Post on 08-Jun-2015
Communiceren met afasie26-11-2013
Susan de Wit
Inhoud• Taalmodel• Definitie afasie• Oorzaken afasie• Afasiesyndromen• Algemene communicatie-adviezen• Adviezen taalbegrip• Adviezen taalproductie• Communicatiehulpmiddelen• Rechterhemisfeer communicatieproblemen• Cognitie en communicatie
Taalmodel
begrijpenidee
luisteren lezen
klanken selecterenen ordenen
letters selecterenen ordenen
Spreken Schrijven
juiste woordvinden
juiste woordvinden
luisteren,analyseren
lezen,analyseren
Afasie
Een verworven taalstoornis, veroorzaakt door hersenletsel, waarbij het begrijpen en het uiten van gesproken en geschreven taal gestoord is.
Oorzaken afasie
• Trombose = afsluiting bloedvat door veranderingen in de vaatwand
• Embolie = afsluiting bloedvat door bloedstolsel• Hersenbloeding = scheuring van de vaatwand• Hersentumor = oedeem kan op bloedvat drukken• Trauma = bijvoorbeeld klap op de schedel• Infectie = bijvoorbeeld meningitis• Progressieve afasie = taalstoornissen worden steeds
erger
Stoornissen worden niet bepaald door de aard van de lesie, maar door de plaats van de lesie.
AfasiesyndromenClassificatie van Boston
• Broca-afasie
• Wernicke-afasie
• Conductie-afasie
• Globale afasie
• Transcorticaal-motorische afasie
• Transcorticaal-sensorische afasie
Broca-afasie• Fonemische fouten• Spraak is niet-vloeiend, kenmerkt zich door
agrammatisme (telegramstijl)• Perseveraties• Automatische taal• Bewust frustratie • Naspreken en hardop lezen is gestoord• Schrijven = spreken• Begrip lijkt goed, maar is wel gestoord• 90% heeft buccofaciale apraxie
Wernicke-afasie• Spreken is vloeiend, veel parafasieen
• Spraakdrang
• Normale zinsmelodie
• Aanvankelijk niet bewust legt schuld bij ander
• Begrip is slecht
• Gezien beperkt inzicht vaak verwarring met dementie.
Globale afasie
• Stoornis op alle gebieden.• Spreken met enkele woorden• Auditief begrip en begrijpend lezen zijn ernstig
gestoord. • Aanwijzen lukt niet, waardoor moeilijk te testen.• Schriftelijk benoemen goed; dan soms begrip
beter.• Globale afasie evalueert vaak in Broca-afasie.
Conductie-afasie
• Spreken is vloeiend
• Naspreken en hardop lezen zijn relatief ernstig gestoord
• Soms perseveraties
• Zelfkritisch
• Auditief begrip en begrijpend lezen bij complexe taken gestoord.
Algemene adviezen voor de communicatie
• Neem de tijd• Aandacht en
oogcontact• Rustige omgeving• Hulpmiddelen bij de
hand Bril? Hoortoestel? Communicatieschrift Agenda/Rooster Pen en papier
Als degene met afasie moeite heeft met begrijpen:
• Spreek rustig• Spreek in korte, complete zinnen (geen ‘kindertaal’)• Benadruk de belangrijke woorden en schrijf deze zonodig
op. Maak eventueel een eenvoudige tekening• Vraag één ding tegelijk• Ondersteun het gesprek ook non-verbaal
(gebaren/aanwijzen/schrijven/tekenen)• Houd pen en papier bij de hand • Controleer altijd of de boodschap begrepen is en herhaal
eventueel het besprokene aan de hand van datgene wat u opgeschreven heeft
Als degene met afasie er niet ‘uitkomt’:
• Luister en kijk goed!!
• Neem tijd voor het gesprek
• Geef aan wat u begrepen heeft; verifieer!! Controleer dus of het klopt wat u begrepen heeft, zo worden zoveel mogelijk misverstanden voorkomen
• Stimuleer iemand met afasie 'te praten met handen en voeten‘; vraag of hij het kan aanwijzen, voordoen, tekenen, opschrijven of de grootte kan aangeven
• Schrijf keuzemogelijkheden op
Vervolg• Stel eenvoudige vragen en breng structuur aan in het gesprek.
Vraag eerst over wie het gaat, daarna wat er gebeurd is en eventueel waar of wanneer.
• Vraag één ding tegelijk
• Stel ja / nee vragen
• Schrijf in het communicatieschrift voor de betrokkenen
Communicatiehulpmiddelen
• Pen en papier• Taalzakboek• Gespreksboek • Dynamische
systemen• Tekstsystemen
Waarom geen Communicatiehulpmiddelen
• Patiënten willen vaak geen hulpmiddel
• Te veel cognitieve problemen voor een hulpmiddel
• Nog niet het juiste moment
Communicatiestoornissen bij letsel in de rechter hersenhelft
• Breedsprakig: praten als Brugman• Slecht inzicht• Monotoon spreken• Het overzicht missen• Ongepast dingen zeggen• Verkeerde verbanden leggen• Gebrek aan initiatief, of juist impulsief• Grapjes of figuurlijke taal letterlijk opvatten
Communicatie-adviezen• Wees zelf duidelijk• Bespreek één onderwerp tegelijk• Rem de persoon af in het spreken• Wijs de persoon op:
- beurtgedrag- oogcontact maken- verkeerd opvatten grapjes of figuurlijke taal - afdwalen van gespreksonderwerp- midden in een verhaal beginnen
Cognitieve problemen die communicatie kunnen beïnvloeden• Bewust zijn, tempo en
aandacht• Onthouden• Gedrag
Bewustzijn, tempo en aandacht
• Bewustzijn
• Tempo van informatieverwerking
• Gerichte aandacht
• Verdeelde aandacht
• Volgehouden aandacht
• Automatische aandacht
Onthouden
• Opnemen en inprenten van informatie
• Vasthouden van informatie
• Terugvinden van informatie
Gedrag• Inzicht• Doelen stellen• Plannen en organiseren• Initiatiefname• Zelf-inhibitie• Flexibiliteit• Zelfbeoordeling• Strategisch gedrag
Filmpjes + casuïstiek bespreking
• Welke fatische symptomen zie je?
• Welke cognitieve vaardigheden naast de taal beïnvloeden de communicatie?
• Waar moet je op letten?
• Hoe kun je het beste sturen?
Vragen of opmerkingen?