YF2 Hacim Akustigi Bolum1 2006-2007

8/8/2019 YF2 Hacim Akustigi Bolum1 2006-2007

1/110

1

YAPI FZ 2

HACM AKUST

2006-2007 Bahar Yaryl

Prof. Dr. Zerhan YKSEL CAN


2/110

2

Hacim Akustii Ders PlanHacim Akustii, Tanm, Aklamas

Yutulma, Yansma

Ak Hava- Kapal Mekan Akustik ayrmlar

Hacim Tasarmnda Akustiin etkisi

;Salonun fiziksel snrlarnn oluumu

;Salonun tefrii- i planlamas

;Salonun i yzeylerinin biimlendirilmesi ve

yzey gerelerinin seimi


3/110

3

Hacimlerin akustik snflandrlmas

levi dinlemeye ynelikolmayan mekanlar(Hizmet mekanlar)

levi dinlemeyeynelikolan mekanlar

Bekleme salonlar

Giri holleri

Bankalar

Restaurantlar

Spor sal.

Ofisler

Sinemalar

Konferans salonlar

Oditoryumlar

Snflar

Topl. odalarTiyatro, konser,opera salonlar

Dini mekanlarYemekhan

eler


4/110

4

HACM AKUST

Hacim akustii, ilevidinlemeye ynelik olan

mekanlarda, hacimiindeki ses kaynandankan seslerin, tmdinleyicilere en uygun

koullarda ulamasnamalayan akustikdaldr.


5/110

5

Hacim akustiinin ilgi alanna giren

mekanlar Konferans salonlar

Konser salonlar

Tiyatrolar

Opera, bale salonlar

Derslikler

Toplant salonlar Sinemalar


6/110

6

Mzik stdyolar

Hacim akustiinin ilgi alanna giren

mekanlar

Dini mekanlar


7/110

7Orange (France)


8/110

8

Orange (France)AD50, 6000 seats, 104m in diameter


9/110

9

EPIDAURUS, Greece


10/110

10

Vienna, Grosser Musikvereinssaal (1870)


11/110

11Amsterdam Concertgebouw (1888)


12/110

12Boston Symphony Hall(1900)


13/110

13


14/110

14B

erlin Philharmony (196

3)


15/110

15


16/110

16

Philharmony Hall, Munich


17/110

17

Christchurch Town Hall


18/110

18

YUTULMA ve YANSI

MABir yzeye ya da bir nesneye gelen ses enerjisi temel biimde davranr; yansr, yutulur, geer.

Gelen ses Yansyan ses

Yutulan ses


19/110

19

SESN YUTULMASI

Sesin yutulmas, ses enerjisinin baka bir tr

enerjiye dnmesi demektir. Ses genelde nce kinetik enerjiye sonra das enerjisine dnerek yutulur.

Gerelerin ses yutuculuu yutma arpan ilebelirlenir.

Ses yutma arpan, yansmayan sesin gelensese orandr ve yzde olarak gsterilir.


20/110

20

Ses yutma arpan a, yansmayan sesin gelen

sese orandr ve yzde olarak gsterilir.

Yutma arpan= Yansmayan ses (yutulan+geen)

Gelen ses

YUTMA ARPANI (a)


21/110

21

YUTMA ARPANI (a)

Yutma arpan a, 0 ile 1 arasnda deiendeerler alr. a, 1e doru yaklatkayutuculuk artar.

Yutma arpangerecin zellikleri ile

sesin frekansna

bal olarak deiir.Mimari akustikte gerelerin ses yutma arpanlar

125, 250, 500, 1000, 2000, 4000 Hz olmak zerealt frekansta verilir.


22/110

22

Ses yutma arpanlarndan rnekler

gere 125

Hz

250

Hz

500

Hz

1000

Hz

2000

Hz

4000

Hz

Dz beton 0.01 0.01 0.03 0.03 0.04

0.07

Latalar stnde ahap pano 0.20 0.16 0.14 0.12 0.11 0.10

nce hal 0.03 0.03 0.04 0.10 0.19 0.35

Kaln hal 0.15 0.16 0.22 0.45 0.60 0.68

Yetikin dinleyici(oturmu) 0.28 0.37 0.42 0.45 0.48 0.48


23/110

23

Sesin yutulmas ayr srele olur.Birbirinden temel ayrmlar gsteren bu

yutulma biimleri,

gzenekli gerelerde yutulma,

titreen levhalarda yutulma verezonatrlerde yutulma

olarak sralanabilir.

