Post on 11-Jan-2017
Comfortzorg: wat, wie, wanneer en waar?
Prof Dr Nele Van Den Noortgate
Geriater en palliatief arts
Dienst Geriatrie
Universitair Ziekenhuis Gent
Inhoud
Wat is comfort/palliatieve zorg?
Bij wie en wanneer starten met
comfort/palliatieve zorg?
Waar bieden we comfort/palliatieve zorg?
...Palliatieve zorg betekent de continue, actievetotaalzorg voor patiënten en hun familie door een multiprofessioneel team op het ogenblik dat de medische verwachting niet meer genezen is en het belangrijkste behandelingsdoel er niet meer in bestaat het leven te verlengen.De doelstelling van de palliatieve zorg is de hoogst mogelijke kwaliteit van leven te bieden voor zowel de patiënt als de familie. Het kan zich uitstrekken tot de zorg voor rouwenden na de dood….
Palliatieve zorg als een totaalconcept van verzorging en begeleiding
Sterven is een normale levensfase
Behandeling is niet gericht op verlengen of verkorten van het leven maar op het onder controle houden van pijn en andere symptomen
Oog op maximale autonomie van de patiënt– Patiënt staat centraal
Begeleiding van nabestaanden in de terminale fase en het rouwproces
Curare = genezen; Palliare = ommantelen
Palliatieve zorgCuratieve Zorg
Palliatieve zorg Terminale zorg
genezing comfort Grote zorgbehoefte
behandelen Pall behandeling
symptoomcontrole
Symptoomcontrole
comfort
ziekte centraal Zieke centraal Zieke en familie
centraal
doen > zijn Doen < zijn zijn
Concept totale pijn/zorg
Fysisch welbevinden
vermoeidheid/sterkte,
eetlust, slaap, obstipatie,
nausea, functioneren
Psychisch welbevinden
angst, depressie, controle,
concentratie, geluk, gevoel van
zinvolheid
Totale pijn/zorg
Sociaal welbevinden
familieproblemen, familiesupport,
sexualiteit, affectie, werksituatie,
isolatie, financiële zorgen
Spiritueel welbevinden
religiositeit, onzekerheid,
lijden, hoopvolheid, betekenis
van pijn
PATIENT
verpleegkundigen
kinesitherapeut
psychologe
bezoek
vrienden
familie
vrijwilligers
schoonmaakster
sociaal verpl.
artsenburen
zh-artsen
pastor, lekeraadgever ...
keuken, mortuarium
ondersteuningapotheker
Interdisciplinair team
Inhoud
Wat is palliatieve zorg?
Bij wie en wanneer starten met palliatieve
zorg?
– Enkele feiten
– Optimaliseren van comfortzorg
Waar palliatieve zorg?
Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening
Iedereen heeft recht op een goede,
zorgvuldige en kwaliteitsvolle zorg
en
recht op begeleiding bij het sterven
Wet betreffende de rechten van de
patiënt 2002:
J Cohen et al. Palliat Med 2008; 22: 702-710
Wat is de kans dat mensen overlijden op dienst longziekten?
Oorzaken van overlijden
65-74 year old 80 year and older
Edmonds P et al. Palliat Med 2001;15:287-95
Edmonds P et al. Palliat Med 2001;15:287-95
Arch Int Med 2006;166:326-331
Wat weet die patiënt?
Edmonds P et al. Palliat Med 2001;15:287-95
Inhoud
Wat is palliatieve zorg?
Bij wie en wanneer starten met palliatieve
zorg?
– Enkele feiten
– Optimaliseren van comfortzorg
Waar palliatieve zorg?
Curatieve fase
Palliatieve fase
diagnose dood
Terminale fase
rouwzorg
Symptoomcontrole
behandelen
Risico verlagende
zorg
Definitie van een palliatieve patiënt?
Eén of meer irreversibele aandoeningen (niet noodzakelijk kwaadaardig)
Ongunstige evolutie (ernstige verslechtering)
Therapeutische ingrepen en revaliderende therapie hebben geen invloed meer
Prognose is slecht, overlijden op relatief korte termijn verwacht
Curatieve fase
Palliatieve fase
Prognostische
modellen?
