1. Coperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen
Brabantse Dag van de Coperatie 31 oktober 2012 Dr. Caroline
Gijselinckx OnderzoeksleiderDesign Charles & Ray Eames - Hang
it all Vitra Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving KU
Leuven
2. Context Enorme maatschappelijke uitdagingen Demografie
Globalisering Milieu Innovatieve antwoorden voor een ecologisch
duurzame en sociaal warme samenleving Meer welvaart en welzijn Een
competitieve en duurzame economie Meer mensen aan de slag, in meer
werkbare jobs en in gemiddeld langere loopbanen Levenskwaliteit van
een hoog niveau Een efficint en doeltreffend bestuur Actoren: alle
maatschappelijke actoren bedrijven, middenveld, private gezinnen,
overheden Caroline Gijselinckx 31-10-2012 Brabantse Dag van de
Coperatie 2
3. Renaissance van coperatief
ondernemen:erkenningInternationale erkenning 2012 VN Jaar van de
Coperatie ILO (2002) Aanbeveling No. 193 Promotion of Cooperatives
Recommendation European Commission COM(2004)18 Greenbook on CSR (18
Juli 2001)Nationale wetten en beleidsmaatregelen om de ontwikkeling
van coperaties te ondersteunen Vlaanderen: Aktieplan Coperatief
Ondernemen (2011) Aktieplan Coperatie in de Land- en Tuinbouw
(2005) Itali: Wet op de Sociale Coperaties (1991) Frankrijk: Socits
Coopratives dIntrt Collectif (2002) Qubec: Solidarity Co-operatives
(2007), Co-operative Investment Plan (sinds 1985) Canada:
Co-operative Development Initiative (Canada, since 2003), Policy
forum on Co-operatives (2010) Caroline Gijselinckx 31-10-2012
Brabantse Dag van de Coperatie 3
4. Coperaties wereldwijd Caroline Gijselinckx 31-10-2012
Brabantse Dag van de Coperatie 4
5. Coperatief ondernemen wereldwijd Traditioneel en wereldwijd
sterk in Financile sector Verzekeringen Landbouw In sommige landen
ook sterk in Retail (bv. UK, Zwitserland, Denemarken,) Huisvesting
(bv. Canada, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, Zweden, Noorwegen,)
Energie, water, nutsvoorzieningen (bv. Finland, USA,) Uitvaart (bv.
in Nederland, UK, Canada,) Nieuwere sectoren: Kinderopvang (bv. in
Zweden, Itali, Frankrijk,) Zorg (bv. in Itali, Japan, USA, Brazili,
Canada, Finland, UK) (ESCOOP eerste SCE in de zorg) Duurzame
productie en consumptie Opkomend in heel wat traditionele
verzorgingsstaten o.m. NL en BE Caroline Gijselinckx 31-10-2012
Brabantse Dag van de Coperatie 5
6. Renaissance van coperatief ondernemen:op het terrein
Vlaanderen Bestaande coperaties herontdekken coperatieve identiteit
Groeiende initiatieven op vlak van consumptie en productie van
(duurzame) energie en nutsvoorzieningen, wonen (gezamenlijk bouwen,
groepswonen, investeren in aangepast wonen,) zorg, kinderopvang,
... Vaak op initiatief van het lokale middenveld, maar vaak ook op
initiatief van losse verbanden van particuliere burgers.
