University of AmsterdamGraduate School of Teaching and

Learning

De kracht en beperkingenDe kracht en beperkingenvan observerend leren in taalonderwijsvan observerend leren in taalonderwijs

Praktijk en onderzoek

Gert RijlaarsdamMet onderzoek van Martine Braaksma, Michel Couzijn,

Mariet Raedts, Elke van Steendam

Onderzoeks domeinenOnderzoeks domeinen

Schrijven

Leren

Instrueren

OnderzoeksdomeinenOnderzoeksdomeinen

Schrijven

Leren

Instrueren

Domeinen & DisciplinesDomeinen & Disciplines

Schrijven

Leren

Instrueren

Cognitieve psychologie

Referentiële communicatie psychologie

Sociaal-cognitieve psychologie

Hillocks’ Meta-analyse

Individuele verschillen

Cognitieve inspanningCognitieve inspanning

Drie rollen, Drie rollen, verbonden binnen een leerlingverbonden binnen een leerling

Lezer

SchrijverObservator

Compleet Communicatie Compleet Communicatie LeermodelLeermodel

Communicatieve rol/paren: – Schrijven heeft een doel en een publiek (lezers)– Schrijver heeft toegang tot het proces van de lezer

Instructieve rol/paren: – Lezer informeert schrijvers over de ervaren kwaliteit van de tekst

Onderzoeksrol: observeren/analyzeren – Leerders bekijken het schrijf- of leesproces, of de interactie tussen

lezer en schrijver of tekst en tekstervaring.

Participantschrijver

ParticipantLezer

OnderzoekerObservator

SchrijverLezer

Basismodel: complementaire Basismodel: complementaire takentaken

Referentiële communicatie studie: Holliway & McCutchen

Leerder vervult schrijvers- en lezersrol

SchrijverSpreker

LezerLuisteraar

Schrijverrol & ObservatorrolSchrijverrol & Observatorrol

Referentiële communicatie studie: Couzijn’s natuurkundeproef

Schrijver vervult schrijvers- en observatierol

SchrijverSpreker

LezerLuisteraar

Observator“Onderzoeker’

SchrijverSpreker

LezerLuisteraar

Observator“Onderzoeker”

ObservatierolObservatierol

Referentiële communicatie studie: Sonnenschein & Winterhurst

Leerder observeert (en evalueert) een of beide communicatiepartners

Leren nieuwe taak: observeer de Leren nieuwe taak: observeer de eigen eigen leerleertaaktaak

Studie Mariet Raedts; Martine Braaksma, Michel Couzijn, Elke van

SteendamLeerder observeert de leerder in overeenkomstige leertaak

SchrijverSpreker

Observator“Onderzoeker’

Observeer lerende Observeer lerende schrijvers/lezersschrijvers/lezers

StudiesCouzijn 1995, 1999

Braaksma et al., 2002, 2003, 2006Raedts et al., 2006

Van Steendam et al., 2006Eventueel: studie van transfer van observatie van rol 1 naar rol 2

(Couzijn)

SchrijverSpreker

LezerLuisteraar

Observator“Onderzoeker’

Observator“Onderzoeker’

Cognitive inspanningCognitive inspanning

University of AmsterdamGraduate School of Teaching and

Learning

Psychologie en schrijvenPsychologie en schrijven

Studies over referentiële communicatie

Holliway & McCutchen, 2004)

TangramsTangrams

Holliway & McCutchen Holliway & McCutchen (2004)(2004)

1. Beschrijf drie tangrams

2A Feedback Feedback & beoordeel (3)

Feedback & Lees-als-de-lezer

2B Revisie Revisie Revisie

3. Beschrijf drie nieuwe tangrams

Holliway & McCutchen Holliway & McCutchen (2004)(2004)

-0,2

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

Revised description Grade 9 New task Grade 9 Revised description Grade 5 New task grade 5

Eff

ec

t S

ize

Feedback Rate-Other Read-as-the-Reader

Voorbeeld 1: Natuurkunde Voorbeeld 1: Natuurkunde proef (Stap 1-3)proef (Stap 1-3)

Natuurkundeproef: Natuurkundeproef: handleidinghandleiding

Je weet dat als er ergens lucht in zit in bv. een fles en die is afgesloten kan er geen lucht uit. Bv. je neemt een fles, kurk erin, trechter erin en je gooit water in de trechter dan komt er geen water in de fles terecht, want fles is afgesloten kan geen lucht uit.Zodra je een rietje in de trechter stopt kan de lucht vanuit de fles via 't rietje naar buiten en kan 't water de fles binnenkomen.