Wat is een mogelijke verklaring?
Prognose
Claessens et al. JAGS 2000; S146-153
National Hospice organisation guidelines
Underlying
condition
Prognostic factors
Heart NYHA IV; EF < 20%; refractory to optimal treatment
Previous cardiac arrest, unexplained syncope …
Pulmonary Disabling dyspnea; FEV1<30%; cor pulmonale;
unintended weight loss …
Leland JY . Clin Ger Med 2000;16:875-893
Fox et al. JAMA 1999;282:1638-45
Alive at 6 month in SUPPORT
81% of COPD pts and cor pulmonale
77% of patients with hypoxemia < 55 mmHg
Sensitiviteit < 50%
Voorspellen van start PZ aan de hand van prognostische modellen?
Systematic review
– 11 studies die prognostische modellen evalueren in
ouderen met niet maligne aandoeningen
– Prognostische modellen die ziekte specifieke kenmerken
hanteren hebben lage gevoeligheid en specificiteit, wat de
onvoorspelbaarheid van niet maligne aandoeningen
reflecteert
Coventry P. Age and ageing 2005;34:2218-227
Prognose: Verschil tussen oncologische en chronische aandoeningen
Curatieve fase
Palliatieve fase
Ziekte specifieke
merkersGeschatte
Prognose
Levensverlengende
behandeling
Symptomatische
behandeling
diagnosis overlijden
Terminale fase
•Preventieve zorg •rouwzorg
Zorgmodel: Evenwicht tussen ziekte-georiënteerde zorg en Palliatieve zorg
Based on WHO better palliative care
Voorwaarden voor zorgmodel
Omgaan in waarheid
Vroegtijdige zorgplanning
– Futiele therapie (medisch en voor patiënt)
Goede symptoomcontrole
– Holistische visis
Stimuleren van kennis, attitude en vaardigheden
Inhoud
Wat is palliatieve zorg?
Bij wie en wanneer starten met palliatieve
zorg?
Waar bieden we comfort zorg?
Plaats van overlijden
Plaats van overlijden in België
Adapted from Van Den Block L et al. Het sterfbed in België
Days before dying
% p
ati
en
ts
hospital
Nursing home/ care home
Palliative care unit
Home
Factoren die plaats van overlijden beïnvloeden
Rusthuis/thuis/ziekenhuis bezetting
Socio-culturele aspecten
Aanwezigheid van een Wilsverklaring/
besproken met huisarts
Beschikbare zorg (programma’s)
Jaggi A et al. Soz Praventivmed 2001;46:379-88
Klinkenberg M et al. Health Soc Care Community 2005;13:420-30
PACE Program. J Am Ger Soc 2002:125:35
Degerholtz et al. Ann Intern Med 2004;20:141:113-7
Beschikbare structuur van de palliatieve zorg in België
Palliatief Netwerk of samenwerkingsverband
(per regio georganiseerd)
Palliatieve thuiszorg
Palliatief dagcentrum
Ziekenhuis
Palliatieve eenheid
Palliatief supportteam
WZC
Palliatieve equipes
Palliatief netwerk
Overkoepelend samenwerkingsverband tussen eerstelijns hulpverleners en/of hun organisaties, erkende woonzorgcentra, ziekenhuizen en specifieke organisaties voor palliatieve zorg
Erkend door Vlaamse regering en federale overheid
Gesubsidieerd
1 netwerk per 300.000 inwoners = 15 in Vlaanderen
Palliatief netwerk (2)
Doelstellingen
– Voor de doelgroep (zieke en omgeving)
Interdisciplinair werken bevorderen
Dienstverlening evalueren
– Voor de zorgverleners
Deskundigheid bevorderen/Multidisciplinair vormingsaanbod
Partners sensibiliseren
Geven van advies, ondersteuning en logistieke steun
– Maatschappelijk
Informeren en sensibiliseren van bevolking
Vrijwilligerswerk in palliatieve zorg stimuleren
Beschikbare structuur van de palliatieve zorg in België
Palliatief Netwerk of samenwerkingsverband
(per regio georganiseerd)
Palliatieve thuiszorg
Palliatief dagcentrum
Ziekenhuis
Palliatieve eenheid
Palliatief supportteam
WZC
Palliatieve equipes
Palliatieve thuiszorg
Multidisciplinair team
Gesubsidieerd
Kostenloos voor patiënt
Doelstellingen– Continuïteit verzekeren
– Advies verlenen
– Logistieke hulp (specifiek materiaal ..)
