Post on 12-Sep-2021
Andrea W.M. Evers Henriët van Middendorp
30 maart 2012
De rol van stress en verwachtingen bij chronische lichamelijke klachten:
Op weg naar innovatieve therapievormen
Pijn, jeuk, vermoeidheid …. verschillende
klachten, één behandeling?
Recente ontwikkelingen in de diagnostiek en
behandeling van chronische lichamelijke
klachten
Symposium 30 maart 2012
Shedler, American Psychologist, 2010
Behoefte aan nieuwe therapievormen?
Effectiviteit van klinisch-psychologische interventies
Effectiviteit van klinisch-psychologische interventies bij chronisch lichamelijke aandoeningen
Psychische problemen modale tot grote effecten bv. angst, depressie Cohen’s d = 0.60 – 1.00
Lichamelijke problemen kleine tot modale effecten
bv. pijn, vermoeidheid, jeuk Cohen’s d = 0.20 – 0.60
Biologische maten inconsistente effecten bv. autonoom, endocrien en immuun functioneren
Behoefte aan nieuwe therapievormen?
De richting voor nieuwe therapievormen
Automatische en niet bewuste
psychobiologische reacties
Bewuste reacties en cognities
Twee centrale concepten voor innovatie:
Veranderen van psychofysiologische mechanismen op gebied van
stress
verwachtingen
Meer dagelijkse stressoren voorspellen jeuk in de volgende
maand bij psoriasis
De rol van stress bij chronisch lichamelijke klachten
week 1 week 2 week 3 week 4
Matig tot
veel boosheid
Weinig tot geen boosheid
3.0
3.2
3.4
3.6
3.8
4.0
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28
Pijn
De rol van stress bij chronisch lichamelijke klachten
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
Cold pressor test
VAS pijn
Negatieve emotie Positieve emotie conditie
p < 0.05
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
Histamine iontophoresis
VAS jeuk
p < 0.05
Negatieve emotie Positieve emotie conditie
Van Laarhoven et al., Br J Dermatol, in press
De rol van stress bij chronisch lichamelijke klachten
Verdriet Boosheid
Pijndrempelrespons (in mA)
Verdriet Boosheid
Pijntolerantierespons (in mA)
-0.1
-0.2
-0.3
0.0
-0.1
-0.2
-0.3
0.0
Fibromyalgie
Geen fibromyalgie
De rol van stress bij chronisch lichamelijke klachten
Fibromyalgie
Geen fibromyalgie
FM: Minder hartslag-reactiviteit bij boosheid hing samen met een lagere pijndrempel
Verdriet Boosheid
9
6
3
12
0 Verdriet Boosheid
-1.0
-2.0
1.0
0.0
2.0
De rol van stress bij chronisch lichamelijke klachten
Op weg naar innovatieve therapievormen
Automatische en niet bewuste
psychobiologische reacties
Bewuste reacties en cognities
Benedetti, Ann Rev Pharma Tox 2008
Lichamelijke reacties conditioneren
in dierexperimenten en mensen, bijv. immuunreacties
Op weg naar innovatieve therapievormen
Lichamelijke reacties conditioneren
Conditioneerbaarheid van cortisol?
Invloed van geconditioneerde cortisol op de psychobiologische stressrespons?
Op weg naar innovatieve therapievormen
Farmacologische toepassing gedurende psychologische behandeling
bijv. pre-cortisolbehandeling bij posttraumatische stress en fobieën
Op weg naar innovatieve therapievormen
Farmacologische toepassing gedurende psychologische behandeling Wat is de rol van herhaalde pre-cortisol behandeling bij stress- exposure en stress-management? bijv. bij chronisch lichamelijke aandoeningen?
Op weg naar innovatieve therapievormen
Van stress naar verwachtingen
“Minder
klachten” “Interventie”
De rol van verwachtingen bij chronisch lichamelijke klachten
De rol van verwachtingen bij chronisch lichamelijke klachten
“Minder
klachten” “Interventie”
Placebo-effect
Gunstige behandeleffecten
niet toe te schrijven aan behandelmechanisme
Geïnduceerd door verwachting t.a.v. verbetering
bijv. pijn vermindert al bij het zien van de pijnstiller
De rol van verwachtingen bij chronisch lichamelijke klachten
Benedetti 2008; Price 2008
De rol van verwachtingen bij chronisch lichamelijke klachten
Nocebo-effect
Ongunstige behandeleffecten
niet toe te schrijven aan behandelmechanisme
Geïnduceerd door verwachting t.a.v. verslechtering
bijv. ik reageer altijd overgevoelig op medicijnen
De rol van verwachtingen bij chronisch lichamelijke klachten
Benedetti 2008; Price 2008
Leerprincipes
verbale suggesties
conditionering
De rol van verwachtingen bij chronisch lichamelijke klachten
Benedetti, Ann Rev Pharma Tox 2008
De rol van verwachtingen bij chronisch lichamelijke klachten
95% van de gezonde mensen ervaart jeuk (pijn) door deze stimuli
Lage verwachting Hoge verwachting
5% van de gezonde mensen ervaart jeuk (pijn) door deze stimuli
De rol van verwachtingen bij chronisch lichamelijke klachten
Overlappende hersengebieden geactiveerd bij pijnprikkel of enkel pijnverwachting
Verwachtingseffecten gaan gepaard met HPA-as- en immuunactiviteit
De rol van verwachtingen bij chronisch lichamelijke klachten
Parkinson patiënten produceren dopamine in dorsale motor stratium na toediening placebo-medicatie
De rol van verwachtingen bij chronisch lichamelijke klachten
Op weg naar innovatieve therapievormen
Automatische en niet bewuste
psychobiologische reacties
Bewuste reacties en cognities
Verwachtingsinterventies: positieve imaginatie
Op weg naar innovatieve therapievormen
“Best possible self
exercise” (King)
Positive toekomst-
verwachtingen
Verminderde
pijnsensitiviteit
Verlaagd cortisolniveau
en meer adaptieve
respons
Verwachtingsinterventies ten aanzien van chronisch lichamelijke klachten: (pijn, jeuk en vermoeidheid) Verbale suggesties tav placebo interventie Positieve imaginatie (‘best possible health’)
Op weg naar innovatieve therapievormen
Verwachtingsinterventies ten aanzien van medicijnen Hoge therapie-ontrouw (bv. DMARDs bij reumatoïde artritis of anti-hypertensiva bij hoge bloeddruk)
Op weg naar innovatieve therapievormen
Verwachtingsinterventies
ten aanzien van medicijnen
Nog niet toegepast bij reguliere klinische behandelingen
Wat zijn de effecten van een training gericht op impliciete en expliciete behandelverwachtingen gekoppeld aan medicatiebehandeling?
Op weg naar innovatieve therapievormen
Angst voor
bijwerkingen
Therapietrouw/
geloof in de
behandeling
Conditionering
fysiologische
reacties
Leerbaarheid: Persoonlijkheidskenmerk optimisme te beïnvloeden door kortdurende psychologische interventie
Ethiek: Veranderingen die door de patiënt en behandelaars wenselijk worden geacht
Op weg naar innovatieve therapievormen: Grenzen?
Arts-patiënt communicatie
Vertrouwen
in zorg
Informatie in bijsluiters
Mogelijke implicaties voor zorg
Innovatieve multidisciplinaire therapiemethoden gericht op alle responssystemen
Mogelijke implicaties voor zorg
Mogelijke implicaties voor zorg
Innovatieve E-health zorg voor optimaliseren “personalized care” en “patient-centered care”
BEDANKT voor de AANDACHT
Vragen?