Ondersteund door Vlaamse overheid Onderzoek Eerstelijnsinformatie:
www.cooperatiefvlaanderen.be Studiedagen/events/workshops
Pilootprojecten Caroline Gijselinckx 31-10-2012 Brabantse Dag van
de Coperatie 6
7. Coperatief ondernemen is Een manier van ondernemen (zie
verder) in economische leden organisaties om hiermee gezamenlijk
behoeften te bevredigen en voordelen te realiseren die ze
afzonderlijk niet of niet in dezelfde mate zouden kunnen bevredigen
of realiseren Caroline Gijselinckx 31-10-2012 Brabantse Dag van de
Coperatie 7
8. Coperatieve principes De manier van ondernemen Cfr. de
principes van de ICA (1995), de International Co-operative Alliance
Vrijwillig en open lidmaatschap Democratische controle door de
leden Economische participatie door de leden Autonomie en
onafhankelijkheid Onderwijs, vorming en informatieverstrekking
Coperatie tussen coperaties Zorg voor de gemeenschap Caroline
Gijselinckx 31-10-2012 Brabantse Dag van de Coperatie 8
9. Coperaties zijn ledenorganisatiesTypes bijdragen: Types
leden:- coop. aandeel - Consumenten- ledenbijdrage - Producenten-
prijs voor - Werknemersgdn/diensten - Lokale- arbeid (betaald,
gemeenschapvrijwillig) - multiple- inbreng innatura- giften
Voordelen: - Beschikbare gdn/diensten tegen goede
prijs-kwaliteitsverhouding - coperatieve teruggave a rato van
transacties - coperatief dividend Caroline Gijselinckx 31-10-2012
Brabantse Dag van de Coperatie 9
10. KapitaalsvormingAlle coperaties:dragen leden bij tot
kapitaalsopbouw door transacties met decoperatie inhouding van
winst, reserve-opbouw: maatschappelijkkapitaalCoperaties van het
Coperatieve vennootschappen opverenigingstype: aandelen:
coperatieve aandeelhoudershier kunnen stakeholders lage hebben een
inbreng in het kapitaalinterestleningen aanbieden (aandeel)
Caroline Gijselinckx 31-10-2012 Brabantse Dag van de Coperatie
10
11. Case studiesVlaamse cases Internationale casesEcopower SPES
(Itali)Ecopuur Progetto92 (Itali)Limburg Wind CopeHope
(Finland)Lilith Eno Energy Cooperative (Finland)Landelijk
Dienstencoperatief Sunshine Care (UK)Duwolim Redditch Co-operative
Homes (UK)Wonen Co-operative Development Services (UK)E.MM.A JAG
(Zweden)Inclusie Invest HSB Riksfrbund (Zweden)Gijselinckx, C., A.
Coates & P. Deneffe (2011), Coperatieve antwoorden op
maatschappelijke uitdagingen.Leuven: HIVA KU Leuven i.s.m. UALS
Caroline Gijselinckx 31-10-2012 Brabantse Dag van de Coperatie
11
12. 9 inzichten uit 2 x 9 cases1 Efficintie in coperaties
Coperaties zijn organisaties die volgens een bedrijfseconomische
logica worden geleid ten dienste van hun leden Efficintie met als
doel een optimale prijs-kwaliteitsverhouding voor leden Efficintie
door Schaalvoordelen en marktmacht Welwillend kapitaal Eigen
vermogen door winstinhouding Giften en subsidies (non profit
coperaties met asset lock) Vrijwillige inbreng van leden Lager
personeelsverloop Lagere loonspanning Horizontalere
arbeidsorganisatie Caroline Gijselinckx 31-10-2012 Brabantse Dag
van de Coperatie 12
13. 9 inzichten uit 2 x 9 cases2 Coperaties zijn
ledenorganisaties waarbij verschillende bijdragen erkend worden als
toegang tot lidmaatschap In coperatieve vennootschappen:
lid=gebruiker=aandeelhouder Verschillende aandeelhouderscategorien
verschillende draagkracht Bijdrage of prijs voor diensten In
modellen voor maatschappelijke dienstverlening: Ledenbijdrage of
prijs voor diensten Betaalde of onbetaalde arbeid Donaties Lage
rente- / renteloze / achtergestelde lening Inbreng van roerende of
onroerende goederen Inbreng in natura Verschillende
aandeelhouderscategorien verschillende draagkracht Bijdrage of
prijs voor diensten Caroline Gijselinckx 31-10-2012 Brabantse Dag
van de Coperatie 13
14. 9 lessen uit 2 x 9 cases3 Non-profit of not-for-profit
karakter Winst (surplus) als middel, niet als doel Doel beschikbare
gdn/diensten tegen goede prijs-kwaliteitsverhouding jobs tegen
goede arbeidsvoorwaarden Coperatief kapitaal is goedkoper dan
extern Aandeelhouders hebben directe gebruiksrelatie Of zijn
persoonlijk of maatschappelijk betrokken bij doel coperatie Opbouw
door inhouding winst Welwillend kapitaal Lage tot zero return on
investment wordt aanvaard Op coperatieve aandelen of verstrekte
leningen Lange termijn investering Caroline Gijselinckx 31-10-2012
Brabantse Dag van de Coperatie 14
15. 9 lessen uit 2 x 9 lessen4 Coperatie werkt empowerend Vacum
