ziekenhuisapotheker brochure23 septLessenroosters per 2 weken 12-19 4. Beknopte inhoud van de...

Interuniversitaire Specialisatieopleiding Ziekenhuisapotheker, academiejaar 2003-2004

Specialisatieopleiding

Ziekenhuisapotheker

2003-2004

Interuniversitaire opleiding

K.U.Leuven - UIA - RUG - VUB


Inhoud 1. Inleiding 1 1.1. Doelstelling van de specialisatiestudie Ziekenhuisapotheker 1 1.2. Toelatingsvoorwaarden 1

2. Praktische informatie 2 2.1. Centrale coördinatie 2 2.2. Plaatselijke coördinatie 2 2.3. Indeling van het academiejaar 3 2.4. Auditoria 4 2.5. Stage 4 2.6. Toelichting in verband met het examenreglement 5

3. Studieprogramma 8 3.1. Algemeen overzicht van het studieprogramma 8 Jaaroverzicht 9-11 Lessenroosters per 2 weken 12-19

4. Beknopte inhoud van de cursussen, seminaries en practica 20 1. Ziekenhuishygiëne 20 deel 1. Ziekenhuishygiëne 20 deel 2. Antibiotica 20 2.a. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis 22 2.b. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis: practicum 23 3.a. Radiofarmaca en contrastverhogende producten 24 3.b. Radiofarmaca en contrastverhogende producten: practicum 26 4. Medische hulpmiddelen en implantaten, 27 5. Farmacotherapie: Capita selecta 28 deel 1.Pijnbehandeling 28 deel 2. Immunofarmacologie 29 deel 3. Bloedproducten en vaccins 30 deel 4. Antibiotherapie 31 deel 5. Cytostatica 31 deel 6. Enterale en parenterale voeding 32 6. Fysiopathologie: Capita selecta 33 7. Farmaco-epidemiologie en biostatistiek 34 8. Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek 35 9. Wetgeving 36

5. Coördinaten van de docenten 37

6. Informatie over de bereikbaarheid van de campussen 42 6.1. Faculteit Farmaceutische Wetenschappen RUG 42 6.2. Farmaceutisch Instituut VUB 44 6.3. Faculteit Farmaceutische Wetenschappen K.U.Leuven 46


1. Inleiding 1.1. Doelstelling van de specialisatiestudie Ziekenhuisapotheker Deze eenjarige opleiding is een vereiste om te kunnen erkend worden als

ziekenhuisapotheker. De opleiding beoogt een grondige vorming in de verschillende

domeinen waarin de ziekenhuispotheker in een milieu van medici en paramedici zijn

expertise, kennis en vaardigheid moet kunnen aanwenden om zo als een gewaardeerd

partner in de gezondheidszorg binnen de ziekenhuizen zijn plaats te rechvaardigen.

Het studieprogramma werd op basis van een uitvoerige consultatie afgestemd op de

meest recente tendensen, ontwikkelingen en vereisten binnen de ziekenhuisfarmacie.

De afgestudeerde komt ook in aanmerking voor functies in de farmaceutische

industrie die verbonden zijn met de registratie van en informatie over geneesmiddelen

en het opvolgen van producten die op de markt zijn.

De houders van het certificaat van ziekenhuisapotheker kunnen volgens het K.B. van

3 augustus 1983, art. 4, erkend worden als bevoegd voor de verstrekking van

orthopedisch, prothese- en medisch materiaal, bedoeld in art. 28, par. 1 van de bijlage

bij het K.B. van 16 november 1973.

De colleges worden gegeven te Antwerpen (UIA), Brussel (VUB), Gent (RUG) en

Leuven (K.U.Leuven). De student schrijft zich in slechts één universiteit in, maar

volgt de colleges waar ze worden gegeven.

1.2. Toelatingsvoorwaarden

Houders van het diploma Apotheker worden toegelaten tot de studie.


2. Praktische informatie

2.1. Centrale coördinatie

Voor deze interuniversitaire opleiding treedt de faculteit Farmaceutische

Wetenschappen van de K.U.Leuven op als coördinator. Voor iedere praktische

informatie kan men zich daarom wenden tot

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen K.U.Leuven

Mevr. A. Goethals, studentensecretaris

Van Evenstraat 4, B-3000 Leuven

Tel.: 016 32 34 00

Fax: 016 32 34 67

e-mail: [email protected]

2.2. Plaatselijke coördinatie

Aan ieder van de deelnemende universiteiten is daarnaast eveneens een plaatselijk

coördinator aangeduid. Deze coördinatoren zijn:

Aan de RUG: Prof. Chris Vervaet

Laboratorium Farmaceutische Technologie

Harelbekestraat 72, 9000 Gent

Tel.: 09 264 80 69

Fax.: 09 222 82 36


Aan de UIA: Prof. Annick Ludwig

UIA, Departement Farmaceutische Wetenschappen

Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk

Tel.: 03 820 27 16

Fax: 03 820 27 34



Aan de VUB Prof. Rik De Clercq

Apotheek Academisch Ziekenhuis Vrije Universiteit Brussel

Laarbeeklaan 101, 1090 Brussel

Tel.: 02 477 52 61

fax 02 477 52 69


Aan de K.U.Leuven Prof. Alfons Verbruggen

Laboratorium voor Radiofarmaceutische Chemie

U.Z.Gasthuisberg

Herestraat 49, 3000 Leuven

Tel. : 016 34 37 30/32

Fax : 016 34 38 91

e-mail : [email protected]

2.3. Indeling van het academiejaar

Op dinsdag 23 september komen de studenten tegen 10 u samen in de inkomhal van

het universitaire ziekenhuis Gasthuisberg (Leuven), waar dan een onthaalsessie volgt

met praktische informatie over het studieprogramma, over het beroep van

ziekenhuisapotheker en de toekomstmogelijkheden, overhandiging van de

informatiebrochures, en gelegenheid tot kennismaking met de medestudenten. In de

namiddag volgt dan een eerste hoorcollege (Fysiopathologie, capita selecta).

Het verloop van het academiejaar is als volgt:

? eerst 8 weken hoorcolleges en seminaries van 23 september tot 13 november; de

vakken Radiofarmaca en Farmacotechnologie voor het ziekenhuis worden

volledig afgewerkt tijdens deze eerste lessenperiode omdat de practica behorend

bij deze vakken onmiddellijk na deze lessenperiode volgen

? twee weken practica (Farmacotechnologie en Radiofarmaca) van 17 tot 28

november

? acht weken "productgerichte stage in een ziekenhuisapotheek" van 1 december tot

23 januari


? vervolgens 7 weken hoorcolleges en seminaries van 26 januari tot 12 maart

? twee weken blokvakantie van 12 maart tot 25 maart

? vier weken examens van 26 maart tot 23 april

? 8 weken "patiënt- en therapiegerichte stage" tussen 26 april en 26 juni

? stage-examen op 28 juni en deliberatie (aan UIA) op 1 juli

In de periodes voorzien voor hoorcolleges en seminaries wordt iedere vrijdag

voorbehouden voor zelfstudie. Ter bevordering van begeleide zelfstudie wordt een

website ter beschikking gesteld van de studenten en docenten. Het is de bedoeling dat

de studenten via deze website vragen kunnen stellen aan de docenten (en

medestudenten), en dat de docenten vragen en problemen kunnen voorschotelen aan

de studenten om zelfstudie te stimuleren.

Deze website (“vraagbox”) is aanklikbaar vanop het volgende webadres:

http://farma1.farm.kuleuven.ac.be/zhapotheek/

Registratie is vereist bij eerste gebruik.

De gedetailleerde regeling van de practica wordt pas opgesteld nadat het juiste aantal

studenten gekend is. De studenten verrichten het practicum Farmacotechnologie aan

de universiteit waar ze zich hebben ingeschreven. Het practicum Radiofarmaca wordt

georganiseerd aan de RUG en de K.U.Leuven. De concrete regeling hiervoor zal zo

spoedig mogelijk meegedeeld worden.

2.4. Auditoria

De hoorcolleges en seminaries worden georganiseerd in verschillende auditoria aan de

respectievelijke universiteiten. Gedetailleerde informatie over de auditoria waar de

hoorcolleges en seminaries doorgaan is beschikbaar bij de plaatselijke coördinatoren

en aan de valven. Deze informatie zal tevens meegedeeld worden tijdens het eerste

hoorcollege aan ieder van de deelnemende universiteiten. De eerste hoorcolleges gaan

door in:

? K.U.Leuven: samenkomst in de inkomhal van het U.Z. Gasthuisberg; de

onthaalsessie gaat door in auditorium Neurologie.

? RUG: seminariezaal 1 in de Faculteit Farmaceutische Wetenschappen

? VUB: seminariezaal H 043 D in het Farmaceutisch Instituut


2.5. Stage

In overeenstemming met de wettelijke vereisten om erkend te kunnen worden als

ziekenhuisapotheker omvat deze opleiding een stage van tenminste 500 uren in een

ziekenhuisapotheek. Op basis van de ervaringen van de voorbije jaren bleek dat een

stage van drie maanden onvoldoende is voor een degelijke vorming. Daarom werd het

programma aangepast en de stage uitgebreid tot 600 u, opgesplitst in 300 u

productgerichte stage en 300 u patiënt- en therapiegerichte stage. Tijdens iedere

stageperiode (respectievelijk 8 en 9 weken) kan de student 5 vrije dagen opnemen in

samenspraak met de stagemeester

De student maakt over de stage een stageverslag dat hij inlevert op uiterlijk 14 juni

2004. Bij het begin van het academiejaar zal informatie verschaft worden over

mogelijke stageplaatsen en het stageprogramma. Tevens zal een “Handleiding

Ziekenhuisstage” ter beschikking gesteld worden.

2.6. Toelichting in verband met het examenreglement

Voor de opleiding geldt het Bijzondere examenreglement voor de interuniversitaire

VAO’S. Dit examenreglement kan geraadpleegd worden op:

http://www.kuleuven.ac.be/kuleuven/reglement/onderw5c.htm.

Enkele belangrijke bepalingen uit dit reglement en/of door de interuniversitaire

stuurgroep vastgelegde afwijkingen op dit reglement zijn hieronder weergegeven:

? Voor het bepalen van het totale examenresultaat gelden de volgende bindende

criteria :

? de student die voor een bepaald opleidingsonderdeel ten minste 10 punten op

20 behaalt, voldoet voor dat opleidingsonderdeel;

? de student die voor alle opleidingsonderdelen ten minste 10 punten op 20

behaalt, slaagt.

? Overdracht van examencijfers binnen één academiejaar


Aan de studenten die ingeschreven zijn voor de tweede examenperiode van

hetzelfde academiejaar, wordt overdracht van examencijfers toegestaan voor de

opleidingsonderdelen waarvoor zij ten minste 12 punten op 20 hebben behaald.

Op voorwaarde dat zij in het totaal ten minste de helft van de punten behaald

hebben of voor ten minste de helft van de opleidingsonderdelen geslaagd zijn,

wordt overdracht van examencijfers toegestaan voor de opleidingsonderdelen

waarvoor zij ten minste 10 punten op 20 hebben behaald.

De Examencommissie kan, in uitzonderlijke omstandigheden en om

zwaarwichtige redenen, aan studenten overdracht van examencijfers toestaan

voor de opleidingsonderdelen waarvoor zij ten minste 10 punten op 20 hebben

behaald, ook zonder dat zij aan deze bijkomende voorwaarden hebben voldaan.

Indien een student geen overdracht van punten behaalde voor een

opleidingsonderdeel dat bestaat uit deelvakken, moet hij slechts examen afleggen

over de deelvakken waarvoor hij geen 10 punten op 20 behaalde.

Voor practica, seminaries, stages, oefeningen en het stageverslag wordt

overdracht van examencijfers verleend vanaf ten minste 10 punten op 20, zonder

bijkomende voorwaarden.

