Interview met Peter Westerbrink

Piet Post (1919-1979)

Oirschot, Sint-Petrusbasiliek

Jaargang 61 • nr. 8 • oktober 2019

rgelvriendDe

Prijs los nummer € 7,00

Paul Steinmeyer (1933-2019)

oktober 20191 De Orgelvriend

Fotoverantwoording omslagSint-Petrusbasiliek: Wim van der Ros

Peter Westerbrink: Lex Gunnink

Piet Post: Historisch Centrum Leeuwarden

Paul Steinmeyer: Lillian Mulder-Lubega

Cd- en dvd-recensiesBesproken worden Toets

en klepel – Gorcumse ves-

tingklanken uit kerk en

toren, orgelliteratuur en

eigen koraalbewerkin-

gen van Minne Veldman,

Franz Tunder in perspectief

(4) van Peter Westerbrink,

Bach to the Future van Oli-

vier Latry en de Priory-dvd/cd The Grand Organ of

Westminster Abbey.

Piet Post (1919-1979), schilder van orgelklankenEen biografisch portret van de orga-

nist, orgeldocent, dirigent en com-

ponist Piet Post door Gerco Schaap.

Post werd geboren in Amsterdam

maar vestigde zich in 1948 defini-

tief in Friesland, waar hij organist

werd van de Grote of Jacobijner-

kerk in Leeuwarden. Met name in

de kerkdienst toonde Post zich een vaardig en vindingrijk

improvisator. Toegevoegd is een geactualiseerde

lijst orgelwerken.

38

30

En verder ...Uit de orgelwereld 2

Orgelbouwer Paul Steinmeyer overleden 3

Nieuwe muziekuitgaven 18

Wegwijzers en ‘Toegelicht’ 44

In onze volgende nummers onder meer:• Interview met Mannes Hofsink

• Koororgel Grote Kerk Elst

• Bätz-orgel Petruskerk Woerden gerestaureerd

• Finale Ambitus Orgelconcours

Het novembernummer verschijnt op 1 november 2019

Op onze website www.orgelvriend.nl:• Download: De orgelbouwfirma G.F. Steinmeyer & Co.

• Audio: Fantasie ‘Heilig, heilig, heilig’ (Piet Post)

• Video: Olivier Latry - ‘Bach to the Future’

Interview met Peter WesterbrinkOnlangs bracht de Groninger

organist Peter Westerbrink het

vierde en laatste deel uit van

zijn cd-serie ‘Tunder in per-

spectief’. Lex Gunnink spreekt

met hem over dit project én

over Peters volgende project:

de bouw van een nieuw bin-

nenwerk voor de ‘Bolsward’-

orgelkas in het transept van de

Der Aa-kerk. Een gesprek met

een man met een missie! 4

Najaarsexcursie op zaterdag 12 oktoberDe Brabantse Orgel-

federatie (12½ jaar)

heeft in samenwerking

met De Orgelvriend

(60 jaar) en de KVOK

afdeling Noord-Brabant

een interessante excur-

sie naar Eindhoven,

Oirschot en Boxtel

voorbereid. In dit

artikel vindt u het programma met tijdschema en

beschrijft Wim van der Ros de geschiedenis van de

vier te bezoeken orgels.

Uit de inhoud

MuziekbijlageTer nagedachtenis aan zijn oud-orgelleraar Piet

Post, die honderd jaar geleden werd geboren en

veertig jaar geleden overleed, schreef Harke Iedema

speciaal voor De Orgelvriend variaties over het lied-

boekgezang ‘Heilig, heilig, heilig’. In dit

nummer is ook de klavarnotatie

opgenomen.

11

21-28

oktober 20192 De Orgelvriend

Actueel

Uit de orgelwereld Redactie: Gerco Schaap

Winnaars Ambitus Orgelconcours

De feestelijke afsluiting van de tweede

editie van het Ambitus Orgelconcours

vond plaats op 7 september jl. in de

Grote of Sint-Laurenskerk in Rotter-

dam. De 9 finalisten speelden verplichte

en zelfgekozen muziekstukken van

diverse componisten op het transept-

orgel en het hoofdorgel. Het afgelopen

jaar speelden zij in verschillende rondes

in de regio Rotterdam-Rijnmond. Via

deze rondes wisten uiteindelijk 9 deel-

nemers, verdeeld over 3 categorieën,

een finaleplaats te bereiken. De win-

naars per categorie zijn:

• categorie A (amateurorganisten t/m

14 jaar): Thirsa Brokking (1e prijs),

Casper Struijk (2e prijs), Leanne

Pul (3e prijs);

• categorie B (amateur organisten van

15 t/m 20 jaar): Auke Kieviet (1e

prijs), Steven Knieriem (2e prijs,

Jaap de Vos (3e prijs);

• categorie C (orgelstudenten):

Rik Melissant (1e prijs),

Francesca Ajossa (2e prijs),

Diederik Blankesteijn (3e prijs).

