Woensdag 9 juli 2008 DE MAASPOST 9ARCHIEFSPROKKEL

De Maas is een “regen-rivier”. Zodra het inNoord-Frankrijk en inde Ardennen enkeleweken lang veel regent,zien wij dat in Maas-tricht een paar dagenlater aan de kleur van hetMaaswater en aan dehoge waterstand. Datbetekent ook dat deMaas in de zomer weinigwater te verwerkenkrijgt, soms bijna droogstaat, maar daarentegenin de winter grote hoe-veelheden. In sommigejaren, bijvoorbeeld in1880 en in 1926,geeft ditaanleiding tot histori-sche overstromingen.Om in de winter al datwater te verwerken,heeft de Maas op bepaal-de plekken dan ookaltijd ‘winterbedden’gehad, ook wel ‘overla-ten’ genoemd. Datwaren oude rivierbed-dingen, die in de zomerdroog stonden, maarwaar Moeder Maas weerdankbaar gebruik vanmaakte als er veel waterafgevoerd moest wor-den.

Ten oosten van Maas-tricht was ook zo’n win-terbed, een oude Maas-arm die functioneerdeals wateroverlaat tussenHeugem en Limmel, endaarom ook wel de“Heugemse overlaat”genoemd. Bij hoogwater van de Maas ston-den regelmatig grotedelen van het Wycker-veld onder water, en bijmijn grootvader aan deMeerssenerweg, naastVilla Wyckerveld, stondde kelder blank en dre-ven de aardappelendoelloos op het water.

Wanneer dit gebeurdewas Wyck dus eeneiland, ten westen en tenoosten ingeklemd dooreen dubbele stroom vande Maas. Eeuwen langheeft de overlaat alszodanig gefunctio-neerd.Op de stadsplatte-grond in de Atlas vanBraun en Hogenberg uit1581 staat de overlaatvan de Maas rondomWyck gewoon als een

rivierarm afgebeeld.

Vanwege het overstro-mingsgevaar werden erin de oude Maasbeddingdan ook geen huizengebouwd. Iedereen weetimmers dat een rivier ingeval van nood regelma-tig haar oude beddingweer opzoekt. En onzevoorouders waren zoslim om de dorpen Ryck-holt, Gronsveld, Amby,Heer of Bunde niet in deMaasvlakte te stichten,maar op de hoogte vande eerste terrassen. Zijkenden immers hetgedrag van MoederMaas. En terecht. Want,zoals een kaart uit hetarchief van Rijkswater-staat laat zien, bij deoverstroming vandecember 1880 reiktehet water tot aan Heer enAmby. En nog in 1912hield Rijkswaterstaatrekening met de over-

stromingsgeul van deMaas, toen er samen metBelgië plannen voorkanalisatie van de Maaswerden gemaakt. Op dekaart die toen gemaaktwerd staat een bredeoverlaat aangegeven diehet water van de Maasvia Heugem achterWyck richting Limmellaat stromen.

Toen na de “annexatie”van 1920 de gemeenteMaastricht delen toege-wezen kreeg van degemeenten Heer (Heu-gemer- en Heerderveld),Amby (Geusselt en Wit-tevrouwenveld) enMeerssen (Limmel,Geusselderbroek, Wyc-kerveld), konden ook

daar nieuwe woonwij-ken gebouwd worden,maar er werd terdegerekening gehouden metde overlaat van de Maas.Heel het gebied tussenVilla Wyckerveld en denieuwgebouwde wijkWittevrouwenveld bleefdan ook onbebouwd.Maar het overstromings-gevaar bleef. Daaromwerd in 1922-1923 ach-ter de villa een kanaalgegraven, dat bij hoogwater de functie van deoverlaat kon overne-men. En inderdaad, bijde grote overstromingvan de Maas in 1926stond het emplacementvan het station blank, enreikte de “brede stroomvan de Maas” van VillaWyckerveld tot aan het

Wittevrouwenveld. Dejongen op onze fotohoudt nog net de voetendroog. Toen het Juliana-kanaal en de stuw bijBorgharen waren klaar-gekomen,dacht men hetprobleem beheersbaarte hebben, en werd hetkanaal achter Wycker-veld in 1932 en 1934weer gedempt. Maar hetwaterpeil van 1926 werdin 1993 nog overtroffen.Gelukkig bleef de scha-de toen beperkt, omdater ondertussen veelmaatregelen zijn geno-men.

