Post on 04-Aug-2020
ASHA STUIVENWOLD
Slim schenken
BW-Slim schenken.indd 3 19-09-19 20:45
1e druk, oktober 2019
Copyright 2019 © Consumentenbond, Den Haag
Auteursrechten op tekst, tabellen en illustraties voorbehouden
Inlichtingen Consumentenbond
Auteur: Asha Stuivenwold
Verder werkten mee: Nelleke Rookmaaker (Consumentenbond), Mediæval Tekst en Vorm
Eindredactie: Lisa van Rens
Grafische verzorging: PUUR Publishers
Illustraties: PUUR Publishers
Foto omslag: iStockphoto
Foto’s binnenwerk: iStockphoto
ISBN 978 90 5951 4461
NUR 826
Behoudens uitzonderingen door de wet gesteld, mag zonder schriftelijke toestemming van de rechtheb-bende op het auteursrecht c.q. de uitgever van deze uitgave, door de rechthebbende(n) gemachtigd namens hem op te treden, niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op de gehele of gedeel-telijke bewerking.De uitgever is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor kopiëren, als bedoeld in artikel 17 lid 2, Auteurswet 1912 en in het KB van 20 juni 1974 (Stb. 351) ex artikel 16B Auteurswet 1912, te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden.Hoewel de gegevens in dit boek met grote zorgvuldigheid zijn bijeengebracht, aanvaardt de uitgever geen aansprakelijkheid voor eventuele (zet)fouten of onvolledigheden. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van derden zo goed mogelijk te regelen; degenen die desondanks menen zekere rechten te kun-nen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden.
BW-Slim schenken.indd 4 19-09-19 20:45
5 Inhoud
Inhoud
Inleiding �� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �9
1 Schenken �� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �111.1 Motieven te over ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������12
1.2 Schenking versus gift �����������������������������������������������������������������������������������������������������������19
1.3 Aan wie kun je schenken? ���������������������������������������������������������������������������������������������������22
1.4 Scheve ogen voorkomen ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 24
1.5 Als je niet meer kunt schenken ������������������������������������������������������������������������������������������27
1�5a Levenstestament opmaken �������������������������������������������������������������������������������������28
2 Manieren van schenken �� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 312.1 Schenken met voorwaarden �����������������������������������������������������������������������������������������������32
2�1a Opschortend en ontbindend ����������������������������������������������������������������������������������32
2�1b Schenking herroepen������������������������������������������������������������������������������������������������35
2�1c Koude kant uitsluiten ������������������������������������������������������������������������������������������������37
2�1d Stapsgewijs schenken ���������������������������������������������������������������������������������������������� 40
2.2 Geld en goederen ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 40
2�2a Waardebepaling goederen ��������������������������������������������������������������������������������������41
2.3 Schenken op papier ������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 43
2�3a Besparing erfbelasting ��������������������������������������������������������������������������������������������� 44
2�3b Zonder notariële akte����������������������������������������������������������������������������������������������� 46
2�3c Aangifte inkomstenbelasting �����������������������������������������������������������������������������������47
2.4 Overdoen van een eigen huis �������������������������������������������������������������������������������������������� 48
2�4a Het huis schenken ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 48
2�4b Korting bij de verkoop ��������������������������������������������������������������������������������������������� 49
2.5 Het goede doel �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������52
2�5a Schenk- en erfbelastingvrij ��������������������������������������������������������������������������������������52
2�5b Belastingvoordeel inkomstenbelasting �����������������������������������������������������������������53
2�5c Periodieke schenking ������������������������������������������������������������������������������������������������55
2�5d Extra aftrek ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������55
2�5e Daling giftenaftrek �����������������������������������������������������������������������������������������������������56
BW-Slim schenken.indd 5 19-09-19 20:45
6 Slim schenken
3 Schenkbelasting �� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 593.1 Tariefgroepen ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 60
3�1a Kinderen �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������62
3�1b Fiscaal partners���������������������������������������������������������������������������������������������������������� 64
3�1c Samentelling schenkingen ���������������������������������������������������������������������������������������65
3.2 Belastingvrij schenken �������������������������������������������������������������������������������������������������������� 66
