Post on 25-Apr-2018
Native Consulting Adviseurs op het snijvlak van informatiemanagement, bedrijfsvoering en politiek
Impact van decentralisaties op informatiebeleid en ICT
Jan 2014, drs Kees van den Tempel, MBA
Wat houden de decentralisaties in?
De rijksoverheid heeft besloten tot de decentralisaties in het sociale domein. Achterliggende motivatie voor dit
besluit is enerzijds financieel gedreven, er moet namelijk bezuinigd worden, en anderzijds het streven naar een
meer geïntegreerde zorg. Dit heeft geleid tot een nieuwe participatiewet, de decentralisatie van een deel van
de AWBZ en de decentralisatie van de Jeugdzorg naar gemeenten.
Gemeenten staan voor een flinke bijna
tegenstrijdige opgave: enerzijds al deze
activiteiten integreren in de bestaande
bedrijfsvoering met minder geld dan voorheen
beschikbaar was, en tegelijkertijd dezelfde
kwaliteit van zorg blijven leveren. Bijkomend
complicatie is dat al deze taken open eind
regelingen zijn; je kan in november niet
stoppen met het leveren van zorg omdat het
geld voor dat jaar op is. En belangrijk om te
weten is dat het meeste geld besteed wordt
aan professionele zorg, dus vooral in de top
van de zorgpyramide moet bezuinigd worden.
Filosofie achter de decentralisaties
De filosofie achter de decentralisaties in het sociale domein bestaat uit drie onderdelen die is samengevat in
één slogan: één gezin, één plan, één regisseur.:
1. Doordat gemeenten integraal verantwoordelijk worden voor zorg, welzijn en onderwijs, zal men meer in
staat zijn om overzicht te krijgen op de situatie van één gezin of een cliënt. Door het betere overzicht kan een
escalatie van problemen voorkomen worden (vroegsignalering c.q. preventie)
2. Men introduceert het principe van Eigen Kracht; dit betekent dat er niet gekeken wordt wat cliënten en
gezinnen niet meer kunnen en waarbij eerder nog aanvullende zorg geregeld werd (compensatiebeginsel),
maar veel meer naar wat cliënten en gezinnen nog wel kunnen. Dit is een cultuurverandering die niet stopt bij
cliënten: ook zorgprofessionals, bestuurders, ambtenaren moeten in deze cultuurverandering mee
3. Tegelijkertijd wordt de oplossing voor cliënten en gezinnen meer gezocht in algemene voorzieningen dan in
maatwerk. Elke gemeente dient te beschikken over een lokale basis-zorg-infrastructuur, die bestaat uit
maatschappelijke partijen, (sport)verenigingen, buurtverenigingen, etc. om er voor te zorgen dat cliënten
minder snel doorstromen naar de duurdere professionele zorg.
Financiële- en zorg risico’s
De gemeente loopt een financieel risico
bij de invoering van de decentralisaties
in het sociale domein. De begroting van
elke gemeente zal voor meer dan 50%
gaan bestaan uit gelden bestemd voor
de sociale wetgeving. Het
inkomensdeel van de participatiewet is
duidelijk bestemd en niet verbonden
met de rest van de gemeentelijke
begroting. Maar de overige wetten
(jeugd, WMO, reintegratiedeel van de
participatiewet) worden gefinancierd
uit het Sociale deelfonds en staan in een open verbinding met de rest van de reguliere begroting. Aangezien de
sociale wetten allemaal open-eind-regelingen zijn, is er bij een grote zorgvraag de kans dat de reguliere
Native Consulting Adviseurs op het snijvlak van informatiemanagement, bedrijfsvoering en politiek
begroting aangesproken moet worden, met alle gevolgen van dien op de overige gemeentelijke
dienstverlening. Wanneer de budgetten niet toereikend zijn, loopt ook de kwaliteit van de zorg gevaar.
Wat is de globale ontwikkelopgave?
De filosofie achter de decentralisaties moet er voor zorgen dat de totale kosten omlaag gebracht gaan worden.
Kijkend naar de zorgpyramide betekent dit dat de gemeente er voor moet zorgen dat cliënten zo laag mogelijk
in de pyramide hun zorg ontvangen. Dienstverleners en betrokkenen in de top van de pyramide, maar ook in de
lichte- ondersteuningslaag moeten gemotiveerd worden om cliënten in een lagere laag terecht te laten komen,
waarbij nog steeds optimale zorg wordt
geleverd.
Het slimmer organiseren van de
gemeentelijke sociale taken wordt
aangepakt door een tweeledige
benadering:
- De mens- zorg en welzijn gerichte
benadering via wijkteams,
organiseren van basiszorg
infrastructuur, mantelzorg, eigen
kracht, loslaten en vertrouwen
implementeren in de hele keten.
- De technische benadering door alle
informatie rondom het gezin
compleet te krijgen waardoor een
betere regie en sturing mogelijk is.
Ook kan men door analyses o.a.
betere preventie mogelijk maken.
