Ziekenhuisapotheker - KU Leuven¤ K.U.Leuven: de onthaalsessie en alle hoorcolleges gaan door in...

1

Master-na-Masteropleiding

Ziekenhuisapotheker

2006-2007

Interuniversitaire opleiding

K.U.Leuven – UA - RUG - VUB

2

Inhoud 1. Inleiding 1 1.1. Doelstelling van de master-na-Masteropleiding Ziekenhuisapotheker 1 1.2. Toelatingsvoorwaarden 1

2. Praktische informatie 2 2.1. Centrale coördinatie 2 2.2. Plaatselijke coördinatie 2 2.3. Indeling van het academiejaar 3 2.4. Auditoria 4 2.5. Stage 4 2.6. Toelichting in verband met het examenreglement 5

3. Studieprogramma 8 3.1. Algemeen overzicht van het studieprogramma 8 3.2. Gedetailleerd lessenrooster per 2 weken 9-15

4. Beknopte inhoud van de cursussen, seminaries en practica 16 1. Ziekenhuishygiëne 16 deel 1. Ziekenhuishygiëne 16 deel 2. Antibiotica 16 2.a. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis 18 2.b. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis: practicum 19 3.a. Radiofarmaca en contrastverhogende producten 20 3.b. Radiofarmaca en contrastverhogende producten: practicum 22 4. Medische hulpmiddelen en implantaten, 23 5. Farmacotherapie: Capita selecta 24 deel 1.Pijnbehandeling 24 deel 2. Immunofarmacologie 25 deel 3. Bloedproducten en vaccins 26 deel 4. Antibiotherapie 27 deel 5. Cytostatica 27 deel 6. Enterale en parenterale voeding 28 6. Fysiopathologie: Capita selecta 29 7. Farmaco-epidemiologie en biostatistiek 30 8. Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek 31 9. Wetgeving 32

5. Coördinaten van de docenten 33 6. Informatie over de bereikbaarheid van de campussen 38 6.1. Faculteit Farmaceutische Wetenschappen RUG 38 6.2. Farmaceutisch Instituut VUB 40 6.3 Departement Farmaceutische Wetenschappen UA 42 6.3. Faculteit Farmaceutische Wetenschappen K.U.Leuven 45

Interuniversitaire ManaMa-opleiding Ziekenhuisapotheker, academiejaar 2006-2007

1

1. Inleiding 1.1. Doelstelling van de Master-na-Masteropleiding

Ziekenhuisapotheker Deze eenjarige opleiding is een vereiste om te kunnen erkend worden als

ziekenhuisapotheker. De opleiding beoogt een grondige vorming in de verschillende

domeinen waarin de ziekenhuisapotheker in een milieu van medici en paramedici zijn

expertise, kennis en vaardigheid moet kunnen aanwenden om zo als een gewaardeerd

partner in de gezondheidszorg binnen de ziekenhuizen zijn plaats te rechtvaardigen.

Het studieprogramma werd op basis van een uitvoerige consultatie afgestemd op de

meest recente tendensen, ontwikkelingen en vereisten binnen de ziekenhuisfarmacie.

De afgestudeerde komt ook in aanmerking voor functies in de farmaceutische

industrie die verbonden zijn met de registratie van en informatie over geneesmiddelen

en het opvolgen van producten die op de markt zijn.

De houders van het certificaat van ziekenhuisapotheker kunnen volgens het K.B. van

3 augustus 1983, art. 4, erkend worden als bevoegd voor de verstrekking van

orthopedisch, prothese- en medisch materiaal, bedoeld in art. 28, par. 1 van de bijlage

bij het K.B. van 16 november 1973.

De colleges worden gegeven te Brussel (VUB), Gent (RUG), Antwerpen (UA) en

Leuven (K.U.Leuven). De student schrijft zich in aan slechts één universiteit, maar

volgt de colleges waar ze worden gegeven.

1.2. Toelatingsvoorwaarden

Houders van het diploma Apotheker worden toegelaten tot de studie.


2

2. Praktische informatie

2.1. Centrale coördinatie Voor deze interuniversitaire opleiding treedt de faculteit Farmaceutische

Wetenschappen van de K.U.Leuven op als coördinator. Voor iedere praktische

informatie kan men zich daarom wenden tot

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen K.U.Leuven

Mevr. A. Goethals, studentensecretaris FFW

Onderwijs en Navorsing 2, Bus 420

Herestraat 49, B-3000 Leuven

Tel.: 016 32 34 00

Fax: 016 32 34 67

e-mail: [email protected]

2.2. Plaatselijke coördinatie

Aan ieder van de deelnemende universiteiten is daarnaast eveneens een plaatselijk

coördinator aangeduid. Deze coördinatoren zijn:

Aan de RUG: Prof. Chris Vervaet

Laboratorium Farmaceutische Technologie

Harelbekestraat 72, 9000 Gent

Tel.: 09 264 80 69

Fax.: 09 222 82 36


Aan de UA: Prof. Annick Ludwig

UA, Departement Farmaceutische Wetenschappen

Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk

Tel.: 03 820 27 16

Fax: 03 820 27 34



3

Aan de VUB Prof. Rik De Clercq

Apotheek Academisch Ziekenhuis Vrije Universiteit Brussel

Laarbeeklaan 101, 1090 Brussel

Tel.: 02 477 52 61

Fax.: 02 477 52 69


Aan de K.U.Leuven Prof. Alfons Verbruggen

Laboratorium voor Radiofarmacie

Onderwijs en Navorsing 2, Bus 821,

Herestraat 49, 3000 Leuven

Tel. : 016 33 04 46

Fax : 016 33 04 49

e-mail : [email protected]

2.3. Indeling van het academiejaar

Op dinsdag 26 september komen de studenten tegen 10 u samen in de inkomhal van

het Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg (Leuven), waar dan een onthaalsessie volgt

met praktische informatie over het studieprogramma, over het beroep van

ziekenhuisapotheker en de toekomstmogelijkheden, overhandiging van de

informatiebrochures, en gelegenheid tot kennismaking met de medestudenten. In de

namiddag volgt dan een eerste hoorcollege (Fysiopathologie, capita selecta).

Het verloop van het academiejaar is als volgt:

• eerst 8 weken hoorcolleges en seminaries van 26 september tot 17 november; de

vakken Radiofarmaca en Farmacotechnologie voor het ziekenhuis worden

volledig afgewerkt tijdens deze eerste lessenperiode omdat de practica behorend

bij deze vakken onmiddellijk na deze lessenperiode volgen

• twee weken practica (Farmacotechnologie en Radiofarmaca) van 20 november tot

1 december

• acht weken "productgerichte stage in een ziekenhuisapotheek" van 4 december

2006 tot 26 januari 2007


4

• vervolgens 6 weken hoorcolleges en seminaries van 29 januari tot 8 maart

• twee weken blokvakantie van 9 maart tot 22 maart

• vier weken examens van 23 maart tot 20 april

• één week verlof van 21 april tot 29 april

• 8 weken "patiënt- en therapiegerichte stage" van 30 april tot 30 juni

• stage-examen op 2 juli en deliberatie (aan RUG) op 5 juli

In de periodes voorzien voor hoorcolleges en seminaries worden een aantal vrijdagen

voorbehouden voor zelfstudie. Ter bevordering van begeleide zelfstudie wordt een

website ter beschikking gesteld van de studenten en docenten. Het is de bedoeling dat

de studenten via deze website vragen kunnen stellen aan de docenten (en

medestudenten), en dat de docenten vragen en problemen kunnen voorschotelen aan

de studenten om zelfstudie te stimuleren.

Deze website (“vraagbox”) is aanklikbaar vanop het volgende webadres:

http://farma1.farm.kuleuven.ac.be/zhapotheek/

Registratie is vereist bij eerste gebruik.

De gedetailleerde regeling van de practica wordt pas opgesteld nadat het juiste aantal

studenten gekend is. De studenten verrichten het practicum Farmacotechnologie aan

de universiteit waar ze zich hebben ingeschreven. Het practicum Radiofarmaca wordt

georganiseerd aan de RUG en de K.U.Leuven. De concrete regeling hiervoor zal zo

spoedig mogelijk meegedeeld worden.

2.4. Auditoria De hoorcolleges en seminaries worden georganiseerd in verschillende auditoria aan de

respectievelijke universiteiten. Gedetailleerde informatie over de auditoria waar de

hoorcolleges en seminaries doorgaan is beschikbaar bij de plaatselijke coördinatoren

en aan de valven. Deze informatie zal tevens meegedeeld worden tijdens het eerste

hoorcollege aan ieder van de deelnemende universiteiten. De eerste hoorcolleges gaan

door in:

♦ K.U.Leuven: de onthaalsessie en alle hoorcolleges gaan door in seminarielokaal

GHBII 05.312 (HP9)


5

♦ RUG: Seminariezaal 2 of 3 (zie lessenrooster) in de Faculteit Farmaceutische

Wetenschappen.

♦ VUB: informatie wordt verschaft tijdens eerste college

♦ UA: zie gedetailleerd lessenrooster (pag 9 – 15)

♦ De lessen Wetgeving worden gegeven op het Directoraat-generaal Organisatie van

de Gezondheidsvoorzieningen, Eurostation II, Victor Hortaplein 40 bus 10, B-1060

Brussel

2.5. Stage

In overeenstemming met de wettelijke vereisten om erkend te kunnen worden als

ziekenhuisapotheker omvat deze opleiding een stage, geïntegreerd met de

meesterproef, van tenminste 500 uren in een ziekenhuisapotheek. Op basis van de

ervaringen van de voorbije jaren bleek dat een stage van drie maanden onvoldoende is

voor een degelijke vorming. Daarom werd het programma aangepast en de stage

uitgebreid tot 600 u, opgesplitst in 300 u productgerichte stage en 300 u patiënt- en

therapiegerichte stage. Tijdens iedere stageperiode (respectievelijk 8 en 9 weken) kan

de student 5 vrije dagen opnemen in samenspraak met de stagemeester.

De student maakt over de meesterproef met stage een verslag dat hij inlevert op

uiterlijk 18 juni 2006 (zie Stagehandleiding). Bij het begin van het academiejaar zal

informatie verschaft worden over mogelijke stageplaatsen en het stageprogramma.

Tevens zal een “Handleiding Ziekenhuisstage” ter beschikking gesteld worden.

2.6. Toelichting in verband met het examenreglement Voor de opleiding gelden algemene en daarnaast enigszins specifieke bepalingen

betreffende examens en deliberatiecriteria, zoals vastgelegd door de interuniversitaire

stuurgroep. Enkele belangrijke regels zijn hieronder weergegeven:

• Voor het bepalen van het totale examenresultaat gelden de volgende bindende criteria:

- de student die voor een bepaald opleidingsonderdeel ten minste 10 punten op 20 behaalt, voldoet voor dat opleidingsonderdeel;

- de student die voor alle opleidingsonderdelen ten minste 10 punten op 20 behaalt, slaagt.


