Astma of COPDWat uw apotheker kan doen

Programma

• Astma/COPD algemeen• klachten• ontstaan• wat is er aan te doen

• Geneesmiddelen bij astma en COPD• Inhalatoren• Pauze• Wat doet de apotheek?• Vragen?

Mensen met astma

• 10% van de bevolking heeft wel eens last van astmaklachten zoals piepen op de borst en

kortademigheid• Diagnose astma:

• 2,5% van de mannen• 2,8% van de vrouwen

• 5% van de kinderen tot en met veertien jaar• Bij ruim de helft van de kinderen met een vroege

diagnose astma is de ziekte een jaar na de diagnose 'over’

Mensen met COPD

• Meer dan 10% van de bevolking heeft wel eens last van chronisch hoesten en slijm opgeven.

• Diagnose COPD:• 2,4% van de mannen• 1,7% van de vrouwen

Klachten bij astma

• Hoesten• Piepen• ‘Vol’ zitten• Benauwdheid• Moe• Soms, eerder hijgen bij inspanning

(inspanningsastma)• Astma-aanval (exacerbatie): bijna niet meer kunnen

ademhalen

Klachten bij COPD?

• Hoesten• Kortademig• Benauwdheid• (Veel) taai slijm opgeven• Minder conditie• Longaanval( exacerbatie): veel hoesten, taai slijm

en benauwdheid

Waardoor ontstaat astma

• Allergie

• huisstofmijt

• boompollen, graspollen

• Overgevoeligheid

• Luchtwegen reageren snel en heftig op prikkels

• Aanleg

• Langdurige blootstelling schadelijke stoffen

(beroepsastma)

• Gevolg: Luchtwegen zijn chronisch ontstoken

Waardoor ontstaat COPD

COPD: Chronic Obstructive Pulmonary Disease• constant ademhalen door vernauwde luchtwegen• verzamelnaam voor longziekten: Chronische

bronchitis en Longemfyseem• longen en luchtwegen zijn blijvend ontstoken:

beschadigd en niet meer te herstellen (in tegenstelling tot astma)

Oorzaken• Roken• Onvoldoende behandelde astma• Veel longontstekingen• luchtvervuiling, schadelijke stoffen• aanleg

Wat helpt?

Leefregels:• stoppen met roken• vermijden van prikkels

• Bij astma: huis saneren (ivm huisstofmijt) en andere allergische prikkels

• Bij COPD: niet-allergische prikkels zoals smog en tabaksrook

• bewegen• gezonde voeding• niet te laag of te hoog gewicht

Resultaat behandeling

Astma• Bij het merendeel van de patiënten:

• Terugdringen klachten• Normaal functioneren• Geen aanvallen• Normale longfunctie

COPD• Meer ‘lucht’• Betere conditie• Achteruitgang van de longen vertragen

Waar kunnen medicijnen helpen?

• Klachten wegnemen of verminderen• Aanvallen voorkomen• Een goede longfunctie behouden

• Dit alles met de laagst mogelijke dosering en de minste bijwerkingen

Medicijnen bij astma en COPD

• Luchtwegverwijders• Langwerkend: Serevent, Spiriva, Oxis• Kortwerkend: Salbutamol, Atrovent

• Ontstekingremmers/luchtwegbeschermers• Inhalatiecorticosteroïden: Flixotide, Pulmicort, Qvar, Alvesco• Corticosteroïden oraal: Predni(so)lon, behandeling aanval

• Combinaties:• Seretide (Flixotide/Serevent)• Symbicort (Pulmicort/Oxis)• Foster (Beclometason/Oxis)

Luchtwegverwijders

Werking• Direct effect• Verwijden luchtwegen, verbeterde ademhaling• Voordeel van inhaleren: medicijnen snel op juiste

plek

Bijwerkingen• Zelden: trillende handen, hartkloppingen, droge

mond, hoesten, heesheid• Oplossing: Verbeteren inhalatietechniek of andere

luchtwegverwijder

Ontstekingsremmers

Werking• Geen direct effect• Vermindering gevoeligheid longen voor irriterende

stoffen• Astma: basis van de behandeling• COPD: verminderen hoeveelheid aanvallen,

‘proefbehandeling’

Bijwerkingen• Soms: heesheid, schimmelinfectie in mond • Oplossing: Verbeteren inhalatietechniek en spoelen

mond met water

Geneesmiddelen informatie

• Eerst luchtwegverwijder gebruiken, dan de ontstekingsremmer

• Langwerkende luchtwegverwijder en ontstekingsremmer continue gebruiken

Inhaleren moet je leren

• 70% van alle mensen benut de medicijnen onvoldoende

• Verschillende inhalatievormen:• dosisaërosol• poederinhalator• Vernevelaar

Inhaleren moet je leren

• Keuze wordt bepaald door:• Patiëntkenmerken: vaardigheden, inhalatiekracht• Afhankelijk van het geneesmiddel• Voorkeur patiënt, arts (ervaring)• Prijs, kwaliteit• Vergoeding zorgverzekeraar: preferentiebeleid