3�2a Vrijgestelde schenkingen ���������������������������������������������������������������������������������������� 66
3�2b Eenmalige grote schenking ������������������������������������������������������������������������������������ 68
3�2c Schenking voor een dure studie ����������������������������������������������������������������������������70
3.3 Jubelton �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������72
3�3a Schenken versus lenen ���������������������������������������������������������������������������������������������72
3�3b Voorwaarden ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������75
3�3c Combineren van vrijstellingen ��������������������������������������������������������������������������������83
3�3d Eerder geschonken �������������������������������������������������������������������������������������������������� 84
4 Aangifte schenkbelasting �� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 874.1 Wie moet aangifte doen? ��������������������������������������������������������������������������������������������������� 88
4.2 Aangifte en aanslag �������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 90
4�2a Aangifte doen ������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 90
4�2b Uitstel aanvragen �������������������������������������������������������������������������������������������������������91
4�2c Aanslag schenkbelasting ������������������������������������������������������������������������������������������91
4�2d Navorderingsaanslag �������������������������������������������������������������������������������������������������92
4.3 Bezwaar en beroep ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������93
4�3a Bezwaar maken ����������������������������������������������������������������������������������������������������������93
4�3b In beroep gaan ���������������������������������������������������������������������������������������������������������� 94
4�3c Gerechtshof en Hoge Raad ������������������������������������������������������������������������������������ 94
4�3d Proceskostenvergoeding �����������������������������������������������������������������������������������������95
4.4 Uitstel van betaling �������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 96
4.5 Haal alsnog je gelijk ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������97
5 Bijvangst van een schenking �� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 1015.1 Gevolgen voor de schenker ��������������������������������������������������������������������������������������������� 102
5�1a Schenk- en erfbelasting �����������������������������������������������������������������������������������������102
5�1b Inkomstenbelasting �������������������������������������������������������������������������������������������������103
5�1c Bijstand, WLZ en toeslagen �����������������������������������������������������������������������������������105
5.2 Gevolgen voor de ontvanger������������������������������������������������������������������������������������������� 107
5�2a Schenk- en erfbelasting �����������������������������������������������������������������������������������������107
5�2b Inkomstenbelasting ������������������������������������������������������������������������������������������������� 110
5�2c Overdrachtsbelasting �����������������������������������������������������������������������������������������������111
5�2d Gemeentelijke heffingen ���������������������������������������������������������������������������������������� 113
BW-Slim schenken.indd 6 19-09-19 20:45
7 Inhoud
5�2e Bijstand, studiefinanciering en WLZ ��������������������������������������������������������������������� 113
5�2f Toeslagen ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 119
Register�� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 123
BW-Slim schenken.indd 7 19-09-19 20:45
BW-Slim schenken.indd 8 19-09-19 20:45
9 Inleiding
Inleiding
‘Het schenken van geld getuigt van gulheid. Het schenken van tijd getuigt van
liefde’, schreef de Franse Ninon de Lenclos (1620-1705). Dit boek gaat over de eer-
ste volzin: het schenken van geld of andere bezittingen aan kinderen of andere
dierbaren.
Vermogen kun je op twee manieren aan anderen overdragen: via een erfenis na
het overlijden of ‘met de warme hand’ via een schenking. In beide gevallen krijg
je met de fiscus te maken zodra het om wat grotere bedragen gaat. Wie al tijdens
zijn leven geld of andere kostbaarheden over wil laten gaan naar de volgende ge-
neratie, vindt in dit boek informatie over alle zaken die daarbij komen kijken. We
geven informatie over de wettelijke regels en mogelijkheden rondom schenken,
schenkbelasting en de vrijstellingen.
In het eerste hoofdstuk komen de ‘zachte kanten’ van het schenken aan de
orde. We gaan in op mogelijke redenen om bij leven vermogen te schenken
in plaats van te wachten tot na overlijden. Als je niet aan iedereen binnen
het gezin hetzelfde schenkt, kan dat tot scheve ogen leiden. Hoe voorkom je
ruzie na een schenking? Ook lees je wat je kunt doen om te anticiperen op de
situatie dat je later handelingsonbekwaam wordt, waardoor je niet meer kan
schenken.