6

• ‘Credits’ Een student die voor een opleidingsonderdeel ten minste 10 punten op 20 behaalde, verwerft een credit voor dit opleidingsonderdeel.

• Voor opleidingsonderdelen bestaande uit deelvakken moet de niet geslaagde student in de septemberzittijd alleen die deelvakken opnieuw afleggen waarop hij minder dan 10 punten op 20 behaalde.

• Voor opleidingsonderdelen bestaande uit meerdere deelvakken wordt het globale resultaat berekend als het gewogen rekenkundig gemiddelde van de punten behaald op de respectievelijke deelvakken. De toegepaste wegingscoëfficiënten zijn evenredig met de omvang van de deelvakken.

• Indien een student in een bepaald deelvak van een opleidingsonderdeel echter een zwaar tekort heeft (minder dan 7 punten op 20) kan de examencommissie beslissen dat het globale resultaat voor dit opleidingsonderdeel niet gelijk is aan het rekenkundig gemiddelde maar minder dan 10 op 20.

• Indien een student in een bepaald deelvak van een opleidingsonderdeel een ernstig tekort heeft maar toch slaagt, heeft dit implicaties op de graad van verdienste die wordt toegekend. Er werd overeengekomen dat de student een graad van verdienste zakt bij “een ernstig tekort” in deelvakken.

Een ernstig tekort betekent dat het totaal van onvoldoende punten drie of meer is (dus bijv. één zeven of een acht en een negen of drie negens, en uiteraard de nog minder goede scores).

• Volgende weging tussen opleidingsonderdelen wordt toegepast voor berekening van het globale percentage: Ziekenhuishygiëne: 80 punten; Farmaceutische technologie: 80 punten voor theorie en 20 punten voor practicum; Radiofarmaca en contrastverhogende producten: 70 punten voor theorie en 10 punten voor practicum; Medische hulpmiddelen en implantaten: 80 punten; Farmacotherapie : capita selecta 160 punten; Fysiopathologie, capita selecta: 80 punten; Farmaco-epidemiologie en biostatistiek: 60 punten; Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek: 100 punten; Wetgeving: 60 punten; Meesterproef met stage: 30 punten voor evaluatie door stagemeester, 30 punten voor stagewerk en 30 punten voor stage-examen.

♦ In het licht van het feit dat verschillende opleidingsonderdelen bestaan uit deelvakken of door meerdere docenten gedoceerd worden, worden de examens schriftelijk afgenomen

♦ De diploma’s worden afgeleverd en ondertekend door de rector van de universiteit waar de student ingeschreven is. Op het diploma wordt het interuniversitair


7

karakter van de opleiding aangegeven door het op gelijke wijze vermelden van alle deelnemende universiteiten.

♦ Ombudspersoon

Overeenkomstig de bepalingen van het door alle deelnemende universiteiten goedgekeurde interuniversitaire examenreglement (zie www.kuleuven.be/admin/reglement/tb-i38.htm) heeft de interuniversitaire stuurgroep een ombudspersoon aangeduid, namelijk Mevr. A. Goethals (tevens studentensecretaris, zie pag. 2).

De ombudspersoon treedt op als bemiddelaar tussen examinatoren en studenten.

De ombudspersoon woont de beraadslaging bij. De ombudspersoon kan in een overleg door één of elk van de betrokken partijen gevraagd worden te bemiddelen.


8

3. Studieprogramma 3.1. Algemeen overzicht van het studieprogramma (de namen van de respectievelijke coördinatoren zijn onderlijnd) Opleidingsonderdeel Titularis A B C D E F 1 Ziekenhuishygiëne H. Nelis, J. Verhaegen 30 105 4

2 Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis A. Ludwig, A. Michoel, J. Vervaet 30 40 150 5

3 Radiofarmaca en contrastverhogende producten G. Bormans, F. De Vos, A. Verbruggen 25 32 125 4

4 Medische hulpmiddelen en implantaten R. De Clercq, E. Leirs, A.M. Moens 30 15 120 4

5 Farmacotherapie: Capita Selecta* J. Ceuppens, L. De Pourcq, A. Dupont, W. Peetermans, B. Rombaut, G. Verhoef

75 15 250 8

6 Fysiopathologie: Capita Selecta D. Knockaert 30 15** 110 4

7 Farmaco-epidemiologie en biostatistiek L. Annemans, G. De Backer, D. De Bacquer 15 15 75 3

8 Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek R. De Clercq, L.Willems, H. Robays, F. Van Beek 40 10 150 5

9 Wetgeving C. Decoster 15 60 3

10 Meesterproef (met inbegrip van stage) N. 640 640 20

290 72 70 640 1785 60

A = aantal contacturen hoorcollege B = aantal contacturen praktische oefeningen C = aantal contacturen seminarie D = aantal uren besteed aan meesterproef met inbegrip van stage E = studiebelasting in uren F = aantal studiepunten * Farmacotherapie: Antibiotherapie: W. Peetermans; Bloedproducten en vaccins: B. Rombaut; Cytostatica: G. Verhoef; Enterale en parenterale voeding: L. De Pourcq;

Immunofarmaca: J. Ceuppens; Pijnbehandeling: A. Dupont. ** de seminaries Fysiopathologie zijn geïntegreerd in het tweede gedeelte van de stage en gaan door op de stageplaats


9

WEEK 1 25-29 SEPTEMBER WEEK 2 2-6 OKTOBER Maandag 25/sep/06 UG Maandag 2/okt/06 SEM 3 5:00 10:00 11:30 2.2 Farmaceutische Technologie … Vervaet 1:30 11:45 12:45 2.2 Farmaceutische Technologie … Vervaet 1:00 14:00 15:00 3.1 Radiofarmaca … De Vos 1:00 15:15 16:45 3.1 Radiofarmaca … De Vos 1:30 KUL Dinsdag 26/sep/06 2:00 KUL Dinsdag 3/okt/06 4:30 10:30 12:00 0 ONTHAAL Verbruggen 10:00 11:00 1.2 Antibiotica Verhaegen 1:00 Willems 11:15 12:15 1.2 Antibiotica Verhaegen 1:00 13:30 14:30 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 13:30 15:00 3.2 Radiofarmaca … Bormans 1:30 14:45 15:45 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 15:15 16:15 3.2 Radiofarmaca … Bormans 1:00 KUL Woensdag 27/sep/06 5:15 KUL Woensdag 4/okt/06 4:30 10:00 11:30 5.5 Cytostatica Verhoef 1:30 10:00 11:00 8.2 Organisatie en Beheer … Willems 1:00 11:45 12:45 5.5 Cytostatica Verhoef 1:00 11:15 12:15 8.2 Organisatie en Beheer … Willems 1:00 14:00 15:30 3.3 Contrastverhogende prod. Verbruggen 1:30 13:30 15:00 5.5 Cytostatica Verhoef 1:30 15:45 17:00 3.3 Contrastverhogende prod. Verbruggen 1:15 15:15 16:15 5.5 Cytostatica Verhoef 1:00 KUL Donderdag 28/sep/06 5:00 UG Donderdag 5/okt/06 SEM 2 5:00 10:00 11:00 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 10:00 11:30 1.1 Ziekenhuishygiene Nelis 1:30 11:15 12:15 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 11:45 12:45 1.1 Ziekenhuishygiene Nelis 1:00 13:30 15:00 5.2 Immunofarmacologie Ceuppens 1:30 14:00 15:30 2.2 Farmaceutische Technologie … Vervaet 1:30 15:15 16:45 5.2 Immunofarmacologie Ceuppens 1:30 15:45 16:45 2.2 Farmaceutische Technologie … Vervaet 1:00 UIA Vrijdag 29/sep/06 5:00 Vrijdag 6/okt/06

10:00 11:00 2.3 Verpakking Ludwig R0.09 1:00 ZELFSTUDIE

11:15 12:15 2.3 Verpakking Ludwig 1:00 13:30 15:00 4.1 Medische hulpmiddelen … Leirs R1.08 1:30 15:15 16:45 4.1 Medische hulpmiddelen … Leirs 1:30


10

WEEK 3 9-13 OKTOBER WEEK 4 16-20 OKTOBER UG Maandag 9/okt/06 SEM 2 5:00 KUL Maandag 16/okt/06 4:00 10:00 11:00 2.2 Farmaceutische Technologie … Vervaet 1:00 10:00 11:00 2.1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00 11:15 12:15 2.2 Farmaceutische Technologie … Vervaet 1:00 11:15 12:15 2.1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00 13:30 15:00 3.1 Radiofarmaca … De Vos 1:30 13:30 14:30 1.2 Antibiotica Verhaegen 1:00 15:15 16:45 3.1 Radiofarmaca … De Vos 1:30 14:45 15:45 1.2 Antibiotica Verhaegen 1:00 VUB Dinsdag 10/okt/06 5:00 KUL Dinsdag 17/okt/06 4:00 10:00 11:30 4.3 Medische hulpmiddelen … De Clercq 1:30 10:00 11:00 1.2 Antibiotica Verhaegen 1:00 11:45 12:45 4.3 Medische hulpmiddelen … De Clercq 1:00 11:15 12:15 1.2 Antibiotica Verhaegen 1:00 14:00 15:30 5.3 Bloedproducten en Vaccins Rombaut 1:30 13:45 14:45 2.1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00 15:45 16:45 5.3 Bloedproducten en Vaccins Rombaut 1:00 15:00 16:00 2.1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00 KUL Woensdag 11/okt/06 4:00 VUB Woensdag 18/okt/06 4:30 10:00 11:00 1.2 Antibiotica Verhaegen 1:00 10:00 11:30 4.3 Medische hulpmiddelen … De Clercq 1:30 11:15 12:15 1.2 Antibiotica Verhaegen 1:00 11:45 12:45 4.3 Medische hulpmiddelen … De Clercq 1:00 13:30 14:30 8.2 Organisatie en Beheer … Willems 1:00 14:00 15:00 4.3 SEM Medische hulpmiddelen … De Clercq 1:00 14:45 15:45 8.2 Organisatie en Beheer … Willems 1:00 15:15 16:15 4.3 SEM Medische hulpmiddelen … De Clercq 1:00 UG Donderdag 12/okt/06 SEM 3 5:00 UIA Donderdag 19/okt/06 R1.06 5:00 10:00 11:00 1.1 Ziekenhuishygiene Nelis 1:00 11:30 12:30 2.3 Verpakking Ludwig 1:00 11:15 12:45 1.1 Ziekenhuishygiene Nelis 1:30 13:30 15:00 4.1 Medische hulpmiddelen … Leirs 1:30 14:00 15:00 3.1 Radiofarmaca … De Vos 1:00 15:15 16:45 4.1 Medische hulpmiddelen … Leirs 1:30 15:15 16:45 3.1 Radiofarmaca … De Vos 1:30 17:00 18:00 4.1 SEM Medische hulpmiddelen … Leirs 1:00 Vrijdag 13/okt/06 UIA Vrijdag 20/okt/06 5:00 ZELFSTUDIE 10:00 11:00 4.1 Medische hulpmiddelen … Leirs R0.13 1:00 11:15 12:15 4.1 Medische hulpmiddelen … Leirs 1:00 13:30 15:00 4.1 SEM Medische hulpmiddelen … Leirs R0.08 1:30 15:15 16:45 4.1 SEM Medische hulpmiddelen … Leirs 1:30