? Overdracht van examencijfers naar een volgend studiejaar

Aan de studenten die een jaar overdoen, wordt overdracht van examencijfers

toegestaan voor de opleidingsonderdelen waarvoor zij tijdens een vorig

academiejaar in het kader van deze specialisatiestudie ten minste 12 punten op 20

behaalden.

Voor practica, seminaries, stages, oefeningen en het stageverslag wordt

overdracht van examencijfers verleend vanaf ten minste 10 punten op 20, zonder

bijkomende voorwaarden.

? Indien een student in een bepaald deelvak van een opleidingsonderdeel een zwaar

tekort heeft maar toch slaagt, kan dit implicaties hebben op de graad die wordt

toegekend. Er werd overeengekomen dat de student een graad van verdienste zakt

bij “een zwaar onvoldoende” in deelvakken.


? Zwaar onvoldoende betekent dat het totaal van onvoldoende punten drie of meer

is (dus bijv. één zeven of een acht en een negen of drie negens, en uiteraard de nog

minder goede scores).

? De diploma’s worden afgeleverd en ondertekend door de rector van de universiteit

waar de student ingeschreven is. Op het diploma wordt het interuniversitair

karakter van de opleiding aangegeven door het op gelijke wijze vermelden van alle

deelnemende universiteiten.

? Weging toegepast voor de onderscheiden opleidingsonderdelen:

Ziekenhuishygiëne: 80 punten; Farmaceutische technologie: 80 punten voor theorie

en 20 punten voor practicum; Radiofarmaca en contrastverhogende producten: 70

punten voor theorie en 10 punten voor practicum; Medische hulpmiddelen en

implantaten: 80 punten; Farmacotherapie : capita selecta 160 punten;

Fysiopathologie, capita selecta: 80 punten; Farmaco-epidemiologie en biostatistiek:

60 punten; Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek: 100 punten;

Wetgeving: 60 punten; Stage: 30 punten voor evaluatie door stagemeester, 30

punten voor stagewerk en 30 punten voor stage-examen.

? In het licht van het feit dat verschillende opleidingsonderdelen bestaan uit

deelvakken of door meerdere docenten gedoceerd worden, worden de examens

schriftelijk afgenomen


3. Studieprogramma 3.1. Algemeen overzicht van het studieprogramma (de namen van de respectievelijke coördinatoren zijn onderlijnd)

Opleidingsonderdeel Titularis A B C D E F

1 H. Nelis, J. Verhaegen 30 105 4

2 Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis A. Ludwig, A. Michoel, J. Vervaet 30 40 150 5

3 Radiofarmaca en contrastverhogende producten G. Bormans, G. Slegers, A. Verbruggen 25 32 125 4

4 Medische hulpmiddelen en implantaten P. Bruyneel, G. De Decker, A.M. Moens 30 15 120 4

5 Farmacotherapie: Capita Selecta* J. Ceuppens, L. Depourcq, A. Dupont, W.Peetermans, B. Rombaut, G. Verhoef

75 15 250 8

6 Fysiopathologie: Capita Selecta D. Knockaert 30 15 110 4

7 Farmaco-epidemiologie en biostatistiek L. Annemans, G. De Backer, D. De Bacquer 15 15 75 3

8 Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek R. De Clercq, L.Willems, H. Robays, F. Van Beek 40 10 150 5

9 Wetgeving C. Decoster 15 60 3

10 Stage met eindverslag N. 600 640 20

290 72 70 600 1785 60

A = aantal contacturen hoorcollege B = aantal contacturen praktische oefeningen C = aantal contacturen seminarie D = aantal uren stage E = studiebelasting in uren F = aantal studiepunten

* Farmacotherapie: Antibiotherapie: W. Peetermans; Bloedproducten en vaccins: B. Rombaut; Cytostatica: G. Verhoef; Enterale en parenterale voeding: L.

De Pourcq; Immunofarmaca: J. Ceuppens; Pijnbehandeling: A. Dupont.


Specialisatiejaar Ziekenhuisfarmacie Academiejaar 2003-200415 weken les B Blok en examens2 weken practica L Les6 weken blok en examens P Practica15 weken effectieve stage in een periode van 17 weken S Stage(in elke stageperiode 5 dagen verlof vrij te nemen) St. Studie in het kader van begeleide zelfstudie

Maandag 22/09/2003 L1 VRIJ 20/10/2003 L5 Les 17/11/2003 P1 Practica 15/12/2002 S3 StageDinsdag 23/09/2003 L1 Les 21/10/2003 L5 Les 18/11/2003 P1 Practica 16/12/2002 S3 StageWoensdag 24/09/2003 L1 Les 22/10/2003 L5 Les 19/11/2003 P1 Practica 17/12/2002 S3 StageDonderdag 25/09/2003 L1 Les 23/10/2003 L5 Les 20/11/2003 P1 Practica 18/12/2002 S3 StageVrijdag 26/09/2003 L1 St. 24/10/2003 L5 St. 21/11/2003 P1 Practica 19/12/2002 S3 StageZaterdag 27/09/2003 25/10/2003 22/11/2003 20/12/2002Zondag 28/09/2003 26/10/2003 23/11/2003 21/12/2002

Maandag 29/09/2003 L2 Les 27/10/2003 L6 Les 24/11/2003 P2 Practica 22/12/2002 S4 StageDinsdag 30/09/2003 L2 Les 28/10/2003 L6 Les 25/11/2003 P2 Practica 23/12/2002 S4 StageWoensdag 01/10/2003 L2 Les 29/10/2003 L6 Les 26/11/2003 P2 Practica 24/12/2002 S4 StageDonderdag 02/10/2003 L2 Les 30/10/2003 L6 Les 27/11/2003 P2 Practica 25/12/2002 S4 Kerstm.Vrijdag 03/10/2003 L2 St. 31/10/2003 L6 St. 28/11/2003 P2 Practica 26/12/2002 S4 StageZaterdag 04/10/2003 01/11/2003 29/11/2003 27/12/2002Zondag 05/10/2003 02/11/2003 30/11/2003 28/12/2002

Maandag 06/10/2003 L3 Les 03/11/2003 L7 Les 01/12/2003 S1 Stage 29/12/2003 S5 StageDinsdag 07/10/2003 L3 Les 04/11/2003 L7 Les 02/12/2003 S1 Stage 30/12/2003 S5 StageWoensdag 08/10/2003 L3 Les 05/11/2003 L7 Les 03/12/2003 S1 Stage 31/12/2003 S5 StageDonderdag 09/10/2003 L3 Les 06/11/2003 L7 Les 04/12/2003 S1 Stage 01/01/2004 S5 Nieuwj.Vrijdag 10/10/2003 L3 St. 07/11/2003 L7 St. 05/12/2003 S1 Stage 02/01/2004 S5 StageZaterdag 11/10/2003 08/11/2003 06/12/2003 03/01/2004Zondag 12/10/2003 09/11/2003 07/12/2003 04/01/2004

Maandag 13/10/2003 L4 Les 10/11/2003 L8 Les 08/12/2003 S2 Stage 05/01/2004 S6 StageDinsdag 14/10/2003 L4 Les 11/11/2003 L8 VRIJ 09/12/2003 S2 Stage 06/01/2004 S6 StageWoensdag 15/10/2003 L4 Les 12/11/2003 L8 Les 10/12/2003 S2 Stage 07/01/2004 S6 StageDonderdag 16/10/2003 L4 Les 13/11/2003 L8 Les 11/12/2003 S2 Stage 08/01/2004 S6 StageVrijdag 17/10/2003 L4 St. 14/11/2003 L8 St. 12/12/2003 S2 Stage 09/01/2004 S6 StageZaterdag 18/10/2003 15/11/2003 13/12/2003 10/01/2004Zondag 19/10/2003 16/11/2003 14/12/2003 11/01/2004


Maandag 12/01/2004 S7 Stage 09/02/2004 L11 Les 08/03/2004 L15 Les 05/04/2004 B4 Bl + ExDinsdag 13/01/2004 S7 Stage 10/02/2004 L11 Les 09/03/2004 L15 Les 06/04/2004 B4 Bl + ExWoensdag 14/01/2004 S7 Stage 11/02/2004 L11 Les 10/03/2004 L15 Les 07/04/2004 B4 Bl + ExDonderdag 15/01/2004 S7 Stage 12/02/2004 L11 Les 11/03/2004 L15 Les 08/04/2004 B4 Bl + ExVrijdag 16/01/2004 S7 Stage 13/02/2004 L11 St. 12/03/2004 L15 St. 09/04/2004 B4 Bl + ExZaterdag 17/01/2004 14/02/2004 13/03/2004 10/04/2004Zondag 18/01/2004 15/02/2004 14/03/2004 11/04/2004 Pasen

Maandag 19/01/2004 S8 Stage 16/02/2004 L12 Les 15/03/2004 B1 Bl + Ex 12/04/2004 B5 VRIJDinsdag 20/01/2004 S8 Stage 17/02/2004 L12 Les 16/03/2004 B1 Bl + Ex 13/04/2004 B5 Bl + ExWoensdag 21/01/2004 S8 Stage 18/02/2004 L12 Les 17/03/2004 B1 Bl + Ex 14/04/2004 B5 Bl + ExDonderdag 22/01/2004 S8 Stage 19/02/2004 L12 Les 18/03/2004 B1 Bl + Ex 15/04/2004 B5 Bl + ExVrijdag 23/01/2004 S8 Stage 20/02/2004 L12 St. 19/03/2004 B1 Bl + Ex 16/04/2004 B5 Bl + ExZaterdag 24/01/2004 21/02/2004 20/03/2004 17/04/2004Zondag 25/01/2004 22/02/2004 21/03/2004 18/04/2004

Maandag 26/01/2004 L9 Les 23/02/2004 L13 Les 22/03/2003 B2 Bl + Ex 19/04/2004 B6 Bl + ExDinsdag 27/01/2004 L9 Les 24/02/2004 L13 Les 23/03/2003 B2 Bl + Ex 20/04/2004 B6 Bl + ExWoensdag 28/01/2004 L9 Les 25/02/2004 L13 Les 24/03/2003 B2 Bl + Ex 21/04/2004 B6 Bl + ExDonderdag 29/01/2004 L9 Les 26/02/2004 L13 Les 25/03/2003 B2 Bl + Ex 22/04/2004 B6 Bl + ExVrijdag 30/01/2004 L9 St. 27/02/2004 L13 St. 26/03/2003 B2 Bl + Ex 23/04/2004 B6 Bl + ExZaterdag 31/01/2004 28/02/2004 27/03/2003 24/04/2004Zondag 01/02/2004 29/02/2004 28/03/2003 25/04/2004

Maandag 02/02/2004 L10 Les 01/03/2004 L14 Les 29/03/2004 B3 Bl + Ex 26/04/2004 S9 StageDinsdag 03/02/2004 L10 Les 02/03/2004 L14 Les 30/03/2004 B3 Bl + Ex 27/04/2004 S9 StageWoensdag 04/02/2004 L10 Les 03/03/2004 L14 Les 31/03/2004 B3 Bl + Ex 28/04/2004 S9 StageDonderdag 05/02/2004 L10 Les 04/03/2004 L14 Les 01/04/2004 B3 Bl + Ex 29/04/2004 S9 StageVrijdag 06/02/2004 L10 St. 05/03/2004 L14 St. 02/04/2004 B3 Bl + Ex 30/04/2004 S9 StageZaterdag 07/02/2004 06/03/2004 03/04/2004 01/05/2004Zondag 08/02/2004 07/03/2004 04/04/2004 02/05/2004


