Communiceren met afasie26-11-2013

Susan de Wit

Inhoud• Taalmodel• Definitie afasie• Oorzaken afasie• Afasiesyndromen• Algemene communicatie-adviezen• Adviezen taalbegrip• Adviezen taalproductie• Communicatiehulpmiddelen• Rechterhemisfeer communicatieproblemen• Cognitie en communicatie

Taalmodel

begrijpenidee

luisteren lezen

klanken selecterenen ordenen

letters selecterenen ordenen

Spreken Schrijven

juiste woordvinden

juiste woordvinden

luisteren,analyseren

lezen,analyseren

Afasie

Een verworven taalstoornis, veroorzaakt door hersenletsel, waarbij het begrijpen en het uiten van gesproken en geschreven taal gestoord is.

Oorzaken afasie

• Trombose = afsluiting bloedvat door veranderingen in de vaatwand

• Embolie = afsluiting bloedvat door bloedstolsel• Hersenbloeding = scheuring van de vaatwand• Hersentumor = oedeem kan op bloedvat drukken• Trauma = bijvoorbeeld klap op de schedel• Infectie = bijvoorbeeld meningitis• Progressieve afasie = taalstoornissen worden steeds

erger

Stoornissen worden niet bepaald door de aard van de lesie, maar door de plaats van de lesie.

AfasiesyndromenClassificatie van Boston

• Broca-afasie

• Wernicke-afasie

• Conductie-afasie

• Globale afasie

• Transcorticaal-motorische afasie

• Transcorticaal-sensorische afasie

Broca-afasie• Fonemische fouten• Spraak is niet-vloeiend, kenmerkt zich door

agrammatisme (telegramstijl)• Perseveraties• Automatische taal• Bewust frustratie • Naspreken en hardop lezen is gestoord• Schrijven = spreken• Begrip lijkt goed, maar is wel gestoord• 90% heeft buccofaciale apraxie

Wernicke-afasie• Spreken is vloeiend, veel parafasieen

• Spraakdrang

• Normale zinsmelodie

• Aanvankelijk niet bewust legt schuld bij ander

• Begrip is slecht

• Gezien beperkt inzicht vaak verwarring met dementie.

Globale afasie

• Stoornis op alle gebieden.• Spreken met enkele woorden• Auditief begrip en begrijpend lezen zijn ernstig

gestoord. • Aanwijzen lukt niet, waardoor moeilijk te testen.• Schriftelijk benoemen goed; dan soms begrip

beter.• Globale afasie evalueert vaak in Broca-afasie.

Conductie-afasie

• Spreken is vloeiend

• Naspreken en hardop lezen zijn relatief ernstig gestoord

• Soms perseveraties

• Zelfkritisch

• Auditief begrip en begrijpend lezen bij complexe taken gestoord.

Algemene adviezen voor de communicatie

• Neem de tijd• Aandacht en

oogcontact• Rustige omgeving• Hulpmiddelen bij de

hand Bril? Hoortoestel? Communicatieschrift Agenda/Rooster Pen en papier

Als degene met afasie moeite heeft met begrijpen:

• Spreek rustig• Spreek in korte, complete zinnen (geen ‘kindertaal’)• Benadruk de belangrijke woorden en schrijf deze zonodig

op. Maak eventueel een eenvoudige tekening• Vraag één ding tegelijk• Ondersteun het gesprek ook non-verbaal

(gebaren/aanwijzen/schrijven/tekenen)• Houd pen en papier bij de hand • Controleer altijd of de boodschap begrepen is en herhaal

eventueel het besprokene aan de hand van datgene wat u opgeschreven heeft

Als degene met afasie er niet ‘uitkomt’:

• Luister en kijk goed!!

• Neem tijd voor het gesprek

• Geef aan wat u begrepen heeft; verifieer!! Controleer dus of het klopt wat u begrepen heeft, zo worden zoveel mogelijk misverstanden voorkomen

• Stimuleer iemand met afasie 'te praten met handen en voeten‘; vraag of hij het kan aanwijzen, voordoen, tekenen, opschrijven of de grootte kan aangeven

• Schrijf keuzemogelijkheden op

Vervolg• Stel eenvoudige vragen en breng structuur aan in het gesprek.

Vraag eerst over wie het gaat, daarna wat er gebeurd is en eventueel waar of wanneer.

• Vraag één ding tegelijk

• Stel ja / nee vragen

• Schrijf in het communicatieschrift voor de betrokkenen

Communicatiehulpmiddelen

• Pen en papier• Taalzakboek• Gespreksboek • Dynamische

systemen• Tekstsystemen

Waarom geen Communicatiehulpmiddelen

• Patiënten willen vaak geen hulpmiddel

• Te veel cognitieve problemen voor een hulpmiddel

• Nog niet het juiste moment

Communicatiestoornissen bij letsel in de rechter hersenhelft

• Breedsprakig: praten als Brugman• Slecht inzicht• Monotoon spreken• Het overzicht missen• Ongepast dingen zeggen• Verkeerde verbanden leggen• Gebrek aan initiatief, of juist impulsief• Grapjes of figuurlijke taal letterlijk opvatten

Communicatie-adviezen• Wees zelf duidelijk• Bespreek één onderwerp tegelijk• Rem de persoon af in het spreken• Wijs de persoon op:

- beurtgedrag- oogcontact maken- verkeerd opvatten grapjes of figuurlijke taal - afdwalen van gespreksonderwerp- midden in een verhaal beginnen

Cognitieve problemen die communicatie kunnen beïnvloeden• Bewust zijn, tempo en

aandacht• Onthouden• Gedrag

Bewustzijn, tempo en aandacht

• Bewustzijn

• Tempo van informatieverwerking

• Gerichte aandacht

• Verdeelde aandacht

• Volgehouden aandacht

• Automatische aandacht

Onthouden

• Opnemen en inprenten van informatie

• Vasthouden van informatie

• Terugvinden van informatie

Gedrag• Inzicht• Doelen stellen• Plannen en organiseren• Initiatiefname• Zelf-inhibitie• Flexibiliteit• Zelfbeoordeling• Strategisch gedrag

Filmpjes + casuïstiek bespreking

• Welke fatische symptomen zie je?

• Welke cognitieve vaardigheden naast de taal beïnvloeden de communicatie?

• Waar moet je op letten?

• Hoe kun je het beste sturen?

Vragen of opmerkingen?