11

WEEK 5 23-27 OKTOBER WEEK 6 30 OKTOBER - 3 NOVEMBER KUL Maandag 23/okt/06 4:00 Maandag 30/okt/06 10:00 11:00 2.1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00 ZELFSTUDIE 11:15 12:15 2.1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00 13:30 14:30 1.2 Antibiotica Verhaegen 1:00 14:45 15:45 1.2 Antibiotica Verhaegen 1:00 RUG Dinsdag 24/okt/06 SEM 3 4:30 UG Dinsdag 31/okt/06 SEM 2 4:30 10:00 11:00 4.2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 10:00 11:30 1.1 Ziekenhuishygiene Nelis 1:30 11:15 12:15 4,2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 11:45 12:45 1.1 Ziekenhuishygiene Nelis 1:00 13:30 15:00 7.3 Farmaco-epidemiolgie … Annemans 1:30 14:00 15:00 4.2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 15:15 16:15 7.3 Farmaco-epidemiolgie … Annemans 1:00 15:15 16:15 4.2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:00

VUB Woensdag 25/okt/06 5:00 Woensdag 1/nov/06 10:00 11:30 4.3 Medische hulpmiddelen … De Clercq 1:30 VERLOF 11:45 13:15 4.3 Medische hulpmiddelen … De Clercq 1:30 14:30 15:30 5.3 Bloedproducten en Vaccins Rombaut 1:00 15:45 16:45 5.3 Bloedproducten en Vaccins Rombaut 1:00 RUG Donderdag 26/okt/06 SEM 2 5:00 Woensdag 2/nov/06 10:00 11:30 1.1 Ziekenhuishygiene Nelis 1:30 VERLOF 11:45 13:15 1.1 Ziekenhuishygiene Nelis 1:30 14:30 15:30 4.2 SEM Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 15:45 16:45 4.2 SEM Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 VUB Vrijdag 27/okt/06 4:30 UG Vrijdag 3/nov/06 SEM 2 5:00 10:00 11:00 4.3 SEM Medische hulpmiddelen … De Clercq 1:00 10:00 11:00 4.2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 11:15 12:15 4.3 SEM Medische hulpmiddelen … De Clercq 1:00 11:15 12:15 4.2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 13:30 15:00 5.3 Bloedproducten en Vaccins Rombaut 1:30 13:30 15:00 2.2 Farmaceutische Technologie … Vervaet 1:30 15:15 16:15 5.3 Bloedproducten en Vaccins Rombaut 1:00 15:15 16:45 2.2 Farmaceutische Technologie … Vervaet 1:30


12

WEEK 7 6-10 NOVEMBER WEEK 8 13-17 NOVEMBER KUL Maandag 6/nov/06 5:00 KUL Maandag 13/nov/06 4:00 10:00 11:30 5.2 Immunofarmacologie Ceuppens 1:30 10:00 11:00 2.1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00 11:45 13:15 5.2 Immunofarmacologie Ceuppens 1:30 11:15 12:15 2.1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00 14:30 15:30 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 13:30 14:30 8.2 Organisatie en Beheer … Willems 1:00 15:45 16:45 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 14:45 15:45 8.2 Organisatie en Beheer … Willems 1:00 VUB Dinsdag 7/nov/06 4:00 KUL Dinsdag 14/nov/06 4:00 10:00 11:00 8.1 Organisatie en Beheer … De Clerck 1:00 10:00 11:00 2.1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00 11:15 12:15 8.1 Organisatie en Beheer … De Clerck 1:00 11:15 12:15 2.1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00 13:30 14:30 8.1 SEM Organisatie en Beheer … De Clerck 1:00 13:30 14:30 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 14:45 15:45 8.1 SEM Organisatie en Beheer … De Clerck 1:00 14:45 15:45 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 KUL Woensdag 8/nov/06 4:00 KUL Woensdag 15/nov/06 4:00 10:00 11:00 1.2 Antibiotica Verhaegen 1:00 10:00 11:00 8.2 Organisatie en Beheer … Willems 1:00 11:15 12:15 1.2 Antibiotica Verhaegen 1:00 11:15 12:15 8.2 Organisatie en Beheer … Willems 1:00 13:30 14:30 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 13:30 14:30 8.2 SEM Organisatie en Beheer … Willems 1:00 14:45 15:45 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 14:45 15:45 8.2 SEM Organisatie en Beheer … Willems 1:00 KUL Donderdag 9/nov/06 5:00 KUL Donderdag 16/nov/06 5:00 10:30 12:00 5.5 Cytostatica Verhoef 1:30 10:00 11:30 3.2 Radiofarmaca … Bormans 1:30 11:45 12:45 3.2 Radiofarmaca … Bormans 1:00 13:00 14:00 3.2 Radiofarmaca … Bormans 1:00 14:15 15:45 5.2 Immunofarmacologie Ceuppens 1:30 14:00 15:30 5.2 Immunofarmacologie Ceuppens 1:30 16:00 17:00 5.2 Immunofarmacologie Ceuppens 1:00 15:45 16:45 SEM 5.2 Immunofarmacologie Ceuppens 1:00 Vrijdag 10/nov/06 UG Vrijdag 17/nov/06 SEM 1 4:00 zelfstudie 10:00 11:00 4.2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 11:15 12:15 4.2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 13:30 14:30 4.2 SEM Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 14:45 15:45 4.2 SEM Medische hulpmiddelen … Moens 1:00


13

WEEK 19 29 JANUARI - 2 FEBRUARI WEEK 20 5 - 9 FEBRUARI UG Maandag 29/jan/07 5:00 KUL Maandag 5/feb/07 4:30 10:00 11:30 7.1 Farmaco-epidemiolgie … Annemans 1:30 10:00 11:30 5.5 Cytostatica Verhoef 1:30 11:45 12:45 7.1 Farmaco-epidemiolgie … Annemans 1:00 11:45 12:45 5.5 Cytostatica Verhoef 1:00 14:00 15:30 7.2 Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:30 14:00 15:00 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 15:45 16:45 7.2 Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:00 15:15 16:15 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 KUL Dinsdag 30/jan/07 5:00 VUB Dinsdag 6/feb/07 7:00 10:00 11:30 5.4 Antibiotherapie Peetermans 1:30 vanaf 9:30 5.3 SEM Bloedproducten en Vaccins Rombaut 7:00 11:45 13:15 5.4 Antibiotherapie Peetermans 1:30 14:30 15:30 8.4 Organisatie en Beheer … Van Beek 1:00 15:45 16:45 8.4 Organisatie en Beheer … Van Beek 1:00 VUB Woensdag 31/jan/07 3:30 VUB Woensdag 7/feb/07 3:30 10:00 13:30 5.1 Pijnbehandeling Dupont 3:30 10:00 13:30 5.1 Pijnbehandeling Dupont 3:30 UG Donderdag 1/feb/07 SEM 2 5:00 KUL Donderdag 8/feb/07 4:30 10:00 11:30 7.1 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Bacquer 1:30 10:00 11:30 5.5 Cytostatica Verhoef 1:30 11:45 12:45 7.1 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Bacquer 1:00 11:45 12:45 5.5 Cytostatica Verhoef 1:00 14:00 15:30 8.3 Organisatie en Beheer … Robays 1:30 14:00 15:00 8.4 Organisatie en Beheer … Van Beek 1:00 15:45 16:45 8.3 Organisatie en Beheer … Robays 1:00 15:15 16:15 8.4 Organisatie en Beheer … Van Beek 1:00 Vrijdag 2/feb/07 Vrijdag 9/feb/07 ZELFSTUDIE ZELFSTUDIE


14

WEEK 21 12 - 16 FEBRUARI WEEK 22 19 - 23 FEBRUARI VUB Maandag 12/feb/07 5:00 UG Maandag 19/feb/07 SEM 2 4:30 10:00 13:30 5.1 Pijnbehandeling Dupont 3:30 10:00 11:30 7.2 Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:30 11:45 13:15 7.3 Farmaco-epidemiolgie … De Bacquer 1:30 15:00 16:30 5.1 SEM Pijnbehandeling Dupont 1:30 14:30 16:00 7.3 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Bacquer 1:30 KUL Dinsdag 13/feb/07 5:00 KUL Dinsdag 20/feb/07 5:00 10:00 11:30 5.4 Antibiotherapie Peetermans 1:30 10:00 11:30 5.4 Antibiotherapie Peetermans 1:30 11:45 13:15 5.4 Antibiotherapie Peetermans 1:30 11:45 13:15 5.4 Antibiotherapie Peetermans 1:30

14:30 15:30 5.6 Enterale en Parenterale Voeding. De Pourcq 1:00 14:30 15:30 8.4 Organisatie en Beheer … Van Beek 1:00


Woensdag 14/feb/07 5:00 Woensdag 21/feb/07 5:00 MIN 8:30 10:00 9 Wetgeving Decoster 1:30 MIN 8:30 10:00 9 Wetgeving Decoster 1:30 10:30 12:00 9 Wetgeving Decoster 1:30 10:30 12:00 9 Wetgeving Decoster 1:30 VUB 14:00 15:00 8.1 Organisatie en Beheer … De Clerck 1:00 VUB 14:00 15:00 5.1 Pijnbehandeling Dupont 1:00 15:15 16:15 8.1 Organisatie en Beheer … De Clerck 1:00 15:15 16:15 5.1 Pijnbehandeling Dupont 1:00 UG Donderdag 15/feb/07 SEM 2 3:30 Donderdag 22/feb/07 10:00 11:00 7.2 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:00 ZELFSTUDIE 11:15 12:15 7.2 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:00 13:30 15:00 7.1 Farmaco-epidemiolgie … Annemans 1:30 UG Vrijdag 16/feb/07 SEM 2 5:00 Vrijdag 23/feb/07 10:00 11:30 7.1SEM Farmaco-epidemiolgie … Annemans 1:30 ZELFSTUDIE 11:45 12:45 8.3 SEM Organisatie en Beheer … Robays 1:00 14:00 15:00 8.3 SEM Organisatie en Beheer … Robays 1:00 15:15 16:45 8.3 Organisatie en Beheer … Robays 1:30


15

WEEK 23 26 FEBRUARI - 2 MAART WEEK 24 5 - 9 MAART KUL Maandag 26/feb/07 4:30 Maandag 5/mrt/07 10:00 11:00 5.5 Cytostatica Verhoef 1:00 ZELFSTUDIE 11:15 12:45 5.5 SEM Cytostatica Verhoef 1:30

