Langdurige zorg in Nederland en Duitsland

Zorgnetwerk, mei 2013

Vragen zorgnetwerk

Er is meer mantelzorg in Duitsland, NL regering wil dat ook

Duitsland is veel meer vergrijsd dan Nederland en toch is de zorg goedkoper.

Hoe is de financiering van zorg in Duitsland geregeld in vergelijking met Nederland?

Wat komt er op ons af als het gaat om ontwikkelingen in de zorg, zowel nationaal als internationaal?

Inhoud presentatie

1. NL zorg in internationaal perspectief

2. Regeringsbeleid 3. Langdurige zorg in Duitsland 4. Wat kunnen wij leren van

Duitsland? 5. Ouderenzorgkostenstijging is

verzekeringsprobleem 6. Verzorgingsstaat afbouwen is zeer

pijnlijk 7. Conclusies

Deel I: Nederlandse zorg in internationaal perspectief

Langdurige zorgkosten NL hoog OESO 2011: NL uitgaven curatieve

zorg is OESO gemiddelde Maar NL uitgaven langdurige zorg

zijn 2 maal zo hoog! NL is koploper na Zweden NL en Zweden kennen

geïnstitutionaliseerde zorg Betekent niet dat NL te duur of

stelsel slecht NL is voorbeeld voor andere landen Betaalbaarheid is probleem zegt EC

2009

Zorg in NL is relatief duur

Gezondheidsuitgaven als % bnp

2010 Gezondheidsuitgaven per capita

De totale NL zorguitgaven stijgen

In NL wordt op bijna alles bezuinigd behalve zorg!

NL zorg ruim 20 % BNP in 2040

In NL zijn ouderen relatief rijk

Kinderen ook relatief rijk

In NL zijn kinderen armer ouderen

Premies zijn flink gestegen

Sinds de invoering 2006 stijging 600 euro ( 50 %)

Lange termijnzorg: vergrijzingsprobleem

2012 budget medische zorg €36 miljard. Meer helft is voor verpleging,

financiering: private ziektekostenverzekering, kapitaaldekkingstelsel, geld reserveren voor uitkeringsrechten in bepaald jaar, minder gevoelig vergrijzing

Lange termijn zorg is omslagstelsel, kosten worden betaald uit lopende premieontvangsten, gevoelig voor vergrijzing

Langdurige zorg 2012 €26 miljard

Deel II: regeringsbeleid

Vanaf 2015: AWBZ-zorg via gemeente of zorgverzekering

Gemeenten: zorg aan huis, huishoudelijke hulp alleen vergoed bij laag inkomen

Zorgverzekeraars: medische zorg, verpleging, langdurige geestelijke zorg

Rijksoverheid: langdurige zorg De zwaardere zorg voor ouderen/gehandicapten in instellingen. Blijft vergoed uit de AWBZ. Cliënten wel hogere eigen bijdrage

WMO gaat via gemeente

mensen met een beperking ondersteuning kunnen krijgen.

Het kan gaan om ouderen, gehandicapten of mensen met psychische problemen.

bijvoorbeeld huishoudelijke hulp of een rolstoel.

zo veel mogelijk zelfstandig blijven wonen. Gemeenten voeren de WMO uit.

2015 Begeleiding en persoonlijke verzorging van AWBZ naar WMO

Langer zorg thuis

Het kabinet wil dat mensen langer zorg thuis kunnen krijgen.

Op die manier blijft de zorg betaalbaar en kunnen mensen langer over hun eigen leven blijven beslissen.

Daarom krijgen meer mensen in 2013 een indicatie voor zorg thuis. Dit heet ook wel extramurale zorg.

Langer zorg thuis

Mensen die in 2012 nog in aanmerking zouden zijn gekomen voor een licht zorgzwaartepakket en een indicatie voor zorg in een instelling (intramuraal), krijgen in 2013 een indicatie voor zorg thuis. Had u op 1 januari 2013 een indicatie voor zorg met verblijf? Dan behoudt u uw recht op zorg in een instelling.

Het kabinet wil dat op termijn ook zwaardere vormen van zorg thuis worden geleverd.

Regeerakkoord zorg

De ingezette transitie van extramurale begeleiding vanuit de AWBZ naar de WMO wordt doorgezet.

Gemeenten worden vanaf 2015 verantwoordelijk voor ondersteuning, begeleiding en verzorging.