Maandag 03/05/2004 S10 Stage 24/05/2004 S13 Stage 14/06/2004 S16 Stage Dinsdag 04/05/2004 S10 Stage 25/05/2004 S13 Stage 15/06/2004 S16 Stage Woensdag 05/05/2004 S10 Stage 26/05/2004 S13 Stage 16/06/2004 S16 Stage Donderdag 06/05/2004 S10 Stage 27/05/2004 S13 Stage 17/06/2004 S16 Stage Vrijdag 07/05/2004 S10 Stage 28/05/2004 S13 Stage 18/06/2004 S16 Stage Zaterdag 08/05/2004 29/05/2004 19/06/2004 Zondag 09/05/2004 30/05/2004 Pinkst 20/06/2004 Maandag 10/05/2004 S11 Stage 31/05/2004 S14 VRIJ 21/06/2004 S17 Stage Dinsdag 11/05/2004 S11 Stage 01/06/2004 S14 Stage 22/06/2004 S17 Stage Woensdag 12/05/2004 S11 Stage 02/06/2004 S14 Stage 23/06/2004 S17 Stage Donderdag 13/05/2004 S11 Stage 03/06/2004 S14 Stage 24/06/2004 S17 Stage Vrijdag 14/05/2004 S11 Stage 04/06/2004 S14 Stage 25/06/2004 S17 Stage Zaterdag 15/05/2004 05/06/2004 26/06/2004 Zondag 16/05/2004 06/06/2004 27/06/2004

Maandag 17/05/2004 S12 Stage 07/06/2004 S15 Stage 28/06/2004 Stage ex

Dinsdag 18/05/2004 S12 Stage 08/06/2004 S15 Stage 29/06/2004 Woensdag 19/05/2004 S12 Stage 09/06/2004 S15 Stage 30/06/2004

Donderdag 20/05/2004 S12 VRIJ 10/06/2004 S15 Stage 01/07/2004 deliber. Vrijdag 21/05/2004 S12 Stage 11/06/2004 S15 Eindwerk 02/07/2004 Zaterdag 22/05/2004 12/06/2004 03/07/2004 Zondag 23/05/2004 13/06/2004 04/07/2004


WEEK 1 22 - 26 SEPTEMBER WEEK 2 29 SEPTEMBER - 3 OKTOBER

Maandag 22/sep/03 RUG Maandag 29/sep/03 5:00

10:00 11:00 7,1 Farmaco-epidemiolgie … Annemans 1:0011:15 12:45 7,1 Farmaco-epidemiolgie … Annemans 1:30

14:00 15:30 3,1 Radiofarmaca … Slegers 1:3015:45 16:45 3,1 Radiofarmaca … Slegers 1:00

KUL Dinsdag 23/sep/03 2:00 KUL Dinsdag 30/sep/03 4:30

10:30 12:00 0 ONTHAAL Verbruggen 10:00 11:30 5,2 Immunofarmacologie Ceuppens 1:30Van Beek 11:45 12:45 5,2 Immunofarmacologie Ceuppens 1:00

13:30 14:30 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 14:00 15:00 2,1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:0014:45 15:45 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 15:15 16:15 2,1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00

KUL Woensdag 24/sep/03 4:30 KUL Woensdag 01/okt/03 5:00

10:00 11:00 1,2 Antibiotica Verhaegen 1:00 9:45 10:45 1,2 Antibiotica Verhaegen 1:0011:15 12:15 1,2 Antibiotica Verhaegen 1:00 11:00 12:00 1,2 Antibiotica Verhaegen 1:00

13:30 15:00 4,1 Medische hulpmiddelen … Bruyneel 1:30 13:15 14:15 4,1 Medische hulpmiddelen … Bruyneel 1:0015:15 16:15 4,1 Medische hulpmiddelen … Bruyneel 1:00 14:30 15:30 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00

15:45 16:45 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00

KUL Donderdag 25/sep/03 4:30 RUG Donderdag 02/okt/03 5:00

10:00 11:00 1,2 Antibiotica Verhaegen 1:00 10:00 11:00 1,1 Ziekenhuishygiene Nelis 1:0011:15 12:15 1,2 Antibiotica Verhaegen 1:00 11:15 12:45 1,1 Ziekenhuishygiene Nelis 1:30

13:30 15:00 5,6 Enterale en Parenterale Voeding. De Pourcq 1:30 14:00 15:30 3,1 Radiofarmaca … Slegers 1:3015:15 16:15 5,6 Enterale en Parenterale Voeding. De Pourcq 1:00 15:45 16:45 3,1 Radiofarmaca … Slegers 1:00

Vrijdag 26/sep/03 Vrijdag 03/okt/03

ZELFSTUDIE ZELFSTUDIE


WEEK 3 6 - 10 OKTOBER WEEK 4 13 - 17 OKTOBER

RUG Maandag 06/okt/03 5:30 RUG Maandag 13/okt/03

10:00 11:00 2,2 Farmaceutische Technologie … Vervaet 1:00 10:00 11:30 2,2 Farmaceutische Technologie … Vervaet11:15 12:45 2,2 Farmaceutische Technologie … Vervaet 1:30 11:45 12:45 2,2 Farmaceutische Technologie … Vervaet

14:00 15:30 3,1 Radiofarmaca … Slegers 1:30 14:00 15:30 1,1 Ziekenhuishygiene Nelis15:45 17:15 3,1 Radiofarmaca … Slegers 1:30 15:45 16:45 1,1 Ziekenhuishygiene Nelis

VUB Dinsdag 07/okt/03 5:00 KUL Dinsdag 14/okt/03

10:00 11:30 5,3 Bloedproducten en Vaccins Rombaut 1:30 10:00 11:00 1,2 Antibiotica Verhaegen11:45 13:15 5,3 Bloedproducten en Vaccins Rombaut 1:30 11:15 12:15 1,2 Antibiotica Verhaegen

14:30 15:30 4,3 Medische hulpmiddelen … De Decker 1:00 13:30 15:00 5,6 Enterale en Parenterale Voeding. De Pourcq15:45 16:45 4,3 Medische hulpmiddelen … De Decker 1:00 15:15 16:15 5,6 Enterale en Parenterale Voeding. De Pourcq

VUB Woensdag 08/okt/03 5:00 VUB Woensdag 15/okt/03

10:00 11:30 5.1 Medische hulpmiddelen … De Decker 1:30 10:00 11:00 5.1 Medische hulpmiddelen … De Decker11:45 12:45 5.1 Medische hulpmiddelen … De Decker 1:00 11:15 12:15 5.1 Medische hulpmiddelen … De Decker

14:00 15:30 9,1 Organisatie en Beheer … De Clerck 1:30 13:30 15:00 9,1 Organisatie en Beheer … De Clerck15:45 16:45 9,1 Organisatie en Beheer … De Clerck 1:00 15:15 16:45 9,1 Organisatie en Beheer … De Clerck

KUL Donderdag 09/okt/03 4:30 KUL Donderdag 16/okt/03

10:00 11:30 3,2 Radiofarmaca … Bormans 1:30 10:00 11:30 5,2 Immunofarmacologie Ceuppens11:45 12:45 3,2 Radiofarmaca … Bormans 1:00 11:45 12:45 5,2 Immunofarmacologie Ceuppens

14:00 15:00 2,1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00 14:00 15:30 1,2 Antibiotica Verhaegen15:15 16:15 2,1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00 15:45 16:45 1,2 Antibiotica Verhaegen

Vrijdag 10/okt/03 Vrijdag 17/okt/03



WEEK 5 20 - 24 OKTOBER WEEK 6 27 - 31 OKTOBER

RUG Maandag 20/okt/03 5:00 RUG Maandag 27/okt/03 5:00

10:00 11:00 4,2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 10:00 11:30 4,2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:3011:15 12:15 4,2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 11:45 12:45 4,2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:00

13:30 15:00 7,1 Farmaco-epidemiolgie … Annemans 1:30 14:00 15:30 7.1 SEM Farmaco-epidemiolgie … Annemans 1:3015:15 16:45 7.1 SEM Farmaco-epidemiolgie … Annemans 1:30 15:45 16:45 7.1 SEM Farmaco-epidemiolgie … Annemans 1:00

RUG Dinsdag 21/okt/03 4:30 KUL Dinsdag 28/okt/03 5:00

10:00 11:30 2,2 Farmaceutische Technologie … Vervaet 1:30 9:30 11:00 5,2 Immunofarmacologie Ceuppens 1:3011:45 12:45 2,2 Farmaceutische Technologie … Vervaet 1:00 11:15 12:45 5,2 Immunofarmacologie Ceuppens 1:30

13:45 14:45 4,2 SEM Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 14:00 15:00 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:0015:00 16:00 4,2 SEM Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 15:15 16:15 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00

VUB Woensdag 22/okt/03 5:00 KUL Woensdag 29/okt/03 5:00

10:00 11:30 5.1 Pijnbehandeling Dupont 1:30 10:00 11:30 4,1 Medische hulpmiddelen … Bruyneel 1:3011:45 12:45 5.1 Pijnbehandeling Dupont 1:00 11:45 13:15 4,1 Medische hulpmiddelen … Bruyneel 1:30

14:00 15:30 9,1 Organisatie en Beheer … De Clerck 1:30 14:30 15:30 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:0015:45 16:45 9,1 Organisatie en Beheer … De Clerck 1:00 15:45 16:45 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00

RUG Donderdag 23/okt/03 5:30 KUL Donderdag 30/okt/03 5:00

10:00 11:30 4,2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:30 10:00 11:30 1,2 Antibiotica Verhaegen 1:3011:45 12:45 4,2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:00 11:45 13:15 3,3 Radiofarmaca … Verbruggen 1:30

14:00 15:30 1,1 Ziekenhuishygiene Nelis 1:30 14:30 15:30 2,1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:0015:45 17:15 1,1 Ziekenhuishygiene Nelis 1:30 15:45 16:45 2,1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00

Vrijdag 24/okt/03 Vrijdag 31/okt/03



WEEK 7 3 -7 NOVEMBER WEEK 8 10 - 14 NOVEMBER

VUB Maandag 03/nov/03 5:00 VUB Maandag 10/nov/03 4:00

10:00 11:30 5,3 Bloedproducten en Vaccins Rombaut 1:30 10:00 11:30 5.1 Pijnbehandeling Dupont 1:3011:45 13:15 5,3 Bloedproducten en Vaccins Rombaut 1:30 11:45 12:45 5.1 Pijnbehandeling Dupont 1:00

14:30 15:30 4,3 Medische hulpmiddelen … De Decker 1:00 14:00 15:30 5.1 SEM Pijnbehandeling Dupont 1:3015:45 16:45 4,3 Medische hulpmiddelen … De Decker 1:00

RUG Dinsdag 04/nov/03 5:00 Dinsdag 11/nov/03 0:00

10:00 11:30 2,2 Farmaceutische Technologie … Vervaet 1:30 VERLOF11:45 12:45 2,2 Farmaceutische Technologie … Vervaet 1:00

14:00 15:30 1,1 Ziekenhuishygiene Nelis 1:3015:45 16:45 1,1 Ziekenhuishygiene Nelis 1:00

VUB Woensdag 05/nov/03 5:00 KUL Woensdag 12/nov/03 3:30

10:00 11:30 5.1 Pijnbehandeling Dupont 1:30 10:00 11:00 5,4 Antibiotherapie Peetermans 1:0011:45 13:15 5.1 Pijnbehandeling Dupont 1:30 11:15 12:15 5,4 Antibiotherapie Peetermans 1:00

14:30 15:30 9,1SEM Organisatie en Beheer … De Clerck 1:00 13:30 15:00 3,3 Radiofarmaca … Verbruggen 1:3015:45 16:45 9,1SEM Organisatie en Beheer … De Clerck 1:00

