Rudy Uytenhaak
BUDRAGEN AAN EEN BETERE
WERELD Architect Rudy Uytenhaak is ervan overtuigd
dat een uniforme woonomgeving de bewoners
geen aanknopingspunten biedt in de ontwikke
ling van hun identiteit. De aantrekkelijkheid van
een stad berust volgens hem op haar diversiteit
met ruimte voor dynamiek als intimiteit.
Tekst: Bart Assies / Foto 's: Rudy Uytenhaak, architectenbureau
Rudy Uytenhaak
BUDRAGEN AAN EEN BETERE
WERELD Architect Rudy Uytenhaak is ervan overtuigd
dat een uniforme woonomgeving de bewoners
geen aanknopingspunten biedt in de ontwikke
ling van hun identiteit. De aantrekkelijkheid van
een stad berust volgens hem op haar diversiteit
met ruimte voor dynamiek als intimiteit.
Tekst: Bart Assies / Foto 's: Rudy Uytenhaak, architectenbureau
Rudy Uytenhaak (1949) werd afgelopen december uitgeroepen tot
'architect van het jaar 2008'. Hoewel in het juryrapport de Neder
landse ambassades in Australië en Jordanië en zijn gebouwen voor
onderwijsinstellingen als de Rijksuniversiteit Groningen met name
genoemd worden, beschouwt Uytenhaak de prijs voora l als een
erkenn ing voor de breedte van zijn oeuvre waarin hij steeds weer
uiting geeft aan zijn visie op wat architectuur zou moeten zijn.
Uytenhaak: "Ik wil niet belerend zijn, maar ik denk wel dat architec
tuur kan bijdragen aan een betere wereld ."
Diversiteit " De laatste jaren zien we steeds meer kookprogramma's op de televisie.
Dat helpt om mensen bewust te maken. AI die chef-koks benoemen
hun ingrediënten, vertellen wat ze ermee doen en daarmee krijg je
woorden over hoe het smaakt. Taal is een 'tooi ', door dingen te kunnen
benoemen zijn ze er ook, je merkt ze veel sneller op. Iets wat je niet
op die manier kent, zie je vaak over het hoofd. Geloof maar dat die
programma's effect hebben op de manier waarop wij naar eten kijken."
Het is een verhaa l waar de Nederlandse architectuur zich aan kan spie
gelen, meent Uytenhaak. Over de mogelijkheden van de architectuur
wordt nog steeds te weinig gesproken. "Toen ik eind jaren zeventig
begon, zat de Nederlandse architectuur in een diep dal. Er gebeurde
weinig interessants, zeker in de woningbouw. Het is een beetje het
verhaa l van de remmende voorsprong. In Nederland werd al in 1901
de Woningwet ingevoerd: goede, goedkope woningen voor iedereen.
We zijn heel goed geworden in goede goedkope woningen, vooral
rijtjeshuizen en flats. Er sluipt daarmee uniformiteit in, het referentie
kader wordt te beperkt, het idee van wat kwaliteit kan zijn, onze ver
beelding, slinkt. Dat leidt tot een monotone woonomgeving in plaats
van tot attractieve steden. Een saaie woonomgeving biedt mensen geen
verschillen waaraan ze zich kunnen spiegelen en die ze gebruiken om
hun identiteit verder te ontwikkelen. De aantrekkelijkheid van een stad
berust op haar diversiteit. Zowel ruimte biedend voor de dynamiek als
de intimiteit van het leven . Ruimte verknopen met mensen die praten
en nadenken over wonen: dat verrijkt de identiteit van een stad."
Compactheid Na zijn studie in Eindhoven werkte Uytenhaak een aantal jaren bij
Aldo van Eyck. "Wat ik in hem waardeerde, was zijn enorme liefde
voor het vak. Bij hem was ruimte iets heel concreets dat je kon vorm
geven . Op alle schaal niveaus was detaillering belangrijk. Dat is wat
ik bij Van Eyck heb opgepikt en waar ik op heb voortgebouwd ." In
1980 begon Uytenhaak voor zichzelf. "Dan zit je achter je bureau, bij
de telefoon en moet je maar kijken wat ervan komt. Hier in Amster
dam is de situatie anders dan in, bijvoorbeeld, het Gooi . Daar kr ijg
je particu liere opdrachten, terwijl het hier vaak om stadsvernieuwing
ging . Zo ben ik als vanzelf in de steden- en woningbouw terechtge
komen." Volgt een uiteenzetting over 'gentrification' van oude woon
wijken: de opwaardering van een oude buurt op sociaal, cultureel
en economisch gebied. Als voorbeeld haalt Uytenhaak de Museum-
Woonhufa land.meer.