De aanspraak op dagbesteding wordt vanaf 2014 geschrapt.

Begeleiding en ondersteuning vanuit de WMO is er nog voor mensen die het écht nodig hebben.

De overheveling van extramurale begeleiding en verzorging vanuit de AWBZ naar de WMO gaat gepaard met een korting van 25%

Regeerakkoord: scheiding wonen en zorg

Vanaf 2013 vervallen de aanspraken voor ZZP 1 en 2.

Er zijn plannen voor het extramuraliseren van de lichte ZZP 's 1 t/m 3.

Het gaat om mensen die gebruik maken van aanleunwoningen bij een verzorgingshuis of een beschermde woonomgeving met een lichte ondersteuningsvraag .

Per 2016 wordt de aanspraak op ZZP-4 geschrapt.

Afzwakking regeerakkoord

De helft van de bezuinigingen op de thuiszorg wordt teruggedraaid. Niet 25 % maar 60 % overeind

Een jaar uitstel voor de bezuinigingen op de dagbesteding, persoonlijke verzorging en de thuishulp.

De bezuiniging om verstandelijk gehandicapten meer thuis te laten wonen gaat niet door.

De kwaliteit van de zorg thuis moet goed zijn: mensen langer thuis

Oppositie: "Door zo fors te bezuinigen op thuiszorg, het persoonsgebonden budget en dagbesteding belast je mantelzorgers enorm en jaag je mensen die zorg nodig hebben juist de instelling in”

Regering:

noodzakelijke hervorming van de langdurige zorg door kostenexplosie.

AWBZ terug naar de kern, zodat we deze zorg ook in de toekomst kunnen bieden.

Lichtere zorg en ondersteuning, zoals de begeleiding en de persoonlijke verzorging, naar gemeenten

Meer kijken wat mensen zelf kunnen regelen, voordat ondersteuning overheid

Mensen blijven langer thuis wonen, in plaats van naar een instelling te moeten verhuizen.

Van Rijn: toch recht op intensieve zorg

Kwetsbare ouderen en gehandicapten blijven recht hebben op een plaatsje in een zorginstelling

Dus regeerakoord (AWBZ) om te vormen tot een nieuwe landelijke voorziening. In die opzet bepaalde de gemeente of iemand hulp kreeg, maar die hulp blijft nu een verzekerd recht

Basispakket krimpt

Deel III: Langdurige ZorgVergelijking NL en DTSL

NL hoogste langdurige zorg uitgaven in % bnp

DTSL 2010 1 % 2060 2,4 %

Frankrijk 2010 1,5 % 2060 2,2 %

EU gem. 2010 1,3 % 2060 2,4 %

NL 2010 3,5 % 2060 8,1 %

Kosten langdurige zorg in % van BNP

Verschillen DTSL – NL langdurige zorg

NL, Zweden kent individueel recht op zorg

Dtsl, Oost., Italië, Frankrijk: verantwoordelijkheid en keuze bij mensen zelf:

Tegoedbon of budget, moet zelf aanvullen

Lokale overheid vangnet minder draagkrachtigen

Vergrijzing: verkrapping arbeidsmarkt in NL, kosten >

Nu werkt 15,1 % beroepsbevolking in zorg, 1,3 miljoen mensen

Komende 20 jaar: 400.00 werknemers extra nodig

Vanwege groei langdurige zorg, arbeidsaanbod <

Spanning arbeidsmarkt leidt looninflatie

NL situatie

Private bijdrage in vorm eigen bijdrage, eigen risico en aanvullende zorgverzekeringen zijn in NL lager dan rest

Om langdurige zorg betaalbaar te houden kan NL leren van DTSL

Aandeel private betalingen in totale zorgkosten

> 65 jaar DTSL 20,6 % en NL 15,6%

In DTSL is bevolking verder vergrijsd maar kosten lager

Kosten aanzienlijk lager Sociale verzekering voor langdurige

zorg Kosten beperkt doordat thuiszorg

gestimuleerd wordt Groter beroep eigen

verantwoordelijkheid door hogere eigen betalingen

Vergrijzing DTSL > NL

NL 24 %, DTSL 31 %

DTSL is meer vergrijsd maar NL komt op stoom

Bevolking 20-64 jaar, 2010=100

Langdurige zorg NL

AWBZ kent 5 soorten zorg: 1. persoonlijke verzorging 2. verpleging 3. begeleiding 4. verblijf verpleeghuis of

verzorgingshuis 5. hulp om te genezen

Langdurige zorg Nederland 2009

621.000 personen thuiszorg uit AWBZ of WMO

246.ooo personen in intra-murale AWBZ instelling

86 % van personen in verpleeg/verzorgingshuizen ouder dan 75 jaar

Rest intramurale zorg verblijft in instellingen van gehandicapten of jeugdzorg, of geestelijke gezondheidszorg