KUL Donderdag 06/nov/03 4:30 KUL Donderdag 13/nov/03 5:30

10:00 11:30 3,2 Radiofarmaca … Bormans 1:30 10:00 11:00 5,2 Immunofarmacologie Ceuppens 1:0011:45 12:45 3,2 Radiofarmaca … Bormans 1:00 11:15 12:15 5,2 Immunofarmacologie Ceuppens 1:00

13:30 14:30 2,1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:0014:00 15:00 2,1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00 14:45 15:45 2,1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:0015:15 16:15 2,1 Farmaceutische Technologie … Michoel 1:00 16:00 17:30 4,1 Medische hulpmiddelen … Bruyneel 1:30

Vrijdag 07/nov/03 Vrijdag 14/nov/03



WEEK 9 (19) 26 -30 JANUARI WEEK 10 (20) 2 - 6 FEBRUARI

RUG Maandag 26/jan/04 5:00 RUG Maandag 02/feb/04 6:00

10:00 11:00 7,2 Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:00 9:30 10:30 7,2 Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:0011:15 12:15 7,2 Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:00 10:45 11:45 7,2 Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:00

12:00 13:00 7,2 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:0013:30 14:30 4,2 Medische hulpmiddelen … Moens 1:0014:45 15:45 7,2 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:00 14:00 15:30 2,3 Verpakking Ludwig 1:3016:00 17:00 7,2 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:00 15:45 17:15 2,3 Verpakking Ludwig 1:30

KUL Dinsdag 27/jan/04 5:00 KUL Dinsdag 03/feb/04 5:00

10:00 11:30 5,4 Antibiotherapie Peetermans 1:30 10:00 11:30 5,4 Antibiotherapie Peetermans 1:3011:45 12:45 5,4 Antibiotherapie Peetermans 1:00 11:45 12:45 5,4 Antibiotherapie Peetermans 1:00

14:00 15:30 5,5 Cytostatica Verhoef 1:30 14:00 15:30 5,5 Cytostatica Verhoef 1:3015:45 16:45 5,5 Cytostatica Verhoef 1:00 15:45 16:45 5,5 Cytostatica Verhoef 1:00

KUL Woensdag 28/jan/04 5:00 KUL Woensdag 04/feb/04 5:00

10:00 11:00 9,2 Organisatie en Beheer … Willems 1:00 10:00 11:00 9,2 Organisatie en Beheer … Willems 1:0011:15 12:15 9,2 Organisatie en Beheer … Willems 1:00 11:15 12:15 9,2 Organisatie en Beheer … Willems 1:00

13:30 15:00 9,4 Organisatie en Beheer … Van Beek 1:30 13:30 15:00 9,4 Organisatie en Beheer … Van Beek 1:3015:15 16:45 9,4 Organisatie en Beheer … Van Beek 1:30 15:15 16:45 4,1 SEM Medische hulpmiddelen … Bruyneel 1:30

KUL Donderdag 29/jan/04 5:00 KUL Donderdag 05/feb/04 4:30

10:00 11:00 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 10:00 11:00 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:0011:15 12:15 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00 11:15 12:15 6 Fysiopathologie: Cap. Sel. Knockaert 1:00

13:15 14:15 9,2 Organisatie en Beheer … Willems 1:0014:30 15:30 9,2 SEM Organisatie en Beheer … Willems 1:00 13:45 15:15 4,1 SEM Medische hulpmiddelen … Bruyneel 1:3015:45 16:45 9,2 SEM Organisatie en Beheer … Willems 1:00 15:30 16:30 4,1 SEM Medische hulpmiddelen … Bruyneel 1:00

Vrijdag 30/jan/04 Vrijdag 06/feb/04



WEEK 11 (21) 9 -13 FEBRUARI WEEK 12 (22) 16 - 20 FEBRUARI

RUG Maandag 09/feb/04 5:30 Maandag 16/feb/04 3:00

10:00 11:30 7,3 Farmaco-epidemiolgie … De Bacquer 1:30 KUL/RUG/UIA/VUB11:45 12:45 7,3 Farmaco-epidemiolgie … De Bacquer 1:00 Vanaf 10:00 SEMINARIE Fysiopathologie: Cap. Sel. 3:00

13:45 14:45 7,2 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Backer 1:0015:00 16:00 4,2 SEM Medische hulpmiddelen … Moens 1:0016:15 17:15 4,2 SEM Medische hulpmiddelen … Moens 1:00

KUL Dinsdag 10/feb/04 5:00 KUL Dinsdag 17/feb/04 5:00

10:00 11:30 5,4 Antibiotherapie Peetermans 1:30 10:00 11:30 5,4 Antibiotherapie Peetermans 1:3011:45 12:45 5,4 Antibiotherapie Peetermans 1:00 11:45 12:45 5,4 Antibiotherapie Peetermans 1:00

14:00 15:30 5,5 Cytostatica Verhoef 1:30 14:00 15:30 5,5 Cytostatica Verhoef 1:3015:45 16:45 5,5 Cytostatica Verhoef 1:00 15:45 16:45 5,5 Cytostatica Verhoef 1:00

Woensdag 11/feb/04 5:00 Woensdag 18/feb/04 5:00

MIN 8:30 10:00 10 Wetgeving Decoster 1:30 MIN 8:30 10:00 10 Wetgeving Decoster 1:3010:30 12:00 10 Wetgeving Decoster 1:30 10:30 12:00 10 Wetgeving Decoster 1:30

VUB 14:00 15:00 4,3 Medische hulpmiddelen … De Decker 1:00 VUB 14:00 15:00 4,3 Medische hulpmiddelen … De Decker 1:0015:15 16:15 4,3 Medische hulpmiddelen … De Decker 1:00 15:15 16:15 4,3 Medische hulpmiddelen … De Decker 1:00

Donderdag 12/feb/04 3:00 RUG Donderdag 19/feb/04 5:30

KUL/RUG/UIA/VUB 10:00 11:00 9,3 Organisatie en Beheer … Robays 1:00Vanaf 10:00 SEMINARIE Fysiopathologie: Cap. Sel. 3:00 11:15 12:15 9,3 Organisatie en Beheer … Robays 1:00

13:15 14:45 7,3 Farmaco-epidemiolgie … De Bacquer 1:3015:00 16:00 9,3 Organisatie en Beheer … Robays 1:0016:15 17:15 9,3 Organisatie en Beheer … Robays 1:00

Vrijdag 13/feb/04 Vrijdag 20/feb/04



WEEK 13 (23) 23 -27 FEBRUARI WEEK 14 (24) 1 - 5 MAART

Maandag 23/feb/04 3:00 VUB Maandag 01/mrt/04 4:00

KUL/RUG/UIA/VUB 10:00 11:00 5,3 SEM Pijnbehandeling Dupont 1:00Vanaf 10:00 SEMINARIE Fysiopathologie: Cap. Sel. 3:00 11:15 12:15 5,3 SEM Pijnbehandeling Dupont 1:00

14:00 15:00 5,3 SEM Pijnbehandeling Dupont 1:0015:15 16:15 5,3 SEM Pijnbehandeling Dupont 1:00

Dinsdag 24/feb/04 3:00 KUL Dinsdag 02/mrt/04 5:00

10:00 10:30 5,4 Antibiotherapie Peetermans 0:30 10:00 11:30 5,5 SEM Cytostatica Verhoef 1:3010:45 12:15 5,4 SEM Antibiotherapie Peetermans 1:30 11:15 12:15 9,2 Organisatie en Beheer … Willems 1:00

14:00 15:30 5,5 Cytostatica Verhoef 1:30 13:30 15:00 9,4 Organisatie en Beheer … Van Beek 1:3015:45 16:45 5,5 Cytostatica Verhoef 1:00 15:15 16:15 9,4 Organisatie en Beheer … Van Beek 1:00

Woensdag 25/feb/04 5:00 Woensdag 03/mrt/04 5:00

8:30 10:00 10 Wetgeving Decoster 1:30 MIN 8:30 10:00 10 Wetgeving Decoster 1:3010:30 12:00 10 Wetgeving Decoster 1:30 10:30 12:00 10 Wetgeving Decoster 1:30

14:00 15:00 4,3 SEM Pijnbehandeling Dupont 1:00 VUB 14:00 15:00 4,3 SEM Pijnbehandeling Dupont 1:0015:15 16:15 4,3 SEM Pijnbehandeling Dupont 1:00 15:15 16:15 4,3 SEM Pijnbehandeling Dupont 1:00

Donderdag 26/feb/04 4:00 RUG Donderdag 04/mrt/04 5:00

10:00 11:30 5,3 SEM Bloedproducten en Vaccins Rombaut 1:30 10:00 11:00 9,3 SEM Organisatie en Beheer … Robays 1:0011:45 12:45 5,3 Bloedproducten en Vaccins Rombaut 1:00 11:15 12:15 9,3 SEM Organisatie en Beheer … Robays 1:00

14:00 15:30 5,3 SEM Bloedproducten en Vaccins Rombaut 1:30 13:30 14:30 7,3 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Bacquer 1:0014:45 15:45 7,3 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Bacquer 1:0016:00 17:00 9,3 Organisatie en Beheer … Robays 1:00

Vrijdag 27/feb/04 Vrijdag 05/mrt/04



WEEK 15 (25) 8 -12 MAART

Maandag 08/mrt/04 3:00

KUL/RUG/UIA/VUBVanaf 10:00 SEMINARIE Fysiopathologie: Cap. Sel. 3:00

Dinsdag 09/mrt/04 3:00

KUL/RUG/UIA/VUBVanaf 10:00 SEMINARIE Fysiopathologie: Cap. Sel. 3:00

KUL Woensdag 10/mrt/04 5:00

10:00 11:00 9,4 Organisatie en Beheer … Van Beek 1:0011:15 12:15 9,4 SEM Organisatie en Beheer … Van Beek 1:00

13:30 14:30 9,2 Organisatie en Beheer … Willems 1:0014:45 15:45 9,2 Organisatie en Beheer … Willems 1:0016:00 17:00 9,4 SEM Organisatie en Beheer … Van Beek 1:00

RUG Donderdag 11/mrt/04 5:00

10:00 11:00 9,3 Organisatie en Beheer … Robays 1:0011:15 12:15 9,3 Organisatie en Beheer … Robays 1:00

16:00 17:00 7,3 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Bacquer 1:0014:45 15:45 7,3 SEM Farmaco-epidemiolgie … De Bacquer 1:0016:00 17:00 9,3 Organisatie en Beheer … Robays 1:00

Vrijdag 12/mrt/04

ZELFSTUDIE


4. Beknopte inhoud van de hoorcolleges, seminaries en practica

1. Ziekenhuishygiëne (30 u hoorcollege)

Deel 1. Ziekenhuishygiëne (Prof. H. Nelis, RUG, 15 u)

Doelstellingen

Deze cursus heeft tot doel de student vertrouwd te maken met het verschijnsel "nosocomiale infecties" en vooral met de preventie ervan. Meer bepaald wordt er aandacht besteed aan het verantwoord gebruik van desinfectiemiddelen en aan de praktische aspecten van ziekenhuishygiëne, o.a. wat schoonmaakprocedures, isolatie, aseptische techniek en kwaliteit van water en lucht betreft. Verder verwerft de student inzicht in de problematiek rond de resistentie van ziekenhuispathogenen tegen antibiotica en van een rationeel antibioticabeleid.

Inhoud

Een eerste hoofdstuk handelt over de algemene aspecten van nosocomiale infecties zoals de oorzaken, de etiologie, de soorten, de epidemiologie en de pathogenese. In een tweede hoofdstuk wordt uitgebreid ingegaan op desinfectie. De verschillende fysische en chemische technieken en de beïnvloedende factoren ervan worden behandeld. Daarna worden de desinfectantia per klasse besproken met nadruk op hun toepassingen in het hospitaal. Het derde hoofdstuk handelt over de ecologie van het ziekenhuis, met aandacht voor de kwaliteit van het water en de lucht en voor afvalverwijdering. In een vierde hoofdstuk komen isolatiemaatregelen en een aantal praktijkgerichte facetten van hygiëne bij medische verzorging/ingrepen en schoonmaakprocedures aan bod.