14:00 15:00 5.6 Enterale en Parenterale Voeding. De Pourcq 1:00

15:15 16:15 5.6 Enterale en Parenterale Voeding. De Pourcq 1:00

KUL Dinsdag 27/feb/07 5:00 KUL Dinsdag 6/mrt/07 5:00 10:00 11:00 5,4 Antibiotherapie Peetermans 1:00 10:00 11:30 5.4 Antibiotherapie Peetermans 1:30 11:15 12:15 5.4 Antibiotherapie Peetermans 1:00 11:45 13:15 5.4 Antibiotherapie Peetermans 1:30


15:15 16:15 8.4 Organisatie en Beheer … Van Beek 1:00 15:45 16:45 8.4 Organisatie en Beheer … Van Beek 1:00 16:30 17:30 8.4 Organisatie en Beheer … Van Beek 1:00 Woensdag 28/feb/07 5:00 Woensdag 7/mrt/07 5:00 MIN 8:30 10:00 9 Wetgeving Decoster 1:30 MIN 8:30 10:00 9 Wetgeving Decoster 1:30 10:30 12:00 9 Wetgeving Decoster 1:30 10:30 12:00 9 Wetgeving Decoster 1:30 VUB 14:00 15:00 8.1 Organisatie en Beheer … De Clerck 1:00 VUB 14:00 15:00 8.1 Organisatie en Beheer … De Clerck 1:00 15:15 16:15 8.1 Organisatie en Beheer … De Clerck 1:00 15:15 16:15 8.1 Organisatie en Beheer … De Clerck 1:00 UG Donderdag 1/mrt/07 4:30 RUG Donderdag 8/mrt/07 SEM 2 4:00 10:00 11:30 7.3 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Bacquer 1:30 10:00 11:00 7.2 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:00 11:45 12:45 7.3 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Bacquer 1:00 11:15 12:15 7.2 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:00 14:00 15:00 8.3 Organisatie en Beheer … Robays 1:00 13:30 14:30 8.3 Organisatie en Beheer … Robays 1:00 15:15 16:15 8.3 Organisatie en Beheer … Robays 1:00 14:45 15:45 8.3 Organisatie en Beheer … Robays 1:00 Vrijdag 2/mrt/07 Vrijdag 9/mrt/07 ZELFSTUDIE BEGIN BLOK

Interuniversitaire ManaMa-opleiding Ziekenhuisapotheker, academiejaar 2006 - 2007

16

4. Beknopte inhoud van de hoorcolleges, seminaries en practica

1. Ziekenhuishygiëne (30 u hoorcollege)

Deel 1. Ziekenhuishygiëne (Prof. H. Nelis, RUG, 15 u)

Doelstellingen

Deze cursus heeft tot doel de student vertrouwd te maken met het verschijnsel "nosocomiale infecties" en vooral met de preventie ervan. Meer bepaald wordt er aandacht besteed aan het verantwoord gebruik van desinfectiemiddelen en aan de praktische aspecten van ziekenhuishygiëne, o.a. wat schoonmaakprocedures, isolatie, aseptische techniek en kwaliteit van water en lucht betreft. Verder verwerft de student inzicht in de problematiek rond de resistentie van ziekenhuispathogenen tegen antibiotica en van een rationeel antibioticabeleid.

Inhoud

Een eerste hoofdstuk handelt over de algemene aspecten van nosocomiale infecties zoals de oorzaken, de etiologie, de soorten, de epidemiologie en de pathogenese. In een tweede hoofdstuk wordt uitgebreid ingegaan op desinfectie. De verschillende fysische en chemische technieken en de beïnvloedende factoren ervan worden behandeld. Daarna worden de desinfectantia per klasse besproken met nadruk op hun toepassingen in het hospitaal. Het derde hoofdstuk handelt over de ecologie van het ziekenhuis, met aandacht voor de kwaliteit van het water en de lucht en voor afvalverwijdering. In een vierde hoofdstuk komen isolatiemaatregelen en een aantal praktijkgerichte facetten van hygiëne bij medische verzorging/ingrepen en schoonmaakprocedures aan bod.

Studiemateriaal

Schema's + illustraties die ook op transparant staan

Onderwijsvorm

Hoorcolleges Deel 2. Antibiotica (Prof. J. Verhaegen, K.U.Leuven, 15 u) Doelstellingen

- De student begrijpt de werkingsmechanismen van de verschillende antibioticagroepen, verwerft ook kennis over het spectrum, de resistentiemechanismen, de algemene indicaties en de nevenwerkingen van deze medicaties.

- De student moet ook vertrouwd zijn met de verschillende laboratoriumtechnieken die gebruikt worden voor het opsporen van resistentie tegen antibiotica en hun interpretatie.

- De student verwerft inzicht in de ontwikkelingen van de antiparasitaire en antifungale medicaties.


17

Inhoud Antimicrobiële geneesmiddelen interfereren met het metabolisme van micro-organismen met als resultaat groeiremming of de dood van micro-organismen. In de verschillende hoofdstukken zullen voor de verschillende antibioticagroepen worden besproken: spectra, werkings- en resistentiemechanismen. Ook wordt voor iedere groep aandacht besteed aan de farmacokinetische achtergronden en de gevolgen hiervan voor de dosering. 1. Inleiding 2. Beta-lactam antibiotica 3. Macroliden en ketoliden 4. Tetracyclinen 5. Aminoglycosiden 6. Glycopeptiden 7. Rifamycinen 8. Fluorochinolones 9. Antifungale medicatie 10. Antiparasitaire medicaties Onderwijsactiviteit Hoorcolleges met illustraties (transparanten en dia's)


18

2.a. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis (30 u hoorcollege)

Prof. A. Ludwig (UA, 4 u), Prof. A. Michoel (K.U.Leuven, 13 u), Prof. C. Vervaet (RUG, 13 u)

Doelstellingen

De cursus beoogt de studenten een inzicht te geven in de technologische vereisten voor de productie van steriele geneesmiddelen. Na het volgen van de cursus moet de student in staat zijn om de verschillende eenheidsoperaties binnen de ziekenhuisapotheek te integreren tot een gevalideerd proces met inachtname van Good Manufacturing Practice regels.

Inhoud

In een eerste meer algemeen deel wordt aandacht besteed aan het belang van GMP (o.a. kwaliteitszorg, kwaliteitscontrole, protocollering) en validatie (kwalificatie van toestellen, validatie van processen) binnen de ziekenhuisapotheek. Tevens behandelt dit deel de overdracht van warmte als basis voor eenheidsoperaties zoals destillatie en sterilisatie.

Het tweede deel spitst zich toe op de problematiek rond het bereiden van steriele geneesmiddelvormen (infuusoplossingen, cytostatica, …). Hierbij worden aspecten zoals het design en de layout van de productie-eenheid behandeld, waarbij ook het belang van waterbehandeling (desionisatie, omgekeerde osmose, ultrafiltratie, destillatie) wordt toegelicht. Gelet op het belang van de afwerking van het lokaal en de aanwezigheid van personeel op de kwaliteit van de omgevingslucht omvat dit deel eveneens een beschrijving van het luchtbehandelingssysteem (filtratie, distributie, LAF-kast, biohazard, …).

Een derde deel richt zich op het sterilisatieproces, waarbij naast een overzicht van de verschillende technieken (stoomsterilisatie, droge hitte, gas en ioniserende straling) en hun toepassinsgebied ook de mathematische principes van sterilisatie worden uiteengezet. Bovendien komen steriele filtratie en aseptische technieken aan bod.

Een vierde deel behandelt de problematiek van parenterale voeding, met specifieke aandacht voor de technische aspecten van deze preparaten (bereiding, toediening, chemische en fysische stabiliteit, compatibiliteit met geneesmiddelen).

Als laatste punt worden verschillende aspecten in verband met farmaceutische verpakkingsmateriaal behandeld, waarbij - naast een overzicht van de types verpakkingen en doseerssystemen - ook de regels rond etikettering en de interacties tussen verpakkingsmaterialen en geneesmiddeloplossingen worden besproken.

Studiemateriaal

Copies van de gebruikte transparanten en van recente publicaties worden ter beschikking gesteld

Onderwijsvorm

Hoorcollege


19

2.b. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis: practicum (40 u) K.U.Leuven: Prof. A. Michoel UA: Prof. A. Ludwig RUG: Prof. C. Vervaet VUB: Prof. B. Rombaut

Doelstellingen De studenten krijgen de gelegenheid kennis te maken met de aanwezige productieruimten, bestemd voor de aanmaak van steriele geneesmiddelen voor het ziekenhuis. Het practicum beoogt de student praktische kennis en inzicht bij te brengen in verband met de aseptische bereiding van parenteralia als ampullen, vials en infuusflessen met inbegrip van de hierbij benodigde sterilisatieprocessen. Het practicum demonstreert tevens de integratie van de microbiële controles in het productieproces. Inhoud De studenten zijn opgedeeld in 2 groepen. Dit laat interactie toe waarbij de ene groep de controles uitvoert op de productie van de andere groep. De ene groep simuleert een aseptische bereiding door het afvullen van een voedingsbodem ('media fill'). Tevens worden validatietesten uitgevoerd op een aantal sterilisatieprocessen. De andere groep controleert water, lucht, de omgeving en het uiteindelijk product. Naast microbiële testen worden ook pyrogenen en particulaire verontreiniging opgespoord. Onderwijsactiviteiten Het practicum is gebaseerd op persoonlijk werk, waarbij de tijdsverdeling zelf dient georganiseerd te worden in functie van de vereisten van de opdracht. Enkele seminaries worden georganiseerd om uitwisseling van gegevens tussen beide groepen toe te laten en om onderlinge discussie op gang te brengen. Examenvorm De studenten worden beoordeeld op grond van het gepresteerde werk, het overleg met de titularis, de interesse en de inzet op het practicum en het inzicht dat blijkt uit het rapport. Studiemateriaal Een handleiding wordt ter beschikking gesteld. Technische documentatie in verband met de te gebruiken toestellen kan worden geraadpleegd. Video-demonstraties worden als inleiding gebruikt op de complexe handelingen vereist tijdens de aseptische bereidingen.


20

3. a. Radiofarmaca en contrastverhogende producten (25 u hoorcollege)

Prof. G. Bormans (K.U.Leuven, 10 u), Prof. F. De Vos (RUG, 10 u), Prof. A. Verbruggen (K.U.Leuven, 5 u)

Doelstellingen

De doelstelling van de cursus is de studenten: • vertrouwd maken met basisbegrippen in verband met het medisch-diagnostisch gebruik van

radioactieve verbindingen. • een grondige kennis te verschaffen over de chemische en fysische kenmerken, de

bereidingswijze, de analyse en de toepassingen van radiofarmaca voor in vivo diagnostisch en therapeutisch gebruik.

• inzicht te laten verkrijgen in de farmacokinetiek van de onderscheiden radiofarmaca. • een degelijke kennis te verschaffen over de verschillende contrastverhogende producten

gebruikt bij radiologische onderzoeken met behulp van X-stralen, bij magnetische resonatie tomografie en bij echografie.

