Ziels–gelukkig

THUIS IN JE ZIEL,MET LIEFDE IN DE WERELD

InleidingIn 2010 had ik de dag voor Kerstmis een droom die ik vandaag met u wil delen.

In die droom moet ik een preek houden in een kathedraal. Ik open met de woorden: “Stel je voor dat Maria nu op aarde zou komen, wat zou zij ons te zeggen hebben?” De preek eindigt met: “Hoe anders zou het leven zijn indien het doel van opvoeding en onderwijs zou zijn: liefdevolle mensen helpen ontwikkelen.”

Die droom versterkte mij in een idee dat ik al een hele tijd koester. Mijn onderwerp voor deze lezing was dus meteen duidelijk.

Ik vind het op zich al een gelukkig makend idee om mij voor te stellen hoe anders opvoeding, onderwijs, kortom onze ganse samenleving er zou uitzien indien het belangrijkste streefdoel werkelijk zou zijn: de ontwikkeling van liefdevolle mensen.

Als oefening wil ik dat vandaag samen met u doorlopen, in de hoop dat het ons kan inspireren tot vormgeving in onze concrete leefsituatie.

Mia LeijssenProfessor en hoogleraar aan de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen van de KU Leuven. Ze werkt in de onderzoekseenheid Klinische Psychologie.

Tiensestraat 102 - bus 37223000 Leuvenl+32 16 326073mia.leijssen@ppw.kuleuven.be

Ze spreekt een thuiswedstrijd.

Oorspronkelijke titel van deze tekst is: 'Liefde als bron van geluk'. De tekst was de leidraad voor de lezing die Mia Leijssen eerder dit jaar, op 23 april, hield ter gelegenheid van 'De dag van het geluk', georganiseerd aan de KULeuven ten voordele van het Zuster Jeanne Devos Fonds. Ze volgde deze leidraad ook op de eerste viermaal stilvallenavond (29/11/2011).

Tijd voor de zielDit boek van Mia Leijssen kan via de website www.viermaalstilvallen.be besteld worden.

In de loop van een mensenleven is er vooreerst aandacht voor een gezonde fysieke ontwikkeling, waarbij basisbehoeften zoals voeding, kleding, onderdak, veiligheid aan de orde zijn. Noodzakelijk voor overleving van mensen is ook het omringd zijn met soortgenoten die een zorgdragende sociale omgeving vormen. Vervolgens kunnen mensen ontdekken dat ze een eigenheid hebben, dat ze een individu zijn met specifieke karakteristieken waardoor iemand zich kan onderscheiden van andere mensen. En tenslotte kunnen mensen ervaren dat ze deel zijn van een groter zelfoverstijgend geheel. Daarmee schets ik vier dimensies van het menselijk bestaan: de fysieke, de sociale, de psychische en de spirituele dimensie.

Een evenwichtige ontwikkeling in en over deze vier dimensies noem ik ‘existentieel welzijn’, een term die mij meer na aan het hart ligt dan ‘geluk’.

“Ik heb je liever dan geluk” zingt cabaretier Herman Finckers. Waarmee hij uitdrukt dat mensen meer geïntrigeerd kunnen zijn door de complexiteit van liefde dan door de lichtheid van geluk. Bart Peeters bezingt het als “Liefde is alles, liefde is alles wat er blijft wanneer de rest verloren is”. Ik zal het vandaag over liefde hebben als bron van geluk.

Liefde, de verbindende zijnswijze bij uitstek, hoop ik dusdanig te belichten dat deze cruciale levensvaardigheid dichter in ons bewustzijn en handelingsbereik komt. Daarbij zal ik de ontwikkeling van liefde schetsen in een kader van existentieel welzijn, door diverse vormen van liefde te situeren in de fysieke, sociale, psychische en spirituele dimensie.

Vooraf wil ik beklemtonen dat het onderscheiden van deze vier dimensies slechts accenten zijn die het eenvoudiger maken om iets uiteen te zetten. In de realiteit lopen die dimensies door elkaar, zijn ze onlosmakelijk met elkaar verweven. Vergelijkbaar met hoe je om didactische redenen de belangrijkste organen van het menselijk lichaam afzonderlijk kunt beschrijven, terwijl het natuurlijk evident is dat in het menselijk organisme verschillende organen met elkaar verbonden zijn en samen nodig zijn voor een gezond functioneren.

Die metafoor maakt echter ook duidelijk dat een disfunctioneren in één van de organen, het ganse organisme beïnvloedt, net zoals één onderontwikkelde dimensie van het menselijk bestaan iemands kwaliteit van leven beïnvloedt.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

2

Mijn inspiratiebronnen voor deze uiteenzetting zijn het leven van iedere dag waarbij ik ingebed ben in een familiale context, met leeftijden variërend van 0 tot 95 jaar. Het volledige continuüm van de levensloop dus. Ik word ook beïnvloed door ervaringen met cliënten, met wie ik de diepere krochten van de menselijke ziel verken. Verder ben ik gevoed door besprekingen met deelnemers en collega’s in onze opleidingen aan de K.U.Leuven. En tenslotte voel ik mij gezegend met wat op mijn weg komt, waarbij mijn belangrijkste verdienste lijkt te zijn dat ik opmerkzaam en ontvankelijk ben.

1.Fysieke dimensieIn de fysieke dimensie om te beginnen, drukt liefde zich uit als begeerte, passie, lust, genot.

Een mens krijgt zijn liefde voor het leven direct mee door de vanzelfsprekende levensdrang waarmee een baby op de wereld komt. Met een natuurlijke lichamelijke behoefte om het leven tot zich te nemen. En met automatische reacties om zich lichamelijk open te stellen, zodat ontvangen en geven mogelijk worden.

Van het begin tot het einde van het mensenleven kan er een fysiek uitgedrukte vorm van liefde aanwezig zijn, die we ervaren als lust, begeerte, genot, passie.

Uiteraard denken velen hierbij aan seksualiteit als een vurige uitdrukking van deze vorm van liefde. De verbindende kracht van deze levensenergie maakt het mogelijk dat jonge mensen het ouderlijk nest verlaten om met een volstrekte vreemde persoon een nieuw leven aan te vatten. Zelf heb ik tijdens crisismomenten in onze huwelijksrelatie ook vaak gedacht: wat een geluk dat de natuur voorziet in zo’n ‘verzoeningsritueel’ waarmee partners langs een fysieke weg van genot elkaar weer kunnen vinden.

