speelduur 79’ - prijs € 15,00
Te bestellen via www.gerbenbudding.nl
of door een mail te sturen aan info@nicoblom.nl
Eind 2017 vatten de Gorcumse organist Nico Blom en de toenmalige stadsorganist Gerben Budding het plan op een cd op te nemen met de historische orgels van hun stad. Uitgangspunt was het maken van een veelkleurig en toegankelijk klankdocument, waarop zo veel mogelijk facetten van alle bespeelde instrumenten geëxposeerd worden. Op deze cd klinkt dan ook vooral muziek die een connectie heeft met de stad Gorinchem. Een soort virtuele muzi-kale wandeltocht is het geworden. Drie historische orgels worden gepresenteerd: het bekende Bätz-/Witte-orgel uit 1853 van de Grote Kerk, een instrument van Kam uit 1860 in de Lutherse Kerk en een orgel uit 1773 van Mitterreither in de Dalemse kerk. Behalve deze orgels klinkt op de cd ook het ‘neobarokke’ orgel van Leeflang uit 1979 in de Johanneskerk. Ook stadsbei-aardier Henny Blom laat van zich horen. De Gorcumse Sint-Janstoren herbergt immers een welluidend groot klokkenspel, in 1965 gegoten door Petit & Fritsen. Henny Blom opent de cd en hij zorgt ook voor het slot van het programma. De zeven variaties van Steenwicks Serband waarmee
Blom opent werden door de Haagse bei-aardierster Heleen van der Weel bewerkt. Zelf arrangeerde Blom een Offertoire van Léon Boëllmann. Met deze klanken waant de luisteraar zich op een mooie zomer-avond wandelend door het stadje aan de Merwede. Een hoofdrol is natuurlijk weggelegd voor het orgel van de Grote Kerk, dat terecht als een van de mooiste stadsorgels van Holland bekendstaat en geroemd wordt. Virtuoos en met groot elan laat Gerben Budding het instrument schitteren in een arrangement van de vrolijke Piet Hein-Rapsodie van Peter van Anrooy. Aan het eind van het stuk duikt nog de melodie van ‘Wien Neêrlands bloed’ op, waarmee het een onbekommerde ode op vaderlandsliefde en nationale trots wordt. Volgens sommigen kan dat nu abso-luut niet meer door de beugel. Wie niet-temin van dit uitbundige en aanstekelijke musiceren wil genieten, moet deze cd snel aanschaffen. Bijna vijftig jaar was Jan Bonefaas organist van de Grote Kerk. Als hommage aan hem speelt Budding een canonische koraalbe-werking, een later genoteerde improvisatie, met een solorol voor de fraaie Vox humana. De waardering voor Bonefaas als kundig improvisator is na zijn dood alleen maar gegroeid. Een zesdelige partita over de melodie van Psalm 77 componeerde Budding naar aanleiding van het plotselinge overlij-den in begin 2016 van de theoloog Henk Vreekamp, die zelf ook graag en verdien-stelijk orgel speelde. Psalm 77 werd door Vreekamp aangeduid als de psalm van de grote doortocht door het water. Steeds weer wees hij erop dat de psalmen niet het eigendom van de kerk zijn, maar dat we meezingen uit het liedboek van Israël. Bud-dings partita, inmiddels uitgegeven, volgt de tekst van elk van de zes strofen van de berijmde psalm. Het is muziek die de diepte niet schuwt en bovendien boeiend is om te beluisteren. Het charmante orgeltje van de Dalemse kerk was oorspronkelijk een huisorgel. Ook hierop speelt Budding een eigen compo-sitie, een variatiewerk op een thema van Quirinus van Blankenburg, die halverwege de achttiende eeuw stadsorganist en stadsbeiaardier van Gorinchem was. Van hem klinken ook twee psalmbewerkingen,
galante barokdansen voorzien van fugati-sche voorspelen. Het klankidioom is galant, het karakter onderhoudend. Dat geldt evenzeer voor een delicate bewerking van een variatiewerk van Mozart, vierhandig gespeeld door Budding en Blom. Dat het Kam-orgel van de lutherse schuil-kerk nog bestaat is bijna een wonder. In het begin van de vorige eeuw sterk gewij-zigd in tractuur en dispositie, vervolgens een reeks van meer en minder geslaagde reparaties door diverse orgelbouwers, ver-waarlozing en waterschade, sluiting van het kerkgebouw wegens bouwvalligheid en demontage. Daarna toch nog de keer ten goede: restauratie van de kerk in 1989, algeheel herstel van het orgel naar de oor-spronkelijke toestand in 1996. Nu frappeert de tegelijk krachtige en warme romanti-sche klank van dit mooie instrument met vijftien stemmen op twee manualen. Nico Blom illustreert dat met een werk van de Rotterdammer Berthold Tours, waarin een mooi strijkregister is te horen, en met een charmant stuk van Henri Dallier, leerling van César Franck. Hierin horen we vooral de karakteristieke grondstemmen van het orgel.Het Leeflang-orgel van de Johanneskerk werd enkele jaren geleden door Orgel-makerij Reil gerestaureerd en verbeterd. Daardoor ontstond een overtuigend modern orgel, met een briljant plenum en een grote veelzijdigheid in klankmogelijkheden. Het orgelwerk Couleurs du Choral van Henny Blom boeit door het afwisselende karakter van de variaties, de verfijnde harmonieën en de contrasterende toonsoorten, waarbij het koraalthema de verbindende schakel is. Nico Blom, vaste bespeler van dit orgel, laat al spelend horen hoe graag hij dit mooie instrument bespeelt.De cd Toets en Klepel is een in alle opzich-ten geslaagd portret van een Hollandse stad, waar muziek ertoe doet en leeft. Het booklet bij de cd biedt veel informatie in tekst en beeld, en draagt ook bij aan de verzorgde manier waarop deze productie gemaakt is. Maar vooral valt er bij het beluisteren zeer veel muzikaals te genieten. Buitengewoon aanbevolen daarom.
Bert Wisgerhof
Nieuwsgierig naar derest van de inhoud?Neem een (proef)abonnementof bestel een los nummer opwww.orgelvriend.nl
Proefabonnement van3 nummers voorslechts € 14,00
Of neem een abonnement.Het eerste jaar voor€ 42,75 daarna € 57,-(bij betaling via machtiging € 1,00 korting)
Interview met Peter Westerbrink
Piet Post (1919-1979)
Oirschot, Sint-Petrusbasiliek
Jaargang 61 • nr. 8 • oktober 2019
rgelvriendDe
Prijs los nummer € 7,00
Paul Steinmeyer (1933-2019)
rgelvriendDe