Communicatieve beperking

binnen de sociale context

leven met AFASIE

Ruth Dalemans

AFASIE

Ruth Dalemans

Ruth Dalemans

Ruth Dalemans

Wat komt aan bod?

Beroerte: hoe en wat?

Module 2: hoe en wat?

Afasie: hoe en wat?

Stromingen in afasiebehandeling

Richtlijn behandeling afasie

Assen in afasiebehandeling

Ruth Dalemans

BEROERTE

Beroerte?

wanneer de bloedtoevoer naar een bepaald gedeelte van de hersenen plotseling wordt verminderd ten gevolge van een blokkage of een lekkage:

Blokkage trombose (opgebouwde bloedklonter die het bloedvat blokkeerd), embolie (bloedklonter die los komt en vast gaat zitten in een kleinere ader)

Lekkage aneurysma

10% van het totaal aantal sterftes in Nederland

Ruth Dalemans

Beroerte

Bloedtoevoer: 4 belangrijke arterie: linker en rechter arteria carotis interna aan de voorzijde van de hals

Linker en de rechter arteria vertebralis in de nek komen samen ter hoogte van de hersenstam in de arteria basilaris

cirkel van Willis

Ruth Dalemans

Ruth Dalemans

BEROERTE

Oorzaken:

Hoge bloeddruk

Hartproblemen

Veroudering van de aders

Hoge cholesterol

Factoren die bijdragen: Roken

Gebrek aan beweging

Alcohol

Overgewicht

Diabetes

Ouderdom

Familiaal

Ruth Dalemans

Harde cijfers

30.000 CVA`s per jaar

2/3 > 70 jaar

¼ < 65 jaar

Mannen=vrouwen

Ruth Dalemans

Verloop

Na twee maanden

9 % in het ziekenhuis

15 % in verpleeghuis

6% in revalidatiecentrum

70% thuis

Ruth Dalemans

Verloop

Overlijden

Na 1 week: 16 %

Na 8 weken: 26 %

Na 1 jaar: 33%

Herhaling

20 % binnen 1 jaar

Ruth Dalemans

Gevolgen

Executieve functies

Motorische problemen

Taalstoornissen

Spraakstoornissen

Apraxie

Emotionele gevolgen

Ruth Dalemans

Emotionele gevolgen

Primair

Secundair

Rouwreacties

Ruth Dalemans

Primair emotionele gevolgen

Verstoorde sociale waarneming

Verstoorde controle

niet leren van ervaringen

Specifieke emotionele veranderingen: Apathie, kinderlijkheid, geirriteerdheid,

impulsiviteit, emotionele ontremming, agressie, vlakke emoties, toe-of afgenomen seksuele interesses

J.Hochstenbach(1998). Na een beroerte: het opzetten van een nazorgprogramma voor CVA-patienten en hun omgeving, Elsevier/De Tijdstroom, Maarssen

Ruth Dalemans

Secundair emotionele gevolgen

Bezorgdheid

Angst

Catastrofegedachten

Wantrouwen/achterdocht

Afhankelijkheid

Depressie

Ruth Dalemans

Reacties van naasten

Isolatie

Belasting

Hoog verantwoordelijkheidsgevoel

Leren omgaan met een veranderde persoon

Manipulatief gedrag van de patiënt

Ruth Dalemans

BEROERTE

Weinig overeenstemming in beschrijving van de klachten door de persoon met de beroerte en de partner onzichtbare gevolgen worden door beiden anders ingeschat

Ruth Dalemans

CVA-KETEN ZORG

Doel: zorg beter laten verlopen en volgen vanuit acute fase naar chronische fase

Rekening houden met bestaande richtlijnen

Communicatie tussen de zorgverleners verbeteren

Zorg beter afstemmen op de behoeften

NICTIZ :: Toepassingen > CVA-ketenzorg > Publicaties

Zorginformatiemodel.nl

Ruth Dalemans

Module 2: leven met een afasie

Ruth Dalemans

Interessante website: hersenstichting

Je zal het maar hebben (een aflevering over een jongen met afasie)