Vervolgens bespreken we in hoofdstuk 2 de verschillende manieren van schen-
ken. Je kunt opschortende of ontbindende voorwaarden aan de schenking ver-
binden, waardoor je als schenker meer invloed kan uitoefenen op de besteding
van de schenking. Ook staat de werking van de uitsluitingsclausule beschreven,
waarmee je de koude kant kunt uitsluiten. Verder komen de mogelijkheden van
een schenking op papier aan de orde. Hiermee besparen de kinderen erfbelas-
ting, terwijl de ouders nog niet al hun vermogen overdoen tijdens hun leven. Een
schenking hoeft niet altijd in contanten plaats te vinden. Je kunt ook goederen
schenken, bijvoorbeeld een schilderij.
BW-Slim schenken.indd 9 19-09-19 20:45
10 Slim schenken
Wie een schenking ontvangt, moet daarover belasting betalen, tenzij de schen-
king binnen een vrijstelling valt. De tarieven en vrijstellingen voor de schenkbe-
lasting staan in hoofdstuk 3. Houd daar rekening mee als je zo voordelig mogelijk
wil schenken. Wie vroeg begint met de jaarlijkse mogelijkheid om vrijgesteld
te schenken, kan al veel vermogen onbelast naar de volgende generatie door-
schuiven. In dit hoofdstuk staan we ook uitgebreid stil bij de vrijstelling voor een
schenking voor een eigen woning. Deze bedraagt ruim een ton, maar er zijn wel
voorwaarden aan verbonden. Goed om te weten is dat deze vrijstelling niet alleen
geldt bij een schenking aan kinderen, maar ook bij een schenking aan anderen,
zoals een neef, nicht of goede vriend.
De ontvanger van de schenking moet meestal aangifte schenkbelasting doen
bij de Belastingdienst. Doet hij dit niet, om welke redenen dan ook, dan heeft de
fiscus vaak nog lang de tijd om de schenking alsnog te belasten. Wie het niet eens
is met de opgelegde aanslag kan daartegen bezwaar maken. Naast deze formele
procedure zijn er meer mogelijkheden om je gelijk te halen in belastingzaken.
Welke dit zijn, staat in hoofdstuk 4.
Tot slot worden in hoofdstuk 5 de overige fiscale gevolgen van een schenking
behandeld. Zowel de gevolgen voor de schenker als voor de ontvanger komen aan
de orde. Een schenking kan voor de schenker bijvoorbeeld als gevolg hebben dat
hij een lagere eigen bijdrage moet betalen voor zijn verblijf in een verpleeghuis.
Aan de andere kant kan een schenking er voor de ontvanger voor zorgen dat
hij niet meer in aanmerking komt voor huurtoeslag. Zaken om rekening mee te
houden, maar die niet direct leidend hoeven te zijn voor het wel of niet doen van
een schenking.
In dit boek behandelen we de basis van de schenkmogelijkheden. Wie een op
maat gemaakt advies wil of veel specifieke, persoonlijke vragen heeft rondom een
schenking, kan het beste op zoek naar een goede adviseur. Zo iemand bekijkt de
hele vermogenssituatie en kan persoonlijke adviezen geven voor een op maat
gesneden vermogensplanning.
Drs. Asha Stuivenwold studeerde fiscale economie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij is sinds 2001 werkzaam in het vakgebied van het belastingrecht. Bij de Consumentenbond is Asha werkzaam als redacteur-onderzoeker Geld & Recht.
BW-Slim schenken.indd 10 19-09-19 20:45
Schenken is een mooie manier om anderen financieel op weg te helpen. Je hoeft niet te wachten tot na de dood om een deel van
het vermogen al naar de volgende generatie over te hevelen. Wie slim schenkt, kan er mogelijk zelf ook profijt bij hebben. Lees in dit hoofdstuk onder meer over de motieven om te schenken en
manieren om een familievete te voorkomen.
Schenken
1
BW-Slim schenken.indd 11 19-09-19 20:45
12 Slim schenken
Tussen 2007 en 2015 deden Nederlandse huishoudens samen gemiddeld ruim
80.000 schenkingen per jaar, met een jaarlijkse waarde van bijna €4,5 miljard.
80% van de schenkers en bijna de helft van de ontvangers behoorde tot de 20%
huishoudens met het meeste vermogen. Schenken kan echter ook zonder tonnen
op de bank.
Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek uit maart 2019 blijkt dat
de meeste schenkingen (90%) tussen 2007 en 2015 van ouder op kind werden
gedaan. Alleen schenkingen waarvoor aangifte bij de Belastingdienst is gedaan
werden onderzocht. Omdat de fiscale afwikkeling van de schenkingen drie jaar
kan duren, is 2015 het meest recente verslagjaar waarover definitieve cijfers kun-
nen worden gepubliceerd.
Een belangrijke noot vooraf. Het ligt waarschijnlijk voor de hand, maar schenk
alleen als je voldoende inkomen en vermogen overhoudt om zelf te kunnen doen
wat je wil. Is er na de schenking nog voldoende vermogen om een andere auto
aan te schaffen als de huidige het begeeft, om reisplannen te kunnen realiseren,
om onverhoopt hoge zorgkosten te kunnen betalen, een lekkende badkamer te
kunnen (laten) opknappen en geld te kunnen reserveren voor tegenvallers?
Probeer voor het schenken eerst na te gaan hoeveel je kunt missen. Houd er
ook rekening mee dat het inkomen vaak minder wordt als een van de partners
overlijdt. Heb je alles goed van tevoren overzien, dan krijg je later minder snel spijt
van de schenking.
1�1 Motieven te overIedereen heeft zijn eigen beweegredenen om te schenken. We zetten een paar
belangrijke motieven op een rij.
Financieel ondersteunenSchenkingen zijn een mooie manier om een naaste, bijvoorbeeld je kind of
kleinkind, financieel op weg te helpen. Studeren, samenwonen, een huis kopen,
trouwen, kinderen krijgen, een onderneming starten: voor veel mensen is de pe-
riode tussen hun twintigste en veertigste de duurste van hun leven. De bijdragen
op jongere leeftijd komen daarom vaak beter van pas dan het geld dat op latere
leeftijd binnenkomt in de vorm van een erfenis. Ook als je kind het minder breed
heeft kan een (periodieke) schenking een welkome aanvulling zijn op zijn of haar
budget.
Ook bij schenkingen aan anderen, zoals nichten, neven of goede vrienden, kan
het fijn zijn om met eigen ogen te zien wat ze doen met het geschonken geld.
Het geeft vaak meer voldoening om zelf mee te maken hoe blij en dankbaar de
BW-Slim schenken.indd 12 19-09-19 20:45
13 Schenken
ontvanger met de schenking is. Dat beleef je vanzelfsprekend niet als ze het geld
in de vorm van een erfenis krijgen.
Een ander voordeel van schenken boven nalaten is dat de gever het gewenste
tijdstip kan kiezen. Ook kan hij erbij vermelden waarvoor het geld bedoeld is,
bijvoorbeeld een studie, de aankoop van een woning of een droomreis.
Belasting besparenDoor slim te schenken, is belasting te besparen. De belastingtarieven voor
schenken en nalaten zijn hetzelfde (zie par. 3.1), maar door het overhevelen van
vermogen tijdens je leven wordt de toekomstige nalatenschap verkleind. Schen-
ken om belasting te besparen heeft dus alleen zin als de schenking vrijgesteld
is en/of de erfenis hierdoor lager belast wordt. Bijvoorbeeld in verband met het
progressieve tarief.
Schenkingen die bij leven gedaan worden, kunnen onbelast of lager belast zijn
dan een erfenis. Het belastingvoordeel voor de erfgenaam is gelegen in het
verschil tussen de vermeden erfbelasting en de eventueel over de schenkingen
betaalde schenkbelasting. Slim schenken kan al snel tienduizenden euro’s belas-
tingvoordeel opleveren.
De schenker bespaart ook belasting, doordat hij minder vermogensrendements-
heffing betaalt nadat hij heeft geschonken. Per persoon geldt er in 2019 een
heffingsvrij vermogen van €30.360 in box 3 van de inkomstenbelasting. Fiscaal
partners betalen over de eerste €60.720 van hun vermogen geen belasting. Een
schenking verlaagt het vermogen en dus ook de te betalen belasting daarover. Die
kan in 2019 oplopen van 0,58% tot 1,68%. Zie tabel 5 in par. 5.1b. Vaak zijn ouders
vermogender dan de kinderen. Maar ook als de kinderen al meer bezitten dan
het heffingsvrij vermogen kan de verplaatsing naar box 3 van de (meerderjarige)
kinderen op familieniveau belastingvoordeel opleveren sinds er een progressief
tarief geldt in box 3.
