Post on 26-Jan-2015
description
Transitie naar Tweede Generatie Windparken
Lelystad, 03 februari 2011
Prof. Jan Rotmans
Weerstand tegen windmolen in evolutie
weerstand tegen windmolens is van alle tijden
In de Gouden Eeuw was reeds veel weerstand
tegen molens in Holland; ze pasten niet in het landschap
weerstand verdween toen economisch belang helder werd
Weerstand 1.0
Weerstand 2.0
in Californië ontstond heuse windrush in jaren 70-80
te snel koos men grootschalig voor windenergie
tegenvallend rendement en allerlei mankementen
helft windturbines stond stil halverwege jaren 80
backlash
te vroeg gekozen ; verkeerde timing
Weerstand 3.0
weerstand tegen windmolens is cultureel van aard
weerstand tegen horizonvervuiling
weerstand tegen plaatsing in achtertuin
debat gaat tussen:
voorstanders van duurzame energie
&
tegenstanders van horizonvervuiling
Oorzaak I
mensen identificeren zich niet met windmolens
mensen identificeren windmolens niet met duurzame oplossing mensen zijn geen eigenaars van windmolens
eigenaars zijn boeren, energiebedrijven, financiers
mensen kunnen niet actief participeren in windmolens
mensen voelen zich buitengesloten
Windmolens = Euromast
nieuwste generatie heeft enorme impact op landschap
meer dan 100 meter hoog, wieken reiken tot 150 meter
vergelijkbaar met Euromast in Rotterdam
vergelijkbaar met Achmeatoren in Leeuwarden
gebouw van die hoogte zou ook weerstand oproepen
Oorzaak II
volstrekt gebrek aan visie bij overheid t.a.v. windenergie
is geen groot verhaal over plaatsing en spreiding windmolens
gevolg is een rommeltje: willekeur en chaos
inpassing in het landschap is van cruciaal belang
wat is duurzame gebiedsontwikkeling?
Weerstand 3.0
weerstand is toegenomen in de afgelopen decennia
weerstand verschilt per regio / provincie
Flevoland, Friesland, Drenthe
schrikbeeld:
witte schimmel van kleine windmolenparkjes
Flevoland
Wind Status
2011
600 turbines
600 MW
forse groei van 1995-2005
gesubsidieerd
boeren en ondernemers
rommelig landschap
Wind Opgave
2020-2025
300 turbines
1150 MW
clustering en concentratie
grootschalige windparken
inpassing in landschap
burgers en ondernemers?
Transitie Windenergie Flevoland
transitie naar tweede generatie windparken
van naar
spreiding clustering
klein groot
boeren burgers
rommelig kwaliteit
Transitie
fundamentele verandering van structuur, cultuuren werkwijzen op systeemniveau
structuur: institutionele opbouw, economischestructuur, fysieke structuur
cultuur: gedeelde beelden, waarden,paradigma’s en perspectief
werkwijzen: routines, regels, gedrag
fundamentele omslag in denken, organiseren, handelen
Voorbeelden van Transities
internetvan fysiek naar virtueel
watertransitievan water keren naar water accomoderen
energietransitie van fossiele naar duurzame energievoorziening
zorgtransitie van bureaucratische zorg naar mensenzorg
regime: dominante structuur, cultuur en werkwijzen
met macht en gevestigde belangen
niche: opkomende, afwijkende structuur, cultuur en
werkwijzen op klein schaalniveau
niche wil macht ontwikkelen en het bestaande regime
overnemen; regime beschermt zich daartegen door de
niche onschadelijk te maken of op te nemen
transitie = regime-wisseling = machtswisseling
Transitie = Machtsovername
Transitie in Flevoland
transitie =
herstructurering van volledige huidige windproductie areaal
vergt
organisatorische innovatie
mentale verandering
proces innovatie
Organisatorische Innovatie
uitgangspunt is duurzame gebiedsontwikkeling
=
maximaal versterken van de kern gebiedswaarden
water, klimaat, milieu, energie, landschap, infrastructuur mobiliteit, economie, leefomgeving, identiteit, schoonheid
balans tussen economische, sociaal-cultureleen ecologische gebiedswaarden
Kerngebiedswaarden
mobiliteit
cultuurhistorie ecologie
economie energie
Spelregels voor Duurzaamheid Creërend
- ontwikkelen vanuit cultuurhistorisch perspectief
- herstellen van verbroken verbindingen
- mengen van functies
- menselijke maat
- water, klimaat, energie als leidend voor ruimtelijke planning
Matigend
- geen afwenteling op andere gebieden
- energieneutraal bouwen
- hergebruik van bestaand materiaal
- zo weinig mogelijk vervuiling