De finalisten werden beoordeeld

door een vakjury bestaande uit Leo

van Doeselaar (voorzitter), Wolfgang

Baumgratz (Bremen, D), Theo Jellema

en Jan Hage. De jury beoordeelde de

prestaties op muzikale voordracht,

techniek en programmakeuze, orgel-

gebruik en samenspel. In ons novem-

bernummer zal Lourens Stuifbergen

verslag doen van de finale.

ren in 1950, leerde het orgelbou-

wersambacht in de orgelmakerij van

zijn vader Alfred Kern (1910-1989).

Alfred Kern had bij de Elzasser firma

Roethinger gewerkt en had in 1953

met hulp van dr. Albert Schweitzer

zijn eigen orgelmakerij in Straatsburg-

Kronenburg opgericht. Hij droeg veel

bij aan de terugkeer van de mechani-

sche tractuur in de Franse orgelbouw.

Daniel Kern ging eerst bij buiten-

landse orgelbouwers in de leer en

kwam in de jaren zeventig terug naar

Frankrijk om zijn meesterproef af te

leggen. In 1977 kreeg hij de leiding

over de firma Alfred Kern & Fils.

Vanaf 2010 ging hij een samenwer-

king aan met de orgelmakerij van zijn

oom Gaston Kern; de ene werkplaats

werd bestemd als restauratieatelier,

in de andere werkplaats vond nieuw-

bouw plaats. Het bekendste orgel van

Daniel Kern Manufacture d’Orgues

is het vier-klaviers instrument dat

zij in 2005 maakten voor de weer

opgebouwde Frauenkirche in Dres-

den. Een ander groot orgel bouwden

ze voor de Mariinsky Concertzaal in

Sint-Petersburg (2009).

Verder bouwde Daniel Kern

nogal wat orgels voor Japan. Daar-

naast restaureerde hij talrijke orgels

in Frankrijk, o.m. in Nice (Notre-

Dame), Rouen (St.-Maclou), Straats-

burg (Cathédrale Notre-Dame,

Saint-Thomas) en de door zijn vader

gebouwde orgels in de Notre-Dame-

des-Victoires en de St.-Séverin in

Parijs. Ook het grote Harrison & Har-

rison-orgel in de West London Syna-

goge werd door hen gerestaureerd.

Excursie naar Bätz-orgels in Woerden

Op vrijdagmiddag 4 oktober organi-

seert de Stichting Utrecht Orgelland

een excursie naar twee Bätz-orgels in

Woerden: het door Jonathan Bätz in

1846 gebouwde orgel in de Lutherse

Kerk en het door Johann Heinrich

Hartmann Bätz in 1768 gebouwde

orgel in de Petruskerk. Dit laatste

orgel is kortgeleden gerestaureerd

door de orgelmakers Gebr. Van Vul-

pen. De excursie start om 13.00 uur

in de Lutherse Kerk en eindigt om

16.30 uur in de Petruskerk. Beide

kerken liggen op loopafstand van

elkaar. Medewerking wordt verleend

door de organisten van beide kerken:

Jeroen de Haan en Ad van Pelt, als-

mede Peter van Dijk die als adviseur

nauw betrokken was bij de restauratie

van het orgel van de Petruskerk. Zie

verder www.utrechtorgelland.nl.

Orgelbouwer Daniel Kern overledenOp 16 augustus jl. is de Elzasser

orgelbouwer Daniel Kern op 69-jarige

leeftijd overleden. Daniel Kern, gebo-

Woerden, Bätz-orgel Petruskerk.

Foto

: Pie

t Bro

n

Fot

o: P

iete

r Baa

k

De winnaars v.l.n.r. Thirsa Brokking, Auke Kieviet en Rik Melissant.

oktober 20194 De Orgelvriend

Orgelhistorie

Peter Westerbrink: ‘Je moet muzikant zijn anno nu’

Lex Gunnink

Interview

Onlangs bracht Peter Wester-

brink het vierde en laatste deel

uit van zijn cd-serie ‘Tunder in

perspectief’, een bijzondere serie

opnamen die het werk van Tunder

plaatsen te midden van dat van

zijn tijdgenoten in de Duitse Han-

zesteden. De eerdere delen waren

opgenomen in Anloo, Noordbroek,

Norden (D) en Uithuizen. Met het

gereedkomen van de veelbespro-

ken restauratie van het orgel in

de Der Aa-kerk in Groningen lag

het voor de hand, dat het laatste

deel hier zou worden opgeno-

men. Volop aanleiding voor een

gesprek! En aan het einde van

dat gesprek verrast Peter ons met

twee mededelingen. De eerste is

een ontboezeming van zeer per-

soonlijke aard: Het is een wonder

dat ik nog orgel kan spelen. Voor

mij kan het nooit vrijblijvend zijn.