Ruth Dalemans

Module 2: leven met een afasie

Analyseren van artikels

Interviewvaardigheden

Afname BIPAC en BEBA

Opzetten van behandelplan volgens LPA

In kaart brengen van LPA benadering via internet

Ruth Dalemans

Afasie

als gevolg van een beroerte

Ruth Dalemans

Taal en spraak

Wernicke-Lichtheim-Geschwind-model van taalfungeren

Zone van Broca

Programma`s voor

spraakproductie

Fasciculus

arcuatus

Motorische en

sensibele

aangezichtsareas

Activatie en controle

van spieren

Zone van

Wernicke

Centrum

voor

taalbegrip

Gyrus angularis

Vertaling visuele

stimulus

Auditieve vorm

Primaire auditieve

cortex

Auditieve perceptie

Primaire visuele

cortex

Visuele perceptie

Auditieve

inputVisuele

input

Verbale

outputRuth Dalemans

AFATISCHE SYNDROMEN

Onderscheid tussen de verschillende afasietypes kan gebaseerd worden op:

Anatomie

Symptomatisch

Linguïstisch

Ruth Dalemans

AFATISCHE SYNDROMEN

Onderscheid tussen de verschillende afasietypes kan gebaseerd worden op:

Anatomie

Symptomatisch

Linguïstisch

Perisylviaans : rondom de sulcus van Sylvius

Extrasylviaans (transcorticaal)

Subcorticaal

Ruth Dalemans

AFATISCHE SYNDROMEN

Onderscheid tussen de verschillende afasietypes kan gebaseerd worden op:

Anatomie

Symptomatisch

Linguïstisch

Vloeiende afasie (voorbeeld Wernicke)

Niet-vloeiende afasie (voorbeeld Broca)

Pure/zuivere taalstoornis: selectieve stoornis van spreken, begrijpen of lezen

Ruth Dalemans

gesproken

taal

Taal

begrip

Herhalen Benoemen

Lexie Grafie Motoriek Sensibiliteit Visueel veld

Broca Niet vloeiend

Relatief bewaard

Deficitair deficit Deficitair Deficitair hemiplegie Relatief bewaard

normaal

Wernicke Vloeiend parafatisch

deficitair Deficitair Deficit Deficitair Deficitair normaal Relatief bewaard

Soms deficitair

Globale Niet vloeiend

Deficitair Deficitair Deficit Deficitair Deficitair hemiplegie Hemi-hypesthesie

hemianopsie

Conductie Vloeiend parafatisch

Relatief bewaard

Deficitair Deficit Relatief

Bewaard

Deficitair Minimale parese

Hemi-hypesthesie

normaal

Transcort. motorisch

Niet-vloeiend

Relatief bewaard

Relatief bewaard

Deficit Relatief

Bewaard

Deficitair hemiplegie Relatief bewaard

normaal

Transcort. sensorisch

vloeiend Deficitair Relatief bewaard

Deficit Deficitair Deficitair normaal Hemi-hypesthesie

hemianopsie

Transcort. gemengd

Niet-vloeiend

Deficitair Relatief bewaard

Deficit Deficitair Deficitair hemiplegie Hemi-hypesthesie

Hemianopsie

Anomisch vloeiend Relatief bewaard

Relatief bewaard

deficit Relaltief

bewaard

Reatief. bewaar

normaal Relatief bewaard

Normaal

Ruth Dalemans

Afasie en logopedie

De rol van de logopedist

Ruth Dalemans

Takenpakket

Welke taken heeft een logopedist gerelateerd aan een cliënt met afasie?

Ruth Dalemans

takenpakket

Onderzoek naar aard en ernst van de taalstoornis en gevolgen voor dagelijkse leven

Behandeling van de cliënt: herstel

Stimuleren van het gebruik van andere communicatiemiddelen om verloren mogelijkheden te compenseren

Begeleiding van de cliënt en zijn systeem in het aanpassen van de veranderde omstandigheden

Ruth Dalemans

Scholen binnen afasietherapie

Een school is een groep therapeuten die bepaalde gemeenschappelijke aannames heeft over de aard van afasie en het proces van therapie (Howard & Hatfield, 1987)

Ruth Dalemans

Scholen binnen afasietherapie

Behavioristische school:

Therapie = proces van opnieuw leren:

specificeer doelgedrag

specificeer wat persoon wel en niet kan

Correcte responsen worden direct bekrachtigd ,naarmate de vordering wordt de bekrachtiging kleiner

Voorbeeld MIT (melodic Intonation Therapy)

Ruth Dalemans

Scholen binnen afasietherapie

Behavioristische school:

Principes:

Stapsgewijze toename van de moeilijkheid

Herhalen van de eerdere stap (niet expliciet) indien volgende niveau niet beheerst wordt

Bekrachtiging:bemoedigend

Hoge therapiefrequentie

Ruth Dalemans

Scholen binnen afasietherapie

Stimulatieschool (o.a. Wepman en Schuell)

Auditief taalbegrip vormt kern van het taalsysteem

Taalcapaciteiten zijn intact maar in-

en output modaliteiten zijn verstoord

Deblokkeren

Wordt nog veel gebruikt in de eerste weken na het ontstaan van de afasie

Ruth Dalemans

Scholen binnen afasietherapie

Stimulatieschool Principes:

Intensieve auditieve stimulatie: verschillende modaliteiten kunnen elkaar positief

beïnvloeden

Taken worden afgestemd op niveau van de cliënt: 60 a 80 % moet direct goed zijn, 20 a 40% mag

vertraagd of fout zijn

Herhaling van de opdracht kan betere respons zorgen

Juiste stimulus lokt juiste respons uit Feedback over de juistheid van de respons moet

gegeven worden als dit een positief effect kan hebben

Therapiesessie wordt gestart met een eenvoudige bekende taak zelfvertrouwen optimaliseren

Veel en gevarieerd materiaal inzettenRuth Dalemans

Scholen binnen afasietherapie

Pragmatische school:

Optimaal gebruik van ongestoorde mogelijkheden ter compensatie van de gestoorde taalmodaliteiten

FCP (functional communication profile, Taylor-Sarno, 1979

CADL (communicative abilities of daily living, Holland, 1998)

Ruth Dalemans

Scholen in afasietherapie

Pragmatische school

Principes:

Vooral aandacht voor het omgaan met de resterende vaardigheden in het dagelijkse leven en het zoeken naar compensatiemogelijkheden

Aandacht voor de omgeving

Rollenspel en groepstherapie

Voorbeeld PACE (promoting aphasics`communicative effectiveness, Davis & Wilcox, 1985)

Ruth Dalemans

Scholen in afasietherapie

Neurolinguïstische school:

Stoornissen op het gebied van semantiek, morfologie, syntaxis, fonologie en pragmatiek

Voorbeelden

BOX (Visch-Brink & Bajema, 2001)

FIKS ( Van Rijn e.a., 2000,2002)

Visuel Cue programma (Van de Sandt, 1986)

Werkwoordprogramma op woord-en zinsniveau (bastiaanse e.a., 1996)

Ruth Dalemans

Scholen in afasietherapie

Cognitieve neuropscyhologieschool:

Ellis en Young (vanuit modellen van normaal functioneren)

Theoretische verklaringsmodellen

Principe van dissociatie speelt hierin een rol

Aandacht voor de individuele patient

PALPA (Bastiaanse e.a., 1995)

Ruth Dalemans

Scholen in afasietherapie

Sociale school (LPAA)

Zie volgend hoorcollege

Ruth Dalemans

Afasietherapie; achtergrond

Acute fase revalidatiefase Chronische fase

reactivatie reorganisatie compensatie

Klinische

herstelfase

Ruth Dalemans

Nieuwe inzichten over behandeling van afasie:

herstel van communicatie bevorderen(Frank Paemeleire, 2006)

Algemene richtlijnen

1. Gebaseerd op theorie en goede diagnostiek: • diagnostiek neemt een belangrijke plaats in bij

het beantwoorden van de hulpvraag van de persoon en zijn omgeving

2. Realistische doelstellingen: • realistische informatie verschaffen, zowel een

stoornisgerichte als adaptatiegerichte aanpak van in het begin is noodzakelijk

3. Geindividualiseerd: • er bestaat geen recepttherapie

4. Intensief:• 6 tot 8 uur per week

Ruth Dalemans

Algemene richtlijnen voor

afasietherapie

6. Langdurig:• Chronische afasie kan door intensieve oefening

nog verbeteren

7. Interactief proces:• Shared decision making

8. Gericht op dagelijks communiceren:• Aangeboden oefeningen moeten functioneel van

aard zijn (rekening houden met andere factoren zoals achtergrondlawaai, slechte luisteraars,…)