Voer uit!

De handleidingen lezer…De handleidingen lezer…

Effectgrootte TekstkwaliteitEffectgrootte Tekstkwaliteit

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3

Revision f irst draft

Revision after observing ow n manual

Revision after observing ow n manual + w rittencomments

Revision after observing someone else's manual

Effect Size

Conclusie Natuurkunde Conclusie Natuurkunde experimentexperiment

Observatie van lezers’ processen ondersteunt de ontwikkeling van kennis over wat een effectieve tekst is.

Geschreven feedback van lezers faciliteert transfer.

Sonnenschein Winterhurst Sonnenschein Winterhurst ModelModel

Participant:

Spreker

Participant:

Luisteraar

Observeren &

Critiseren

Een paar leerconditiesEen paar leercondities

Observeer & evalueer beide partnersObserveer beide partnersObserveer & evalueer alleen luisteraar of

spreker

S&W: Observeren versus S&W: Observeren versus ParticiperenParticiperen

40

50

60

70

80

90

100

Speaking Listening Criticism

Observation & Evaluation both, Feedback

Participant (L, S), self-evaluation (feedback)

S&W: Effect van evaluerenS&W: Effect van evalueren

50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

100

Speaking Listening Criticism

Observation & Evaluation both,Feedback

Observation both (Feedback)

University of AmsterdamGraduate School of Teaching and

Learning

Cognitieve Cognitieve leerleerpsychologiepsychologie

Leren schrijven

Bandura, Zimmerman, Bandura, Zimmerman, SchunkSchunk

Vier leerfasen

ObserverenInoefenenZelf-controle over oefenenZelf-regulerend oefenen

Zimmerman & Kitsantas: Zimmerman & Kitsantas: KernzinnenKernzinnen

He flew with the same inner control.He flew through heavy sea fogs.He climbed above them.The climb was into dazzling clear skies.Every other gull stood on the ground.Every other gull knew only the mist.

Z&K: VoorbeeldoplossingZ&K: Voorbeeldoplossing

He flew with the same inner control through

heavy sea fogs and climbed above them

into dazzling clear skies; while every other

gull stood on the ground, knowing nothing

but the mist and rain.

Z&K: Onderwezen Z&K: Onderwezen oplossingsstrategieoplossingsstrategie

1. Omcirkel elk woord dat een nieuw idee introduceert in elke zin;

2. Schrap woorden die naar hetzelfde verwijzen; 3. Combineer alle omcirkelde woorden in

zinsstukken over hetzelfde onderwerp;4. Nummer de zinsstukken in volgorde van

belangrijkheid; 5. Bouw de uiteindelijke zin op basis van de

belangrijkste zinsstukken, en voeg de minder belangrijke in op plaatsen waar ze horen en gebruik verbindingswoorden zoals ‘maar’, ‘en’, ‘hoewel’, ‘omdat’.

OnderzoeksontwerpOnderzoeksontwerp

Observeren: Model

Geen ‘Mastery’ ‘Coping’

Feedback

bij inoefenen Nee Ja Nee Ja Nee Ja

Z&K: Effect van type modelZ&K: Effect van type model

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

Effect No Model-Mastery Effect No Model-Coping

Eef

ct s

ize

Z&K: Effect van oefening na Z&K: Effect van oefening na observatieobservatie

-0,5

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

Nomodel

Mastery Coping Nomodel

Mastery Coping

No feedback Feedback

Effect of Practice

Effect of M odel

Couzijn (1995); Braaksma (2002)Couzijn (1995); Braaksma (2002)

Leren schrijven (en lezen) door observeren van medeleerlingen

OpdrachtOpdracht

Zo dadelijk kijk je naar een video. Je ziet twee leerlingen een tekstje schrijven op basis van een structuur. De opdracht voor die leerlingen was ervoor te zorgen dat lezer het standpunt en de argumenten in de tekst zouden begrijpen.