Voor de tweede mededeling neemt

hij me mee naar de prachtige

renaissance-orgelkas die het tran-

sept siert. Vóór zijn pensionering

moet hier een ‘nieuw oud’ orgel

in geplaatst zijn. Een gesprek met

een man met een missie!

Foto

: Lex

Gun

nink

11oktober 2019 De Orgelvriend

Orgelexcursie

toegevoegd door Hubert Schreurs (Fa.

Joseph Adema). In 2006 werd het

orgel gerestaureerd door Verschueren

Orgelbouw. Titularis Tommy van

Doorn zal zijn orgel presenteren en

het slotconcert verzorgen met vooral

Franse orgelwerken.

Meer over de te bezoeken kerken en

orgels op de volgende pagina’s.

AanmeldenDe bijdrage aan deze jubileum-orgel-

excursie bedraagt slechts € 25,- per

persoon, te voldoen bij aanvang van

de excursie. Deelnemers ontvangen

een 24 pagina’s tellend A5-program-

maboekje en twee cd’s.

Op de excursie-cd worden de eerste

drie orgels vastgelegd in bespelingen

door Henk Kooiker en Rob Nederlof.

Op de portret-cd, vormgegeven en

opgenomen in een A5-boekje met een

uitgebreide toelichting op de basiliek

en haar orgel, wordt het Smits-orgel

in Boxtel bespeeld door titularis

Tommy van Doorn.

Deelnemers worden verzocht zich aan

te melden op excursie@brabantorgel.nl.

De traditionele najaarsexcursie in Noord-

Brabant is tevens een jubileum-excursie

in verband met het 12½-jarig bestaan

van de Brabantse Orgelfederatie, de

BOF. In samenwerking tussen de BOF, De

Orgelvriend en de KVOK afdeling Noord-

Brabant is weer een interessante excursie

voorbereid. Op zaterdag 12 oktober a.s.

bezoeken we vier bijzondere orgels. Voor

de excursiebijdrage van € 25,– ontvangen

de deelnemers een programmaboekje met

cd én een ‘portret-cd’ van het Smits-orgel

in Boxtel.

maar boeiende instrument wordt

gepresenteerd en bespeeld door Rob

Nederlof. Hij vervangt Ad van Sleu-

wen die dit om medische redenen

helaas niet zelf kan doen.

Na de lunch bezoeken we in Oirschot

de basiliek. Gerard Hafkenscheid, al

45 jaar als organist verbonden aan

de Sint-Petrusbasiliek, zal het Smits-

orgel toelichten. Dit orgel werd in

1846 voor de Sint-Pieterskerk in

’s-Hertogenbosch gebouwd (het opus

magnum van Smits!), met een front

geïnspireerd op het orgel van de Sint

Jan. Het werd – na de sluiting van

deze kerk in 1972 – in 1976 gerestau-

reerd door Verschueren en geplaatst

in de Sint-Petruskerk in Oirschot.

Rob Nederlof laat dit Smits-orgel –

met o.m. zijn bijzondere doorslaande

tongwerken – klinken met werk van

o.a. Schumann, Brahms en Liszt.

De excursie wordt besloten in de Sint-

Petrusbasiliek van Boxtel. Hier vol-

tooide Smits in 1840 een drieklaviers

orgel waarvan toen de pedaalstemmen

gereserveerd bleven. Een zelfstandig

pedaal van 8 stemmen werd in 1956

Najaarsexcursie naar Eindhoven, Oirschot en Boxtel

Wim van der Ros Tekst en fotografie (tenzij anders vermeld)

Tijdschema excursie09.30 uur Eindhoven-Woensel, Sint-Petruskerk (Kloosterdreef)

Welkom, ‘inchecken’ en programmaboekjes

Toelichting op het Walcker-orgel en bespeling door Henk Kooiker

11.30 uur Oirschot, Boterkerkje (Vrijthof 3)

Toelichting op het De Backer-orgel en bespeling door Rob Nederlof

Lunch op eigen gelegenheid

13.30 uur Oirschot, Sint-Petrusbasiliek (Markt)