Bedenk wel dat de schenking in de meeste gevallen het vermogen van de ontvan-
ger verhoogt en hij daardoor juist meer vermogensrendementsheffing zal moeten
gaan betalen. Als de ontvanger een minderjarig kind is, moeten de ouders de
spaarrekening van het kind aangeven bij hun eigen bezittingen in box 3 (zie ook
par. 5.2e).
Een ander bijkomend financieel voordeel van het schenken bij leven is dat de
groei van het vermogen (bijvoorbeeld door de jaarlijkse rentebijschrijving) plaats-
vindt bij de kinderen en niet meer bij de ouders. Die vermogensgroei vererft dus
niet, hij ligt al bij de kinderen.
BW-Slim schenken.indd 13 19-09-19 20:45
14 Slim schenken
Besparing erfbelasting door schenkingen Floris (53) heeft één dochter, Sophie. Floris’ vrouw is enige jaren geleden overleden. Hij wil dat zo veel mogelijk van zijn vermogen naar zijn dochter gaat en zo min mogelijk naar de fiscus. Het vermogen van Floris bedraagt nu €250.000. Hij schenkt zijn dochter ieder jaar het maximaal vrijgestelde bedrag. Gemakshalve gaan we steeds uit van de fiscale bedragen die gel-
den in 2019.Stel dat Floris op zijn 80e overlijdt. Hij heeft dan 27 jaar €5428 aan Sophie
kunnen schenken, in totaal €146.556. Op het moment van overlijden is zijn vermogen €103.444. Sophie, zijn enige erfgename, heeft een vrijstelling voor de erfbelasting van €20.616 en moet over het meerdere (€82.828) 10% erfbelasting betalen. Dat is €8283. Sophie heeft dus een vermogen
van €250.000 in handen gekregen tegen een belastingbetaling van €8283.Stel dat Floris tijdens zijn leven niets had geschonken aan Sophie. Zij had
dan over een vermogen van (€250.000 - €20.616 =) €229.384 erfbelasting moeten betalen. Dat is €33.403. Door tijdens leven al aan zijn beoogde erf-gename te schenken, heeft Floris zijn dochter (€33.403 - €8283 =) €25.120
aan erfbelasting bespaard.
Helpen met de huisaankoopVoor een schenking voor de eigen woning van een kind of een ander, is een
heel ruimhartige vrijstelling opgenomen in de wet (zie par. 3.3). Daarmee kan je
iemand goed op weg helpen met het kopen van zijn of haar droomhuis. Schenk je
het geld in plaats van dat je het uitleent, dan kan de ontvanger ook daadwerkelijk
een groter huis kopen dan zonder de schenking (zie par. 3.3a).
€5428 per jaar over 27 jaarVermogen schenken Vermogen erven
€8283 erfbelasting€ €33�403 erfbelasting€
Sophie€216.597
€
Sophie€241.717
€
€
€
Floris€250.000
BW-Slim schenken.indd 14 19-09-19 20:45
15 Schenken
Ook met een kleinere schenking, die niet meteen bedoeld is voor het kopen
van een huis, is iemand soms geholpen. Schulden of langlopende verplich-
tingen die bij het Bureau Krediet Registratie (BKR) staan ingeschreven, kun-
nen namelijk van invloed zijn op de leencapaciteit voor een hypotheek. Dat
geldt bijvoorbeeld voor een telefoonabonnement, maar ook voor een private
leaseauto. De Hypotheekshop geeft als (grove) vuistregel dat private lease de
leencapaciteit op basis van het inkomen verlaagt met één tot anderhalf keer de
cataloguswaarde van de leaseauto. Dit is wel afhankelijk van de duur van het
contract en het afgesproken aantal kilometers per jaar. Het schenken van (geld
voor) een auto kan er dus indirect ook voor zorgen dat de ontvanger een groter
huis kan kopen dan wanneer hij een auto zou rijden via private lease. Ook het
aflossen van een studieschuld kan de leencapaciteit vergroten. Schenken met
een dergelijk doel kan dus ook indirect de mogelijkheden om een huis te kopen
verruimen.