Maar er zijn talrijke andere vormen waarin deze vitale levensenergie zich manifesteert. Zoals genieten van voeding; licht en warmte opzoeken; zich koesteren in lichamelijke nabijheid; met genoegen aanraken, zien, horen, ruiken; appreciëren van schoonheid die de zintuigen vervult.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

3

Het gaat om gretig in het leven staan, met volle teugen genieten van het leven. Ook nieuwsgierig zijn om nieuwe dingen te ontdekken en verfrissende bronnen van energie aan te boren. In die verbinding met iets of iemand volgt er een voldoening gevende bevestiging.

Daarin ligt ook het onderscheid tussen liefde als begeerte versus een ‘verslaving’ of een ‘drang’. In de verslaving of bij een drang treedt er geen echte voldaanheid op, er is geen blijheid in de verbinding. Het gaat dan niet meer om ‘liefde’ voor iets of iemand. Er kan zelfs sprake zijn van ‘haat’ voor het begeerde, of ‘onvrede’ met wat er voortdurend geconsumeerd wordt, omdat er geen bodem van liefde is waarin er rustig verteerd wordt en kan uitgroeien tot rijke voeding.

Liefde in de fysieke dimensie leidt ook tot een zekere gehechtheid aan wat tegemoetkomt aan behoeften. Vanuit deze gehechtheid wordt de verbinding regelmatig opnieuw opgezocht. Maar deze liefdevolle gehechtheid is wel in staat om het begeerde los te laten na de verzadiging. Het is geen dwingende afhankelijkheid waarin de vrijheid van de betrokkene zoek is.

Wanneer zowel mannelijke als vrouwelijke kwaliteiten geïntegreerd zijn, is deze liefde eveneens gekenmerkt door tederheid voor mensen en dingen. Dit gaat samen met respect en dankbaarheid, wat steeds ook een duidelijk gevoel voor grenzen impliceert. Het is liefde die dicht bij de aarde blijft, en de natuur in haar eigen ritme laat. Ze ontvangt de geschenken van de fysieke dimensie van het bestaan, zonder complexen en zonder misbruik.

Het is er van de wieg tot het graf. Uiteraard zichtbaar in de tedere lust waarmee moeder en kind verbonden zijn in de voeding. Maar ik zag het even sterk in de handelingen waarmee mijn 85 jarige vader zijn overleden vrouw, mijn moeder, waste vooraleer hij haar toevertrouwde aan de laatste zorgen van de begrafenisondernemer.

Liefde in de fysieke dimensie is ook de functielust waarmee de baby trappelt met zijn beentjes, jongeren dansen en sporten, ouderen wandelen, genietend van hun fysieke mogelijkheden en rekening houdend met hun beperkingen.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

LuistermomentenNiets doen en luisteren. Zo eenvoudig kan het zijn: even de drukte van de dag doorbreken om je opnieuw te verankeren in het hier en nu van de eeuwigheid. Het enige wat je daarvoor nodig hebt, is een digitale audiospeler. De luistermomenten kan je downloaden van www.overhoop.be: twee voor elke week van de advent.

De eerste twee audiobestanden komen tegen zondag online. Je hoeft ze niet te downloaden en naar een audiospeler over te zetten. Je kunt ze ook via het web beluisteren.

Daarbij impliceert liefde soms durven ingaan tegen collectieve normen die bijna een ‘plicht’ om te genieten opleggen. Alsof iedereen hetzelfde leuk moeten vinden, altijd zin in seks moet hebben… Belangrijker is dat mensen zichzelf mogen toestaan om hun mogelijkheden te verkennen, en een vorm kunnen vinden om van het leven te houden, zoals dat bij hen past.

Liefde in de fysieke dimensie drukt zich tevens uit in materie. Het is appreciëren van creativiteit die materie met haar zeggingskracht vorm laat vinden. Dat ervaren we niet alleen bij grote kunstwerken of mooie natuur, dat is evenzeer te genieten bij het uitstalraam van bijvoorbeeld de fruitwinkel, waar de vakman zijn koopwaar met liefde geschikt heeft om ons te verleiden tot het smakelijke fruit. Of in de kleine achtertuin waar een boom haar takken leent om een schommel aan te hangen.

En zo kent iedereen wellicht voorbeelden die het leven in de fysieke dimensie niet alleen van de levensnoodzakelijke voeding voorzien, maar het ook opfleuren, glans en luister geven, die raken en ontroeren, die doen warm lopen voor iets of iemand, die zuurstof geven aan het innerlijk gevoelde vuur, die ontspanning en plezier verschaffen.

Wanneer we als doel voor ogen houden: de ontwikkeling van liefdevolle mensen, wat kan dat dan betekenen vanuit het perspectief van liefde in de fysieke dimensie?

Het is paradoxaal dat we iets zouden willen ontwikkelen dat er eigenlijk van nature is. Alsof je een plant zou moeten leren hoe ze moet groeien en ten volle openbloeien. Maar ook planten kunnen overwoekerd raken door wildgroei of te lijden hebben onder barre weersomstandigheden, zodat er soms wat steun, ordening en opkuis nodig is om een mooie bloei zichtbaar te maken.

Mensen hebben evenzeer steun en afbakening nodig om te kunnen wortelen in een goede bestaansgrond en hun groeipotentieel te ontplooien. De cultuur waarin iemand opgroeit kan helpen bij het ontwikkelen van een meer bewust lichaamsbesef, ontwaken tot in alle poriën van het lichaam, vertrouwen in de wijsheid van het lichaam, integreren van gezonde beweging. Zorg dragen voor de natuur en de materie, genieten van wat we bezitten zonder er slaaf van te zijn, ook dat leert iemand vooral in interactie met zijn leefwereld.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

5

Problemen in deze dimensie zijn voornamelijk het gevolg van een omgeving die krampachtig omgaat met lichamelijkheid, de natuurlijke levensenergie onderdrukt, respectloos omgaat met mensen en dingen, grenzeloos tot consumptie aanzet, aanhoudend voorziet in overprikkeling van onze gevoelige zintuigen zodat die sluipenderwijs worden afgestompt.

Ontwikkeling van liefde in de fysieke dimensie vraagt om een eenvoudiger en trager levensritme, met minder prikkels en minder prestatiedwang. Ik was bijvoorbeeld verbijsterd dat ik bij een bezoek aan een kleuterklas gebombardeerd werd met oorverdovende muziek die in niets nog leek op de eenvoudige kinderliedjes die kleuters nochtans zeer graag horen en zingen.

Nog groter was mijn verbazing toen ik het prikbord bekeek. Daar was voor diverse taken (zoals puzzelen en tellen) een duidelijk zichtbare rangorde uitgebeeld, met foto’s van de best presterende kleutertjes, maar erger nog, ook telkens een te kijk stellen van de ‘domste’ kindjes van de klas. Ik had gehoopt dat dergelijke opfokkende en ook vernederende pedagogische principes niet meer van deze tijd waren.