Studiemateriaal

Schema's + illustraties die ook op transparant staan

Onderwijsvorm

Hoorcolleges Deel 2. Antibiotica (Prof. J. Verhaegen, K.U.Leuven, 15 u) Doelstellingen

- De student begrijpt de werkingsmechanismen van de verschillende antibioticagroepen, verwerft ook kennis over het spectrum, de resistentiemechanismen, de algemene indicaties en de nevenwerkingen van deze medicaties.

- De student moet ook vertrouwd zijn met de verschillende laboratoriumtechnieken die gebruikt worden voor het opsporen van resistentie tegen antibiotica en hun interpretatie.

- De student verwerft inzicht in de ontwikkelingen van de antiparasitaire en antifungale medicaties.


Inhoud Antimicrobiële geneesmiddelen interfereren met het metabolisme van micro-organismen met als resultaat groeiremming of de dood van micro-organismen. In de verschillende hoofdstukken zullen voor de verschillende antibioticagroepen worden besproken: spectra, werkings- en resistentiemechanismen. Ook wordt voor iedere groep aandacht besteed aan de farmacokinetische achtergronden en de gevolgen hiervan voor de dosering. 1. Inleiding 2. Beta- lactam antibiotica 3. Macroliden en ketoliden 4. Tetracyclinen 5. Aminoglycosiden 6. Glycopeptiden 7. Rifamycinen 8. Fluorochinolones 9. Antifungale medicatie 10. Antiparasitaire medicaties Onderwijsactiviteit Hoorcolleges met illustraties (transparanten en dia's)


2.a. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis (30 u hoorcollege)

Prof. A. Ludwig (UIA, 4 u), Prof. A. Michoel (K.U.Leuven, 13 u), Prof. C. Vervaet (RUG, 13 u)

Doelstellingen

De cursus beoogt de studenten een inzicht te geven in de technologische vereisten voor de productie van steriele geneesmiddelen. Na het volgen van de cursus moet de student in staat zijn om de verschillende eenheidsoperaties binnen de ziekenhuisapotheek te integreren tot een gevalideerd proces met inachtname van Good Manufacturing Practice regels.

Inhoud

In een eerste meer algemeen deel wordt aandacht besteed aan het belang van GMP (o.a. kwaliteitszorg, kwaliteitscontrole, protocollering) en validatie (kwalificatie van toestellen, validatie van processen) binnen de ziekenhuisapotheek. Tevens behandelt dit deel de overdracht van warmte als basis voor eenheidsoperaties zoals destillatie en sterilisatie.

Het tweede deel spitst zich toe op de problematiek rond het bereiden van steriele geneesmiddelvormen (infuusoplossingen, cytostatica, …). Hierbij worden aspecten zoals het design en de layout van de productie-eenheid behandeld, waarbij ook het belang van waterbehandeling (desionisatie, omgekeerde osmose, ultrafiltratie, destillatie) wordt toegelicht. Gelet op het belang van de afwerking van het lokaal en de aanwezigheid van personeel op de kwaliteit van de omgevingslucht omvat dit deel eveneens een beschrijving van het luchtbehandelingssysteem (filtratie, distributie, LAF-kast, biohazard, …).

Een derde deel richt zich op het sterilisatieproces, waarbij naast een overzicht van de verschillende technieken (stoomsterilisatie, droge hitte, gas en ioniserende straling) en hun toepassinsgebied ook de mathematische principes van sterilisatie worden uiteengezet. Bovendien komen steriele filtratie en aseptische technieken aan bod.

Een vierde deel behandelt de problematiek van parenterale voeding, met specifieke aandacht voor de technische aspecten van deze preparaten (bereiding, toediening, chemische en fysische stabiliteit, compatibiliteit met geneesmiddelen).

Als laatste punt worden verschillende aspecten in verband met farmaceutische verpakkingsmateriaal behandeld, waarbij - naast een overzicht van de types verpakkingen en doseerssystemen - ook de regels rond etikettering en de interacties tussen verpakkingsmaterialen en geneesmiddeloplossingen worden besproken.

Studiemateriaal

Copies van de gebruikte transparanten en van recente publicaties worden ter beschikking gesteld

Onderwijsvorm

Hoorcollege


2.b. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis: practicum (40 u) K.U.Leuven: Prof. A. Michoel UIA: Prof. A. Ludwig RUG: Prof. C. Vervaet VUB: Prof. J. Plaizier-Vercammen

Doelstellingen De studenten krijgen de gelegenheid kennis te maken met de aanwezige productieruimten, bestemd voor de aanmaak van steriele geneesmiddelen voor het ziekenhuis. Het practicum beoogt de student praktische kennis en inzicht bij te brengen in verband met de aseptische bereiding van parenteralia als ampullen, vials en infuusflessen met inbegrip van de hierbij benodigde sterilisatieprocessen. Het practicum demonstreert tevens de integratie van de microbiële controles in het productieproces. Inhoud De studenten zijn opgedeeld in 2 groepen. Dit laat interactie toe waarbij de ene groep de controles uitvoert op de productie van de andere groep. De ene groep simuleert een aseptische bereiding door het afvullen van een voedingsbodem ('media fill'). Tevens worden validatietesten uitgevoerd op een aantal sterilisatieprocessen. De andere groep controleert water, lucht, de omgeving en het uiteindelijk product. Naast microbiële testen worden ook pyrogenen en particulaire verontreiniging opgespoord. Onderwijsactiviteiten Het practicum is gebaseerd op persoonlijk werk, waarbij de tijdsverdeling zelf dient georganiseerd te worden in functie van de vereisten van de opdracht. Enkele seminaries worden georganiseerd om uitwisseling van gegevens tussen beide groepen toe te laten en om onderlinge discussie op gang te brengen. Examenvorm De studenten worden beoordeeld op grond van het gepresteerde werk, het overleg met de titularis, de interesse en de inzet op het practicum en het inzicht dat blijkt uit het rapport. Studiemateriaal Een handleiding wordt ter beschikking gesteld. Technische documentatie in verband met de te gebruiken toestellen kan worden geraadpleegd. Video-demonstraties worden als inleiding gebruikt op de complexe handelingen vereist tijdens de aseptische bereidingen.


3. a. Radiofarmaca en contrastverhogende producten (25 u hoorcollege)

Prof. G. Bormans (K.U.Leuven, 10 u), Prof. G. Slegers (RUG, 10 u), Prof. A. Verbruggen (K.U.Leuven, 5 u)

Doelstellingen

De doelstelling van de cursus is de studenten: ? vertrouwd maken met basisbegrippen in verband met het medisch-diagnostisch gebruik van

radioactieve verbindingen. ? een grondige kennis te verschaffen over de chemische en fysische kenmerken, de

bereidingswijze, de analyse en de toepassingen van radiofarmaca voor in vivo diagnostisch en therapeutisch gebruik.

? inzicht te laten verkrijgen in de farmacokinetiek van de onderscheiden radiofarmaca. ? een degelijke kennis te verschaffen over de verschillende contrastverhogende producten

gebruikt bij radiologische onderzoeken met behulp van X-stralen, bij magnetische resonatie tomografie en bij echografie.

Inhoud

A. Radiofarmaca (20 u) (G. Bormans, G. Slegers)

? Wetgeving ivm radiofarmaca ? Begrippen van kernfysica en van meting van radioactiviteit

Definitie van een radioisotoop Soorten radioisotopen en hun verval Eigenschappen van ioniserende straling Interactie van straling of deeltjes met materie Filmdosimeter, ionisatiekamer, NaI(Tl) detectoren,·gammaspectrometrie Productie van radioisotopen

? Analystische technieken gebruikt bij de analyse van radiofarmaca (HPLC, gelpermeatiechromatografie, dunnelaagchromatografie, elektroforese)

? Productie van radionucliden in kernreactor en cyclotron, werking van generatoren (o.a. 99Mo-99mTc generator, 81mKr generator).

? Algemene begrippen i.v.m. complexatie van radionucliden ? Bespreking van radiofarmaca (met inbegrip van productie, analyse, biologisch gedrag,

indicaties) ? radiofarmaca voor therapeutisch gebruik:

- 131I-NaI, 131I-MIBG - 32P-Natriumfosfaat - radiofarmaca voor palliatieve behandeling van skeletmetastasen - gemerkte antilichamen - 90Y-colloïeden

? radiofarmaca voor diagnostisch gebruik

- gemerkt met 201Tl - gemerkt met 67Ga - gemerkt met 111In


- gemerkt met 123I, 125I, 131I - gemerkt met 51Cr - gemerkt met 99mTc (met inbegrip van 99Mo/99mTc generator, merkingsmethoden,

bereiding merkingskitten) - gemerkt met 57Co en 58Co - PET-radiofarmaca (gemerkt met 18F, 11C, 13N, 15O) - 81mKr-gas

? Dosimetrie, specifieke problemen en nevenwerkingen van radiofarmaca.

B. Contrastverhogende producten (5 u) (A. Verbruggen) ? Overzicht van de contraststoffen gebruikt bij radiologische onderzoeken met behulp van X-

stralen ? Overzicht van de contrastverhogende stoffen gebruikt bij magnetische resonantietomografie ? Overzicht van contrastverhogende stoffen bij echografie

Onderwijsactiviteiten

hoorcolleges met overheads, diamateriaal en dataprojectie ter illustratie van het gebruik van radiofarmaca en contrastverhogende stoffen.

Studiemateriaal

cursusnota’s


3.b. Radiofarmaca en contrastverhogende producten: practicum (32 u) RUG: Prof. G. Slegers K.U.Leuven: Prof. G. Bormans, Prof. A. Verbruggen

Doelstellingen

De studenten praktische ervaring laten verwerven in de manipulatie, de bereiding en de analyse van radiofarmaca. De toepassing en het nut van radiofarmaca illustreren aan de hand van bezoek aan de afdeling nucleaire geneeskunde en beelden van patiëntenstudies. De toepassing en het nut van contrastverhogende producten illustreren aan de hand van bezoek aan de afdeling radiologie en beelden van patiëntenstudies.

Inhoud

? Algemene principes van stralingsbescherming bij het manipuleren van radiofarmaca ? Elutie van de 99Mo-99mTc generator en kwaliteitskontrole van het eluaat ? Gammaspectrometrie en identificatie van een onbekend radionuclide aan de hand van het

gammaspectrum ? Bereiding en HPLC analyse van 99mTc-mercaptoacetyltriglycine (99mTc-MAG3) ? Bereiding en HPLC analyse van 99mTc-ethylcysteïnaat dimeer (99mTc-ECD) ? Bereiding en HPLC analyse van 99mTc-methoxyisobutylisonitrile (99mTc-MIBI) ? Bereiding en analyse van 99mTc-humaan serum albumine ? Bereiding en analyse van 99mTc-albumine colloïd. ? Bereiding en analyse van 99mTc-DTPA ? Bereiding en analyse van 99mTc-gemerkte erythrocyten ? Cyclotronbereiding en HPLC analyse van 13NH3 ? Vraagstukken in verband met radioactief verval en rendement van 99Mo-99mTc generator en

cyclotronproductie ? Bezoek aan de diensten Nucleaire Geneeskunde met bespreking van beelden van

patiëntenstudies

Onderwijsactiviteiten

practicum met rondleiding op de diensten nucleaire geneeskunde en radiologie

Examenvorm

evaluatie gebaseerd op prestaties tijdens het practicum en het verslag van de uitgevoerde oefeningen.

Studiemateriaal

basisliteratuur:

Radiopharmaceuticals in nuclear medicine practice, R.J. Kowalsky, J.R. Perry, Appleton&Lange (Eds), 1987.

