© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Woensdag, 18 maart 2015

Zoektocht naar de moskee van Umm

GEOLOKALISATIE

In de reconstructieover de Maastrichtsemoeder die twee vanhaar kinderen ont-voerde richting kali-faat, dook de vraagop waar eenfoto die ze hadgepost op Facebook,precies was gemaakt.Bellingcat geeft hetantwoord.

door Johan vd Beek/Claire v Dyck

TT oen de reconstructie‘Vader hoopt op le-vensteken uit het ka-lifaat’ werd samenge-steld, moest een ant-woord worden gege-

ven op de vraag waar Umm*was. Het vermoeden bestond datze in Syrië was met haar kinde-ren Luca (8) en Aysha (7). Daar-voor waren twee aanwijzingen.Eén was een telefoontje, begin ja-nuari van dit jaar, van Ummnaar haar moeder in Maastricht.In dat korte gesprek zei ze dat zein Raqqa was. Raqqa wordt ge-zien als de ‘hoofdstad’ van hetzelfbenoemde kalifaat van Islami-tische Staat. De tweede aanwij-zing dat ze met de kinderen inSyrië was aangekomen, bestonduit een foto (linksboven) die zeop Facebook zette.Op de foto is een groen uitgesla-gen muur te zien, wat planten,en een koord dat waarschijnlijkwordt gebruikt om groente meete geleiden.Interessant is het gebouw dat,net over de rand van de muur,

zichtbaar is. Het lijkt op de mina-ret van een moskee. Met behulpvan Google Earth is vervolgenseen poging gedaan om een mina-ret in of in de buurt van Raqqate vinden die overeenkomt metdie op de foto.

Dat lukte niet. Er was wel een fo-to van een begraafplaats met deslagschaduw van een minaret diewellicht een match vormde,maar dat was allerminst zeker.Op dat moment, 10 maart, beslo-ten we Bellingcat te benaderen.

Bellingcat is een online platformvoor (burger)onderzoeksjourna-listiek. Het door Eliot Higgins,alias Brown Moses, geleide teamvan onderzoekers is gespeciali-seerd in ‘geolokaliseren’.Gebruikmakend van zogenaam-de open source-bronnen, informa-tie die in principe voor iedereente raadplegen is (zoals satelliet-beelden, video’s, coördinatenvan met telefoons op sociale me-dia geplaatste foto’s, Googlemaps, Google Earth etc.), speurtBellingcat naar locaties.Zo wist het platform aan dehand van het landschap en deschaduwval in de onthoofd-ingsvideo van de journalist Ja-mes Foley door IslamitischeStaat te achterhalen dat de videowaarschijnlijk in de buurt vanRaqqa was gemaakt.In het dossier MH-17 deed Bel-lingcat ook baanbrekend werk,met name bij het in kaart breng-en van het traject dat een mobie-le raketlanceerinstallatie op dedag van de aanslag aflegde.In een Skype-interview dat jour-naliste Niki van der Naald enigetijd geleden met Higgins (36)

had, wordt duidelijk dat hij eenoorlogsblogger is die ver wegblijft van mortierinslagen, moor-dende jihadi’s en bombarderen-de Amerikanen.Hij maakt vanuit zijn woonka-mer in het Britse Leicester we-reldnieuws, vaak samen met an-dere bloggers. Zouden de geves-tigde media dit werk niet zelfmoeten doen, vroeg Van derNaald. „Ik denk dat daar op demeeste redacties geen tijd meervoor is. Ik doe dit dagelijks. Somsvan het moment dat ik opsta, tothet moment dat ik ga slapen.Het is erg bevredigend om ietsboven tafel te krijgen. Wij zettenhet online en dan kunnen de me-dia verder bouwen op ons werk.Het is goed spul voor journalis-ten. Wij kunnen een aanvullingvormen op hun werk. Ander-zijds krijgen wij ook weer veel in-formatie via hen. Beelden diejournalisten en burgers schieten,vormen voor ons een basis omverder mee op onderzoek tegaan.”Higgins was, toen we hem bena-derden met de vraag of hij ietszou kunnen met de foto van

Umm, direct bereid te helpen.Op zaterdag 14 maart kon hij mel-den dat de locatie was gevonden.Hoe ging dit in zijn werk?Eerst werd contact gezocht metmensen in Raqqa zelf. Niet ergbreed bekend is dat daar ookbloggers actief zijn - onder na-men als Raqqa is slowly beingslaughtered - die met gevaar vooreigen leven informatie naar bui-ten brengen over leven in het ka-lifaat.Niemand van de gecontacteer-

den herkende de minaret. Daar-na zocht het team op sociale net-werken naar foto’s van moskee-en en minaretten in Syrië. Eenveelbelovende match werd gevon-den op Twitter (A). Die minaretbehoorde echter niet bij een mos-kee in Raqqa maar bij TellAbyad, een plaats in het noordenvan Syrië aan de grens met Tur-kije.Tell Abyad staat onder controlevan Islamitische Staat. Volgensberichten in de Britse pers wer-

den drie jonge meisjes (15 en 16jaar) die vanuit Engeland naar Sy-rië reisden in deze plaats voorhet laatst gezien. Andere foto’svan de minaret bevestigden dathet hier om een match moestgaan. Een belangrijk ander detailop de foto van Umm, een com-municatietoren (B) kon gematchtworden met een foto van eenluchtaanval op Tell Abyad waareen vergelijkbare toren op te zienis. De combinatie van beidebouwwerken werd gemaakt viaeen YouTube-filmpje waarop to-ren en minaret samen zijn tezien (C). Vervolgens werden bei-de objecten getraceerd op satel-lietbeelden (D) en werden pogin-gen gedaan om via ‘kijklijnen’ (Een F en G) de positie van de ma-ker van de foto te traceren.Op die manier is met aan zeker-heid grenzende waarschijnlijk-heid vast te stellen bij welk ge-bouwtje Umm stond toen ze defoto maakte die ze vervolgens ophaar Facebook plaatste, na aan-komst in Syrië.

*De naam is om redenen vanveiligheid en privacy gefingeerd.

“Wij zetten deinfo online endan kunnende mediaverderbouwen. Hetis goed spulvoorjournalisten.

Eliot Higgins

bewerking Johan van de Beek

Eerste foto (linksbo-ven) Facebook Umm.Overig beeldmate-riaal: Bellingcat