E.e.a wordt duidelijk gemaakt door de
activiteiten van de gemeente c.q. regio
uit te zetten in het bijgevoegde
kwadrant. Hieruit wordt snel duidelijk welke of ook de informatievoorziening de juiste aandacht krijgt binnen
de plannen van de gemeente. Eén gezin, één plan, één regisseur draait uiteindelijk voor een groot gedeelte
over de informatie op orde!
De Vijf kernvragen t.a.v. informatievoorziening
De informatievoorziening van de decentralisaties wordt daarmee bepaald door 5 vraagstukken:
1. Communicatie en informatie: Het betreft het informeren van burgers over de mogelijkheden die de
gemeente biedt. Denk hierbij aan de sociale kaart, regelhulp.nl, eigenkrachtwijzer, burgerinitiatieven, het
Centrum voor Jeugd en Gezin, gemeentelijke website, etc.
2. Intake, toegang en planning: Hoe krijgen we het dossier rondom één gezin compleet? Hoe leveren keten-
en maatschappelijke partners en gemeente gegevens aan? Hoe functioneert het e-loket of het
burgerportaal? Hoe gaat de regisseur werken met deze gegevens? Hoe zorgen we dat het keukentafel
gesprek vastgelegd wordt, alsmede de vraagverheldering,
3. Uitvoering en productlevering: Hoe gaat de gemeentelijke dienstverlening en uitvoering er uit zien? Met
welke backoffice-systemen worden de gemeentelijke producten geleverd? Welke rol heeft het KCC hier in?
Hoe wordt de informatievoorziening geïntegreerd in de gemeentelijke IT-architectuur?
4. Regie op regie: Sturing en verantwoording: Hoe zorgen we voor regie op de dienstverleners en de
regisseurs? Hoe worden kosten in de hand gehouden en de zorg geoptimaliseerd? Hoe leveren we cijfers
aan het Rijk t.b.v. de uitkering uit het gemeentefonds? Hoe krijgen we gegevens van onze ketenpartners?
Is de vraagkant (het Rijk) afgestemd op de aanbodkant?
5. Preventie: Analyse en vroegsignalering: Wanneer de gemeente beschikt over grote aantallen gegevens,
met welke analysetechnieken word preventie en vroegsignalering geïmplementeerd?
Voor verschillende vraagstukken moeten er tussen verschillende partijen afspraken gemaakt worden over de
uitwisseling van gegevens. Dit moet o.a. onderdeel zijn van het inkooptraject. Bij deze uitwisseling van
Native Consulting Adviseurs op het snijvlak van informatiemanagement, bedrijfsvoering en politiek
gegevens speelt ook de mate van detail een rol. Bijvoorbeeld bij een dossier van een gezin: is het genoeg om te
weten wie , wanneer, welke zorg levert, of moet er ook inhoudelijke detailinformatie aangeleverd worden.
De juiste informatiestrategie is afhankelijk van de doelstellingen die de gemeente heeft gesteld t.a.v. het
leveren van de zorg. Maar ook de overige bedrijfsvoering, de politieke koers etc beinvloeden deze, zoals
weergegeven in onderstaande afbeelding:
Risico’s en aandachtspunten voor de gemeente m.b.t. ICT
- Gemeenten moeten dezelfde taken uitvoeren met minder geld: dit vereist een scherp financieel inzicht en
prestatie indicatoren. Het ontbreken van sturing betekent minder zorg voor inwoners.
- Veel cijfers liggen bij ketenpartners (zorgverzekeraars, jeugdzorg), en zijn niet direct toegankelijk en up-to-
date. Het mogelijk ontbreken van afspraken hierover zorgt voor zorg- en financiële risico’s.
- Bij de inkoop van zorg moeten er direct afspraken gemaakt worden over informatieoverdracht (o.a. over
cliënten). Het ontbreken van dit punt, kan voor veel verstoringen zorgen in het totale proces.
- Het is van belang om lokale maatschappelijke partners de mogelijkheid te geven om signalen uit de
samenleving vast te leggen. Zonder dit is het dossier niet compleet wat leidt tot suboptimale zorg.
- De uitvoering van de decentralisatie-taken wordt gereguleerd door wetgeving gerelateerd aan
informatievoorziening: o.a. Wet op de Basisregistratie, Wet Eenmalige Uitvraag, Wet Elektronisch
Bestuurlijk Verkeer en de Wet Bescherming Persoonsgegevens. Deze zijn vaak tegenstrijdig.
- Informatievoorziening is van belang voor de controle op doeltreffendheid, doelmatigheid en
rechtmatigheid naar de gemeenteraad, inspecties, ministeries, de regio en provincies.
- De overdracht van dossiers bij verhuizing van cliënten naar een andere gemeente moet geregeld worden.
- Regisseurs en zorgverleners moeten inzicht in digitale dossiers van cliënten hebben op locatie bij de cliënt.
De vraagstelling en de risico’s vragen om een prominente aanpak en de verbinding naar beleidsmedewerkers
sociale zaken, bestuurders en directie. De risico’s op slechte zorg of financiële tekorten zijn simpelweg te groot.