Textbook of radiopharmacy, theory and practice. Ch.B. Sampson, Gordon and Breach Science Publishers, 3rd edition, 1999.

cursus : radiofarmaca en contrastverhogende producten

gebruikte handboeken: Table of isotopes


4. Medische hulpmiddelen en implantaten

(30 u hoorcolleges en 15 u seminaries)

Prof. P. Bruyneel (UIA), Prof. A.M. Moens (RUG), Apoth. G. De Decker (VUB) (elk 10 u hoorcollege en 5 u seminaries)

Doelstellingen

De bedoeling van het college is de apothekers die een specialisatie ziekenhuisapotheker volgen een grondige kennis bij te brengen van de medische huplmiddelen en implantaten die specifiek in een ziekenhuis worden aangewend. Tevens moetgen zij een inzicht verwerven in de betrokken wetgeving van de ziektekostenverzekering.

Inhoud

Het eerste deel van de cursus geeft een inleiding in de verschillende toepassingen van steriel medisch materiaal. Bijzondere aandacht wordt besteed aan de kwaliteitsvereisten die een veilig gebruik bij de patiënt moeten waarborgen. Een tweede deel brengt een eerder gedetailleerd overzicht van implantaten gebruikt als medische hulpmiddelen (in de orthopedische heelkunde, algemene heelkunde, in de oogheelkune, in de neurochirurgie, in de urologie, in de cardiale chirurgie)

Studiemateriaal

syllabus(20 euro)

Onderwijsvorm

Hoorcolleges en seminaries De seminaries zijn er op gericht de kennis van de student uit te breiden door bedrijfsbezoeken en lezingen. Zo krijgt hij een algemeen overzicht van het materiaal vanaf de productie tot bij de toepassing bij de patiënt.


5. Farmacotherapie: Capita Selecta (75u hoorcolleges, 15u seminaries)

Prof. J. Ceuppens (K.U.Leuven), Apoth. L. De Pourcq (K.U.Leuven), Prof. A. Dupont (VUB), Prof. B. Rombaut (VUB), Prof. W. Peetermans (K.U.Leuven), Prof. G. Verhoef (K.U.Leuven)

Doelstellingen

Dit opleidingsonderdeel beoogt: ? de student inzicht te verschaffen in het snel evoluerend domein van immuunmodulatie door

klassieke farmaca en biotechnologische producten. ? de student vertrouwd te maken met bloedproducten. De bereidingswijze, de

veiligheidsaspecten en het gebruik van deze producten worden toegelicht. ? de student een duidelijk inzicht bij te brengen betreffende eigenschappen en gebruik van

vaccins: ? Wat is een vaccin en wat is vaccineren? ? Welke soorten van vaccins bestaan er? ? Hoe worden vaccins bereid? ? Wat is de invloed van farmaceutische biotechnologie op de toekomst van de vaccins? ? Hoe worden vaccins gebruikt (vaccinatieschema’s e.d.) ?

? de student kennis en inzicht te geven in de microbiologische, farmacologische en klinische basisprincipes voor een rationeel gebruik van antimicrobiële geneesmiddelen. Het leren toepassen van deze basisbeginselen in de klinische praktijk zowel op niveau van de individuele patiënt als op het vlak van het ontwikkelen en implementeren van een antibioticabeleid in het ziekenhuis.

? de student eveneens kennis en inzicht te laten verwerven betreffende wettelijke en wetenschappelijke evoluties op het vlak van antimicrobiële therapie met direct gevolg voor de klinische praktijk in het ziekenhuis (bv. forfaitarisering van perioperatief toegediende antibiotica; evaluatie van antibioticagebruik; evidence-based guidelines; ….).

? de student een goede kennis bijbrengen betreffende cytostatica ? de student een goede kennis bijbrengen aangaande enterale en parenterale voeding ? de student inzicht verschaffen in de werkingsmechanismen en praktische mogelijkheden van

de geneesmiddelen die beschikbaar zijn voor de behandeling van diverse vormen van pijn. Inhoud Deel 1: Pijnbehandeling (Prof. A. Dupont, VUB, 14 u hoorcollege en 3 u seminarie)

? Inleiding :de fysiologie en fysiopathologie van nociceptie en pijn (receptoren, mediatoren, ascenderende en descenderende zenuwbanen, centrale verwerking)

? Classificatie van pijn ? Klinische farmacologie (werkingsmechanisme, farmacodynamiek, farmacokinetiek,

bijwerkingen, plaats in de therapie) van : ? lokale anesthetica ? analgetica/antipyretica; samengestelde pijnstillers ? niet-steroïdale anti- inflammatoire geneesmiddelen ? opiode analgetica ? antirheumatica


- corticosteroïden, tricyclische antidepressiva en bepaalde anti-epileptica als adjuvantia bij pijnbehandeling

- Rationele farmacotherapie (praktische aanpak) van acute pijn en post-operatieve pijn (welke geneesmiddelen, welke toedieningswegen,...o.a. TTS Fentanyl, "patient-controlled analgesia"..)

- Rationele farmacotherapie (praktische aanpak) van chronische pijn (o.a. gebruik van opioïden in kanker- en niet-kankerpijn; de plaats van de COX-2 inhibitoren versus niet-selectieve COX-inhibitoren; NSAID’s versus paracetamol in de behandeling van bv.arthrose pijn)

- Obstetrische analgesie ; specifieke pijnproblemen (o.a. trigeminusneuralgie, herpes zoster, jicht, migraine,...)

? Medicamenteuze pijncontrole in de palliatieve zorg

? Anesthetica ? Inleiding: wat houdt anesthesie allemaal in? Anesthetische technieken. ? Klinische farmacologie van de voornaamste inhalatie- en intraveneuze anesthetica ? Pre-operatieve sedatie ? Anesthesie in speciale situaties (bv.kinderen, bejaarden, dagheelkunde, obstetrie,..) ? Anesthesie bij concomittante pathologie ? Interacties van anesthetica met andere geneesmiddelen ? Toxiciteit van anesthetica

Studiemateriaal

Syllabus

Onderwijsvorm

Hoorcolleges aangevuld met seminaries, begeleide zelfstudie ter voorbereiding van klinische casuïstiek. Tevens is er plaats voor problem-solving klinieken

Deel 2: Immunofarmacologie (Prof. J. Ceuppens, K.U.Leuven, 13 u hoorcollege en 3 u seminarie)

Als inleiding wordt eerst in herinnering gebracht hoe het immuunsysteem werkt om ons te verdedigen tegen infecties, maar ook hoe afwijkingen van de normale activiteit aan de basis liggen van pathologie (inflammatie, auto- immuniteit, allergie, immuundeficiëntie). Vervolgens worden de geneesmiddelen besproken die de werking van het immuunsysteem in positieve of negatieve zin beïnvloeden, en dus respectievelijk kunnen gebruikt worden om de immuunfunctie te verbeteren of te remmen (immuunsuppressie). Daarbij wordt aandacht besteed aan

1) monoklonale antistoffen 2) corticosteroïden 3) immuunsuppressiva 4) anti-allergische geneesmiddelen 5) gammaglobulines 6) cytokines en cytokine antagonisten


Voor elk van genoemde producten wordt de nadruk gelegd op:

1) werkingsmechanismen, interferentie met het immuunsysteem 2) nevenwerkingen, nadelen,.beperkingen. 3) farmacokinetiek en therapeutische monitoring

In een apart hoofdstuk wordt het probleem van allergie aan geneesmiddelen uitgelegd.

Daarnaast zullen in seminaries een aantal ziekten besproken worden die het gebruik van bovenstaande geneesmiddelen verder moeten illustreren, zoals reumatoïde arthritis, ziekte van Crohn, hart en levertransplantatie, multiepele sclerose, astma, anafylactische shock. Hierbij zullen telkens het klinisch probleem, de therapeutische aanpak en de potentiële complicaties van therapie geïllustreerd worden via een casus.

Deel 3: Bloedproducten en vaccins (Prof. B. Rombaut, VUB, 14 u hoorcollege en 3 u seminarie)

Bloedproducten

Bloedproducten kunnen essentieel ingedeeld worden in drie groepen : (i) bloed en bloedconserven; (ii) de steriele bloedproducten en (iii) de plasmavervangende producten of plasmasubstituenten.

Bloed en zijn afgeleide instabiele producten (bloedconserven) worden slechts kort besproken (collectie, bereiding, bewaring, gebruik). Bijzondere aandacht wordt besteed aan de stabiele bloedproducten. De bereidingswijze wordt besproken, in het bijzonder wordt gekeken naar de plasmafractioneringsmethodes, de virusinactivatieprocedures en de steriliteitsproblemen. De houdbaarheid van deze producten wordt besproken en de invloed van lyofilisatie van de producten hierop. De controle van de bloedproducten wordt besproken, dit in functie van de farmacopeevoorschriften en richtlijnen van de Europese unie. De alternatieve bereiding van bloedfactoren door farmaceutische biotechnologie wordt toegelicht. Tot slot wordt het oordeelkundig gebruik van de stabiele bloedproducten besproken.

De derde groep van de bloedproducten zijn de plasmavervangende producten. De verschillende alternatieven worden hier besproken. Ook hier wordt aandacht besteed aan bereiding, bewaring en gebruik. Vaccins

Volgende aspecten worden in het gedeelte Vaccins behandeld :

(1) een korte geschiedenis van vaccins en vaccineren (2) de verschillende categorieën van vaccins worden besproken

(a) levende of geattenueerde vaccins (b) levensloze vaccins

(i) gedode vaccins (ii) subunit vaccins (subunits, proteïnevaccins, peptide vaccins)

(3) de bereidingswijze van vaccins met : (a) een bereidingswijze van een vaccin in elke categorie (b) controles op de bereiding (c) steriliteit


(d) bewaring (e) farmacopeevoorschriften en Europese richtlijnen

(4) een overzicht van de bestaande vaccins wordt gegeven, met bijzondere aandacht voor rDNA vaccins

(5) het gebruik van vaccins wordt behandeld. Aandacht wordt besteed aan vaccinatieschema’s, maar ook de vaccinaties voor risicogroepen worden besproken

Deel 4: Antibiotherapie (Prof. W. Peetermans, K.U.Leuven, 14 u hoorcollege en 3 u seminarie) De microbiologische basisprincipes (de identificatie van het oorzakelijk microörganisme, in vitro gevoeligheid, resistentiemechanismen) worden toegelicht door middel van Belgische epidemiologische gegevens over de voornaamste pathogenen. De farmacologische basisprincipes (farmacokinetiek, farmacodynamica, geneesmiddelen- interacties) worden geïllustreerd voor de voornaamste klassen van antimicrobiële geneesmiddelen. Hun belang voor therapeutisch succes en preventie van resistentieontwikkeling wordt toegelicht aan de hand van frequent voorkomende klinische indicaties (bv. luchtweginfecties, sepsis, vreemd-lichaaminfecties). De klinische basisprincipes bouwen voort op de microbiologische en farmacologische beginselen vertrekkend vanuit een correcte diagnose en indicatiestelling. De concrete invulling van empirische therapie, gerichte therapie (na identificatie van het oorzakelijk microörganisme en zijn gevoeligheidsprofiel) en profylaxe (met inbegrip van perioperatieve antibioticaprofylaxe) wordt toegelicht aan de hand van voorbeelden uit de klinische praktijk. De opdracht en de werking van antibioticabeleidscommissie en formulariumcommissie wordt uitgelegd. Hun weerslag op de kwaliteit van de zorg, resistentie-ontwikkeling en resistentieverspreiding in het ziekenhuis en de kosten voor antimicrobiële therapie wordt besproken vanuit gerapporteerde ervaring. De ontwikkeling, lokale implementatie, opvolging en evaluatie van evidence-based guidelines over antimicrobiële therapie worden besproken. De bijdrage van ziekenhuishygiëne-maatregelen aan het infectiologie-beleid in het ziekenhuis wordt benadrukt. De toepassing van bovenstaande kennis en inzicht wordt geoefend door middel van bespreking van klinische casussen, waarbij een actieve voorbereiding en participatie van de student verwacht wordt (problem-solving kliniek). De toepassing van therapeutische drug-monitoring voor het optimaliseren van klinische effectiviteit en het vermijden van toxiciteit wordt geïllustreerd voor enkele relevante klassen van antimicrobiële geneesmiddelen (aminoglycosiden, glycopeptiden) en geoefend aan de hand van klinische casussen, waarbij een actieve voorbereiding en participatie van de student verwacht wordt (problem-solving kliniek). Deel 5. Cytostatica (Prof. G. Verhoef, K.U.Leuven, 14 u hoorcollege en 3 u seminarie)

Als inleiding wordt het begrip ‘kwaadaardige ziekte’ uitgelegd, worden relevante epidemiologische gegevens in herinnering gebracht en komt de biologie van kanker ter sprake. Voorts wordt aandacht besteed aan de klinische aanpak van kanker, diagnosestelling, stagering en behandelingsmogelijkheden.