Maximale hypotheekBereken zelf hoeveel hypotheek je ongeveer kunt krijgen op www.
consumentenbond.nl/maximale-hypotheek. Hier is ook te zien welke invloed de aflossing van een lening heeft.
Aflossen studieschuldSarah wil een huis kopen en maakt daarvoor een berekening van haar
maximale leencapaciteit. De internettool vraagt ook naar haar eventuele studieschuld. Als ze aangeeft dat DUO nog €12.000 van haar tegoed heeft, kan ze €24.000 minder lenen voor haar hypotheek. Als haar ouders Sarah financieel willen helpen met een schenking, kunnen ze overwegen om de studieschuld van Sarah af te betalen. Haar leencapaciteit wordt dan met-een een stuk groter, waardoor ze meer kans heeft om haar droomhuis te
kunnen kopen.
Eigen bijdrage verzorgingshuis verlagenDoor te schenken, kan een besparing worden gerealiseerd op de bijdrage die wel-
licht in de toekomst betaald moet worden op grond van de Wet langdurige zorg
(WLZ). Deze eigen bijdrage, die kan oplopen tot ruim €28.000 per jaar, is verplicht
als je naar een verpleeg- of verzorgingshuis gaat. De hoogte van de bijdrage is
tip
BW-Slim schenken.indd 15 19-09-19 20:45
16 Slim schenken
onder meer afhankelijk van het inkomen en vermogen en wordt door het Cen-
traal Administratie Kantoor (CAK) vastgesteld. Het vermogen is onder meer te
verlagen door tijdig te beginnen met schenken (zie ook par. 5.1c).
Er is veel kritiek op de manier waarop de eigen bijdrage wordt vastgesteld, omdat
de berekening spaarzaamheid in de periode voor de opname afstraft. Ook is de
eigen bijdrage op deze manier veel hoger voor mensen die op een eigen reke-
ning voor hun pensioen gespaard hebben dan voor mensen met een ‘gewone’
pensioenregeling.
Gelukkig is er in veel situaties iets te doen aan een onrechtvaardige uitwerking
van de eigen bijdrage. Door schenkingen te doen, is het eigen vermogen waar-
over belasting betaald moet worden (de grondslag sparen en beleggen) te ver-
lagen. Omdat het CAK bij het vaststellen van de eigen bijdrage uitgaat van deze
grondslag, is de eigen bijdrage in de toekomst dus te verminderen. Dit kan ook
met een papieren schenking (zie par. 2.3).
Houd er rekening mee dat het verlaagde vermogen pas na ruim twee jaar voor
een lagere eigen bijdrage zorgt. Is het vermogen en/of inkomen inmiddels fors
lager dan twee jaar geleden? Vraag het CAK dan of ze de eigen bijdrage opnieuw
kunnen vaststellen op basis van de huidige gegevens. Doe je niets, dan past het
CAK ook niets aan, terwijl dat duizenden euro’s kan schelen. De Consumenten-
bond vindt dat het CAK altijd van de laatste inkomens- en vermogensgegevens
moet uitgaan. Lees hierover meer op www.consumentenbond.nl/wlz.
Anticipeer op alzheimerBedenk ook dat een schenking niet altijd meer mogelijk is nadat je bent
opgenomen in een verzorgingshuis of verpleeghuis, bijvoorbeeld als je niet meer handelingsbekwaam bent. Wil je zeker weten dat je in zo’n situatie
nog kunt schenken? Lees hoe je hierop kunt anticiperen in par. 1.5.
tip
BW-Slim schenken.indd 16 19-09-19 20:45
17 Schenken
Wettelijk erfgenamen ontervenEr zijn ook negatieve redenen om te schenken. Iemand wil bijvoorbeeld zijn kind
onterven en ervoor zorgen dat er zo min mogelijk overblijft voor dit kind door
bij leven geld weg te schenken. Hier heeft de wetgever echter een stokje voor
gestoken.
Een ouder kan een kind onterven in zijn testament, maar hij kan niet verhinderen
dat het kind door een beroep te doen op de legitieme portie alsnog een deel van
de nalatenschap krijgt. De legitieme portie is altijd de helft van het wettelijk erfdeel
van het kind. Het wettelijk erfdeel voor kinderen is – als de overleden ouder geen
echtgenoot achterlaat – de nalatenschap gedeeld door het aantal kinderen. Is er wel
een echtgenoot, dan is het de nalatenschap gedeeld door het aantal kinderen plus 1.
