In het Pasarnummer van deze maand hebben we het over het Thüringen van Henry van de Velde, de Belgische architect die er een belangrijk stuk van zijn carrière doorbracht. Duitsland en ons land vieren in 2013 zijn 150ste geboor­te dag. Hier gaan we wat dieper in op zijn carrière en verwezenlijkingen, zijn privéleven en doen we een greep uit de tentoonstellingen en activiteiten omtrent de alleskunstenaar in Duitsland en ons land.

Henry van de Velde in zijn atelier. Zesarmige kandelaar in verzilverd brons, 1898-99.

Carrière• GeboreninAntwerpenop3april1863.Alsapothe-kerszoongroeithijopineenmilieumetveelartistiekeinteresse.Eerstwilhijmusicusworden,uiteindelijkstudeerthijschilderkunstinAntwerpenenParijs.

• In1894huwthijMarie-Louise SètheuitBrussel.BeidenhebbenelkaarbijTheovanRysselberghelerenkennen,eengemeenschappelijkevriendvoorhetleven.ZijispianisteengaatopaanbevelenvanTheonaarLondonomdetextielornamentiekvandeArts&Crafts-bewegingtebestuderen.

• EenmaalgetrouwdgeeftMaria’smoedergeldvooreenhuis.Henrylaatdaarmeehethuis BloemenwerfinUkkelbouwen,zijneersteeigenontwerp.Decoratieenmeubilairzijnvanzijnhand,metzijnvrouwontwerpthijtextielentapijten,laterzelfs

Henry van de Velde

kleren.Hetkoppelomringtzichmetkunstwerkenvanbevriendeartiesten.Functioneleenkwaliteits-vollevoorwerpenzonderhistorischeopsmukmoetenhetlevenvanalledagaangenaammaken.Een harmonieuze omgeving moet de mens esthetisch en moreel verheffen,luidtzijncredo.

• EentijdlangleunthijaanbijdezwierigestijlvandeJugendstilofart nouveau,vooralomdatzijnlijnvoe-ringteruggaatopdeorganischeelegantievannatuurlijkemotieven.Hijoogstersuccesmeeopbeurzen in Frankrijk en Duitsland,ontwerptkantoor-meubilair,chiquewinkelpandenenprivé-woningen.Maaralsdemodeverandert,laatParijsdekunste-naarmetdewarmehoutsoortenenkoperenornamentenvallenomzijn‘bootstijl’.

Alleskunstenaar

TeksT Chris Van Minnebruggen

Fond

s H

van

de v

elde

, ens

av –

la

Cam

bre,

bru

ssel

/GF

saba

m, b

russ

el/G

F

• Nadeoorlog-in 1919-treedthijin dienst bijhetNederlands-Duitseechtpaar Kröller-MüllerwaarvoorhijondermeerhetberoemdemuseumopdeVeluweontwerpt.

• In1925wordthijprofessor aan de Gentse universiteit-deBoekentorenisvanzijnhand-enin1926/27stichthijopvraagvankoningAlbertIdehogeschoolvoortoegepastekunstvanTerkameren/La Cambre.Ondertussenaanvaardthijverschillendeopdrachteninbinnen-enbuitenland.Voordewereldtentoonstel-lingeninParijsenNewYorkontwerpthijdeBelgischepaviljoens,hijontwerpttreinstellenvoordeNMBSentekentvoorhetinterieurvandepakketbootPrinsAlbert.

• Nadedoodvanzijnvrouwin1943trekthijzichteruguithetopenbareleven.HijisookgedesillusioneerdindeBelgischekunstscèneenverhuistin 1947 naar Zwitserland.Eensoortvrijwilligeartistieke balling-schapwaarinhijzijnmemoiresschrijft.Naeenkorteziektesterfthijop15oktober1957.

• InDuitslandheefthijmeersucces.KunstkennerenmecenasHarryGrafKesslerintroduceertHenryin1901bijgroothertogWilhelm-ErnstvanSachsen-Weimaralsartistiek raadgevervoorindustrieenkunsthandwerk.In1902stichthijerhetKunst-gewerblicheSeminar.In1906bouwthijdeKunst-gewerbeschule,eenopleidingsinstituutvoortoegepastekunst,hetlatereBauhaus,sedert1995Unesco-Werelderfgoed.

• Maarderelatiemetdegroothertogblijftnietgoedgaan.AlsKesslereententoonstellingmetwerkvanRodinorganiseert,breekteenschandaaluit.Kesslervaltinongenade,zijnprotegévandeVeldedeeltindeklappen.Zijninstituutkrijgtmindermiddelen.