aan dienstverlening invullen Vorming van leden en participatie van
leden Ook van kansengroepen Aanscherpen en ontwikkelen vaardigheden
Financile verankering in lokale gemeenschap Caroline Gijselinckx
31-10-2012 Brabantse Dag van de Coperatie 15
16. 9 lessen uit 2 x 9 cases5 Coperatie is een manier om
economische democratie te realiseren Leden participeren in
besluitvorming Stemrecht losgekoppeld van financile inbreng
Stemrecht a rato van inbreng, maar beperking van stemmen En man n
stem, met correctiemechanismen Transparante informatie aan leden
via verschillende communicatiekanalen Tevredenheidsmetingen
Caroline Gijselinckx 31-10-2012 Brabantse Dag van de Coperatie
16
17. 9 lessen uit 2 x 9 cases6 Coperatie tussen coperaties werkt
versterkend Tweedegraadscoperaties Consortia Coperatieve
ontwikkelingsagentschappen Coperatieve fondsen voor (sociaal)
coperatief ondernemerschap Financile en professionele ondersteuning
Versterking van werking van leden-coperaties Coperatief ondernemen
in het kwadraat Caroline Gijselinckx 31-10-2012 Brabantse Dag van
de Coperatie 17
18. 9 lessen uit 2 x 9 cases7 Coperatie voor een hoge kwaliteit
van de arbeid Verloning Vorming en opleiding Afstemming op waarden
van de coperatie Meer horizontale arbeidsdeling Ondersteuning door
leden-clinten/-consumenten Onderzoek toont aan: hogere
arbeidstevredenheid en lager personeelsverloop in sociale
coperaties Caroline Gijselinckx 31-10-2012 Brabantse Dag van de
Coperatie 18
19. 9 lessen uit 2 x 9 cases8 Coperatie voor een hoge kwaliteit
van de dienstverlening Dienstverlening is alpha en omega van de
coperatie (hier draait het om) Gemotiveerde medewerkers
Co-productie door leden Vrijwillige inzet Onderzoek toont aan: hoge
tevredenheid clinten/klanten en hoge kwaliteit van dienstverlening
in sociale coperaties Caroline Gijselinckx 31-10-2012 Brabantse Dag
van de Coperatie 19
20. 9 lessen uit 2 x 9 cases9 Overheden zijn partners
Coperaties in zorg en sociale dienstverlening kunnen niet zonder
steun van overheden Overheden zijn stakeholders Kopen diensten aan
/ besteden diensten uit Oefenen controle uit op dienstverlening
Financieren via directe betalingen of subsidies Stellen
gebouwen/gronden ter beschikking Fiscale en sociale
gunstmaatregelen Giften en vrijwilligerswerk mogelijk in coperaties
met asset lock en sociaal doel Caroline Gijselinckx 31-10-2012
Brabantse Dag van de Coperatie 20
21. BronnenGijselinckx Caroline (2012), Co-operative answers to
societal challenges. 9 insights from 2 x 9 casespp. 403-418 in:
Brassard, M.-J. & E. Molina (eds), The amazing power of
cooperatives. Texts selectedfrom the international call for
proposals. Qubec: International Summit of
Cooperatives(www.sommetinter2012.coop/site/summit-program/scientific-articles-selected).Gijselinckx
Caroline, Coates Astrid & Deneffe Pauline (2011), Coperatieve
antwoorden opmaatschappelijke uitdagingen. Onderzoeks-rapport in
opdracht van het VIONA-programma, beheerddoor het Departement Werk
en Sociale Economie. Leuven: HIVA - KU Leuven i.s.m.
UniversiteitAntwerpen Law Research School (www.hiva.be)Gijselinckx
Caroline (2011), Cooperatieve antwoorden op maatschappelijke
uitdagingen: 9 inzichten uit2 x 9 cases. E-note 11 van het Cera
Steunpunt Coperatief
Ondernemen(www.cooperatiefondernemen.be)Jacobs, L. &
Gijselinckx, C. (2011), Coperaties in de zorg: waar economische en
maatschappelijkewinst elkaar ontmoeten. Leuven: HIVA-KU Leuven
i.s.m. Cera en CES-ULg.Gijselinckx, C. & Van Opstal, W. (2010),
Coperatief verantwoord ondernemen pp. 863-872 In: Galle,R. (ed),
Handboek Coperatie. Convoy.Gijselinckx, C. (2010), Coperatief
management Organisatieontwikkeling pp. 1-21 In: Castermans, G.,C.
Gijselinckx & N. Vallet (eds) (2010), Handboek Management in de
Sociale Economie (losbladig).Brussel: Politeia.Gijselinckx, C.
& P. Deneffe (2010), Coperatief ondernemen: werkbaar en
weerbaar De Gids opMaatschappelijk Gebied, 101(7): 20-27. Caroline
Gijselinckx 31-10-2012 Brabantse Dag van de Coperatie 21
22. ContactDr. Caroline GIJSELINCKXOnderzoeksmanager Civiele
Maatschappij, Sociaal en Coperatief OndernemenHIVA
Onderzoeksinstituut voor Arbeid en SamenlevingKU LeuvenParkstraat
473000 LeuvenBelgiumTel. 00 32 16 32 33 28 (rechtstreeks)Tel. 00 32
16 32 31 35 (secretariaat)E-mail:
[email protected] Caroline Gijselinckx
31-10-2012 Brabantse Dag van de Coperatie 22