Inhoud

A. Radiofarmaca (20 u) (G. Bormans, F. De Vos)

• Wetgeving ivm radiofarmaca • Begrippen van kernfysica en van meting van radioactiviteit

Definitie van een radioisotoop Soorten radioisotopen en hun verval Eigenschappen van ioniserende straling Interactie van straling of deeltjes met materie Filmdosimeter, ionisatiekamer, NaI(Tl) detectoren,·gammaspectrometrie Productie van radioisotopen

♦ Analystische technieken gebruikt bij de analyse van radiofarmaca (HPLC, gelpermeatiechromatografie, dunnelaagchromatografie, elektroforese)

♦ Productie van radionucliden in kernreactor en cyclotron, werking van generatoren (o.a. 99Mo-99mTc generator, 81mKr generator).

• Algemene begrippen i.v.m. complexatie van radionucliden • Bespreking van radiofarmaca (met inbegrip van productie, analyse, biologisch gedrag,

indicaties)

� radiofarmaca voor therapeutisch gebruik: - 131I-NaI, 131I-MIBG - 32P-Natriumfosfaat - radiofarmaca voor palliatieve behandeling van skeletmetastasen - gemerkte antilichamen - 90Y-colloïeden

� radiofarmaca voor diagnostisch gebruik

- gemerkt met 201Tl - gemerkt met 67Ga - gemerkt met 111In


21

- gemerkt met 123I, 125I, 131I - gemerkt met 51Cr - gemerkt met 99mTc (met inbegrip van 99Mo/99mTc generator, merkingsmethoden,

bereiding merkingskitten) - gemerkt met 57Co en 58Co - PET-radiofarmaca (gemerkt met 18F, 11C, 13N, 15O) - 81mKr-gas

• Dosimetrie, specifieke problemen en nevenwerkingen van radiofarmaca.

B. Contrastverhogende producten (5 u) (A. Verbruggen) • Overzicht van de contraststoffen gebruikt bij radiologische onderzoeken met behulp van X-

stralen • Overzicht van de contrastverhogende stoffen gebruikt bij magnetische resonantietomografie • Overzicht van contrastverhogende stoffen bij echografie

Onderwijsactiviteiten

hoorcolleges met overheads, diamateriaal en dataprojectie ter illustratie van het gebruik van radiofarmaca en contrastverhogende stoffen.

Studiemateriaal

cursusnota’ s


22

3.b. Radiofarmaca en contrastverhogende producten: practicum (32 u) RUG: Prof. F. De Vos K.U.Leuven: Prof. G. Bormans, Prof. A. Verbruggen

Doelstellingen

De studenten praktische ervaring laten verwerven in de manipulatie, de bereiding en de analyse van radiofarmaca. De toepassing en het nut van radiofarmaca illustreren aan de hand van bezoek aan de afdeling nucleaire geneeskunde en beelden van patiëntenstudies. De toepassing en het nut van contrastverhogende producten illustreren aan de hand van bezoek aan de afdeling radiologie en beelden van patiëntenstudies.

Inhoud

• Algemene principes van stralingsbescherming bij het manipuleren van radiofarmaca • Elutie van de 99Mo-99mTc generator en kwaliteitskontrole van het eluaat • Gammaspectrometrie en identificatie van een onbekend radionuclide aan de hand van het

gammaspectrum • Bereiding en HPLC analyse van 99mTc-mercaptoacetyltriglycine (99mTc-MAG3) • Bereiding en HPLC analyse van 99mTc-ethylcysteïnaat dimeer (99mTc-ECD) • Bereiding en HPLC analyse van 99mTc-methoxyisobutylisonitrile (99mTc-MIBI) • Bereiding en analyse van 99mTc-humaan serum albumine • Bereiding en analyse van 99mTc-albumine colloïd. • Bereiding en analyse van 99mTc-DTPA • Bereiding en analyse van 99mTc-gemerkte erythrocyten • Cyclotronbereiding en HPLC analyse van 13NH3 • Vraagstukken in verband met radioactief verval en rendement van 99Mo-99mTc generator en

cyclotronproductie • Bezoek aan de diensten Nucleaire Geneeskunde met bespreking van beelden van

patiëntenstudies

Onderwijsactiviteiten

practicum met rondleiding op de diensten nucleaire geneeskunde en radiologie

Examenvorm

evaluatie gebaseerd op prestaties tijdens het practicum en het verslag van de uitgevoerde oefeningen.

Studiemateriaal

basisliteratuur:

Radiopharmaceuticals in nuclear medicine practice, R.J. Kowalsky, J.R. Perry, Appleton&Lange (Eds), 1987.

Textbook of radiopharmacy, theory and practice. Ch.B. Sampson, Gordon and Breach Science Publishers, 3rd edition, 1999.

cursus : radiofarmaca en contrastverhogende producten

gebruikte handboeken: Table of isotopes


23

4. Medische hulpmiddelen en implantaten

(30 u hoorcolleges en 15 u seminaries)

Prof. R. De Clercq (VUB), Apoth. E. Leirs, Prof. A.M. Moens (RUG); (elk 10 u hoorcollege en 5 u seminaries)

Doelstellingen

De bedoeling van het college is de apothekers die een specialisatie ziekenhuisapotheker volgen een grondige kennis bij te brengen van de medische huplmiddelen en implantaten die specifiek in een ziekenhuis worden aangewend. Tevens moetgen zij een inzicht verwerven in de betrokken wetgeving van de ziektekostenverzekering.

Inhoud

Het eerste deel van de cursus geeft een inleiding in de verschillende toepassingen van steriel medisch materiaal. Bijzondere aandacht wordt besteed aan de kwaliteitsvereisten die een veilig gebruik bij de patiënt moeten waarborgen. Een tweede deel brengt een eerder gedetailleerd overzicht van implantaten gebruikt als medische hulpmiddelen (in de orthopedische heelkunde, algemene heelkunde, in de oogheelkune, in de neurochirurgie, in de urologie, in de cardiale chirurgie)

Studiemateriaal

Syllabus (20 euro)

Onderwijsvorm

Hoorcolleges en seminaries De seminaries zijn er op gericht de kennis van de student uit te breiden door bedrijfsbezoeken en lezingen. Zo krijgt hij een algemeen overzicht van het materiaal vanaf de productie tot bij de toepassing bij de patiënt.


24

5. Farmacotherapie: Capita Selecta (75 u hoorcolleges, 15 u seminaries)

Prof. J. Ceuppens (K.U.Leuven), Apoth. L. De Pourcq (K.U.Leuven), Prof. A. Dupont (VUB), Prof. B. Rombaut (VUB), Prof. W. Peetermans (K.U.Leuven), Prof. G. Verhoef (K.U.Leuven)

Doelstellingen

Dit opleidingsonderdeel beoogt: • de student inzicht te verschaffen in het snel evoluerend domein van immuunmodulatie door

klassieke farmaca en biotechnologische producten. • de student vertrouwd te maken met bloedproducten. De bereidingswijze, de

veiligheidsaspecten en het gebruik van deze producten worden toegelicht. • de student een duidelijk inzicht bij te brengen betreffende eigenschappen en gebruik van

vaccins: − Wat is een vaccin en wat is vaccineren? − Welke soorten van vaccins bestaan er? − Hoe worden vaccins bereid? − Wat is de invloed van farmaceutische biotechnologie op de toekomst van de vaccins? − Hoe worden vaccins gebruikt (vaccinatieschema’ s e.d.) ?

• de student kennis en inzicht te geven in de microbiologische, farmacologische en klinische basisprincipes voor een rationeel gebruik van antimicrobiële geneesmiddelen. Het leren toepassen van deze basisbeginselen in de klinische praktijk zowel op niveau van de individuele patiënt als op het vlak van het ontwikkelen en implementeren van een antibioticabeleid in het ziekenhuis.

• de student eveneens kennis en inzicht te laten verwerven betreffende wettelijke en wetenschappelijke evoluties op het vlak van antimicrobiële therapie met direct gevolg voor de klinische praktijk in het ziekenhuis (bv. forfaitarisering van perioperatief toegediende antibiotica; evaluatie van antibioticagebruik; evidence-based guidelines; … .).

• de student een goede kennis bijbrengen betreffende cytostatica • de student een goede kennis bijbrengen aangaande enterale en parenterale voeding • de student inzicht verschaffen in de werkingsmechanismen en praktische mogelijkheden van

de geneesmiddelen die beschikbaar zijn voor de behandeling van diverse vormen van pijn. Inhoud Deel 1: Pijnbehandeling (Prof. A. Dupont, VUB, 14 u hoorcollege en 3 u seminarie)

− Inleiding :de fysiologie en fysiopathologie van nociceptie en pijn (receptoren, mediatoren, ascenderende en descenderende zenuwbanen, centrale verwerking)

− Classificatie van pijn − Klinische farmacologie (werkingsmechanisme, farmacodynamiek, farmacokinetiek,

bijwerkingen, plaats in de therapie) van : − lokale anesthetica − analgetica/antipyretica; samengestelde pijnstillers − niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen − opiode analgetica − antirheumatica


25

- corticosteroïden, tricyclische antidepressiva en bepaalde anti-epileptica als adjuvantia bij pijnbehandeling

- Rationele farmacotherapie (praktische aanpak) van acute pijn en post-operatieve pijn (welke geneesmiddelen, welke toedieningswegen,...o.a. TTS Fentanyl, "patient-controlled analgesia"..)

- Rationele farmacotherapie (praktische aanpak) van chronische pijn (o.a. gebruik van opioïden in kanker- en niet-kankerpijn; de plaats van de COX-2 inhibitoren versus niet-selectieve COX-inhibitoren; NSAID’ s versus paracetamol in de behandeling van bv.arthrose pijn)

- Obstetrische analgesie ; specifieke pijnproblemen (o.a. trigeminusneuralgie, herpes zoster, jicht, migraine,...)

− Medicamenteuze pijncontrole in de palliatieve zorg

− Anesthetica − Inleiding: wat houdt anesthesie allemaal in? Anesthetische technieken. − Klinische farmacologie van de voornaamste inhalatie- en intraveneuze anesthetica − Pre-operatieve sedatie − Anesthesie in speciale situaties (bv.kinderen, bejaarden, dagheelkunde, obstetrie,..) − Anesthesie bij concomittante pathologie − Interacties van anesthetica met andere geneesmiddelen − Toxiciteit van anesthetica

Studiemateriaal

Syllabus

Onderwijsvorm

Hoorcolleges aangevuld met seminaries, begeleide zelfstudie ter voorbereiding van klinische casuïstiek. Tevens is er plaats voor problem-solving klinieken

Deel 2: Immunofarmacologie (Prof. J. Ceuppens, K.U.Leuven, 13 u hoorcollege en 3 u seminarie)

Als inleiding wordt eerst in herinnering gebracht hoe het immuunsysteem werkt om ons te verdedigen tegen infecties, maar ook hoe afwijkingen van de normale activiteit aan de basis liggen van pathologie (inflammatie, auto-immuniteit, allergie, immuundeficiëntie). Vervolgens worden de geneesmiddelen besproken die de werking van het immuunsysteem in positieve of negatieve zin beïnvloeden, en dus respectievelijk kunnen gebruikt worden om de immuunfunctie te verbeteren of te remmen (immuunsuppressie). Daarbij wordt aandacht besteed aan

1) monoklonale antistoffen 2) corticosteroïden 3) immuunsuppressiva 4) anti-allergische geneesmiddelen 5) gammaglobulines 6) cytokines en cytokine antagonisten


26

Voor elk van genoemde producten wordt de nadruk gelegd op:

1) werkingsmechanismen, interferentie met het immuunsysteem 2) nevenwerkingen, nadelen,.beperkingen. 3) farmacokinetiek en therapeutische monitoring

In een apart hoofdstuk wordt het probleem van allergie aan geneesmiddelen uitgelegd.