• AlsWO Iuitbreekt,gaathethelemaalmis.AlsbuitenlanderwordtvandeVeldealsonbetrouwbaarbestempeldenmoethijzichtweekeerperdagbijdepolitiemelden.Eentijdrovendetripvanuitzijnhuisaandestadsrand.Uiteindelijkkanhijin 1917uitwijkennaar Zwitserland,zijngezinkomtlater.

Elegante trap in het huis Hohe Pappeln.

Muziekkamer in huis Schulenburg.

Van de Velde legt een ontwerp voor een theatergebouw voor aan zijn opdrachtgevers.

Cvm

Cvm

Fond

s H

van

de v

elde

, ens

av –

la

Cam

bre,

bru

ssel

/GF

Jena

Kul

tur/

J. H

ausp

urG/

GF

Koffiekop en -schoteltje voor de Porzellan-Manufaktur Burgau.

PrivéVandeVeldeisal31alshijmetMarie-LouiseSètheuitBrusseltrouwt.Depianisteheefteenbredecultureleinteresseenisvanhuisuitnietonbemiddeld.ZokrijgthetkoppelvanMarie-Louisesmoedergeldomhuneersteeigenhuistebouwen.Henryiseerderonbe-kommerdingeldzaken,zijsteunthemsteevastmethaarorganisatorischendiplomatiektalent.Kwestievannietteveelpottentebreken.Intellectueeliszeeenuitstekendklankbord,eenhuisvriendnoemthaarzelfsde‘motorvanhaarman’.Hetkoppelkrijgtvijfkinderen.• Nele (°1897 - †1965)iskunstzinnigbegaafd,maarheefthaarlevenlangpsychischeproblemenenblijftbijhaarouderswonen.

• Helen (°1899 - †1935) -Puppiegenoemd-wilvoorsecretaressestudereneneenzelfstandiglevenleiden,maartrouwtophaar24stemeteenrijkeDuitsebankierszoon.Hetkoppelkrijgttweekinderen.Helensterftnaeenlangziektbedophaar35ste.

• Anne (°1901 - †1944) wordtlaboranteentrouwtmeteenlandbouwingenieuruitNederland.HetkoppeltrektnaarJavaomereenplantageteleiden.Zekrijgendriekinderen.InWOIIwordthetgezindoordeJapannersineeninterneringskampinSurabayaopgesloten.Annesterfterdoorondervoeding.

• Thyl (°1904 - †1980)-samenmetzijnzusThyllaeentweelingennetalsNelegenoemdnaarfigurenuitderomanTijlUilenspiegelvanCharlesDeCoster-studeertaanvankelijklandbouwonderwijsentrouwtmetLeentje,dochtervanschrijverHermanTeirlinck.Thylheeftallerleiberoepen,trouwteentweedekeer-metRachelvandeBerghe-enbeheertnahetoverlijdenvanzijnvaderdiensnalatenschap.

• Thylla (°1904 - †1955) isookartistiekbegaafdenwilgraageenmodehuisbeginnen.Ookzijtrouwttweekeer.EerstmetdekunstliefhebberenlateremuseumdirecteurPierreJanlet,latermetBobKröller,dejongstezoonvanHenry’sopdracht-gevers,deKröller-Müllers.Maarookzijwordternstigziekenbrengthaarlaatstedagenbijhaarvaderdoor,inZwitserland.VoorHenryvandeVeldeishetdezoveelstezwareklap.DrievanzijnkinderengestorvenenNeleblijfteenzorgenkind.OokzijnvrouwMarie-Louiseisdanaleenhelepoosdood.In1943overledenaaneenberoerte.Op92-jarigeleeftijdschrijfthijzijnvriendSamvanDeventer:‘Ditlijdenismeteveel,datikmijnvrouwenvijfvanmijnzevenkinderenmoestziensterven!’Vroegerwarentweebaby’svandevandeVeldesoverleden.

Huisvriend Theo van Rysselberghe schilderde van de Veldes vrouw en drie van zijn dochters. Het huis Hohe Pappeln, van de Veldes woonhuis in Weimar. Achteraanzicht.

Klas

siK

stiF

tunG

Wei

mar

/GF

Cvm

Fond

s H

van

de v

elde

, ens

av –

la

Cam

bre,

bru

ssel

/GF

De gevierde architect tekende ook het interieur van het Nietzsche-Archiv in Weimar.De Bauhausuniversiteit in Weimar, een ontwerp van van de Velde.

1. Bürgel.KeramischesMuseumBürgel,AmKirchplatz2.Metondermeerzijnontwerpenvoorkeramiekfabrikanten.

2. Chemnitz.HenryvandeVeldeMuseum,VillaEsche,Parkstrasse58.Veelzijdigecollectiedoorhemontworpenobjecten.HuiseninterieurgerealiseerdinopdrachtvanfabrikantEsche.