- worteling van plannen in regio/streek
Organisatorische Innovatie
- ontwikkel plan voor duurzame gebiedsontwikkeling
- pas windenergie in in duurzaam gebiedsplan
- geef windenergie een logische, passende functie
industriële activiteit = onderdeel van bedrijventerrein landschapsverrijking = aanpassing van landschap
Proces Innovatie
- ga niet uit van breed draagvlak
- ga uit van smal maar diep draagvlak
- werk volgens selectieve participatie
- werk met koplopers met gebiedsbelang voor ogen
- ontwikkel geleidelijk breder draagvlak
Analogie met Watertransitie
- enorme waterbergingsopgave
- aantal polders moet onder water worden gezet
- veel weerstand tegen ontpoldering
- groot verhaal over polders in Nederland ontbreekt
vergt innovatief participatief proces
Groot Mijdrecht Polder
• polder met grote waterproblemen [111 huishoudens]- 6 N.A.P.; elke 9 minuten zwembad brak water uitgepompt; ‘s zomers daalt bodem snel en ontstaan scheuren; waterpeil kan niet verlaagd worden; landbouw wordt onmogelijk door vernatting
• 6 oplossingsstrategieën ontwikkeld [ drie nieuwe oplossingen: technieken, meegroeien en ophogen; multi-functionele plas meest duurzame ]
• burgerparticipatie: kerngroep van 20 bewoners
proces mislukt: vertrouwensbreuk
Koplopers
friskijkers & dwarsdenkers
mensen die ‘out of the box’ denken
mensen die al duurzaam bezig zijn
bedrijfsleven, kennis, overheid, NGO’s, intermediairs
géén belangenvertegenwoordigers
Mentale Verandering
van windmolens verwerpen tot omarmen
kan niet van bovenop en buitenaf worden opgelegd
wel van onderop en van binnenuit
- onderdeel van de oplossing in plaats van probleem
1 windturbine = 2000 huishoudens = 10 voetbalvelden zonnepanelen
- eigenaarschap van burgers via gemeenschappen
decentraal duurzaam wordt dé trend
gemeenschappen gaan energie opwekken / beheren
energie maar ook voeding, water, afval, zorg
wordt ook mede bepalend voor ruimtelijke inrichting
bedrijven, organisaties, burgers, wijken, buurten, straten
samenredzaamheid, zelforganiserend vermogen
Glocalisering
ca. 300 plannen voor lokale energiecoöperaties
energiebedrijven in allerlei soorten en maten
provincies, gemeenten, energiebedrijven, burgers
combinatie van zon/wind/warmte en smart grid
van produceren tot exploiteren tot faciliteren
van duurzame energie
Glocalisering
Texelenergie: lokaal energiebedrijf opgezet door mensen Texel levert duurzame stroom / gas aan particulieren en bedrijven
coöperatie met burgers zowel klant als aandeelhouder
Thermo Bello: energiebedrijf van wijk Eva-Lanxmeer
stadsverwarming (van Vitens) via gemeente bv met bewoners als eigenaars: klant en aandeelhouder
DEO: faciliteren van duurzame energie
wegnemen van bestuurlijke, juridische, procesmatige knelpunten
vergemakkelijken van financiering van duurzame projecten
Voorbeelden
wet- en regelgevingEuropees aanbesteden?ontbrekende vergunningenmilieuwetgeving strijdig met andere wetgeving
financieringenergiebedrijf krijgt geen bankleningSDE-subsidie ontoereikend
ondernemerschapontbreekt vaak aan ondernemerschapvraagt om nieuwe businessmodellen
governanceonduidelijkheid lokaal netbeheerweerstand van netbeheerdersrijksoverheid werkt niet echt mee
Barrières / Knelpunten
Vogelwijk Energie
bewoners Haagse Vogelwijk hebben windmolen geadopteerd
bestaande, kapotte windmolen opgeknapt en laten werken
schoolkinderen betrokken bij project: educatieve waarde
Rol van Overheid
inhoud
duidelijke kaders stellen voor duurzame gebiedsontwikkeling
groot verhaal over duurzame energie en rol van windenergie
koppel aan windenergie aan kernwaarden van gebied
proces
uitgekiend innovatief participatief proces opzetten
werk met koplopers en niet met belangenbehartigers
maak gemeenschappen mede eigenaars van windmolens
Rol van Overheid
agenderen
faciliteren [géén regie!]
verbinden
schakelen
organisch ontwikkelen
Conclusie
transitie naar tweede generatie windparken is noodzakelijk
vergt fundamenteel andere organisatie, proces en mindset
groot verhaal over duurzame energie in gebiedsontwikkeling
gemeenschappen spelen in toekomst cruciale rol
provincie heeft in deze transitie een leidende en dienende rol