buurt in Amsterdam-Zuid aan, waar het gevarieerde woningaanbod
de grote attractie is. " De kern van 'gentrificat ion ' is natuurlijk dat
mensen zoeken naar diversiteit, naar een variatie in woonvormen die
ze in de wederopbouwvvijken niet vinden. Opvallend is dat er in de
buurten van rond 1900 sprake is van een grote bevolkingsdichtheid,
maar wel dichtheid, gecombineerd met variatie en kwaliteit. Het gaat
om een grote doelgroep die houdt van de stad en daarom ligt het
voor de hand om deze wensen ook naar nieuwbouw te vertalen."
Hij haalt een paar maquettes te voorschijn van een project op het
Borneo-eiland in Amsterdam. Op een schijnbaar vol , dichtbebouwd
oppervlak, heeft Uytenhaak een verrassende ruimtelijkheid w eten
te scheppen, met een grote verscheidenheid aan woningtypen. Een
ander voorbeeld is het Olympisch Kwartier, ook in Amsterdam. Ook
hier is met de ruimte gepuzzeld, zonder dat dit een geforceerde in
druk maakt, ruime woningen aan royale straten en binnenterreinen.
Extra bijzonder is de geraffineerde geveldetaillering in baksteen. Niet
alleen het stedenbouwkundige plan en de plattegrond, maar ook de
uitwerking en detaillering kloppen. Uytenhaak: " Het referentiepunt
voor deze nieuwbouw is natuurlijk de Amsterdamse SchooIarchitec
tuur van Berlage's Zuid met zijn plastische gevelwanden en expressief
gebruik van baksteen en natuurstenen ornamenten."
Particuliere opdrachten Dat Uytenhaak een grote hartstocht heeft opgevat voor won ing
bouw, mag duidelijk zijn. Maar met eenzelfde passie gaat hij te
werk bij andere projecten, zoa ls een vrijstaand woonwerkhuis in
Landsmeer. Uytenhaak: "Dit project is me zeer dierbaar. De plek is
natuurlijk uniek: Landsmeer is een straatdorp in Waterland. Langs de
doorgaande weg, slechts enkele centimeters boven het waterpeil,
'drijven ' langwerpige kavels waarop traditionele huizen onder een
lang zadeldak staan. Ik kreeg de opdracht om hier voor een keramist
die bedrijfsmatig keramische ovens produceert, een huis annex
atelier te bouwen . Een doorlopend lang dak verbindt nu het aan
de weg gelegen kantoor met het woonhuis daarachter. De verschi l
lende onderdelen zijn door een transparante serre geschakeld." Het
uitzicht over het waterlandschap maakt het heel aantrekkelijk om op
de verdieping te wonen, met ruimte en mooi licht onder de geknikte
kap als toegift. Op de begane grond zijn de showroom, de woonkeu
ken en de kamers van de kinderen geplaatst, daarboven de woon
kamer en de slaap- en werkkamers. Net als bij zijn werk in stedel ijke
gebieden is ook hier de context belangrijk: het landschappelijke ge
geven heeft geleid tot een architectuur die, met klassieke materialen
als natuursteen en metaal, de conventionele vorm van een lang huis
herinterpreteert. Steeds weet Uytenhaak het gegeven van 'de plek'
op een virtuoze manier te benutten . Het leidt tot een zeer divers
oeuvre, waarbij op alle schaalniveaus een duidelijke visie, structuur
en een zorgvu ldige detaillering hand in hand gaan . Niet alleen bij de
diverse woonprojecten in heel Nederland waarbij Uytenhaak betrok
ken is, maar ook bij belangrijke utiliteitsgebouwen als stadhuizen,
ambassades en universiteiten. Architectuur om over te praten!
69
Top Related