– Ondersteuning van de hulpverlener, patiënt en omgeving
...
Palliatief dagcentrum
Verlengstuk van de thuiszorg
Faciliteiten:– Aanbieden (para)medische hulp
– Dagopvang (rustpauze familie)
– Ontmoetingsplaats
– Aanbieden zinvolle tijdsbesteding
Aantal:– 6 in Vlaanderen
Tijdelijk gesubsidieerd tot eind 2010
Beschikbare structuur van de palliatieve zorg in België
Palliatief Netwerk of samenwerkingsverband
(per regio georganiseerd)
Palliatieve thuiszorg
Palliatief dagcentrum
Ziekenhuis
Palliatieve eenheid
Palliatief supportteam
WZC
Palliatieve equipes
Palliatief support team
Erkenningsnorm ziekenhuis
Gesubsidieerd
Multidisciplinair team
– Arts(en), verpleegkundigen, psycholoog, sociaal
verpleegkundige, ziekenhuisapotheker
O.l.v. hoofdgeneesheer en hoofdverpleeg-kundige
Functionele binding met palliatieve eenheid
Palliatief support team(2)
Doelstellingen
– Ondersteuning terminale ziekenhuispatiënten
– Advies en ondersteuning aan zorgequipes
– Continuïteit zorg garanderen bij ontslag
– Sensibiliseren en invoeren palliatieve zorgcultuur
– Ziekenhuisdirectie ondersteunen
– Opleiding organiseren
Palliatieve eenheid
209 bedden in Vlaanderen
Zelfstandige entiteit van 6 à 12 bedden
Specifieke eisen– Architectonisch
– Multidisciplinair werken
– Technische uitrusting
– Faciliteiten voor familie
– 1,25 verpleegkundigen per bed
Palliatieve eenheid(2)
Doelgroep
– Terminale patiënten
– Gebrek aan mantelzorg
– Moeilijk pijn- en symptoomcontrole
– Sociale of psychologische problemen
– Angst voor stervensproces (familie)
– Tijdelijke opnames mogelijk
Beschikbare structuur van de palliatieve zorg in België
Palliatief Netwerk of samenwerkingsverband
(per regio georganiseerd)
Palliatieve thuiszorg
Palliatief dagcentrum
Ziekenhuis
Palliatieve eenheid
Palliatief supportteam
WZC
Palliatieve equipes
Palliatieve functie RVT
Doelstelling
– Sensibiliseren, ondersteunen en bijscholen van
personeel
– Advies aan equipe
– Subsidie 0.1 VTE medewerker/30 RVT bewoners
Palliatief statuut bewoner
– Wegvallen van remgeld bij bezoek huisarts
Beschikbare financiële tussenkomst
Palliatief statuut thuiszorgpatiënt
– Via huisarts
– Wegvallen remgeld verpleegkundige, huisarts,
kinesitherapeut
Palliatief zorgforfait
– Tweemaal bedrag van 589.31 euro/maand
– Tussenkomst geneesmiddelen, hulpmiddelen
Palliatief zorgverlof
– Voor werknemer; twee maand
Conclusie
Comfortzorg is rode draad doorheen zorg voor
mensen met levensbedreigende aandoening los van
prognose en het belang neemt toe bij levenseinde
Voorwaarden voor optimale zorg
– Attitude van hulpverlener (stervensfase aanvaarden)
– Omgaan in waarheid (communicatie)
– Patiënt als expert (vroegtijdige zorgplanning)
– Kennis van pijn- en symptoomcontrole (holistische visie)
– Kennis van structuren en middelen