Daarnaast zullen in seminaries een aantal ziekten besproken worden die het gebruik van bovenstaande geneesmiddelen verder moeten illustreren, zoals reumatoïde arthritis, ziekte van Crohn, hart en levertransplantatie, multiepele sclerose, astma, anafylactische shock. Hierbij zullen telkens het klinisch probleem, de therapeutische aanpak en de potentiële complicaties van therapie geïllustreerd worden via een casus.

Deel 3: Bloedproducten en vaccins (Prof. B. Rombaut, VUB, 14 u hoorcollege en 3 u seminarie)

Bloedproducten

Bloedproducten kunnen essentieel ingedeeld worden in drie groepen : (i) bloed en bloedconserven; (ii) de steriele bloedproducten en (iii) de plasmavervangende producten of plasmasubstituenten.

Bloed en zijn afgeleide instabiele producten (bloedconserven) worden slechts kort besproken (collectie, bereiding, bewaring, gebruik). Bijzondere aandacht wordt besteed aan de stabiele bloedproducten. De bereidingswijze wordt besproken, in het bijzonder wordt gekeken naar de plasmafractioneringsmethodes, de virusinactivatieprocedures en de steriliteitsproblemen. De houdbaarheid van deze producten wordt besproken en de invloed van lyofilisatie van de producten hierop. De controle van de bloedproducten wordt besproken, dit in functie van de farmacopeevoorschriften en richtlijnen van de Europese unie. De alternatieve bereiding van bloedfactoren door farmaceutische biotechnologie wordt toegelicht. Tot slot wordt het oordeelkundig gebruik van de stabiele bloedproducten besproken.

De derde groep van de bloedproducten zijn de plasmavervangende producten. De verschillende alternatieven worden hier besproken. Ook hier wordt aandacht besteed aan bereiding, bewaring en gebruik. Vaccins

Volgende aspecten worden in het gedeelte Vaccins behandeld :

(1) een korte geschiedenis van vaccins en vaccineren (2) de verschillende categorieën van vaccins worden besproken

(a) levende of geattenueerde vaccins (b) levensloze vaccins

(i) gedode vaccins (ii) subunit vaccins (subunits, proteïnevaccins, peptide vaccins)

(3) de bereidingswijze van vaccins met : (a) een bereidingswijze van een vaccin in elke categorie (b) controles op de bereiding (c) steriliteit


27

(d) bewaring (e) farmacopeevoorschriften en Europese richtlijnen

(4) een overzicht van de bestaande vaccins wordt gegeven, met bijzondere aandacht voor rDNA vaccins

(5) het gebruik van vaccins wordt behandeld. Aandacht wordt besteed aan vaccinatieschema’ s, maar ook de vaccinaties voor risicogroepen worden besproken

Deel 4: Antibiotherapie (Prof. W. Peetermans, K.U.Leuven, 14 u hoorcollege en 3 u seminarie) De microbiologische basisprincipes (de identificatie van het oorzakelijk microörganisme, in vitro gevoeligheid, resistentiemechanismen) worden toegelicht door middel van Belgische epidemiologische gegevens over de voornaamste pathogenen. De farmacologische basisprincipes (farmacokinetiek, farmacodynamica, geneesmiddelen-interacties) worden geïllustreerd voor de voornaamste klassen van antimicrobiële geneesmiddelen. Hun belang voor therapeutisch succes en preventie van resistentieontwikkeling wordt toegelicht aan de hand van frequent voorkomende klinische indicaties (bv. luchtweginfecties, sepsis, vreemd-lichaaminfecties). De klinische basisprincipes bouwen voort op de microbiologische en farmacologische beginselen vertrekkend vanuit een correcte diagnose en indicatiestelling. De concrete invulling van empirische therapie, gerichte therapie (na identificatie van het oorzakelijk microörganisme en zijn gevoeligheidsprofiel) en profylaxe (met inbegrip van perioperatieve antibioticaprofylaxe) wordt toegelicht aan de hand van voorbeelden uit de klinische praktijk. De opdracht en de werking van antibioticabeleidscommissie en formulariumcommissie wordt uitgelegd. Hun weerslag op de kwaliteit van de zorg, resistentie-ontwikkeling en resistentieverspreiding in het ziekenhuis en de kosten voor antimicrobiële therapie wordt besproken vanuit gerapporteerde ervaring. De ontwikkeling, lokale implementatie, opvolging en evaluatie van evidence-based guidelines over antimicrobiële therapie worden besproken. De bijdrage van ziekenhuishygiëne-maatregelen aan het infectiologie-beleid in het ziekenhuis wordt benadrukt. De toepassing van bovenstaande kennis en inzicht wordt geoefend door middel van bespreking van klinische casussen, waarbij een actieve voorbereiding en participatie van de student verwacht wordt (problem-solving kliniek). De toepassing van therapeutische drug-monitoring voor het optimaliseren van klinische effectiviteit en het vermijden van toxiciteit wordt geïllustreerd voor enkele relevante klassen van antimicrobiële geneesmiddelen (aminoglycosiden, glycopeptiden) en geoefend aan de hand van klinische casussen, waarbij een actieve voorbereiding en participatie van de student verwacht wordt (problem-solving kliniek). Deel 5. Cytostatica (Prof. G. Verhoef, K.U.Leuven, 14 u hoorcollege en 3 u seminarie)

Als inleiding wordt het begrip ‘kwaadaardige ziekte’ uitgelegd, worden relevante epidemiologische gegevens in herinnering gebracht en komt de biologie van kanker ter sprake. Voorts wordt aandacht besteed aan de klinische aanpak van kanker, diagnosestelling, stagering en behandelingsmogelijkheden.


28

De keuze van het cytostaticum, het voorspellen van klinisch antwoord en de rationale van combinatiechemotherapie, incluis hoge dosischemotherapie, worden besproken. De verschillende groepen van cytostatica worden achtereenvolgens besproken met nadruk op het werkingsmechanisme:

1. endocriene therapie bij kanker 2. alkylerende cytostatica 3. cisplatinum en analogen 4. antimetabolieten 5. topo-isomerase interactieve cytostatica 6. antimicrotubulaire cytostatica 7. differentiatie-bevoorderende agentia 8. andere cytostatica 9. biological response modifiers 10. ongeconjugeerde en geconjugeerde monoclonale antistoffen bij de behandeling van

kanker 11. De nieuwe/experimentele vormen van antikankerbehandeling waaronder de ‘signal-

tranduction-inhibitors.

Tevens wordt aandacht besteed aan supportieve zorgen tijdens chemotherapie, aan resistentievorming, verschillende resistentiemechanismen en middelen om resistentie te omzeilen en farmacokinetiek. Ook de laattijdige complicaties van chemotherapie komen ter sprake.

Toepassing van bovenstaande kennis en inzicht wordt geoefend door middel van bespreking van klinische casussen. Hierbij wordt een actieve participatie van de cursisten verwacht Deel 6. Enterale en Parenterale voeding (Apoth. L. De Pourcq, K.U.Leuven, 6 u hoorcollege) 1. Voedingsbestanddelen en -behoeften 2. Bepalen van de voedingstoestand 3. Hoe een keuze maken tussen enterale en parenterale voeding 4. Enterale voeding - indeling en gebruik - toedieningswijze - materialen voor toediening van sondevoeding - complicaties - sondevoeding en medicatie 5. Parenterale voeding - componenten - toedieningswijze - materialen voor toediening van parentrale voeding - complicaties - parenterale voeding en medicatie 6. Enterale en Parenterale voeding voor toediening thuis ( Home TEN en Home TPN)


29

6. Fysiopathologie: Capita Selecta

(30 u hoorcollege en 15 u seminarie)

Prof. D. Knockaert (K.U.Leuven) (hoorcollege)

Doelstellingen

Toekomstige ziekenhuisapothekers de nodige geneeskundige wetenschappelijke basis bij te brengen i.v.m. ziektemechanismen en behandelingen van aandoeningen die typisch in het ziekenhuis thuishoren

Inhoud

Ziektebeelden en behandeling die typisch thuishoren in de ziekenhuisgeneeskunde, en als dusdanig zeer weinig of niet aan bod kwamen in de verschillende vakken van de basisopleiding, worden systematisch en gedetailleerd uitgewerkt: gebruik van bloed en bloedderivaten; schimmelinfecties; virale infecties (herpesvirussen, CMV, en vooral HIV); algemene aspecten van transplantatie; intoxicaties; intensieve zorgengeneeskunde: shock, ARDS, multi-orgaanfalen, beademing, nosocomiale infecties.

Studiemateriaal

Cursustekst jaarlijks bijgewerkt

Onderwijsvorm

Naast het klassieke onderwijs dat bestaat uit het toelichten van de cursustekst, worden de gedoceerde topics herhaald in een aantal seminaries. Aan de hand van medische en verpleegkundige dossiers worden concrete problemen gedemonstreerd. Deze seminaries worden geïncorporeerd in de tweede stageperiode en omvatten kennismaking met de spoedgevallenafdeling, intensieve zorgen, de transplantatieafdelingen, endoscopie, radiologie, radiotherapie, daghospitalisatie, pediatrie en neonatologie en operatiezaal onder begeleiding en verantwoordelijkheid van de stagemeester.


30

7. Farmaco-epidemiologie en biostatistiek

(15 u hoorcollege en 15 u seminarie)

Prof. L. Annemans (RUG), Prof. G. De Backer (RUG), Prof. D. De Bacquer (RUG)

Doelstellingen

Aanbrengen van basisbegrippen en methodes van farmaco-epidemiologie, farmaco-economie en medische statistiek. De bedoeling is dat de student in staat is klinische en farmaco-economische publicaties en rapporten kritisch te beoordelen.

Inhoud

• Farmaco-economie: definities, algemene principes, soorten studies • Farmaco-epidemiologie: Basisbegrippen (incidentie/prevalentie/risico), meest voorkomende

werkmethodes (prospectief, retrospectief, medische besliskunde) • Biostatistiek: herhaling basiskennis statistiek, courante statistische methodes in de

gezondheidszorg • Toepassingen van klinische en farmaco-epidemiologische methodes in de praktijk, hoe een

artikel/rapport kritisch lezen.