Toelichting op het Smits-orgel door Gerard Hafkenscheid en

bespeling door Rob Nederlof

Uitreiking excursie-cd

15.00 uur Boxtel, Sint-Petrusbasiliek (Oude Kerkstraat 20)

Toelichting op het Smits-orgel door Tommy van Doorn

Slotconcert door Tommy van Doorn

Uitreiking portret-cd van het Smits-orgel in Boxtel

ProgrammaDe start is in de Sint-Petruskerk in

Eindhoven. In deze uit 1880 date-

rende kerk bevindt zich een prachtig

orgel van E.F. Walcker & Cie. uit

1897. Het orgel met 29 stemmen

heeft een indrukwekkende romanti-

sche klank waarop zowel Duitse als

Franse werken uitstekend tot hun

recht komen. Henk Kooiker zal het

orgel demonstreren.

Vervolgens bezoeken we in Oirschot

het bescheiden Boterkerkje en de

Sint-Petrusbasiliek. In het Boterkerkje

treffen we een prachtig positief van

Ludovicus de Backer. Dit bescheiden

oktober 201924 De Orgelvriend

Andante

Ter nagedachtenis aan mijn orgelleraar Piet Post die honderd jaar geleden werd geboren.

Variaties over

"Heilig, heilig, heilig"Harke Iedema,

,

,

Moderato

,

Gezang 985 Lb 2013Graveur: Gjalt van der Meulen

,

.

,

.

.

Andantino ,

Man.

oktober 201938 De Orgelvriend

Cd- en dvd-recensies

Toets en klepelGorcumse vestingklanken

uit kerk en torenG. Steenwick: Serband met 7 variaties; P. van

Anrooy/arr. R. Smits: Hollandsche Rhapsodie

‘Piet Hein’; J. Bonefaas: Canon over de Avond-

zang; D. Buxtehude: Ein feste Burg ist unser

Gott BuxWV 184; B. Tours: Allegretto grazi-

oso; Q. van Blankenburg: Psalm 21; Psalm 29;

W.A. Mozart: Variaties in d kl.t. KV 417b;

G. Budding: Prelude, Lied en Variaties op een

thema van Van Blankenburg; H. Dallier: O

Clemens, O Pia; H. Blom: Couleurs du Choral;

G. Budding: Partita over psalm 77;

L. Boëllmann: Offertoire in G gr.t. uit Op. 29

Nico Blom en Gerben Budding, orgels Grote,

Lutherse, Dalemse en Johanneskerk Gorinchem;

Henny Blom, carillon St.-Janstoren

PDR Records

(Pieter de Ruijter & Gideon van Daalen)

speelduur 79’ - prijs € 15,00

Te bestellen via www.gerbenbudding.nl

of door een mail te sturen aan info@nicoblom.nl

Eind 2017 vatten de Gorcumse organist Nico Blom en de toenmalige stadsorganist Gerben Budding het plan op een cd op te nemen met de historische orgels van hun stad. Uitgangspunt was het maken van een veelkleurig en toegankelijk klankdocument, waarop zo veel mogelijk facetten van alle bespeelde instrumenten geëxposeerd worden. Op deze cd klinkt dan ook vooral muziek die een connectie heeft met de stad Gorinchem. Een soort virtuele muzi-kale wandeltocht is het geworden. Drie historische orgels worden gepresenteerd: het bekende Bätz-/Witte-orgel uit 1853 van de Grote Kerk, een instrument van Kam uit 1860 in de Lutherse Kerk en een orgel uit 1773 van Mitterreither in de Dalemse kerk. Behalve deze orgels klinkt op de cd ook het ‘neobarokke’ orgel van Leeflang uit 1979 in de Johanneskerk. Ook stadsbei-aardier Henny Blom laat van zich horen. De Gorcumse Sint-Janstoren herbergt immers een welluidend groot klokkenspel, in 1965 gegoten door Petit & Fritsen. Henny Blom opent de cd en hij zorgt ook voor het slot van het programma. De zeven variaties van Steenwicks Serband waarmee