De keuze van het cytostaticum, het voorspellen van klinisch antwoord en de rationale van combinatiechemotherapie, incluis hoge dosischemotherapie, worden besproken. De verschillende groepen van cytostatica worden achtereenvolgens besproken met nadruk op het werkingsmechanisme:

1. endocriene therapie bij kanker 2. alkylerende cytostatica 3. cisplatinum en analogen 4. antimetabolieten 5. topo-isomerase interactieve cytostatica 6. antimicrotubulaire cytostatica 7. differentiatie-bevoorderende agentia 8. andere cytostatica 9. biological response modifiers 10. ongeconjugeerde en geconjugeerde monoclonale antistoffen bij de behandeling van

kanker 11. De nieuwe/experimentele vormen van antikankerbehandeling waaronder de ‘signal-

tranduction- inhibitors.

Tevens wordt aandacht besteed aan supportieve zorgen tijdens chemotherapie, aan resistentievorming, verschillende resistentiemechanismen en middelen om resistentie te omzeilen en farmacokinetiek. Ook de laattijdige complicaties van chemotherapie komen ter sprake.

Toepassing van bovenstaande kennis en inzicht wordt geoefend door middel van bespreking van klinische casussen. Hierbij wordt een actieve participatie van de cursisten verwacht Deel 6. Enterale en Parenterale voeding (Apoth. L. De Pourcq, K.U.Leuven, 6u hoorcollege) 1. Voedingsbestanddelen en -behoeften 2. Bepalen van de voedingstoestand 3. Hoe een keuze maken tussen enterale en parenterale voeding 4. Enterale voeding - indeling en gebruik - toedieningswijze - materialen voor toediening van sondevoeding - complicaties - sondevoeding en medicatie 5. Parenterale voeding - componenten - toedieningswijze - materialen voor toediening van parentrale voeding - complicaties - parenterale voeding en medicatie 6. Enterale en Parenterale voeding voor toediening thuis ( Home TEN en Home TPN)


6. Fysiopathologie: Capita Selecta

(30 u hoorcollege en 15 u seminarie)

Prof. D. Knockaert (K.U.Leuven)

Doelstellingen

Toekomstige ziekenhuisapothekers de nodige geneeskundige wetenschappelijke basis bij te brengen i.v.m. ziektemechanismen en behandelingen van aandoeningen die typisch in het ziekenhuis thuishoren

Inhoud

Ziektebeelden en behandeling die typisch thuishoren in de ziekenhuisgeneeskunde, en als dusdanig zeer weinig of niet aan bod kwamen in de verschillende vakken van de basisopleiding, worden systematisch en gedetailleerd uitgewerkt: gebruik van bloed en bloedderivaten; schimmelinfecties; virale infecties (herpesvirussen, CMV, en vooral HIV); algemene aspecten van transplantatie; intoxicaties; intensieve zorgengeneeskunde: shock, ARDS, multi-orgaanfalen, beademing, nosocomiale infecties.

Studiemateriaal

Cursustekst jaarlijks bijgewerkt

Onderwijsvorm

Naast het klassieke ex cathedra onderwijs dat bestaat uit het toelichten van de cursustekst, worden de gedoceerde topics herhaald in een aantal seminaria. Aan de hand van medische en verpleegkundige dossiers worden concrete problemen gedemonstreerd. Rondleidingen (telkens 2 tot 3 uur) gebeuren op de spoedgevallenafdeling, intensieve zorgen, de transplantatieafdelingen, endoscopie, radiologie, radiotherapie, daghospitalisatie, pediatrie en neonatologie en operatiezaal. De seminaries worden georganiseerd in de respectievelijke universiteiten.


7. Farmaco-epidemiologie en biostatistiek

(15 u hoorcollege en 15 u seminarie)

Prof. L. Annemans (RUG), Prof. G. De Backer (RUG), Prof. D.De Bacquer (RUG)

Doelstellingen

Aanbrengen van basisbegr ippen en methodes van farmaco-epidemiologie, farmaco-economie en medische statistiek. De bedoeling is dat de student in staat is klinische en farmaco-economische publicaties en rapporten kritisch te beoordelen.

Inhoud

? Farmaco-economie: definities, algemene principes, soorten studies ? Farmaco-epidemiologie: Basisbegrippen (incidentie/prevalentie/risico), meest voorkomende

werkmethodes (prospectief, retrospectief, medische besliskunde) ? Biostatistiek: herhaling basiskennis statistiek, courante statistische methodes in de

gezondheidszorg ? Toepassingen van klinische en farmaco-epidemiologische methodes in de praktijk, hoe een

artikel/rapport kritisch lezen.

Studiemateriaal

Syllabus

Onderwijsvorm

Hoorcolleges


9. Organisatie en Beheer van de Ziekenhuisapotheek (40 u hoorcollege en 10 u seminarie)

Prof. R. De Clerck (VUB), Prof. H. Robays (RUG), Prof. F. Van Beek (UIA), Prof. L. Willems (K.U.Leuven)

Doelstellingen

Inzicht verschaffen in de organisatie van de ziekenhuisapotheek nodig om op bedrijfsmatige manier te voldoen aan de wettelijke opdrachten en farmaceutische zorgverlening.

Inhoud

Volgende hoofdstukken komen uitgebreid aan bod: 1.. Beheer van de ziekenhuisapotheek

1.1. Administratief en financieel beheer 1.2. Aankopen goederenlogistiek in het ziekenhuis 1.3. De organisatie van de geneesmiddelenproductie in het ziekenhuis 1.4. Personeelsbeleid 1.5. Het jaarverslag en beleidsplan van de ziekenhuisapotheek 1.6. Informatica en de ziekenhuisapotheek

2. De klinische taken van de ziekenhuisapotheker

2.1. Het distributiesysteem voor geneesmiddelen: the five rights 2.2. Het formulariumsysteem 2.3. Geneesmiddelenbewaking en farmacovigilantie 2.4. Geneesmiddeleninformatie 2.5. De ziekenhuisapotheek en klinische studies: GCP 2.6. De klinische taken van de ziekenhuisapotheker: van pil naar zorg 2.7. De integrale kwaliteitszorg 2.8. Seminaries

Studiemateriaal

cursusnota's (10 euro)

Onderwijsvorm

Hoorcolleges, interactieve discussies met praktische oefeningen


10. Wetgeving (15u hoorcollege)

Prof. C. Decoster (RUG)

Doelstellingen

Kennis verwerven in ziekenhuismanagement, meer bepaald de verschillende elementen die het ziekenhuisbeleid vanuit de wetgeving beïnvloeden

Inhoud

In deze cursus worden de verschillende aspecten uit de ziekenhuiswetgeving behandeld, met name: de belangrijkste wetten, de begrippen, de adviesorganen,, de bouwpolitiek, de programmatie, de erkennings- en kwaliteitsvereisten, de financiering, het statuut van de belangrijkste beroepen in het ziekenhuis zoals de geneesheer- de verpleegkundige en de apothekers

Studiemateriaal

Syllabus.(7.5 euro)

Onderwijsvorm

Colleges


5. Coördinaten van de docenten ? Lieven Annemans (RUG)

Faculteit Geneeskunde,Universiteit Gent Vakgroep Maatschappelijke gezondheidskunde De Pintelaan 185, Blok A, 2de verd, B-9000 Gent Tel.: 09 240 60 37 of 0476 24 11 44 e-mail: [email protected] leeropdracht: 6. Farmaco-epidemiologie en biostatistiek

? Guy Bormans (K.U.Leuven) Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, K.U.Leuven Laboratorium voor Radiofarmaceutische Chemie U.Z. Gasthuisberg, Herestraat 49, B-3000 Leuven Tel.: 016 34 37 38 Fax: 016 34 38 91 e-mail: [email protected] leeropdracht: 3. Radiofarmaca en contrastverhogende producten (hoorcolleges en practica)

? Paul Bruyneel (UIA)

U.Z. Antwerpen Apotheek Wilrijkstraat 10, B-2650 Edegem Tel.: 03 821 31 66 Fax: 03 821 44 88 e-mail: [email protected] leeropdracht: 4. Medische hulpmiddelen en implantaten

? Jan Ceuppens (K.U.Leuven)

Faculteit Geneeskunde, K.U.Leuven Afdeling Allergie en Immunologie UZ Gasthuisberg, Herestraat 49, B-3000 Leuven Tel.: 016 34 38 05 (secretariaat, zoemer 43804) Fax: 016 34 38 35 e-mail: [email protected] leeropdracht: 5. Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 2: Immunofarmacologie

? Gui De Backer (RUG)

Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde, Universiteit Gent Campus Heymans (UZ) De Pintelaan 185 - Blok A , B-9000 Gent Tel.: 09 240 36 27 Fax: 09 240 49 94 e-mail: [email protected] leeropdracht: 6. Farmaco-epidemiologie en biostatistiek


? Dirk De Bacquer (RUG) Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde,Universiteit Gent Campus Heymans (UZ) De Pintelaan 185 - Blok A, B-9000 Gent Tel.: 09 240 36 83 Fax: 09 240 49 94 e-mail: [email protected] leeropdracht : 6. Farmaco-epidemiologie en biostatistiek

? Rik De Clercq (VUB)

Apotheek Academisch Ziekenhuis, Vrije Universiteit Brussel Laarbeeklaan 101, B-1090 Brussel Tel.: 02 477 52 61 Fax: 02 477 52 69 e-mail: [email protected] leeropdracht: 9. Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek

? Christiaan Decoster (RUG)

Secretaris-generaal wnd. Ministerie van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu Rijksadministratief Centrum, Vesaliusgebouw B542, B-1010 Brussel Tel.: 02 210 48 12 Fax 02 210 47 41 e-mail: [email protected] leeropdracht: 10. Wetgeving

? Ghislaine De Decker (VUB)

Apotheek Academisch Ziekenhuis, Vrije Universiteit Brussel Laarbeeklaan 101, B-1090 Brussel Tel.: 02 477 52 60 Fax: 02 477 52 69 e-mail: [email protected] leeropdracht: 4. Medische hulpmiddelen en implantaten

? Lutgart De Pourcq (K.U.Leuven) Apotheek Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg, K.U.Leuven Herestraat 49, B-3000 Leuven Tel.: 016 34 77 35 Fax: 016 34 77 34 e-mail: [email protected] leeropdracht: 5. Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 6: Enterale en parentzerale voeding