Studiemateriaal

Syllabus

Onderwijsvorm

Hoorcolleges


31

9. Organisatie en Beheer van de Ziekenhuisapotheek (40 u hoorcollege en 10 u seminarie)

Prof. R. De Clercq (VUB), Prof. H. Robays (RUG), Prof. F. Van Beek (UA), Prof. L. Willems (K.U.Leuven)

Doelstellingen

Inzicht verschaffen in de organisatie van de ziekenhuisapotheek nodig om op bedrijfsmatige manier te voldoen aan de wettelijke opdrachten en farmaceutische zorgverlening.

Inhoud

Volgende hoofdstukken komen uitgebreid aan bod: 1.. Beheer van de ziekenhuisapotheek

1.1. Administratief en financieel beheer 1.2. Aankopen goederenlogistiek in het ziekenhuis 1.3. De organisatie van de geneesmiddelenproductie in het ziekenhuis 1.4. Personeelsbeleid 1.5. Het jaarverslag en beleidsplan van de ziekenhuisapotheek 1.6. Informatica en de ziekenhuisapotheek

2. De klinische taken van de ziekenhuisapotheker

2.1. Het distributiesysteem voor geneesmiddelen: the five rights 2.2. Het formulariumsysteem 2.3. Geneesmiddelenbewaking en farmacovigilantie 2.4. Geneesmiddeleninformatie 2.5. De ziekenhuisapotheek en klinische studies: GCP 2.6. De klinische taken van de ziekenhuisapotheker: van pil naar zorg 2.7. De integrale kwaliteitszorg 2.8. Seminaries

Studiemateriaal

cursusnota’s (10 euro)

Onderwijsvorm

Hoorcolleges, interactieve discussies met praktische oefeningen


32

10. Wetgeving (15 u hoorcollege)

Prof. C. Decoster (RUG)

Doelstellingen

Kennis verwerven in ziekenhuismanagement, meer bepaald de verschillende elementen die het ziekenhuisbeleid vanuit de wetgeving beïnvloeden

Inhoud

In deze cursus worden de verschillende aspecten uit de ziekenhuiswetgeving behandeld, met name: de belangrijkste wetten, de begrippen, de adviesorganen, de bouwpolitiek, de programmatie, de erkennings- en kwaliteitsvereisten, de financiering, het statuut van de belangrijkste beroepen in het ziekenhuis zoals de geneesheer, de verpleegkundige en de apothekers, het juridisch statuut van de ziekenhuisapotheek.

Studiemateriaal

Syllabus (7,5 euro)

Onderwijsvorm

Colleges


33

5. Coördinaten van de docenten ♦ Lieven Annemans (RUG)

Faculteit Geneeskunde,Universiteit Gent Vakgroep Maatschappelijke gezondheidskunde De Pintelaan 185, Blok A, 2de verd, BE-9000 Gent Tel.: 09 240 60 37 of 0476 24 11 44 e-mail: [email protected] en [email protected] leeropdracht: 6. Farmaco-epidemiologie en biostatistiek

♦ Guy Bormans (K.U.Leuven) Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, K.U.Leuven Laboratorium voor Radiofarmacie Onderwijs en Navorsing 2, Bus 821 Herestraat 49, BE-3000 Leuven Tel.: 016 33 04 47 Fax: 016 34 38 91 e-mail: [email protected] leeropdracht: 3. Radiofarmaca en contrastverhogende producten (hoorcolleges en practica)

♦ Jan Ceuppens (K.U.Leuven)

Faculteit Geneeskunde, K.U.Leuven Afdeling Allergie en Immunologie UZ Gasthuisberg, Herestraat 49, BE-3000 Leuven Tel.: 016 34 38 05 (secretariaat, zoemer 43804) Fax: 016 34 38 35 e-mail: [email protected] leeropdracht: 5. Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 2: Immunofarmacologie

♦ Gui De Backer (RUG)

Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde, Universiteit Gent Campus Heymans (UZ) De Pintelaan 185 - Blok A , BE-9000 Gent Tel.: 09 240 36 27 Fax: 09 240 49 94 e-mail: [email protected] leeropdracht: 6. Farmaco-epidemiologie en biostatistiek


34

♦ Dirk De Bacquer (RUG) Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde,Universiteit Gent Campus Heymans (UZ) De Pintelaan 185 - Blok A, BE-9000 Gent Tel.: 09 240 36 83 Fax: 09 240 49 94 e-mail: [email protected] leeropdracht: 6. Farmaco-epidemiologie en biostatistiek

♦ Rik De Clercq (VUB)

Apotheek Academisch Ziekenhuis, Vrije Universiteit Brussel Laarbeeklaan 101, BE-1090 Brussel Tel.: 02 477 52 61 Fax: 02 477 52 69 e-mail: [email protected] leeropdracht: 8. Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek en 4. Medische hulpmiddelen en implantaten

♦ Christiaan Decoster (RUG) Directeur-generaal Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van Voedselketen en Leefmilieu Directoraat-generaal Organisatie van de Gezondheidsvoorzieningen Eurostation II – 1e verdieping Victor Hortaplein 40 bus 10 BE-1060 Brussel Tel.: 02 524 85 01 (NL) e-mail: [email protected] leeropdracht: 9. Wetgeving

♦ Lutgart De Pourcq (K.U.Leuven)

Apotheek Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg, K.U.Leuven Herestraat 49, BE-3000 Leuven Tel.: 016 34 77 49 en 016 34 30 88 Fax: 016 34 77 34 e-mail: [email protected] leeropdracht: 5. Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 6: Enterale en parenterale voeding

♦ Filip De Vos (RUG) Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, Universiteit Gent Laboratorium voor Radiofarmacie, Vakgroep Geneesmiddelenleer Harelbekestraat 72, BE-9000 Gent Tel.: 09 264 80 63 Fax: 09 220 74 24 e-mail: [email protected] leeropdracht: 3. Radiofarmaca en contrastverhogende producten (hoorcolleges en practica)


35

♦ Alain Dupont (VUB) Faculteit Geneeskunde en Farmacie, VUB (Campus Jette) Klinische Farmacologie en Farmacotherapie AZ-VUB, Laarbeeklaan,101, BE-1090 Brussel Tel.: 02 477 64 11 en 02 477 64 32 Fax: 02 477 64 31 e-mail: [email protected] en [email protected] leeropdracht: 5. Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 1: Pijnbehandeling

♦ Daniel Knockaert (K.U.Leuven) Faculteit Geneeskunde K.U.Leuven Departement Pathofysiologie, Afdeling Algemene Inwendige Geneeskunde, U.Z. Gasthuisberg Herestraat 49, BE-3000 Leuven Tel.: 016 34 42 75 Fax: 016 34 42 30 e-mail: [email protected] leeropdracht: 6. Fysiopathologie: Capita Selecta

♦ Els Leirs (UA)

AZ St Augustinus Apotheek Oosterveldlaan, 24 BE-2610 Wilrijk Tel.: 03 443 35 62 Fax: 03/443 30 08 E-mail: [email protected] leeropdracht: 4. Medische hulpmiddelen en implantaten

♦ Annick Ludwig (UA)

Departement Farmaceutische Wetenschappen, UA Laboratorium voor Farmaceutische Technologie en Biofarmacie Universiteitsplein 1, BE-2610 Wilrijk Tel.: 03 820 27 16 Fax: 03 820 27 34 e-mail: [email protected] leeropdracht: 2. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis, hoorcollege en practicum

aan UA ♦ Armand Michoel (K.U.Leuven)

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, K.U.Leuven Laboratorium voor Farmacotechnologie en Biofarmacie Onderwijs en Navorsing 2, Bus 921 Herestraat 49, BE-3000 Leuven Tel.: 016 33 03 04 Fax: 016 33 03 05 e-mail: [email protected] leeropdracht: 2. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis, hoorcollege en practicum

aan K.U.Leuven


36

♦ Anne-Marie Moens (RUG)

Apotheek Universitair Ziekenhuis Gent, K12 -1C De Pintelaan,185, BE-9000 Gent Tel.: 09 240 29 76 en 09 240 29 66 (secr) Fax: 09 240 49 64 e-mail: [email protected] leeropdracht: 4. Medische Hulpmiddelen en Implantaten

♦ Hans Nelis (RUG) Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, RUG Laboratorium voor Farmaceutische Microbiologie, Vakgroep Farmaceutische Analyse Harelbekestraat 72, BE-9000 Gent Tel.: 09 264 80 91 Fax 09 264 81 95 e-mail: [email protected] leeropdracht: 1. Ziekenhuishygiëne, deel 1: Ziekenhuishygiëne

♦ Willy Peetermans (K.U.Leuven) Afdeling Algemene Inwendige Geneeskunde - Infectieziekten U.Z. Gasthuisberg Herestraat 49, BE-3000 Leuven Tel.: 016 34 42 75 Fax: 016 34 42 30 e-mail: [email protected] leeropdracht: 5. Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 4: Antibiotherapie

♦ Hugo Robays (RUG) Apotheek Universitair Ziekenhuis Gent De Pintelaan 185, BE-9000 Gent Tel.: 09 240 29 65 Fax: 09 249 29 77 e-mail: [email protected] leeropdracht: 8. Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek

♦ Bart Rombaut (VUB) Farmaceutisch Instituut, VUB, Campus Jette Departement Microbiologie en Hygiëne Laarbeeklaan 103, BE-1090 Brussel Tel.: 02 477 44 97 Fax: 02 477 44 95 e-mail: [email protected] leeropdracht: 5. Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 3: Bloedproducten en vaccins en 8. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis, practicum aan VUB (met medewerking van K. De Paepe en E. Everaert)


37

♦ Frank Van Beek (UA) Apotheek Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg Herestraat 49, BE-3000 Leuven Tel.: 016 34 77 45 Fax: 016 34 30 84 e-mail: [email protected] leeropdracht: 8. Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek

♦ Alfons Verbruggen (K.U.Leuven) Laboratorium voor Radiofarmaceutische Chemie U.Z. Gasthuisberg, Herestraat 49, BE-3000 Leuven

Tel: 016 33 04 46 Fax: 016 33 04 49 e-mail: [email protected]

leeropdracht: 3. Radiofarmaca en contrastverhogende producten (hoorcolleges en practica)

♦ Jan Verhaegen (K.U.Leuven) Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg, K.U.Leuven Afdeling Klinische en epidemiologische virologie, Laboratoriumgeneeskunde Herestraat 49, BE-3000 Leuven Tel.: 016 34 70 73 Fax: 016 34 79 31 e-mail: [email protected] leeropdracht: 1. Ziekenhuishygiëne, deel 2: Antibiotica

♦ Gregor Verhoef (K.U.Leuven) Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg, K.U.Leuven Laboratorium Experimentele Hematologie en afdeling Hematologie Herestraat 49, BE-3000 Leuven Tel.:016 34 68 80 Fax: 016 34 68 81 e-mail: [email protected] leeropdracht: 5. Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 5: Cytostatica

♦ Chris Vervaet (RUG) Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, RUG Laboratorium Farmaceutische Technologie Harelbekestraat 72, BE-9000 Gent Tel.: 09 264 80 69 Fax: 09 222 82 36 e-mail: [email protected] leeropdracht: 2. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis, hoorcollege en practicum

aan RUG

♦ Ludo Willems (K.U.Leuven) Apotheek Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg, K.U.Leuven Herestraat 49, BE-3000 Leuven Tel.: 016 34 77 46 Fax: 016 34 30 84 e-mail: [email protected] leeropdracht: 8. Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek


38

6. Informatie over de bereikbaarheid van de campussen

6.1. Faculteit Farmaceutische Wetenschappen RUG

Harelbekestraat 72, 9000 Gent

Op het gebouw staat in bruine letters: FFW

Routebeschrijving:

♦ Vanaf de E40 en de E17 (Zuid): neem de E17 richting Antwerpen, afrit UZ Gent, sla rechts

af (C. Heymanslaan), steek de brug over, neem de eerste straat rechts (Ottergemsesteenweg;

opgelet: de eerste twee rechtse afslagen zijn opritten naar E17), dan de eerste straat links en

nog eens links.