3. Gera.HausSchulenburgGera,StrassedesFriedens120:HenryvandeVeldeenhetHuisSchulenburg,bouwgeschiedenis–reconstructie.EenriantenuitstekendgerestaureerdwoonhuismetinterieursdoorvandeVeldeontworpen.Tot3/11.

4. Gera.MuseumfürAngewandteKunstGera,GreizerStrasse37.HenryvandeVeldeenThiloSchoder.Meesterenleerling.Artisanaleobjecten,bouwtekeningen,ontwerpenenfoto’svanbeidebouwmeesters.Tentoonstellingtot22/9.

5. Jena.Ernst-Abbe-monument,CarlZeiss-Platz.TererevanondernemerensociaalhervormerErnstAbbe.MetbronzenreliëfsvanMeunier.

6. Jena.KunstsammlungJena,Markt7:HenryvandeVelde,deschilderendeneo-impressionisten.Schilderijen,tekeningenenprentkunst.Tentoon-stellingvan1/9tot24/11.

7. Weimar.HausHohePappeln,BelvedererAllee58:woonhuisdatvandeVeldevoorzijneigengezinlietbouwen.

8. Weimar.Nietzsche-archief,Humboldstraße36:vandeVeldeontwierphetheleinterieur.Zijnvisitekaartjevoordestad.

9. Weimar.Kunstschoolenkunstnijverheidsschool,Geschwister-Scholl-Straße8:deopleidings-institutendiehijbouwdeenwaarvanhijdeleidingopzichnam.Unesco-Werelderfgoed.

10.VandeVelde-stadswandelingeninWeimarenJena.

Uitgebreide info op www.vandevelde2013.de.

Van de Veldein Duitsland

10 tips

Cvm

Kera

mis

CHes

mus

eum

bür

Gel/

GF

Cvm

Van de Velde ontwierp ook zelf gebruikskeramiek.

Te zien in Bürgel.

Werk van Peter Behrens, te zien in het Designmuseum in Gent.

Ookinonslandwordtde150stegeboortedagvanHenryvandeVeldegevierd.

• Henry Van de Velde, passie, functie en schoonheidheetdeindrukwekkendeoverzichtstentoonstellingvan13septembertot1decemberindeKoninklijkeMuseavoorKunstenGeschiedenisinhetBrusselseJubelpark.WijzagenhemalinWeimarenhebbenheteruitgebreidoverinhetseptembernummer.

• Henry van de Velde. Brieven van architectenheetdetentoonstellingvan26septembertot30novemberindeKoninklijkeBibliotheekvanBrussel.Hijgeeftjeeenideevandecorrespondentievandearchitectmetcollega’senvrienden,ineenzwierigmooihandschrift,vaakmeteenpoëtischeverbeeldings-kracht.

• Biënnale art nouveau - art deco Brussel 2013inhettekenvan150jaarHenryvandeVelde.Begeleideuitstappentijdensdevierweekendsvanoktober,georganiseerddoorVoiretDireBruxelles.OokinhetNederlands.Programmaopwww.voiretdire-bruxelles.be.

150 jaar van de Veldein België

Meer infoOver de activiteiten in het kader van 150 jaar henry van de Velde lees je nog meer op de webstek van het Vlaams architectuurinstituut: www.vai.be/nl/programma-henry-van-de-velde-jaar-2013.

• Extra tip:dezezomerlooptinhetGentseDesign-museum(JanBreydelstraat)ookaldetentoonstel-lingPeter Behrens (1868-1940). Van jugendstil tot industriële vormgeving.BehrenswaseentijdgenootvanvandeVeldeeneveneensontwerper-architect.Detweekendenelkaarswerk,maarhebbenelkaarslechtsenkelekerenontmoet.BehrensontwikkeldeondermeerserieproductenvoorproducentAEG.DezetentoonstellingtoontookwerkvanvandeVeldenaastdatvanBehrens.

Cvm

Klas

siK

stiF

tunG

Wei

mar

/GF

mus

eum

Für

Ges

talt

unG

Züri

CH, K

unst

GeW

erbe

sam

mlu

nG/G

F

Grote vaas, 1901-02. Experimenteren met

glazuur was een must.

De engelenwake, wandtextiel geïnspireerd door de Engels Arts & Crafts-beweging.

Leestipsteven Jacobs, Henry Van de Velde. Wonen als kunstwerk, een woonplaats voor de kunst, uitgeverij Van halewyck - Leuven, 2005, 264 blz., 22 euro.