31-08-18

1

1

Eiwitten(proteïnen)

•  Aminozuur-moleculenEiwittenzijnopgebouwduitevengrootaantalaanelkaargekoppeldeaminozuur-moleculen(polymeer).

Ineiwittenvandemenskomen20verschillendeaminozurenvoor.Bijvolwassenenkunnenachtaminozurennietofonvoldoendewordengevormd.DezemoetenviahetvoedselbinnenkomenàEssentiëleaminozuren.DeoverigeNiet-Essentiëleaminozurenkunnenindeleverwordengevormduitandereaminozuren.

Eiwitten Koolhydraten Vetten

Eiwitten(proteïnen)

Eiwitten Koolhydraten Vetten

Isoleucine (Ile) Fenylalanine (Phe)

Leucine (Leu) Threonine (Thr)

Lysine (Lys) Tryptofaan (Trp)

Methionine (Met) Valine (Val)

Alanine (Ala) Glutaminezuur (Glu)

Arginine (Arg) Glycine (Gly)

Asparagine (Asn) Histidine (His)

Asparaginezuur (Asp) Proline (Pro)

Cysteïne (Cys) Serine (Ser)

Glutamine (Gln) Tyrosine (Tyr)

•  Essentieel:

•  NietEssentieel:

2

Niet-essentiëleaminozurenkunnenindeleveruitandereaminozurenwordengevormddoortransaminering.

(Semi-Essentieel?)A

Eiwitten(proteïnen)

•  Aminozuur-moleculenEiwittenzijnopgebouwduitevengrootaantalaanelkaargekoppeldeaminozuur-moleculen(polymeer).

Eiwitten Koolhydraten Vetten

Condensatie

Peptidebinding

– Aminogroep(N);– Zijketen(R)verschiltperaminozuur.

Carboxylgroep(C–eind)

Aminozuurineiwit:volgordealtijdvanNnaarC– eind.(bv.lys-arg-arg-glu-ser-)

Vormeneiwitten

3

(N–eind)

Eiwitten(proteïnen)

•  Aminozuren

Eiwitten Koolhydraten Vetten

4

Integenstellingtotvetzurenenglucosekunnenaminozurennietwordenopgeslagen.Aminozurenkunnenooknietuitgescheidenworden.Eenteveelaanaminozurenwordtalsbrandstofgebruikt.

Ureum?Koolstofskelet?

Transaminering:Daartoewordtdeaminogroep(alsNH2)overgeplaatstomandereNietEssentiëleaminozurentevormen.Hetoverblijvendekoolstofskeletwordtomgezetzodathetverdergebruiktkanwordenindestofwisseling.

A

Koolhydraten(sachariden)

•  Monosachariden•  Disachariden•  Polysachariden

Koolhydraten VettenEiwitten

(CH2O)nn=3,4,5,6

GlucoseC6H12O6

Glycosidebindingen:koolhydraten(condensatie)>disacharide,polysachariden

Glucose

• Energiebroncellen Reserve-energieindevormvanzetmeel(planten),glycogeen(dieren)

• Stevigheid Cellulose(celwand)Chitinie(pantsergeleedpotigen)• Bestanddeelvan Glycoproteïnen,glycolipidencelmembraan

5

Glycosidebinding

condensatie hydrolyse

BACK

6

31-08-18

2

EiwittenenKoolhydraten

•  MacromerenPolymerenontstaandoorhetstapsgewijsaantoevoegen(covalentbinden)vanmonomeren(condensatie).

7

Eiwitten Koolhydraten

GekatalyseerddoorenzymenVolgordevanbelang!

Covalentebindingen:flexibiliteitNon-covalentebindingen:vorm&specificiteit

Variatievolgorde→diversiteit

Vetten

Vetten(lipiden)

•  Vetzuren– Onderdeelvancelmembranen;

– Voedselreservescel (indevormvandruppelstriglyceriden);

– Onderdeelvandevetten: Onoplosbaarinwater. Oplosbaarinvetenandereorganischeoplosmiddelen.