Het zou kinderen (en hun ouders) zoveel meer uitnodigen tot liefde indien het schoolsysteem dichter mag aansluiten bij de spontane levenslust van kinderen en hen volgt in hun natuurlijke nieuwsgierigheid om dingen te leren.

Het hoeft ook niet moeilijk te zijn om alle kindjes te belonen en ieder kind te erkennen in specifieke kwaliteiten, zonder strijd om wie ‘de beste’ is. Trouwens wie bepaalt welke de sleutels moeten zijn tot welk soort van succes? Indien we als doel zouden stellen liefdevolle mensen vormen, dan zouden lieve en behulpzame kinderen, vrolijke en speels genietende kinderen, enthousiaste zangers en dansers eveneens hoog op de ladder van waardering staan.

Met daarbij tevens een liefdevolle begrenzing, omdat sommige kinderen, en ook volwassenen, hun eigen levenskracht onvoldoende kunnen reguleren, of nog aan het uittesten zijn hoever ze kunnen gaan in hun pogingen om greep te krijgen op het bruisende leven.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

6

Opvoeden tot liefde impliceert een ruimere visie op het lichaam dan het te reduceren tot een prestatiemachine of een seksueel lustobject. De kwetsbare mens die we vroeg of laat allemaal zijn, is veel gebaat bij het aanwenden van het rijke liefdespotentieel dat bij onze lichamelijkheid hoort. Zo is het bijvoorbeeld bijzonder interessant om weten dat demente bejaarden meer gebaat zijn met een dagelijkse handmassage dan met de vele pillen die ze nemen tegen allerlei kwalen. En dat premature baby’s minder stresshormonen hebben bij liefdevolle aanrakingen dan bij optimale couveuse condities. Het zou ook een bijzondere verrijking kunnen zijn om vormen van lichaamsbenaderingen, zoals bijvoorbeeld acupressuur of Reiki, toe te voegen aan het arsenaal van kennis waarmee mensen zichzelf en elkaar op eenvoudige wijze kunnen helpen.

Ik pleit hiermee helemaal niet voor een romantische ‘terug naar de natuur’ versie. Wel voor een meer realistische erkenning en respectvolle inzet van het natuurlijke potentieel waartoe het menselijk lichaam in staat is om te ontvangen en te geven.

Dat brengt ons naadloos bij de volgende dimensie:

2. Sociale dimensieIn de sociale dimensie van het menselijk bestaan komt liefde in actie.

Het is inmiddels een klassiek geworden uitspraak: liefde is een werkwoord. En dan bedoel ik dit ruimer dan de zinvolle adviezen die collega Vansteenwegen heeft uitgeschreven voor partners. In de sociale dimensie gaat het om liefde die zich op talrijke manieren uitdrukt in hoe je omgaat met anderen.

Een vriendelijke, respectvolle, aandachtige bejegening die de ander in zijn waarde laat, het goede in de ander erkent en bevestigt. Wat in het Boeddhisme ‘Maitri’ genoemd wordt, een aspect van liefde waarin liefhebbende vriendelijkheid of welwillendheid centraal staat.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

7

Maar ook die andere nuance die het Boeddhisme beklemtoont: ‘Karuna’, mededogen of compassie. Dit verschilt van medelijden of neerbuigendheid, waarbij men zichzelf beter voelt dan de sukkelaars. Mededogen brengt mee dat men zich betrokken voelt omdat men zich inleeft in de situatie van de ander. Daarbij blijft het niet bij een sentimenteel gevoel. Liefde in actie geeft handen en voeten aan meeleven. Het is daadwerkelijk iets ondernemen om lijden van anderen te verzachten of te herstellen. Dat is geen ‘softe’ bezigheid. Zuster Jeanne Devos bijvoorbeeld toont in haar werk deze vorm van liefde. Dichter bij huis, drukt mededogen zich vooral dagdagelijks uit in vele kleine dingen; zoals je buren in nood een handje toesteken, een collega verder helpen met een lastige klus, zorgen voor een familielid, en vooral niet te vergeten het vele vrijwilligerswerk waar mensen zich belangeloos inzetten..

Liefde in actie is ook daadwerkelijk grenzen stellen aan misbruik, je tanden laten zien om te beschermen wat kostbaar is, je kracht mobiliseren om onrecht te stoppen.

Minder opvallend, maar zeker zoveel van toepassing, betekent liefde in actie ook gewoon met liefde doen wat je moet doen. ‘Je plicht doen’ heeft voor ons soms een negatieve bijklank. Terwijl liefde in actie kiest om liefdevol en graag te doen wat moet gedaan worden.

Het is ook je prioriteiten durven herzien en je afvragen wat is hier nu essentieel om werkelijk voor te gaan? Daarvoor moet een mens zich soms durven bevrijden van sociale druk en de waan van de dag. Een verbinding met een sociale leefgemeenschap geeft aan individuen een levensnoodzakelijke ondersteuning en het verleent extra kracht. Maar het kan evenzeer ontsporen in kuddegeest en blindelings achter iets aanhollen dat nog weinig met liefde te maken heeft.

Voor de ontwikkeling van deze vorm van liefde geldt eens te meer: woorden wekken, voorbeelden strekken. Mensen leren meest van wat ze zien dat anderen al of niet doen. Kinderen nemen de stijl van spreken en handelen uit hun omgeving al snel over. Zo verklapt het spel van een tweejarig kind alles over de huiselijke intimiteiten.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

8

Kinderen en alle kwetsbare mensen worden ook beïnvloed door agressieve beelden die hen dagelijks overspoelen. De makers van die beelden ontkennen hun verantwoordelijkheid door zich te verschuilen achter een fantasiewereld, maar kinderen onderscheiden die niet van de werkelijkheid. Het is ook gebleken in onderzoek dat mensen anders met elkaar omgaan na het zien van agressieve beelden dan na het bekijken van prettige taferelen.

Ook ons onderwijs kan nog heel veel veranderen om kinderen op het vlak van liefde in actie te stimuleren. Het is immers gekend dat prestatiegerichtheid en competitie de grootste hinderpalen zijn om met mededogen te handelen.