Blom opent werden door de Haagse bei-aardierster Heleen van der Weel bewerkt. Zelf arrangeerde Blom een Offertoire van Léon Boëllmann. Met deze klanken waant de luisteraar zich op een mooie zomer-avond wandelend door het stadje aan de Merwede. Een hoofdrol is natuurlijk weggelegd voor het orgel van de Grote Kerk, dat terecht als een van de mooiste stadsorgels van Holland bekendstaat en geroemd wordt. Virtuoos en met groot elan laat Gerben Budding het instrument schitteren in een arrangement van de vrolijke Piet Hein-Rapsodie van Peter van Anrooy. Aan het eind van het stuk duikt nog de melodie van ‘Wien Neêrlands bloed’ op, waarmee het een onbekommerde ode op vaderlandsliefde en nationale trots wordt. Volgens sommigen kan dat nu abso-luut niet meer door de beugel. Wie niet-temin van dit uitbundige en aanstekelijke musiceren wil genieten, moet deze cd snel aanschaffen. Bijna vijftig jaar was Jan Bonefaas organist van de Grote Kerk. Als hommage aan hem speelt Budding een canonische koraalbe-werking, een later genoteerde improvisatie, met een solorol voor de fraaie Vox humana. De waardering voor Bonefaas als kundig improvisator is na zijn dood alleen maar gegroeid. Een zesdelige partita over de melodie van Psalm 77 componeerde Budding naar aanleiding van het plotselinge overlij-den in begin 2016 van de theoloog Henk Vreekamp, die zelf ook graag en verdien-stelijk orgel speelde. Psalm 77 werd door Vreekamp aangeduid als de psalm van de grote doortocht door het water. Steeds weer wees hij erop dat de psalmen niet het eigendom van de kerk zijn, maar dat we meezingen uit het liedboek van Israël. Bud-dings partita, inmiddels uitgegeven, volgt de tekst van elk van de zes strofen van de berijmde psalm. Het is muziek die de diepte niet schuwt en bovendien boeiend is om te beluisteren. Het charmante orgeltje van de Dalemse kerk was oorspronkelijk een huisorgel. Ook hierop speelt Budding een eigen compo-sitie, een variatiewerk op een thema van Quirinus van Blankenburg, die halverwege de achttiende eeuw stadsorganist en stadsbeiaardier van Gorinchem was. Van hem klinken ook twee psalmbewerkingen,

galante barokdansen voorzien van fugati-sche voorspelen. Het klankidioom is galant, het karakter onderhoudend. Dat geldt evenzeer voor een delicate bewerking van een variatiewerk van Mozart, vierhandig gespeeld door Budding en Blom. Dat het Kam-orgel van de lutherse schuil-kerk nog bestaat is bijna een wonder. In het begin van de vorige eeuw sterk gewij-zigd in tractuur en dispositie, vervolgens een reeks van meer en minder geslaagde reparaties door diverse orgelbouwers, ver-waarlozing en waterschade, sluiting van het kerkgebouw wegens bouwvalligheid en demontage. Daarna toch nog de keer ten goede: restauratie van de kerk in 1989, algeheel herstel van het orgel naar de oor-spronkelijke toestand in 1996. Nu frappeert de tegelijk krachtige en warme romanti-sche klank van dit mooie instrument met vijftien stemmen op twee manualen. Nico Blom illustreert dat met een werk van de Rotterdammer Berthold Tours, waarin een mooi strijkregister is te horen, en met een charmant stuk van Henri Dallier, leerling van César Franck. Hierin horen we vooral de karakteristieke grondstemmen van het orgel.Het Leeflang-orgel van de Johanneskerk werd enkele jaren geleden door Orgel-makerij Reil gerestaureerd en verbeterd. Daardoor ontstond een overtuigend modern orgel, met een briljant plenum en een grote veelzijdigheid in klankmogelijkheden. Het orgelwerk Couleurs du Choral van Henny Blom boeit door het afwisselende karakter van de variaties, de verfijnde harmonieën en de contrasterende toonsoorten, waarbij het koraalthema de verbindende schakel is. Nico Blom, vaste bespeler van dit orgel, laat al spelend horen hoe graag hij dit mooie instrument bespeelt.De cd Toets en Klepel is een in alle opzich-ten geslaagd portret van een Hollandse stad, waar muziek ertoe doet en leeft. Het booklet bij de cd biedt veel informatie in tekst en beeld, en draagt ook bij aan de verzorgde manier waarop deze productie gemaakt is. Maar vooral valt er bij het beluisteren zeer veel muzikaals te genieten. Buitengewoon aanbevolen daarom.

Bert Wisgerhof

Nieuwsgierig naar derest van de inhoud?Neem een (proef)abonnementof bestel een los nummer opwww.orgelvriend.nl

Proefabonnement van3 nummers voorslechts € 14,00

Of neem een abonnement.Het eerste jaar voor€ 42,75 daarna € 57,-(bij betaling via machtiging € 1,00 korting)

Interview met Peter Westerbrink

Piet Post (1919-1979)

Oirschot, Sint-Petrusbasiliek

Jaargang 61 • nr. 8 • oktober 2019

rgelvriendDe

Prijs los nummer € 7,00

Paul Steinmeyer (1933-2019)

rgelvriendDe