Langdurige zorg in NL

Zorg zonder verblijf komt in zorg in natura of PGB

Op PGB is al eigen bijdrage < 1998 invoering pgb 10.000 mensen,

in 2008 109.000 mensen! AWBZ premie is 12,15 % bruto

inkomen exclusief rijksbijdrage

Langdurige zorg in NL

Twee soorten eigen bijdragen Lage bijdrage voor zorg zonder

verblijf en voor intramurale zorg als 1 van de partners in eigen woning achterblijft

Hoge bijdrage voor andere intra-murale zorg

Lage bijdrage is 2011 minimaal 145 euro en maximaal 764 euro per maand

Hoge bijdrage is maximaal 2094 euro per maand

Langdurige zorg in DTSL

Kent sinds 1995 een sociale verzekering voor langdurige zorg: Pflegeversicherung

Voor die tijd waren langdurig zieken voor kosten verpleging en verzorging aangewezen op bijstand

Anders dan NL: Duitse zelfstandigen niet rechtswege verzekerd, moeten private verzekering afsluiten

DTSL soberder NL

Pflegeheim

Verpleeghuis

Langdurige zorg in DTSL

Financiering net als NL via het bruto inkomen

Premie hangt af van hebben kinderen 2008 premie huishoudens zonder kinderen

1,9 % en met 2,2 % Aanspraken minder ruim dan in NL: Vergoeding verpleging en verzorging maar

niet voor huisvesting, activering en begeleiding

2007: 2,25 miljoen (van 82 miljoen) hierop aangewezen

Langdurige zorg DSTL

Mensen hebben in DTSL recht op langdurige zorg:

Als assistentie nodig is bij essentiële taken zoals lopen, huishouden, voeding en verzorging

Indicatie vooral gericht lichamelijk functioneren

Psychische problemen slechts beperkt recht op vergoeding

Langdurige Zorg in DTSL

Drie zorgzwaarte categorieën voor extra en intramuraal:

Categorie 1: 1 x dag hulp nodig Categorie 2: 3 x dag hulp nodig Categorie 3: elk uur hulp nodig Intramurale gehandicapten krijgen

ook Pflegeversicherung

Langdurige zorg DTSL

Men kan opteren voor 3 soorten zorg:

1. intramurale zorg 2. tegoedbonnen 3. uitbetaling geld in vorm

mantelzorgkostenforfait

Langdurige zorg in DTSL

Van intramurale zorg in Duitse verpleeg- of verzorgingshuizen wordt 75 % van verplegings- en verzorgingskosten vergoed

Dus forse eigen bijdrage! Omdat wonen en zorg gescheiden

zijn, betaalt iemand in verpleeg/verzorg. Huis daarbovenop nog 600 euro voor kost en inwoning

Minvermogenden krijgen bijstand

Langdurige zorg DTSL: extramuraal

Tegoedbonnen of mantelzorgkostenforfait Tegoedbonnen: 2010: 450 euro voor

niveau 1, 1100 euro niveau 2, 1550 euro niveau 3

Tegoedbon inleveren Agentschap ambulante zorg dat verplegers en verzorgers contracteert

Mantelzorgkostenforfait is 50 % lager dan tegoedbon. Geen verantwoording nodig

Combinatie tegoedbon en forfait mogelijk indien tegoedbonnen niet zijn opgemaakt

Slechts 30 % geindiceerden kiest verzorgings/verplegingshuis

Gevolg 2006 slechts 30 % Duitse geïndiceerden kiest voor verzorg./verpl. Huis

40 % kiest mantelzorgkostenforfait, betekent dat in regel ouderen in familieverband worden opgevangen

Overige 30 % ontvangt langdurige zorg thuis via Agentschap of combinatie

Revalidatie wordt gedekt Pflegeversicherung maar alleen nachtverpleging, prikkel thuiszorg

Vergelijking DTSL en NL

Langdurige zorg in DTSL: zo lang mogelijk thuis blijven wonen

DTSL: sterke prikkels tot thuiszorg en familie

Kans dat ouderen in verpl.verzorg. huis verblijft is 58 % kleiner dan in NL!