♦ Van de E17 (Noord): afrit UZ Gent, rechtsaf (C. Heymanslaan), neem de eerste straat rechts

(Ottergemsesteenweg), dan de eerste straat links en nog eens links.

♦ Bus

Lijn 23: Van Sint - Pietersstation naar Universitair Ziekenhuis (De Pintelaan). Dan te voet

naar C. Heymanslaan. Via poortje komt u aan de achterkant van het gebouw van de F.F.W.

Lijn 65: Van Sint - Pietersstation naar C. Heymanslaan. Straat oversteken en via poortje komt

u aan de achterkant van het gebouw van de F.F.W.


39

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen RUG


40

6.2. Farmaceutisch Instituut VUB

Campus JETTE

Laarbeeklaan 103

1090 BRUSSEL

De campus Jette is gelegen in het westelijk deel van de Brusselse agglomeratie langs de Tentoonstellingslaan en in de nabijheid van de grote ring rond Brussel (verbinding tussen de autostrades Brussel - Oostende en Brussel - Antwerpen).

Deze Campus is te bereiken met de auto, de trein de bus en de metro.

AUTO

Afrit 9 van de ring rond Brussel (in de nabijheid van de verbinding tussen de autowegen Brussel-Oostende en Brussel-Antwerpen). Wegwijzers AZ-VUB volgen.

TREIN

De lijn Brussel -Noord / Denderleeuw / Aalst / Gent en de lijn Brussel-Noord / Dendermonde. Alle aansluitingen uit de provincie via station Brussel-Noord ; daarna verder reizen met bus 14 tot aan het AZ-VUB.

BUS

•lijn 14 vanuit het treinstation Brussel-Noord. - deze bus stopt eveneens aan het metrostation Simonis en Belgica, dan naar AZ-VUB.

•lijn 13 vanuit metrohalte Simonis. dan naar AZ-VUB.

•lijn 84 metrohalte Beekkant / AZ-VUB / Heizel.

•lijn 53 Neder-over-Heembeek / E. Bockstaelplein (Laken) / Jette-station / AZ-VUB.

•lijn BW en LW Londerzeel / Wemmel / AZ-VUB / Noordstation.

•lijn 221 Zaventem-station luchthaven / Vilvoorde station / Strombeek / AZ-VUB.

•lijn VJ vanuit Vilvoorde via Strombeek.

METRO

•Station Simonis. Vanaf daar bus 14 of bus 13

•Station Belgica Vanaf daar bus 13


41

Farmaceutisch Instituut, VUB


42

6.2. Departement Farmaceutische Wetenschappen UA Universiteitsplein 1

B-2610 Antwerpen

Het secretariaat bevindt zich in gebouw S op de 7de verdieping

Hoe bereiken?

Met de trein

De NMBS heeft voor haar reizigers een handige brochure gemaakt om te weten met welke trein ze de files op de Antwerpse Ring kunnen vermijden.

Surf naar http://www.b-rail.be/nat/N/assets/downloads/pdf/minder_hinder.pdf om de NMBS-brochure te raadplegen.

Met de Lijn

De website van De Lijn beschikt over een routeplanner die voor u uw reis van deur tot deur met bus, tram en/of trein uitstippelt. Deze routeplanner vindt u op de website van De Lijn op de pagina http://212.123.2.74/routeplanner/van_naar.asp. U kunt er ook alle dienstregelingen opvragen.

Daarnaast kunt u ook bij De LijnInfo (070 220 200) terecht met al uw vragen. • Vanuit het centraal station of Berchem station: Lijn 21 Centraal Station / Berchem Station /

Campus Middelheim / Campus Drie Eiken / Universitair Ziekenhuis • Vanuit het centraal station: Lijn 27 Centraal Station / A.Z. Middelheim / Wilrijk (Bist) -

aansluiting met lijn 17, 21, 25 of 26 naar Campus Drie Eiken en Universitair Ziekenhuis

Met de auto

Vanuit Brussel of Leuven: 2 mogelijkheden: * via Mechelen (E19): Neem de afrit (7) Kontich en hou rechts aan. U volgt richting Antwerpen, Kontich, Edegem. U volgt deze baan (Prins Boudewijnlaan) tot aan de 3e lichten. Sla hier links af de Drie Eikenstraat in en volg de wegwijzers UZA. Na de lichten neemt u de eerste straat rechts: Wilrijkstraat, deze volgt u tot aan de volgende splitsing, daar rijdt u links (Fort VI straat) naar de gebouwen van de Campus Drie Eiken. Gebruik parking P3 of P4. * via Boom (A12): Verlaat de A12 aan het kruispunt richting Kontich (ter hoogte van de Mc Donalds). U draait rechts de Kontichsesteenweg in tot aan de tweede verkeerslichten. U draait links af, na ongeveer 400 m neemt u de eerste straat rechts (Drie Eikenstraat). U neemt de eerste straat links (Wilrijkstraat), deze volgt u tot aan de volgende splitsing, daar rijdt u links (Fort VI straat) naar de gebouwen van de Campus Drie Eiken. Vanuit Gent: 2 mogelijkheden: * via A12: Na de Kennedytunnel onmiddellijk rechts, volg A12 richting Brussel. U volgt de baan en gaat eerst door een tunnel (Bevrijdingstunnel). Bij het uitrijden van de tunnel rijdt u een viaduct op. HOU RECHTS op het viaduct want reeds bij het einde van het viaduct neemt u de eerste afslag. Hierdoor komt u op de zijrijbaan van de A12 terecht. Op ca 100 m is er een kruispunt: hier moet u linksaf (Atomiumlaan met links de Jaguar-dealer en rechts Atlas-Copco). Deze baan volgt u ten einde waarna u naar links rijdt en deze baan ook weer ten einde volgt tot op de Doornstraat. Nu rijdt u naar rechts. Enkele honderden meters verder is er een straat naar links (Drie Eikenstraat) (als u aan verkeerslichten staat, bent u te ver gereden en staat u aan de Groeningenlei: keer terug). De Drie Eikenstraat rijdt u in. De eerste straat links is de Wilrijkstraat, deze volgt u tot aan de volgende splitsing, daar rijdt u links (Fort VI straat) naar de gebouwen van de Campus Drie Eiken. Gebruik parking P3 of P4.


43

* via E19: U rijdt via de Antwerpse ring naar de afrit E19 (richting Brussel) door de Craeybeckxtunnel. Na de Craeybeckxtunnel op de E19, richting Mechelen-Brussel, kan u gebruik maken van de dienstuitrit (6A) naar het UZA. U kan ook verder doorrijden en afrit (7) Kontich nemen. Hier slaat u links af richting Antwerpen, Edegem, Kontich. U volgt deze baan (Prins Boudewijnlaan) tot aan de 3e lichten. Sla hier links af de Drie Eikenstraat in en volg de wegwijzers UZA. Na de lichten neemt u de eerste straat rechts: Wilrijkstraat, deze volgt u tot aan de volgende splitsing, daar rijdt u links (Fort VI straat) naar de gebouwen van de Campus Drie Eiken.


44

Interuniversitaire ManaMa-opleiding Ziekenhuisapotheker 2006 - 2007

45

6.3. Faculteit Farmaceutische Wetenschappen K.U.Leuven De hoorcolleges, seminaries en practica vinden plaats op Campus Gasthuisberg II

Campus Gasthuisberg, Herestraat 49, 3000 Leuven

MET BUS OF TREIN

Het station van Leuven ligt op ongeveer 4 km afstand van het ziekenhuis. U kunt er de bus

nemen om de 10 minuten op perron 2. Al deze bussen hebben als bestemming Gasthuisberg.

Voor meer informatie kunt u telefonisch terecht bij ‘De Lijn’ Tel. 016-22 50 98. Alle

studenten (ook de studenten die niet aan de K.U.Leuven zijn ingeschreven, maar zij moeten

dan wel een (kosteloze) administratieve inschrijving aan de K.U.Leuven nemen) kunnen

gratis gebruik maken van het busvervoer in Leuven.

MET DE AUTO

• via de autosnelweg E40:

Tussen afrit 22 en 23 neemt u de autosnelweg E314. Lees verder ’via de autosnelweg E314’.

• via de autosnelweg E314:

U neemt afrit 17 en rijdt richting Leuven tot aan de stadsring (Brusselsepoort). U rijdt rechts

de stadsring op en verlaat hem bij de eerste afrit: ’U.Z. Leuven’ is aangeduid. Volg de

richtingaanduiding aan het rond punt bij het kunstwerk ’Het Teken’. Als u bij het verlaten van

het ziekenhuis de autosnelweg E314 terug wilt oprijden, volg dan de signalisatie bij het rond

punt.

• via de stadsring:

Indien u rijdt aan de buitenzijde van de ring: volg de stadsring tot net voorbij de

Brusselsepoort waar de signalisatie ’U.Z. Leuven’ staat. Volg de richtingaanduiding aan het

rond punt bij het kunstwerk ’Het Teken’. Indien u rijdt aan de binnenzijde van de ring: volg

de stadsring tot net voorbij het kruispunt Tervuursepoort. Vanaf daar volgt u de signalisatie

’U.Z. Leuven’ en vervolgens ’U.Z. Gasthuisberg’.

Interuniversitaire ManaMa-opleiding Ziekenhuisapotheker 2006 - 2007

46

Campus Gasthuisberg K.U.Leuven

Onderwijs en Navorsing

Ingang U.Z.

Niveau 5 in Gasthuisberg II

Ziekenhuisapotheker - KU Leuven¤ K.U.Leuven: de onthaalsessie en alle hoorcolleges gaan door in...

Documents

Transcript of Ziekenhuisapotheker - KU Leuven¤ K.U.Leuven: de onthaalsessie en alle hoorcolleges gaan door in...