Ik werd zelf geconfronteerd met een – wellicht onbesefte - mentaliteit die bij vele leerkrachten vanzelfsprekend is. Mijn kleindochter van 7 jaar had op school de opdracht gekregen om sponsors te zoeken voor een liefdadig doel. De kinderen moesten in verhouding tot het beloofde geld een bepaalde afstand lopen binnen een bepaalde tijd. Onze kleindochter heeft het geluk goed te kunnen lopen en ze werd ruimschoots gesponsord. Maar tot verontwaardiging van de leerkrachten had het kind niet de nodige meters binnen de afgesproken tijd gelopen. Ik vernam iets over het incident omdat op haar sponsorpapier droogweg stond dat ze onvoldoende gelopen had. Mijn kleindochter is een kind dat uit zichzelf niet veel uitleg geeft, makkelijk fouten toegeeft en geen neiging heeft tot zich verdedigen. Het is zo’n kind dat zich reeds in de kindercrèche ontfermde over wenende soortgenootjes. Geïnteresseerd vroeg ik aan mijn kleindochter: “Hoe was het met het lopen?” Dan vertelt ze: “er was een kindje gevallen dat zich pijn gedaan had, ze zat te wenen langs de kant. Ik ben bij haar gaan zitten en ik ben nadien met haar meegewandeld naar haar juf. Zo heb ik niet hard gelopen, voegde ze er aan toe.” Ik denk dat het niet toevallig is dat de aanwezige leerkrachten zelfs niet op het gedacht gekomen waren om gewoon te kijken of te luisteren naar de feiten. Ze zijn zo gefocust op een vooropgestelde prestatie dat alles wat daarbuiten valt, niet in hun blikveld komt.

Het doet denken aan het experiment uit de sociale psychologie waarbij priesterstudenten de opdracht kregen om de parabel van de barmhartige Samaritaan te gaan vertellen in een leslokaal. Daarbij

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

9

moesten ze een binnenplaats oversteken waar de onderzoekers een gewonde persoon hadden laten plaatsnemen. Merkwaardig genoeg waren die priesters zo gefocust op hun opdracht dat ze de hulpbehoevende persoon straal voorbijliepen om hun exposé over de barmhartige Samaritaan te houden.

In een competitief en prestatiegericht systeem wordt wel ‘gesproken’ over samenwerking en anderen helpen, maar in de praktijk wordt het ontmoedigd, zelfs tegengehouden of afgestraft.

Nochtans weten we ook uit wetenschappelijk onderzoek dat dienstbaarheid en altruïstisch gedrag tot de meest zingevende en gelukkig makende activiteiten behoren. Mensen ontlenen er diepe vreugde aan die duurzamer is dan hedonistisch genot.

Zo arriveren we bij een ander accent in het landschap van de liefde:

3. Psychische dimensieIn de psychische dimensie krijgt liefde vorm als gevoel.

Dit is een vreugdevol gevoel, dankbaarheid om wat is, een zachte gemoedsrust vanbinnen omdat men in het reine is met zichzelf, omdat er gedaan is wat moest gedaan worden.

"Content"-ement, een gevoel met "inhoud".

Het gaat ook om het koesteren van positieve gevoelens en ideeën, bewustzijn dat het goed is zoals het is. Niet blijven hangen aan wat nog anders zou kunnen, niet piekeren over wat onveranderbaar is, geen eindeloos malen over gebreken en tekorten.

‘Het is wat het is’ zegt de liefde. (In een prachtig gedicht van Erich Fried, 1921-1988).

Het gevoel ook dat het leven stroomt. Dat je er met je hart bij bent of op resoneert. Het is een natuurlijk schoonheidstonicum dat iemands gelaat laat stralen en zorgt voor een ontspannen en opgewekte lichaamsexpressie.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

10

Ik moet hierbij denken aan mijn tante nonneke van 92 jaar. Ze heeft het grootste deel van haar leven doorgebracht als missiezuster in Congo. Toen ze bijna 90 was, kreeg ze een herseninfarct en sindsdien is haar lichamelijk functioneren zwaar aangetast. Ze kan alleen nog zitten of liggen, ze kan niet meer spreken. Maar een bezoek aan haar is bijzonder opbeurend. Omdat zij straalt van vreugde en dankbaarheid. Ze klapt in haar handen van blijdschap wanneer je de kamer betreedt. Het is een vergelijkbare uitstraling als die van kleine kinderen, met dit verschil dat het gelaat van de 92 jarige ook alle sporen van leef-tijd vertoont en dat haar uitgemergelde lichaam nu op een andere manier ontwapenend kwetsbaar is. Tegelijk communiceert ze volkomen vrede met deze situatie. Kleine kinderen komen met die ontwapenende lichaamstaal, die liefde als gevoel uitstraalt en oproept, ter wereld.

Liefde als gevoel is een veerkrachtig vermogen waarmee een mens behoorlijk veel kan verzetten en verdragen zonder gedemoraliseerd te raken.

Demoralisatie treedt pas op wanneer een persoon aanhoudend botst op zijn onvermogen om een ernstig probleem op te lossen. Demoralisatie is minder afhankelijk van uiterlijke omstandigheden, dan wel van de gevoelens die de persoon ervaart bij het zich verhouden tot problematische omstandigheden. Door de confrontatie met het onvermogen om een probleem op te lossen, begint iemands geloofssysteem te wankelen en dreigt die persoon zijn houvast te verliezen. Dat resulteert niet alleen in angst, ontmoediging, schaamte, kwaadheid, verdriet, vervreemding… enz. Typisch voor demoralisatie is dat die toestand een desastreus effect heeft op iemands probleemoplossend vermogen en de zelfliefde totaal ondermijnt.

Kinderen proberen heel lang om demoralisatie af te wenden door zichzelf de schuld te geven bij problemen in hun omgeving. Zo behouden ze nog de illusie dat ze macht en controle over de situatie hebben. Ze gaan zichzelf slecht vinden, in plaats van anderen die hen pijn doen, teleurstellen, afwijzen, of die afwezig zijn wanneer ze hen nodig hebben. Kinderen besluiten dat zij zelf tekort schieten en dat ze daarom de liefde van anderen niet waard zijn. Ze beslissen dat ze hun eigenheid beter kunnen opofferen voor de lieve vrede in huis of dat ze zich maar best aanpassen aan wat de sterkere anderen van hen

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

11

verlangen of eisen, in de hoop dat ze zo wel de liefde van anderen zullen verdienen. Zodoende verliezen mensen in de loop van hun ontwikkeling belangrijke eigenheden en vooral hun zelfliefde wordt opgeofferd om nog te passen in een ontwricht systeem.