Uiteindelijk kwam opde lege plek van de over-laat een vierbaans auto-weg te liggen,de huidigeA2. Een ondertunneling

van deze autoweg pre-cies in de oude rivierbed-ding is dan ook niet zon-der risico. Een rivierheeft namelijk wel eensde neiging bij hoogwater haar oude bed-ding weer in bezit tenemen. En stel dat Moe-der Maas bij hoog water- en dat hebben we nietin de hand - de oude bed-ding van de HeugemerOverlaat weer eens gaatopzoeken, dan wordt deA2-tunnel een prachtigevaargeul.

Régis de la Haye

DDee vvaassttee rruubbrriieekk ‘‘AArrcchhiieeffss--pprrookkkkeellss’’ wwoorrddtt vveerrzzoorrggddddoooorr mmeeddeewweerrkkeerrss vvaann hheettRReeggiioonnaaaall HHiissttoorriisscchh CCeenn--ttrruumm LLiimmbbuurrgg.. EEllkkee ttwweeeewweekkeenn eeeenn hheellee ppaaggiinnaa mmeett

eeeenn nniieeuuww vveerrhhaaaall,, ooppggeeddiieeppttuuiitt ddee aarrcchhiieevveenn vvaann MMaaaass--ttrriicchhtt..

EEeerrddeerr vveerrsscchheenneenn sspprrookk--kkeellss kkuunntt uu nnoogg eeeennss nnaalleezzeennoopp wwwwww..rrhhccll..nnll..

RReeggiioonnaaaall HHiissttoorriisscchh CCeenn--ttrruumm LLiimmbbuurrgg,, SSiinntt PPiieetteerr--ssttrraaaatt 77,, 66221111 JJMM MMaaaassttrriicchhtt,,tteell.. 004433 –– 332288 5555 0000,,iinnffoo@@rrhhccll..nnll

Archiefsprokkels

NNoogg iinn 11991122 hhiieelldd RRiijjkksswwaatteerrssttaaaatt uuiittddrruukkkkeelliijjkkrreekkeenniinngg mmeett eeeenn bbrreeeedd oovveerrssttrroommiinnggssggeebbiieeddrroonnddoomm WWyycckk..

PPllaatttteeggrroonndd vvaann MMaaaassttrriicchhtt uuiitt ddee aattllaass vvaann BBrraauunn eenn HHooggeennbbeerrgg vvaann 11558811..WWyycckk iiss eeeenn eeiillaanndd,, ttuusssseenn ttwweeee aarrmmeenn vvaann ddee MMaaaass..

Toen Wyck nog een eiland was

AAlllleess wwaatt oopp ddeezzee kkaaaarrtt vvaann RRiijjkksswwaatteerrssttaaaatt iinn bbllaauuww iiss aaaannggeeggeevveenn ssttoonnddiinn ddeecceemmbbeerr 11888800 bbllaannkk..

BBiijj ddee ggrroottee oovveerrssttrroommiinngg iinn 11992266 rreeiikkttee ddee ““bbrreeddee ssttrroooomm vvaann ddee MMaaaass””vvaann VViillllaa WWyycckkeerrvveelldd ttoott aaaann ddee eeeerrssttee hhuuiizzeenn vvaann WWiitttteevvrroouuwweennvveelldd.. DDeejjoonnggeemmaann oopp oonnzzee ffoottoo hhoouuddtt nnoogg nneett ddee vvooeetteenn ddrroooogg..

OOpp ddeezzee lluucchhttffoottoo vvaann ddee oommggeevviinngg vvaann hheett ssttaattiioonn iiss aacchhtteerr ddee VViillllaa WWyycc--kkeerrvveelldd hheett oovveerrssttrroommiinnggsskkaannaaaall vvaann ddee MMaaaass dduuiiddeelliijjkk ttee zziieenn..