VoorbeeldtaakjeVoorbeeldtaakjeAan het verkeer deelnemen wordt steeds gevaarlijker

1.1 Fietsers houden zich nauwelijks aan regels

1.2 Automobilisten doen alsof de straat van hun is

1.1.1 Fietsers steken nooit hun hand uit

1.1.2 Fietsers letten niet op rode stoplichten

1.2.1 Automobilisten parkeren op de stoep en het fietspad

o e p

Observation TaskObservation Task

Welk van de twee deed het beter?Leg kort uit wat de andere leerlingen minder oed of slecht deed.  

  Maak hier aantekeningen als je naar de leelringen kijkt.

…………………………………………………………………………………………………………………….......................................................................

Observeer….Observeer….

Leereffect van observeren Leereffect van observeren vergeleken met oefenenvergeleken met oefenen

0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2

Writing

Reading

Le

arn

ing

Mo

du

s

Effect Size

Transfereffect van Transfereffect van observerenobserveren

-0,8 -0,6 -0,4 -0,2 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1

Observing theother modus

Practicing theother modus

Effect Size

To Reading To Writing

Studie Couzijn Studie Couzijn

Effect op leren

Voor schrijven en lezen:

observeren > oefenen

Effect op transfer

Observeren van modus A transfereert naar modus B

Transfer effect

Observeren van schrijven

> Observeren van lezen

Variatie: Observatie Variatie: Observatie toespitsen op zwakke of toespitsen op zwakke of

goede model? goede model?

Fase 1: Eerste kennismaking met leerstof

Leeractiviteit

Zwakke leerling

Sterke leerling

1. Observeren: welk van de twee doet de oefening minder goed, en waarom?

+

2. Zelf oefeningen maken

+

3. Observeren: welk van de twee doet de oefening beter, en waarom?

+

Fase 2: Enigszins bekend met leerstof

Leeractiviteit

Zwakke leerling

Sterke leerling

1. Observeren: welk van de twee doet de oefening minder goed, en waarom?

+

2. Zelf oefeningen maken

+

3. Observeren: welk van de twee doet de oefening beter, en waarom?

+

Fase 1: Eerste kennismaking met leerstof

Fase 2: Enigszins bekend met leerstof

Leeractiviteit

Zwakke leerling

Zwakke leerling

1. Observeren: welk van de twee doet de oefening minder goed, en waarom?

+ +

2. Zelf oefeningen maken

+

3. Observeren: welk van de twee doet de oefening beter, en waarom?

Fase 1: Eerste kennismaking met leerstof

Fase 2: Enigszins bekend met leerstof

Leeractiviteit

Sterke leerling

Sterke leerling

1. Observeren: welk van de twee doet de oefening minder goed, en waarom?

2. Zelf oefeningen maken

+

3. Observeren: welk van de twee doet de oefening beter, en waarom?

+ +

Fase 1: Eerste kennismaking met leerstof

Fase 2: Enigszins bekend met leerstof

Leeractiviteit

Zwakke leerling

Sterke leerling

Zwakke leerling

Sterke leerling

1. Observeren: welk van de twee doet de oefening minder goed, en waarom?

+ +

2. Zelf oefeningen maken

+

+

3. Observeren: welk van de twee doet de oefening beter, en waarom?

+ +

Braaksma studie: Braaksma studie: Volgorde-effectenVolgorde-effecten

Zwakke leerders– Nieuwe taak:

Begin met aandacht voor zwakke model

– Na gewenning met de schrijftaak:

Observeer (focus op zwakke model), of oefen

Sterkere schrijvers– Nieuwe taak

Start met observeren (focus betere model), of oefen

– Na gewenning Observeer (focus op

betere model)

Doelbepaling & AnalyseDoelbepaling & Analyse

0 10 20 30 40 50 60 70

Time Segment

0.0

0.1

0.2

0.3

0.4

Est

imat

ed P

roba

bilit

y of

Occ

urre

nce

CO

CO CO

WM

WM

GM

GM

0 10 20 30 40 50 60 70

Time Segment

0.00

0.02

0.04

0.06

0.08

Est

ima

ted

Pro

ba

bili

ty o

f O

ccu

rre

nce

CO CO CO

WM

WM

GM

GM

GM: Goede model

WM: Zwakke model

CO: Controleconditie: oefenen

www.ilo.uva.nl/homepages/gert

Zie lesmateriaal Smikkelclub

InputlogCamtasia