De weg terug is vaak niet zo eenvoudig. Het woord persoon is niet voor niets afgeleid van het Latijnse ‘persona’, hetgeen ‘masker’ betekent. Met het woord ‘persoon’ wordt het geheel van eigenschappen bedoeld die iemand doet zeggen: “dat ben ik”. Het gaat om verworvenheden die een mens zich in zijn ontwikkeling toegeëigend heeft. Dat geconstrueerde zelfbeeld is soms een succesvolle leugen waarmee maatschappelijk aanzien verworven is, of conflicten vermeden zijn. Het hervinden van het eigen ware gelaat onder de rollen die men heeft leren spelen, vraagt inspanning en moed. De waarheid omtrent zichzelf onder ogen nemen, lijkt op het eerste zicht een weinig liefdevol gebeuren. En toch is het verwerven van zelfkennis, het initiatief om zichzelf een eerlijke kans op herstel te geven, een noodzakelijke stap in een gezonde zoektocht naar het hervinden van zelfliefde.

Het begaan zijn met zelfkennis en zelfliefde is geen narcistisch navelstaren. Het is wel een uitzuiveringsproces, waarbij het individu het contact met het authentieke zelf herstelt. Op die wijze kan de persoon zich verdiepen in de eigen motieven en zich toe-eigenen wat bij hem hoort, in plaats van onderdrukte eigenschappen op anderen te projecteren. Daarbij kunnen eigen wonden verzorging en heling krijgen, zodat ze niet hoeven verder te etteren in gedrag waarmee er opnieuw schade wordt berokkend. Het geeft de mogelijkheid om aanwezige kwetsbaarheden zonder complexen te erkennen en er de nodige zelfzorg aan te geven. Het herstelt ook de verantwoordelijkheid om authentieke keuzes te maken en niet langer vanuit een slachtofferpositie het leven te ondergaan.

Het woord ‘zelfacceptatie’ is een stap in de goede richting. Maar ik verkies het meer leven gevende ‘van zichzelf houden’ of ook in alle omstandigheden goed gezelschap zijn en blijven voor zichzelf. Ik vind het een geboorterecht van iedere mens om te houden van de eigen wezenskern. Daarbij hoort ook het recht om de vele buitenlagen die daar in de loop van de tijd ter bescherming rondom gekomen zijn, weer te mogen afpellen. Dat is de essentie in het proces van zelfkennis: de waarheid omtrent zichzelf liefdevol onder ogen nemen, zodat het niet meer nodig is om voor zichzelf dingen te verbergen of te onderdrukken.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

12

Zelfliefde is daarmee ook duidelijk verschillend van egoïsme. Egoïsme is de overdreven eigenliefde zonder de nodige zelfkennis. Egoïsme kijkt uitsluitend vanuit de eigen gezichtshoek en is niet in staat om zich te verplaatsen in anderen. Vanuit egoïsme worden andere mensen en dingen achteloos gebruikt, misbruikt ook, zonder respect en zorg.

Zelfliefde als gevoel daarentegen levert de brandstof en is een authentieke drijfveer voor de liefde in de andere dimensies. Dienstbaarheid bijvoorbeeld is vanuit een uitgezuiverde zelfliefde geen excuus om zichzelf belangrijk te maken of om liefde van anderen af te kopen, maar het kan dan een oprechte en hartelijke uitdrukking zijn van begaan zijn met welzijn van anderen.

Oorzaak en gevolg zijn hier moeilijk uit elkaar te halen. Iemand die opgroeit met een stevige basis van liefdevolle bejegening, heeft het ook veel makkelijker om zichzelf graag te zien. En met een goed gegronde zelfliefde is het dan weer veel vanzelfsprekender om gul te delen van de eigen overvloed en anderen ook het beste te gunnen.

Iedereen die bijvoorbeeld al eens te maken krijgt met erfeniskwesties, herkent feilloos dat verschil tussen gevers die graag en gul uitdelen omdat ze vervuld zijn van vreugde en dankbaarheid om wat ze met hun leven gedaan hebben. Dat in tegenstelling tot de manipulerende gevers, die omdat ze nog niet in het reine zijn met zichzelf, hun bezit achter de hand moeten houden als drukkingsmiddel. Of die het eigen tekort aan zelfliefde hopen te compenseren met afgekochte liefde.

Uitgezuiverde zelfkennis en zelfliefde resulteert niet alleen in blije aanwezigheid en een tevreden terugblik, het leidt ook tot een rijk innerlijk leven. Daarbij ervaart men verbondenheid met anderen, maar men is ook graag alleen. Er is immers een genoeglijke voldoening te beleven in het eigen goede gezelschap en het vertoeven bij de innerlijk gevoelde bron.

Vervolgens kan er soms een overgang zijn van de innerlijk gevoelde bron naar een zelfoverstijgende bron. Dat kan heel gewoon als een geleidelijke bijna onopgemerkte verschuiving plaats vinden. Maar het kan soms ook als een onverwachte sprong ervaren worden. Het dient zich hoe dan ook aan als een vorm van liefde en genade die de persoon overkomt. Daarmee komen we terecht in de volgende dimensie:

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

13

4. Spiritiuele dimensieLiefde is aanwezig als dynamiek van het Hogere Zelf.

Verregaande secularisering van de samenleving heeft er toe geleid dat de spirituele dimensie afgesplitst is van het dagelijkse bestaan en verbannen is naar de privésfeer. Bovendien zorgt een doorgeschoten rationalisme er voor dat het spreken over deze dimensie een hachelijke onderneming kan zijn.

Ik kies echter om de spirituele dimensie uit de taboesfeer te halen, omdat ik meer en meer overtuigd ben dat een identificatie met fysieke, sociale en psychische eigenschappen, een te beperkte visie is op de mens. Het laat ook een diepe nood in de mens onvervuld en het is een immense onderschatting van de potentie van Liefde.

Eerder heb ik in ‘Tijd voor de ziel’ beschreven hoe bijvoorbeeld psychotherapie mensen op weg kan zetten om bezieling in hun leven te vinden. Het woord ziel verwijst daarbij naar een diepere - en voor een deel andere - laag in een mens dan zijn of haar persoonlijkheid. De ziel is méér dan wat ‘ik’ genoemd wordt. Het begrip ziel houdt niet op bij de grenzen van de persoon; het overstijgt de persoon en met deze transcendentie opent het gebied van de spiritualiteit en het besef van eenheidsbewustzijn.

De ziel is even ongrijpbaar als de adem, maar net zo voelbaar aanwezig. Het is een lijfelijk gevoeld besef van een niet materiële essentie. Bezieling is gekenmerkt door ‘verbinding’ en ‘inspiratie’, die samengaan zoals in- en uitademen.

Verbinding geeft uitdrukking aan een beweging naar buiten (religare: verbinden). Het is de ervaring deel te zijn van iets dat het beperkte zelf overstijgt.