VettenKoolhydratenEiwitten

Voorbeeldenvanvetten:Vetzurenenafgeleiden(bijvoorbeeldmono-,di-entriglyceriden),fosfolipiden,glycolipiden,steroiden(bijvoorbeeldcholesterol)

8

A

Vetten(lipiden)

•  Eenvetmolecuulisopgebouwduiteenglycerol-molecuulendrievetzuurmoleculen.– Verzadigdevetzuren

– Onverzadigdevetzuren

VettenKoolhydratenEiwitten

Geendubbelebindingen:‘vrijerotatie’

Metdubbelebindingen:‘star’(knikken)

Voorbeeldenvanvetten:Vetzurenenafgeleiden(bijvoorbeeldmono-,di-entriglyceriden),fosfolipiden,glycolipiden,steroiden(bijvoorbeeldcholesterol)

9

Vetten(lipiden)

VettenKoolhydratenEiwitten

Structuurformulevaneenverzadigdvetzuur

Structuurformulevaneen(enkelvoudig)onverzadigdvetzuur

10

Dubbelebinding

HydrofieleCarboxylgroep(COOH)HydrofobeKoolwaterstofketen (=vetzuurstaart)

Triglyceride

VettenKoolhydratenEiwitten

Voorbeeldtriglyceride(triacylglycerol)voedselreservescel;druppels

EnergiebijafbraakishogerdanbijafbraakglucoseBELANGRIJKSTEENERGIE–OPSLAG

Carboxylgroep:meestalcovalentebindingmetanderemoleculen

11

Waarom?

Fosfolipiden

VettenKoolhydratenEiwitten

Belangrijkonderdeelcelmembraan

12

31-08-18

3

Vetten(lipiden)

•  CholesterolEenvetdatvoorkomtincelmembraneneninhetbloedplasma.Hetmeestecholesterolwordtaangemaaktdoordelever.Eenkleinbeetjekrijgjebinnenviajevoeding.Verzadigdevetzurenbevorderendeafzettingvancholesteroltegendebinnenwandvanbloedvaten,waardoorzenauwerworden.

13

Atherosclerose?Gevolg?

Eiwitten Koolhydraten Vetten

Cholesterol

14

Functieàkanleidentothart-envaatziekten.

Eiwitten Koolhydraten Vetten

Cholesterol;draagtbijaande‘vloeibaarheid’vandecelmembraan,vult‘gaten’enmaaktdaardoordemembraanmindervloeibaar.

Vetten(lipiden)

•  Essentielevetzuren Hetmenselijklichaamkanglycerolendemeestevetzurenvormenuitandereorganischestoffen.Daardoorhoeftjevoedselmaarweinigvettentebevatten.Alleenenkeleonverzadigdevetzurenmoeteninhetvoedselvoorkomen(essentiëlevetzuren)Plantaardig à ALA(alfa-linoleenzuur)Visvetzuren à EPA(eicosapentaeenzuur) à DHA(docosahexaeenzuur)

15

VettenKoolhydratenEiwitten

Omega–3– vetzuur:

Water

•  OrganismenWateriseenbelangrijkebouwstofvoorjelichaamscelleneneenoplosmiddelvoorallerleistoffen.Samenmetdeopgelostestoffenbepaaltwaterdeosmotischewaardevandevloeistoffeninhetlichaam.

16

Mineralen(zouten)

•  Bouwstoffen?•  Spoorelementen?

17

Mineraal (ion)

Naam Betekenis

Na+

K+ natrium kalium

doorgeven van impulsen in de zenuwbanen

Mg2+ magnesium zit in chlorofyl bij planten

Ca2+ calcium zit in onze botten.

Fe2+ ijzer aanwezig in rode bloedlichaampjes

NO3- nitraat voor aanmaak van aminozuren en proteïnen

PO43- fosfaat voor aanmaak nieuwe DNA moleculen

Cl- chloride aanmaak zoutzuur in onze maag

18

Vitaminen

•  Gebrekziekten•  Provitaminen?•  Vitamine-B-complex?