9. Betrekken van de omgeving:• Communiceren doe je met twee personen:

betrekken van de partner: naast informeren en begeleiden ook conversatietraining geven, copingstrategieen aanleren

10. Zelfstandig oefenen

Ruth Dalemans

Evidence-based afasietherapie(Grotzbach, H. (juni 2005, Forum Logopadie))

Intensiteit:

hoe frequenter, hoe meer effect

Herhaling:

van geoefende is heel belangrijk

Shaping:

de moeilijkheidsgraad moet geleidelijk aan opgedreven worden

Ruth Dalemans

Status Afasietherapie (Sandra Wielaert & Philine Berns, 2003)

Assensysteem:

AS 1: afasiesyndroom

AS 2: somatische status

AS 3: neurologische en neuropsychologische uitval

AS 4:psychosociale stressors

AS 5: sociale omstandigheden

Ruth Dalemans

Status Afasietherapie (Sandra Wielaert & Philine Berns, 2003)

AS 1: afasiesyndroom:de afasie wordt op de eerste as genoemd:

de aard en de ernst van de taal-en spraaksymptomen ,

evenals de communicatieve (rest)vaardigheden

Ruth Dalemans

Status Afasietherapie (Sandra Wielaert & Philine Berns, 2003)

Assensysteem:

AS 1: afasiesyndroom

AS 2: somatische status

AS 3: neurologische en neuropsychologische uitval

AS 4:psychosociale stressors

AS 5: sociale omstandigheden

Ruth Dalemans

Status Afasietherapie (Sandra Wielaert & Philine Berns, 2003)

AS 2: somatische status:Medische gegevens verleden

Medische gegevens heden

Van invloed op het fysiek welzijn:

Vb diabetes mellitus

Atriumfibrilleren

Hypertensie

…

Ruth Dalemans

Status Afasietherapie (Sandra Wielaert & Philine Berns, 2003)

Assensysteem:

AS 1: afasiesyndroom

AS 2: somatische status

AS 3: neurologische en neuropsychologische uitval

AS 4:psychosociale stressors

AS 5: sociale omstandigheden

Ruth Dalemans

Status Afasietherapie (Sandra Wielaert & Philine Berns, 2003)

AS 3: neurologische en neuropsychologische uitval:

Alle gevolgen van het hersenletsel naast de afasie worden genoemd: Hemiplegie

Hemianopsie

Neglect

Apraxie

Amnesie

Aandachtsstoornissen

Vermoeidheid

Ruth Dalemans

Status Afasietherapie (Sandra Wielaert & Philine Berns, 2003)

Assensysteem:

AS 1: afasiesyndroom

AS 2: somatische status

AS 3: neurologische en neuropsychologische uitval

AS 4:psychosociale stressors

AS 5: sociale omstandigheden

Ruth Dalemans

Status Afasietherapie (Sandra Wielaert & Philine Berns, 2003)

Assensysteem: AS 4:psychosociale stressors:Belastende omstandigheden op psychosociaal gebied: Client zelf:

Verwerkingsproblemen Premorbide depressie Overspannen zijn …

Omgeving

Gunstige omstandigheden op psychosociaal gebied: Goed sociaal netwerk Goede motivatie …

Ruth Dalemans

Status Afasietherapie (Sandra Wielaert & Philine Berns, 2003)

Assensysteem:

AS 1: afasiesyndroom

AS 2: somatische status

AS 3: neurologische en neuropsychologische uitval

AS 4:psychosociale stressors

AS 5: sociale omstandigheden

Ruth Dalemans

Status Afasietherapie (Sandra Wielaert & Philine Berns, 2003)

AS 5: sociale omstandigheden:

Biografische gegevens:

Beroep

Echtelijke status

Gezinsleven

Hobby`s

Ruth Dalemans