De wetgever wil voorkomen dat er een heel kleine legitieme portie overblijft
doordat voor het overlijden veel geld is geschonken aan de wél geliefde kinderen.
Schenkingen of giften die zijn gedaan en aanvaard met het oog op de benadeling
van het onterfde kind, moeten alsnog worden betrokken bij het bepalen van de
omvang van de nalatenschap. Zelfs als deze schenkingen lang voor het overlij-
den zijn gebeurd. Ook giften aan de erfgenamen zelf moeten bij de nalatenschap
worden geteld.
Het onterfde kind heeft nog meer mogelijkheden om zijn legitieme portie te ver-
groten: alle giften (ook aan anderen of aan bijvoorbeeld de kerk) die zijn gedaan
tot vijf jaar vóór overlijden moeten bij de berekening van het kindsdeel betrokken
worden. Hierbij maakt de reden voor de gift niet uit. Pas als alles bij elkaar opge-
teld is, vindt de berekening van de legitieme portie plaats.
Geld wegschenkenMoeder Truus heeft sinds het overlijden van haar man al jaren geen con-
tact meer met haar zoon Ben. Met haar dochter Lise heeft ze wel intensief contact. Truus besluit haar zoon te onterven, zodat al haar geld naar haar dochter kan gaan. Het lijkt haar een goed idee om al voor haar overlijden jaarlijks het vrijgestelde bedrag aan Lise te schenken. Op die manier gaat er al veel geld voor haar overlijden naar Lise en wordt de legitieme portie
voor Ben vanzelf kleiner.Na het overlijden van Truus doet Ben bij de notaris die haar testament
afwikkelt een beroep op zijn legitieme portie. De notaris moet de omvang van de nalatenschap bepalen en de schenkingen die Lise heeft ontvan-
gen, tellen mee voor het bepalen van Bens legitieme portie. Wel is het aan Ben om te bewijzen dat Lise eerder giften heeft ontvangen en voor welk
bedrag. Dit is in de praktijk vaak een probleem.
BW-Slim schenken.indd 17 19-09-19 20:45
18 Slim schenken
De giften die moeten worden meegenomen, worden gewaardeerd naar het
moment van de schenking. Heeft een erfgenaam dus 12 jaar geleden een auto
gekregen van de erflater, dan moet de waarde die de auto destijds had worden
meegenomen in de berekeningen. Ook al is die auto allang afgeschreven en
tot een pakketje schroot verwerkt. Het werkt ook de andere kant op: als 10 jaar
geleden een schilderij met een waarde van €100.000 is geschonken en dat nu
€250.000 waard is, moet de waarde van 10 jaar geleden worden meegenomen.
Wat overblijftNiemand zal al zijn geld wegschenken tijdens zijn leven. Je houdt een deel in je
zak om niet in een benarde situatie te komen als er onverwachte kosten zijn. Het
geld dat na iemands overlijden over is, gaat op dat moment over naar de volgende
generatie. Het wettelijke erfrecht bepaalt dan wie wat erft als er geen testament is.
Die wettelijke regeling zit redelijk solide in elkaar voor gehuwden met kinderen
die meestal willen dat hun erfenis terechtkomt bij hun partner en kinderen.
Het is mogelijk van deze wettelijke procedure af te wijken door een testament te
laten maken. Dat kan bijvoorbeeld handig zijn voor alleenstaanden, mensen met
een latrelatie en ongehuwde samenwoners. Met een testament kunnen zij ervoor
zorgen dat hun nalatenschap terechtkomt bij degene(n) die zij op het oog hebben.
Wat moet geregeld worden?Overlijden is een onderwerp waar mensen
niet graag bij stilstaan. Toch moeten rondom een overlijden veel praktische zaken worden
geregeld. Met een goede voorbereiding neem je voor nabestaanden veel zorgen weg.
Het boek Testament & overlijden geeft inzicht in de belangrijkste administratieve en financiële
zaken die spelen rond een overlijden. Het boek vertelt je hoe je alles om dit emotionele
onderwerp heen goed kunt regelen, zowel van tevoren als meteen na een overlijden.
(www.consumentenbond.nl/testament)
tip
BW-Slim schenken.indd 18 19-09-19 20:45