Inspiratie geeft uitdrukking aan de beweging naar binnen. Het is een innerlijk gevoeld kompas, een bron van inspiratie die de persoon in zichzelf kan aanspreken, de goddelijke vonk die in het lichaam huist.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

14

Het zijn geen ‘zweverige’ toestanden, het zijn integendeel belevingen die ‘geankerd’ zijn in het aardse bestaan. De ziel is immers rechtstreeks te ervaren als een lichamelijk gevoelde vibratie, die gepaard gaat met geraakt zijn, verwondering, ontroering, ontzag.

Liefde als dynamiek van het Hogere Zelf wordt bijvoorbeeld uitgedrukt in de Bijbelse woorden: “waar twee of meer verenigd zijn in mijn naam, ben ik in hun midden”.

Het gaat om een liefdevolle verbinding op zielsniveau. Vanuit het Hogere Zelf is er een egoloze betrokkenheid, die zich thuis voelt in een eenheidsbewustzijn. In die dynamiek kunnen de betrokkenen het gewone begrijpelijke menselijke arsenaal overstijgen. Wat er gebeurt is meer dan de som van de delen. We kunnen dit niet rationeel verklaren. Het is wel al eeuwen gekend als ervaringsgegeven. Zowel individuen als gemeenschappen hebben zich hierop toegelegd. Het kan resulteren in het ontdekken van een spirituele schat waarvoor individuen bereid zijn alles achter zich te laten. Het inspireert religieuze of spirituele gemeenschappen om te leven in vereniging met het goddelijke en de mensheid te dienen met hun zelfoverstijgend gebed.

In hedendaagse varianten blijven individuen meer met hun voeten verankerd in hun leef- en werkcontext om van daaruit vorm te geven aan hun inspiratie en verbinding. Moderne spirituele gemeenschappen gebruiken soms ook het internet om zich vanuit het Hogere Zelf in te zetten voor het welzijn van de mensheid en het herstel van onze planeet. Diverse netwerken die belangeloos investeren om positieve energie de wereld in te sturen, zijn vergelijkbaar met kloosterordes die bidden voor het heil van anderen.

Beleving van de spirituele dimensie vertrekt niet vanuit een intellectuele theorie of boekenwijsheid. Het is veeleer een rechtstreeks kennen, een helder innerlijk weten. Het is kennis van het hart, een intuïtief weten dat het verstand te boven gaat. Mensen kunnen al dan niet vanuit bezieling en eenheidsbewustzijn deelnemen aan het leven en gebruik maken van hun mogelijkheden om spirituele diepgang te vinden.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

15

Wat maakt dat mensen op een spiritueel pad belanden? Ik heb daar geen sluitend antwoord op en de onderzoeksgegevens die mij bekend zijn, hebben mij niet zoveel wijzer gemaakt.

Wat ik voor mezelf duidelijk weet is dat opgroeien in een religieuze traditie en veel leren over een specifieke godsdienst, mij niet geholpen hebben in mijn ontwikkeling van een spiritueel leven. Omdat daarbij tenslotte veel uiterlijkheden, theorieën en weinig doorleefde kennis op de voorgrond staan.

Ik heb de spirituele dimensie vooral ontdekt langs mijn werk als psychotherapeut. Dat gaat in essentie om liefdevol aanwezig zijn bij het lijden van medemensen. In mijn werkwijze is er ook veel aandacht voor het lichamelijk gevoelde en het exploreren van bronnen van veerkracht. Daardoor is het een benadering die uitnodigt tot verkenning van het diepere subtiele weten en het ontwikkelen van het beste in de mens. Zo heb ik langs mijn werk eigenlijk de ziel kunnen herontdekken.

Voor mij maakt het ook veel uit of ik ruimte heb om het sacrale te ontvangen. Ik heb daarvoor o.a. een ochtendritueel om mezelf bij het begin van de dag op het goede been te zetten. In mijn gebedshoekje, waar een aantal betekenisvolle voorwerpen staan, neem ik even tijd om mezelf te centreren. Dat doe ik door met mijn aandacht door mijn lichaam te gaan, eventueel een droom van de voorbije nacht te noteren, mezelf te verwelkomen in de dag. Ik verbind me vervolgens met bronnen van liefde die voor mij betekenis hebben, die groter zijn dan mezelf, die ik uitnodig en erken als dragende grond en inspiratie voor mijn bestaan. Foto’s van dierbare overledenen en van mensen waar ik mij direct op betrokken voel, staan ook op mijn gebedstafeltje. Ik richt liefdevolle gedachten naar hen en wens voor allen het beste. Op die manier maak ik verbinding en voel ik mij geankerd en gevoed om de dag te beginnen. Als ik tijdens de dag merk dat ik onrustig word of behoefte heb om bij te tanken, kan het zijn dat ik een mantra zing of de natuur intrek. Ik heb de indruk dat deze ‘levenshygiëne’ er voor mij toe bijdraagt dat het spirituele leven doorstroomt in mijn dagelijkse bezigheden en mee bepaalt hoe ik aanwezig ben in mijn leefomgeving.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

16

Ik moet wel toegeven dat mijn liefde voor koffie in de ochtend (een verslaving natuurlijk) en rustig genieten van het ontbijt, voorafgaat aan mijn spiritueel ochtendritueel. Ik zal het maar in het midden laten of die volgorde iets onthult over prioriteiten…

Kunnen we dan toch iets zeggen over wat er nodig is voor een spirituele ontwikkeling? of hoe Liefde als dynamiek van het Hogere Zelf kan doordringen in de menselijke beleving?

Iedereen kan ervaringen herkennen die het leven optillen naar een kwaliteit die het gewone zelf overstijgt. We noemen dat soms ‘sacrale ervaringen’ die op een continuüm te situeren zijn. Van dagelijks bereikbare fijne momenten die het leven glans geven, tot meer uitzonderlijke piekervaringen die er uit springen omwille van hun transformerende impact. Uitgaande van de eigen beleving of beter gezegd ‘belijving’ kunnen mensen hun gevoeligheid voor de spirituele dimensie ontwikkelen. Opmerkelijk is dat vele wijsheidstradities vertrekken van lichaamsbewustzijn om de weg te effenen voor eenheidsbewustzijn. Daarbij wordt een verwelkomende aanwezigheid en een niet veroordelende opmerkzaamheid geoefend. Vaak met een opstap die aandacht richt op ademhaling of subtielere signalen in het lichaam. Dat kunnen vormen zijn van mindfulness, focusing, meditatie… in essentie allemaal universele methodes die al eeuwen aangewend worden in diverse culturen.