? Alain Dupont (VUB) Faculteit Geneeskunde en Farmacie, VUB (Campus Jette) Klinische Farmacologie en Farmacotherapie AZ-VUB, Laarbeeklaan,101, B-1090 Brussel Tel.: 02 477 64 11 en 477 64 32 Fax: 02 477 64 31 e-mail: [email protected] leeropdracht: 5. Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 1: Pijnbehandeling


? Daniel Knockaert (K.U.Leuven) Faculteit Geneeskunde K.U.Leuven Departement Pathofysiologie, Afdeling Algemene Inwendige Geneeskunde, U.Z. Gasthuisberg Herestraat 49, B-3000 Leuven Tel.: 016 34 42 75 Fax: 016 34 42 30 e-mail: [email protected] leeropdracht: 6. Fysiopathologie: Capita Selecta

? Annick Ludwig (UIA) Departement Farmaceutische Wetenschappen, UIA Laboratorium voor Farmaceutische Technologie en Biofarmacie Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk Tel.: 03 820 27 16 Fax: 03 820 27 34 e-mail: [email protected] leeropdracht: 2. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis ,hoorcollege en practicum

aan UIA

? Armand Michoel (K.U.Leuven) Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, K.U.Leuven Laboratorium voor Farmacotechnologie en Biofarmacie Onderwijs en Navorsing, Campus Gasthuisberg Herestraat 49, B-3000 Leuven Tel.: 016 34 58 23 Fax: 016 34 59 96 e-mail: [email protected] leeropdracht:

2. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis, hoorcollege en practicum aan K.U.Leuven

8. Farmaceutisch bedrijfleven: seminaries (coördinatorsamen met B. Rombaut)

? Anne-Marie Moens (RUG) Apotheek Universitair Ziekenhuis Gent De Pintelaan,185, B-9000 Gent Tel.: 09 240 29 76 en 09 240 29 66 (secr) Fax: 09 240 49 64 e-mail: [email protected] leeropdracht: 4. Medische Hulpmiddelen en Implantaten

? Hans Nelis (RUG) Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, RUG Laboratorium voor Farmaceutische Microbiologie, Vakgroep Farmaceutische Analyse Harelbekestraat 72, B-9000 Gent Tel.: 09 264 80 91 Fax 09 264 81 95 e-mail: [email protected] leeropdracht: 1. Ziekenhuishygiëne, deel 1: Ziekenhuishygiëne


? Willy Peetermans (K.U.Leuven) Faculteit Geneeskunde, K.U.Leuven Departement Pathofysiologie, Afdeling Algemene Inwendige Geneeskunde U.Z. Gasthuisberg Herestraat 49, B-3000 Leuven Tel.: 016 34 42 75 Fax: 016 34 42 30 e-mail: [email protected] leeropdracht: 5. Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 4: Antibiotherapie

? Jacqueline Plaizier-Vercammen (VUB) Farmaceutisch Instituut, VUB, Campus Jette Laboratorium voor Farmaceutische Technologie Laarbeeklaan 103, B-1090 Brussel Tel.: 02 477 45 98 Fax: 02 477 47 35 e-mail: [email protected] leeropdracht: 2. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis, practicum aan VUB

? Hugo Robays (RUG) Apotheek Universitair Ziekenhuis Gent De Pintelaan 185, B-9000 Gent Tel.: 09 240 29 65 Fax: 09 249 29 77 e-mail: [email protected] leeropdracht: 9. Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek

? Bart Rombaut (VUB) Farmaceutisch Instituut, VUB, Campus Jette Departement Microbiologie en Hygiëne Laarbeeklaan 103, B 1090 Brussel Tel.: 02 477 44 97 Fax: 02 477 44 95 e-mail: [email protected] leeropdracht: 5. Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 3: Bloedproducten en vaccins 8. Farmaceutisch bedrijfleven: seminaries (coördinator samen met A. Michoel)

? Guido Slegers (RUG) Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, Universiteit Gent Laboratorium voor Radiofarmacie, Vakgroep Geneesmiddelenleer Harelbekestraat 72, B-9000 Gent Tel.: 09 264 80 63 Fax: 09 220 74 24 e-mail: [email protected] leeropdracht: 3. Radiofarmaca en contrastverhogende producten (hoorcolleges en practica)

? Frank Van Beek (UIA) Apotheek Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg Herestraat 49, B-3000 Leuven Tel.: 016 34 77 45 Fax: 016 34 30 84 e-mail: [email protected] leeropdracht: 9. Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek


? Alfons Verbruggen (K.U.Leuven) Laboratorium voor Radiofarmaceutische Chemie U.Z. Gasthuisberg, Herestraat 49, B-3000 Leuven Tel: 016 34 37 32 Fax: 016 34 38 91 e-mail: [email protected] leeropdracht: 3. Radiofarmaca en contrastverhogende producten (hoorcolleges en practica)

? Jan Verhaegen (K.U.Leuven) Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg, K.U.Leuven Afdeling Klinische en epidemiologische virologie, Laboratoriumgeneeskunde Herestraat 49, B-3000 Leuven Tel.: 016 34 70 73 Fax: 016 34 79 31 e-mail: [email protected] leeropdracht: 1. Ziekenhuishygiëne, deel 2: Antibiotica

? Gregor Verhoef (K.U.Leuven) Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg, K.U.Leuven Laboratorium Experimentele Hematologie en afdeling Hematologie Herestraat 49, B-3000 Leuven Tel.:016 34 68 80 Fax: 016 34 68 81 e-mail: [email protected] leeropdracht: 5. Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 5: Cytostatica

? Chris Vervaet (RUG) Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, RUG Laboratorium Farmaceutische Technologie Harelbekestraat 72, B-9000 Gent Tel.: 09 264 80 69 Fax: 09 222 82 36 e-mail: [email protected] leeropdracht: 2. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis, hoorcollege en practicum

aan RUG

? Ludo Willems Apotheek Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg, K.U.Leuven Herestraat 49, B-3000 Leuven Tel.: 016 34 77 38 Fax: 016 34 30 84 e-mail: [email protected] leeropdracht: 9. Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek


6. Informatie over de bereikbaarheid van de campussen

6.1. Faculteit Farmaceutische Wetenschappen RUG

Harelbekestraat 72, 9000 Gent

Op het gebouw staat in bruine letters: FFW

Routebeschrijving:

? Vanaf de E40 en de E17 (Zuid): neem de E17 richting Antwerpen, afrit UZ Gent, sla rechts

af (C. Heymanslaan), steek de brug over, neem de eerste straat rechts (Ottergemsesteenweg;

opgelet: de eerste twee rechtse afslagen zijn opritten naar E17), dan de eerste straat links en

nog eens links.

? Van de E17 (Noord) : afrit UZ Gent, rechtsaf (C. Heymanslaan), neem de eerste straat rechts

(Ottergemsesteenweg), dan de eerste straat links en nog eens links.

? Bus

Lijn 23: Van Sint - Pietersstation naar Universitair Ziekenhuis (De Pintelaan). Dan te voet

naar C. Heymanslaan. Via poortje komt u aan de achterkant van het gebouw van de F.F.W.

Lijn 65: Van Sint - Pietersstation naar C. Heymanslaan. Straat oversteken en via poortje komt

u aan de achterkant van he t gebouw van de F.F.W.


Faculteit Farmaceutische Wetenschappen RUG


6.2. Farmaceutisch Instituut VUB

Campus JETTE

Laarbeeklaan 103

1090 BRUSSEL

De campus Jette is gelegen in het westelijk deel van de Brusselse agglomeratie langs de Tentoonstellingslaan en in de nabijheid van de grote ring rond Brussel (verbinding tussen de autostrades Brussel - Oostende en Brussel - Antwerpen).

Deze Campus is te bereiken met de auto, de trein de bus en de metro.

AUTO

Afrit 9 van de ring rond Brussel (in de nabijheid van de verbinding tussen de autowegen Brussel-Oostende en Brussel-Antwerpen). Wegwijzers AZ-VUB volgen.

TREIN

De lijn Brussel -Noord / Denderleeuw / Aalst / Gent en de lijn Brussel-Noord / Dendermonde. Alle aansluitingen uit de provincie via station Brussel-Noord ; daarna verder reizen met bus 14 tot aan het AZ-VUB.

BUS

?lijn 14 vanuit het treinstation Brussel-Noord. - deze bus stopt eveneens aan het metrostation Simonis en Belgica, dan naar AZ-VUB.

?lijn 13 vanuit metrohalte Simonis. dan naar AZ-VUB.

?lijn 84 metrohalte Beekkant / AZ-VUB / Heizel.

?lijn 53 Neder-over-Heembeek / E. Bockstaelplein (Laken) / Jette-station / AZ-VUB.

?lijn BW en LW Londerzeel / Wemmel / AZ-VUB / Noordstation.

?lijn 221 Zaventem-station luchthaven / Vilvoorde station / Strombeek / AZ-VUB.

?lijn VJ vanuit Vilvoorde via Strombeek.

METRO

?Station Simonis. Vanaf daar bus 14 of bus 13

?Station Belgica Vanaf daar bus 13


Farmaceutisch Instituut, VUB


6.3. Faculteit Farmaceutische Wetenschappen K.U.Leuven

De hoorcolleges, seminaries en practica vinden plaats op Campus Gasthuisberg of in de auditoria

van de Dekenstraat.

Campus Gasthuisberg, Herestraat 49, 3000 Leuven

MET BUS OF TREIN

Het station van Leuven ligt op ongeveer 4 km afstand van het ziekenhuis. U kunt er de bus

nemen om de 10 minuten. Neem in de richting van het stadscentrum een van de volgende lijnen

14, 16, 333, 334, 335 of 338. De halte is vlak bij de hoofdingang van het ziekenhuis.Voor meer

informatie kunt u telefonisch terecht bij ‘De Lijn’ Tel. 016-22 50 98.

MET DE AUTO

• via de autosnelweg E40:

Tussen afrit 22 en 23 neemt u de autosnelweg E314. Lees verder 'via de autosnelweg E314'.

• via de autosnelweg E314:

U neemt afrit 17 en rijdt richting Leuven tot aan de stadsring (Brusselsepoort). U rijdt rechts de

stadsring op en verlaat hem bij de eerste afrit: 'U.Z. Leuven' is aangeduid. Volg de

richtingaanduiding aan het rond punt bij het kunstwerk 'Het Teken'. Als u bij het verlaten van het

ziekenhuis de autosnelweg E314 terug wilt oprijden, volg dan de signalisatie bij het rond punt.

• via de stadsring:

Indien u rijdt aan de buitenzijde van de ring: volg de stadsring dan tot net voorbij de

Brusselsepoort waar de signalisatie 'U.Z. Leuven' staat. Volg de richtingaanduiding aan het rond

punt bij het kunstwerk 'Het Teken'. Indien u rijdt aan de binnenzijde van de ring: volg de

stadsring tot net voorbij het kruispunt Tervuursepoort. Vanaf daar volgt u de signalisatie 'U.Z.

Leuven' en vervolgens 'U.Z. Gasthuisberg'.

Auditoria Dekenstraat

Als je met de rug naar het station staat, neem je de straat die schuin links loopt (Maria

Theresiastraat). Je blijft rechtdoor gaan tot voorbij de tweede verkeerslichten en vervolgens

neem je de eerste straat links (Dekenstraat, zesde straat links van aan het station). Je ziet

onmiddellijk aan de rechterzijde de ingang (ongeveer 10 min stappen vanaf het station).


Campus Gasthuisberg K.U.Leuven

Onderwijs en Navorsing

Ingang U.Z.

A : auditoria Dekenstraat

B : station

B

A

Interuniversitaire Specialisatieopleiding Ziekenhuisapotheker 2001-2002

ziekenhuisapotheker brochure23 septLessenroosters per 2 weken 12-19 4. Beknopte inhoud van de...

Documents

Transcript of ziekenhuisapotheker brochure23 septLessenroosters per 2 weken 12-19 4. Beknopte inhoud van de...