Ook vrijheid besteding mantelzorgkostenforfait bevordert (ondanks afslag 50 %) opvang familieverband

Vergelijking DTSL en NL

Opvang familieverband ook bevordert door:

1. gratis scholingsaanbod mantelzorg familieleden en andere informele zorgverleners

2. in DTSL makkelijker woningaanpassingen gericht op zelfstandig wonen ouderen

3. DTSL scheidt wonen en zorg, kan men beter aansluiten bij woonwensen zorgaanvragers. Ouderen langer thuis

Van Rijn: Kinderen meebetalen Van Rijn vraagt zich af of

huishoudelijke hulp wel onder ziektekosten valt en of huishoudelijke hulp niet door de kinderen betaald kan worden. Aanleiding voor het gesprek zijn de hervormingen in de AWBZ, waaronder de forse bezuinigingen in de thuiszorg van 75 procent op de huishoudelijke hulp en 25 procent op begeleiding.

Reactie CDA en PVDA

Kamerleden Keijzer en Van Dijk stellen in het artikel dat gemeenten in de keukentafelgesprekken best mogen vragen wat kinderen eventueel financieel kunnen bijdragen, maar dat meebetalen nooit verplicht mag worden. 'De gemeente mag ernaar kijken en dat gebeurt al, maar als de kinderen meebetalen aan de zorg voor hun ouders dan op vrijwillige basis', zegt Keijzer. ' We willen geen verplichting zoals in Duitsland. Daar moeten de kinderen hun loonstrookje laten zien.

Deel IV: wat kan NL leren van Duitsland?

Les van Duitsland

DTSL leert ons: hogere eigen bijdrage en eigen regie leidt tot houdbaarder zorg

Misschien kinderen naar inkomen verplicht laten meebetalen

In ieder geval slaagt DTSL er beter in dan NL om ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen

Er is echter ook nog een andere oplossing…

Deel V: stijgende zorgkosten zijn verzekeringsprobleem

3 problemen zorg voor ouderen

1. solidariteit tussen generaties: is de zorg voor ouderen op te brengen door jongeren? Of moeten ouderen deel zelf betalen?

2. vraag naar optimale verzekering ouderenzorg

3. uitvoering van de verzekering

vraag naar optimale verzekering ouderenzorg

Te simpel: kosten moeten < dus iedereen betaalt zelf

Verzekering levert welvaartwinst op, mensen zijn risicoavers

Zonder verzekering worden mensen onnodig gedwongen om te sparen

Kritisch kijken wat wel/niet verzekerd moet worden en in welke mate

Optimale verzekering

Verzekering hoeft maar partieel te zijn met name voor hogere inkomens:

1. Moral hazard, onnodig gebruik afremmen

2. verband gezondheid en waarde geld A. geld is minder waard bij slechte

gezondheid B. bij ouder worden fysiek mentaal <

dus optimaal om minder te consumeren, zodat geld vrijkomt voor verzorging en verpleging

Uitvoering verzekering

Indien ouderenzorg naar zorgverzekeraars:

Voordeel langdurige zorg en ziekte bij 1 uitvoerder

1. Probleem: langdurige zorg past niet bij kortlopende verzekeringscontracten

2. Probleem: verzekeringsbenadering past niet bij karakter van een voorziening die de ouderenzorg nu kenmerkt

Financierings/verzekeringskant van de langdurige zorg

Moet zorg collectief worden verzekerd?

Leidt groei collectieve verzekering tot ongewenste herverdelingseffecten?

Dat is dus subtieler dan de constatering dat de zorg een te groot beslag legt op collectieve lasten en dus kosten <

Langdurige zorg: collectieve last >

Is toekomstige modale tweeverdiener in 2040 bereid om 36 of zelfs 47 % van inkomen aan zorgpremies te betalen?

Nu geeft gemiddeld gezin 23 % aan ziekte plus langdurige zorg

De premie stijgt!