Een spiritueel proces veronderstelt een loskomen van vooroordelen en een losmaken van gehechtheid aan wat we verstaan onder ‘ik als persoon’, ook aangeduid als iemands ‘ego’. Stilte en een rustige geest kunnen helpen om iemands bewustzijn te verdiepen en te verruimen. Maar de beleving van een verruimd bewustzijn kan evenzeer als een plotse bliksemflits iemand overvallen. Bijvoorbeeld in een onverwacht moment waarin de gevestigde orde van iemands leven overhoop gehaald wordt. Op die manier kan een crisis er toe leiden dat iemand door de knieën gaat (niet voor niets ook een lichaamshouding die in vele religieuze tradities aangewend wordt), dat een gebetonneerd ego instort en de persoon ontvankelijk wordt voor mogelijkheden die voordien ondenkbaar waren.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

17

Vanuit liefdevolle verbinding en eenheidsbewustzijn kunnen er soms oplossingen komen die een mens niet bedacht krijgt. Persoonlijk heb ik daarbij geleerd om erg bescheiden te zijn over wat ik kan overzien en begrijpen. Ik heb ook leren vertrouwen dat deze dynamiek ver uitstijgt boven wat de huidige stand van de wetenschap kan verklaren. Mijn actieve aandeel in de dynamiek van het Hogere Zelf is vooral dat ik mij afstem op ‘de hoogste vorm van liefde voor alle betrokkenen’. Wat ik eventueel vraag – je mag het ook bidden noemen - is niet in dienst van egobelangen. Het gaat om een zelfoverstijgend inzetten van het beste waar een mens beroep op kan doen, en wat is dat anders dan Liefde.

Ik weet dat veel mensen dit herkennen, maar er niet makkelijk over spreken. Deze belevingen spelen zich in zekere zin af op symbolische ‘heilige grond’. Wie dat beseft, ervaart ook steeds enige schroom. Het was wel heel opvallend dat mensen na het lezen van ‘Tijd voor de ziel’ zich uitgenodigd voelden om mij aan te spreken over dergelijke ervaringen.

Zo was er een topchirurg, door zijn collega’s erg geapprecieerd als harde wetenschapper, die mij toevertrouwde dat hij in zijn werkcontext niet durft te vertellen wat het geheim is van zijn uitzonderlijk succes. Bij het uitvoeren van complexe medische ingrepen, heeft de man de gewoonte om zich eerst liefdevol te verbinden met het wezen van de persoon die hij opereert. Daarbij vraagt hij om geleid te worden in zijn gevaarlijk werk.

Maar ik was even sterk ontroerd door het verhaal van de vuilnisman, een wat marginale allochtone jonge gast, die erkent dat het hem goed van pas komt dat hij een vast inkomen heeft sinds hij in een grote stad werkt (de fysieke dimensie dus), die ook opgelucht is dat hij nu een meer aanvaarde plek heeft in de samenleving (de sociale dimensie), waar hij met zijn specifieke persoonlijke talenten aan zijn trekken komt (de psychische dimensie), maar die bovenal zijn werk zinvol vindt vanuit de spirituele dimensie. Hij ervaart immers dat hij mag bijdragen aan het welzijn en de gezondheid van de stad (een zelfoverstijgend doel) en hij heeft al enkele keren ondervonden dat hij - voortgaande op zijn intuïtie - als geroepen kwam om in noodsituaties het tij te keren door zijn liefdevolle tussenkomst.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

18

Het werkreglement voor de vuilnisomhaling is zoals in vele organisaties de laatste jaren steeds uitgebreider en complexer geworden. Toch ligt vrijwel iedere regelgeving achter op uitzonderingen en aanhoudende evoluties in het werkveld.

Een ethische houding in het werk is ten diepste een spirituele keuze die vertrekt vanuit zelfoverstijgende liefde en een gevoel voor universele rechtvaardigheid. Een samenleving die niet meer kan rekenen op een spirituele levenshouding, wordt daarom steeds afhankelijker van geboden en verboden om het goede af te dwingen.

Volkswijsheid zegt ook: geloof kan bergen verzetten. Ik zou daar aan toevoegen: Liefde vanuit de dynamiek van het Hogere Zelf kan wonderen verrichten. Om dat geen vage boutade te laten zijn, wil ik een persoonlijk voorbeeld geven, alhoewel ik lang geaarzeld heb om met deze intimiteit naar buiten te komen.

In september 2008 werd Annelien geboren, het tweede kind van onze zoon. Haar ouders waren opgetogen dat hun dochtertje zo rustig was, een heel verschil met hun zoontje die hypergevoelig op alles reageerde. Het was een luxe dat deze baby bijvoorbeeld niet opschrok bij plotse geluiden zoals een rinkelende telefoon, en dat ze onverstoord doorsliep in luidruchtig gezelschap. Plots echter kwam er een dramatische wending in dit geluk. Bij de testen van ‘Kind en Gezin’ bleek dat Annelien doof was. Op dat moment was ze ongeveer twee maanden oud. Meteen werd het medische circuit ingezet. Annelien werd uitgebreid onderzocht in verschillende academische ziekenhuizen en de beste specialisten kwamen er aan te pas om alles in kaart te brengen. Er moest zo snel mogelijk een elektrode ingeplant worden in haar hersenen om haar meer kansen te geven om in een vroeg stadium van haar ontwikkeling geluiden op te vangen.

Op een middag werd ik op mijn werk door mijn schoondochter opgebeld met de vraag of ik haar kon vergezellen naar een afspraak voor de elektrode-implantatie. Haar man – mijn zoon dus – kon er niet bij zijn omdat hij voor zijn werk onvoorzien opgehouden was in Nederland. Ik had die bewuste namiddag eigenlijk een vergadering. Maar om half twaalf kreeg ik telefonisch bericht dat de vergadering afgelast was. Kort na die telefoon, belde mijn schoondochter met de vraag of ik wou meerijden naar het ziekenhuis.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

19

Op dergelijke momenten is de synchroniciteit vaak treffend. Je kunt het dan geen toeval meer noemen hoe dingen samen voorvallen. Ik heb het leren zien als een uiting van een groter verband dan we op het eerste zicht beseffen. Dergelijke synchrone gebeurtenissen scherpen mijn alertheid voor iets bijzonders, ze voeden mijn eenheidsbewustzijn.

Terwijl we wachten in het ziekenhuis, komen er onverwacht twee personeelsleden naar ons toe. Zij zouden normaal een test afnemen van een andere baby, maar de ouders van die baby hadden laten weten dat ze vastzaten in de file. De gespecialiseerde testapparatuur was al volledig geïnstalleerd, dus stelden ze voor om deze te gebruiken voor Annelien. Dat betekende een extra test, zoals er al verschillende geweest waren, met telkens de bevestiging van doofheid van Annelien. Voor mij was dat onverwachte onderzoek opnieuw een teken van synchroniciteit.