• Gebruiksgemak:• Liefst 1 vorm inhalator voor alle medicatie

Dosisaërosol

• Spuitbus onder druk: Suspensie of oplossing in cfk-vrij drijfgas

• Doseerventiel geeft pufje af door indrukken tijdens inademen

• Beschikbaar voor alle medicatie• Problemen met inhaleren: hand-long coördinatie,

matige verdeling in longen

Dosisaërosol

• Voorzetkamer (Volumatic, aerochamber)• Let op hygiene, afwassen, meerdere doses of

soorten geneesmiddelen• Autohaler, Redihaler (door ademhaling

geactiveerd) Niet geschikt voor voorzetkamer. Voorbeeld: Salbutamol (Airomir), Qvar

Droogpoederinhalator

• Vaste stof (zeer fijn)• Capsules voor eenmalig gebruik: Cyclohaler• Meerdere doses in een inhalator: Diskus,

Turbuhaler, novolizer

Vernevelaars

• Apparaat zet vloeistof om in nevel• Nevel wordt ingeademd via mondstuk • Alleen denken aan inademen• Middelen: Flixotide, Pulmicort, Combivent

Inhalatie instructie

Aandachtspunten• Gereed maken inhalator• Houding lichaam, uitademen• Hanteren specifieke inhalator• Krachtig inademen, adem vasthouden• Houdbaarheid, schoonmaken, bewaren• Wanneer is de medicatie op?

• Bekijk de instructiefilmpjes op www.apotheek.nl

Dosis aerosol

• (meestal) Schudden voor gebruik• Langzaam en diep inademen en tegelijk spuitbusje

indrukken• Blijven inademen • Wachten voor tweede dosis (schudden)• Wanneer leeg?

• Beschrijving in bijsluiter• pufje tegen spiegel of stuk zwart papier doen• doses aftellen

Dosis aerosol en voorzetkamer

• Aerosol schudden en dan bevestigen• 1 pufje per keer, direct gebruiken• rustig en diep 5-10 keer inademen door de mond

via voorzetkamer• Steeds 30 sec wachten voor een nieuwe

dosis/nieuw geneesmiddel• Schoonmaken voorzetkamer met een sopje, niet

naspoelen, aan de lucht laten drogen

Autohaler

• Schudden voor gebruik• Langzaam en diep inademen• Blijven inademen als men de klik hoort• 1 min wachten voor tweede dosis

Respimat

• Plaatsen patroon (kan de apotheek voor u doen• 4x afvuren na dagelijks gebruik• Langzaam en diep inademen, druk op

ontspanner• Inhalatie herhalen voor juiste dosering

Droogpoeder inhalatie capsules

• Capsule uit verpakking halen en in inhalator plaatsen

• Capsule openen, doorboren met 1 of 2 knoppen• Krachtig en diep inademen• Smaaksensatie achter op de tong• 2x inhaleren als capsule niet leeg is

Droogpoeder inhalator

• Inhalator laden, klik• Diep en krachtig inademen• Soms smaaksensatie, soms niet• Soms 2x inhaleren• Doseringsteller, kleur, cijfers

Pauze

Wat kan de apotheker voor u doen?

• Veiligheidscontrole• Voorlichting• Inhalatie-instructie / oefenen• Advies in een persoonlijk gesprek• Samenspel voorschrijver, patiënt en apotheker

Medicatie veiligheid• Reden van voorschrijven• Contra-indicatie voor geneesmiddel• Leeftijd, geslacht• Overgevoeligheden• Andere ziektes• Labwaarden

Eerste recept (apotheek)

• Reden van voorschrijven• Medicatiebewaking:

• Dubbelreceptuur (combinaties, andere naam, generieke middelen)

• Doseringscontrole• Optimale behandeling met medicatie

(farmacotherapie) • Gebruik: Zo nodig, continu of preventie

Eerste recept (patiënt)

Eerste uitgifte begeleiding• Wat is er afgesproken met de voorschrijver?• Verwachting van de patiënt / Motivatie voor het

gebruik• Informatie over geneesmiddel• Inpassen in de dagelijkse routine• Inhalatie instructie

Herhaalreceptuur

• Evaluatie van het gebruik / welke ervaringen• Eventueel herinstructie• Medicatiebewaking• Dubbelreceptuur• Te snelle/late herhaling, alles herhaald?• Behandelen bijwerkingen (mondschimmel)• Screening medicatiegebruik

Handverkoop en voeding

• Hoestdranken• Codeine, noscapine

• Voedingssupplementen, vitamines• Voeding op recept, bv Respifor• Stoppen met roken medicijnen

Stoppen met roken

• Nicotine pleisters, kauwgom, etc• Zyban• Champix• Wat vergoedt de zorgverzekeraar?• Motivatie

Wensen apotheker

• Reden van voorschrijven• Gebruikservaring / reden van stoppen• Check inhalatievaardigheden• Vraagbaak voor U!