Omslagfinanciering: jong betaalt oud

Niet alleen jong betaalt oud, ook rijk betaalt arm

Rijk naar arm, hoogopgeleid naar laagopgeleid

Rijk consumeert minder maar betaalt meer

Rijk doet minder beroep collectief gefinancierde zorg

Premies ziektekosten ZVW en AWBZ zijn inkomensafhankelijk

Rijk betaalt 1700 euro meer dan zij ontvangen

Arm betaalt 1100 minder dan zij ontvangen

Langdurige zorg: Rijk – 1200 en arm + 300

Beide betalen mee gehandicaptenzorg

Dit effect wordt > als zorgkosten >

Lasten van modale tweeverdiener stijgen dan van 12 % tot 24 %

Dit kan men niet zomaar neerleggen bij de hogere inkomens omdat zij weinig van de stijging profiteren

Premies zijn leeftijdneutraal, dus worden stijgende kosten betaald door jongeren

Het is een verzekeringsprobleem

Zorgkosten > leiden tot premies > en belastingen > daardoor zal econ. groei <

Vraagstuk inkomenssolidariteit Oplossing: premies voor iedere groep

moeten overeenkomen met profijt Probleem blijft dat met zorgkosten >

de premie voor de lage inkomens onbetaalbaar wordt

Verzekeringsprobleem!

Uniforme collectieve zorg onhoudbaar

Moral hazard: meer dan optimaal gebruik van zorg en minder aandacht preventie

Geen keuzevrijheid en differentiatie in keuze verzekeringspakketten tussen inkomensgroepen

Uniforme zorg: te royaal voor armen en te karig voor rijken

Indien we dit niet aanpassen, zullen lage inkomens steeds meer gecompenseerd worden en dat gaat ten koste econ. groei

Vrouwen leven langer, kosten meer

Waarom zijn kosten langdurig zorg zo gestegen?

2000 beleidsomslag Wegwerken wachtlijsten Verbeteren kwaliteit zorg Invoering PGB’s Verruiming indicaties

Veel kosten gemaakt lagere inkomens

verklaring

Rijk is gezonder dan arm Rijk doen aan opting out, collectieve

zorg is minder interessant voor hen Vrouwen hebben lager

levensloopinkomen en leven langer

conclusies

Je kunt vergrijzingsprobleem en economische groei probleem oplossen met andere financiering

AWBZ leeftijdsspecifieke premies gecorrigeerd voor profijt

Zorguitgaven niet meer herverdelingsinstrument

Sparen is geen alternatief, voor grote schades levert verzekeren welvaartswinst op

Einde uniforme zorg

conclusies

AWBZ leeftijdsspecifieke premies gecorrigeerd voor profijt lukt politiek misschien niet

Eigen risico is al inkomensafhankelijk Kinderen moeten misschien toch

gaan betalen voor ouders, zoals in DTSL

Deels kapitaalgedekt verzekeren voor langdurige zorg is een alternatief om te overwegen

Deel VI: afbraak verzorgingsstaat is pijnlijk proces

Zeer pijnlijke transitie in NL

Verzorgingsstaat heeft geleid tot individualisering en verzwakking familiebanden

Het sociale weefsel is aangetast Veel kinderen zullen duiken, 500

euro per maand voor ouders zijn zij niet gewend

Populistische partijen houden mythe in stand dat zorg bij ongewijzigd beleid betaalbaar blijft

Vragen aan de politiek

Lukt het politiek om premies leeftijdsafhankelijk te maken?

Lukt het politiek om eigen bijdrage > Lukt het de politiek om pakket < Lukt het de politiek om kinderen aan te

slaan voor hun ouders? Maar ze betalen al veel

Lukt het om meer ouderen thuis te verzorgen?

Als het mislukt gaan de zwakkeren het gelag betalen

Conclusies

Conclusies

1. Rijk betaalt arm en jong betaalt oud, dat wordt door vergrijzing en stijgende zorgkosten onhoudbaar

2. Uniforme zorg: te royaal voor armen en te karig voor rijken

3. er moet iets gebeuren

Oplossingen

1. AWBZ leeftijdsspecifieke premies gecorrigeerd voor profijt

Dus keuzevrijheid en differentiatie in keuze verzekeringspakketten tussen inkomensgroepen

Maar dat is einde uniforme zorg

2. Deels kapitaalgedekt verzekeren

3. misschien ook kindbijdrage

4. bedrijfsvoering AWBZ en WMO kan echt beter

Als we niets of te weinig doen:

zal staat premie armen subsidiëren ten koste van econ. groei en dan betalen uiteindelijk de zwakkeren de rekening!

Denk ook aan het Japanse scenario van tien jaar nauwelijks groei

Een betaalbare zorg is de meest sociale politiek die er bestaat!!!