Wij gingen dus mee met deze onderzoeksters. Annelien protesteerde echter heftig om de elektroden voor de test op haar hoofdje te laten plakken. Ik vroeg aan de onderzoeksters of ik de elektroden mocht vasthouden. Toen ik mijn vinger op het voorhoofdje van Annelien legde om de elektroden vast te houden, kreeg ik opeens de ingeving dat Annelien haar doofheid ingeroepen had als bescherming. In gedachten zei ik tegen mijn kleindochter van drie maanden: “Annelien, als je wil, mag je je bescherming doorgeven aan Maria.” Ik beroep mij in cruciale situaties steeds op diezelfde spirituele bron (waar ik eigenlijk al vanaf mijn geboorte mee verbonden ben, maar dat is een ander verhaal).

Na dit met Annelien gecommuniceerd te hebben, werd ze rustig. Ze liet de test verder zonder problemen afnemen. Daarna mochten we terug naar de wachtkamer. Annelien glimlachte stralend naar ons. Voor de bespreking van de resultaten werden we ontvangen door de specialist die de electroden zou inplanten. De arts besprak eerst uitgebreid de voorgeschiedenis, doorbladerde alle dossiers, en zat vervolgens een tijd sprakeloos te kijken. “Ik begrijp er niets van”, zei ze. “Uit deze test blijkt dat Annelien volkomen normaal hoort.” Op dat moment rinkelde de telefoon en Annelien schrok geweldig. Nu 3 jaar later, hoort Annelien nog altijd perfect.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

20

Hoe valt dit te begrijpen? Je kunt bij een baby van drie maanden niet beweren dat het wonder wel suggestie zal zijn, of dat haar doofheid een hysterische reactie was. Voor mij is dit een voorbeeld van Liefde als dynamiek van het Hogere Zelf. Vanuit een eenheidsbewustzijn wordt een anders onbegrijpelijke reeks van gebeurtenissen, zinvol. Er kunnen zich dan ook in de materiële wereld veranderingen voordoen, die we met de huidige wetten van de natuurwetenschappen niet kunnen uitleggen.

Vroeger sprak ik niet over vergelijkbare ervaringen omdat ik weet dat velen zoiets onthalen op scepsis. Nu deert het mij niet meer wat anderen daarover denken. De tastbare realiteit dat Annelien ondertussen hoort, zonder dat er enige wetenschappelijke verklaring is voor die ingrijpende verandering, zegt mij meer dan grote theorieën of meningen van anderen.

Er gebeuren regelmatig dingen in het leven, ook veel minder spectaculair, die mij verwonderen en die mij anders hebben doen kijken naar en denken over wat wij realiteit noemen. Naast de zichtbare wereld ervaar ik een onzichtbare wereld, die wij met ons menselijk verstand niet gevat krijgen, die in essentie om de kracht van zelfoverstijgende liefde gaat. Het hoeft daarom niet letterlijk om wonderen te gaan in de bovennatuurlijke betekenis. Maar vanuit een bepaald perspectief is het wel degelijk wonderlijk dat wij als mens ons kunnen verbinden met die kracht en zo ook boven onze eigen normale menselijke mogelijkheden uitstijgen.

Bij een liefdevolle afstemming is er niet meer het gevoel dat ‘ik als persoon’ dingen bedenk of doe, het wordt ervaren als iets dat gegeven wordt. Het is geworteld in een vertrouwen dat het oké is om liefdevol aanwezig te zijn in een vorm van niet-weten, in plaats van voor alles te pretenderen dat er pasklare oplossingen zijn. De keuze om vanuit de eigen liefdevolle kern ten volle aanwezig te zijn, lijkt de belangrijkste sleutel te zijn. Zo begrijp ik die Bijbelse uitspraak: “waar twee of meer verenigd zijn in mijn naam daar ben ik in hun midden”.

Voor mezelf heeft de spirituele bron, of de Liefde met hoofdletter, waar ik mij mee verbonden voel, de naam van Maria gekregen, de vrouwelijke godin uit de christelijke traditie. Ik heb - zoals vele intellectuelen van mijn generatie - de katholieke geloofsleer achter mij gelaten sinds ik op

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

21

mijn 18 jaar terecht kwam in een academische wereld. Maar ik kan er niet omheen dat deze spirituele bron telkens weer op mijn pad komt. Het is en blijft een mysterie waarom dat zo is en hoe dat werkt.

Tenslotte verwijzen termen als: ziel, goddelijke essentie, spirit, Tao, Boeddha, Allah, Brahman, Jahweh, God, Godin, het Hogere Zelf, eenheidsbewustzijn, Liefde…. niet naar aanwijsbare entiteiten, maar naar de mystieke dimensie van de menselijke beleving. Mystiek gaat over een transformatie van een beperkte ‘ik-werkelijkheid’ naar het ervaren van een meer omvattende werkelijkheid. Bij mystiek is de persoonlijke beleving van te behoren tot een groter geheel het belangrijkste ervaringsgegeven. Dat is de essentie van de innerlijke ervaring die universeler is dan de vele dogmatische en institutionele aspecten van bijvoorbeeld religies, die meer als buitenste lagen bestaan.

Om mensen in contact te brengen met deze spirituele dimensie kunnen grote verhalen de nieuwsgierigheid prikkelen, maar opnieuw is de ervaring van liefde onmisbaar om de dynamiek van het Hogere Zelf te actualiseren. Ik geef hierbij een laatste woord aan een van onze kleinkinderen. Waarheid komt vaak uit een kindermond, en gaf Jezus niet het advies te worden als kinderen om het Rijk Gods te betreden?

Toen mijn kleindochter 4 jaar was had ze op school iets opgevangen over God. Op een avond dat ze bij ons logeerde, vroeg ze ineens: “oma hoe voel je God?’. Ik antwoordde: “als je veel van mensen houdt en mensen van jou houden”. Waarop zij direct reageerde: “Oh dan voel ik heel veel God”.

ww

w.vierm

aalstilvallen.be

Deze tekst wordt u aangeboden door Kleopas, één van de partners die Viermaal stilvallen mogelijk maakt. Kleopas geeft het magazine overhoop uit, een magazine voor mensen met een positieve, hoopvolle blik op mens en wereld.

De cover van het decembernummer stelt de vraag die andere magazines, kranten, tv- en radioprogramma's ook stellen: 'wat eten we met Kerstmis?' Maar overhoop benadert die vraag op een heel eigen wijze. Benieuwd?

Kijk dan even op www.overhoop.be.