SESN YUTULMASI


24/110

24

YUTUCU GERE TPLER

Gzenekli gere

Rezonatrtayc

Titreen levha

boyun

boluk

Yutma arpan (a)

Yutma arpan (a) Frekans (f)

Frekans (f)

Frekans (f)

Yutma arpan (a)

Alak frekanslar yksek frekanslar


25/110

25

Gzenekli Gereler

Gzenekli gereler, iinde pek ok sayda klcalborular, delikler, ya da ok ince aralklar bulunan,organik ya da inorganik gerelerdir. Bu klcal borular

ya da aralklar d havaya aktr ve ileri hava iledoludur.

Hal, kee, kuma, perde, zel levha ve svalar, camyn, ta yn bu tr

gerelere rnektir.


26/110

26

Gzenekli gereler ince sesleri (yksekfrekansl sesleri) yutar.

Gzenek boyutu ve derinlii yutuculuktaetkilidir.

Gzeneklerin d hava ile temasnn

engellenmemesi gerekir.

Gzenekli Gereler


27/110

27

Deiik kesit zellikleri bulunan gzenekli

gereler ve frekanslara gre deien yutmaarpanlar


28/110

28

Gzenekli gere zellii gsteren baz gerelerin

6 frekans iin yutma arpanlar


29/110

29

Titreen Levhalar

Titreebilme zellii olan levhaniteliindeki gereler akustikte titreen

levha olarak anlr. Ahap kaplamalar, pencere, kap gibi

yzeyler, asma tavan elemanlar titreen

levhalara rnektir.


30/110

30

Titreen levhalar kaln sesleri (alakfrekanslar) yutar.

Titreen levhann yutuculuu, levhanngerecine, boyutuna, kalnlna ve tesbit

biimine baldr.

Titreen Levhalar


31/110

31

Deiik kesit zellikleri bulunan titreenlevhalar ve frekanslara gre yutma

arpanlar deiimi


32/110

32

Titreen levha zellii gsteren malzemelerin

6 frekans iin yutma arpanlar


33/110

33

Tavanda ek sesyutucu

elemanlar

(titreenlevhalarnkullanmna bir

rnek)


34/110

34

Gzenekli gere veGzenekli gere ve

titreen levhann birtitreen levhann bir

arada kullanlmasarada kullanlmas


35/110

35

Hem gzenekli gere hem de titreen levha zellii gsteren

malzemelerin 6 frekans iin yutma arpanlar


36/110

36

Asma tavanlarda hem gzenekli gere hemde titreen levha zellii gsteren

malzemelerin kullanm


37/110

37

YANSIMA Bir yzeye gelen ses enerjisi, yzey,n

zelliklerine ve sesin dalga boyuna bal

olarak deien biim ve byklklerde oyzeyden yansr.

Yzeylerin ses enerjisini niceliksel olarak

ne oranda yanstt yzeyin yanstmaarpan ile belirlenir.


38/110

38

Bir engelle karlaan

ses nnn davran biimleri


39/110

39

YANSIMANIN AZLIK OKLUU VE BM

Yansmann nicelii ve nitelii olmak zere ikiboyutu vardr.

Yansmann nicelii yansmann azlkokluudur. Yzeye gelen ses enerjisininyansdktan sonraki enerjisine oran nem tar.

Yansmann nitelii ise yansmannbiimidirve karmak tanmlamalar gerektirir.Yansmann nitelii konusu hacim akustiikonular asndan byk nem tar.


40/110

40

Yansmann Nicelii

Yansmann niceliinin belirlenmesinde, sesinyansd yzeyin sesi ne oranda yuttuu ya dayanstt nemlidir.

Yanstma arpan olarak ifade edilebilen ve r ile

simgelenen bu byklk, yzeyden yansyan sesinyzeye gelen sese oran olarak tanmlanr. rnein mermer ya da su yzeyinin olduka

yksek yanstclklar yani yanstma arpanlarvardr. Bu yzeylerin yaklak yanstma arpanlar0.95 dolaylarndadr.

Yzeylerin yanstclklar ya da yutuculuklaryanstma arpanndan ok yutma arpan ileifade edilir.


41/110

41

Yansmann Nitelii

Yansyan ses nlarn biimsel olarak elealdmzda dzgn yansma ve yaynk

yansma olmak zere iki yansmabiiminden sz edebiliriz.

Sesin dzgn ya da yaynk yansmasdurumu, sesin dalga boyuna ve yansyanyzeyin boyutlarna bal olarak deiimgsterir.


42/110

42

Dzgn Yansma

Dzgn yansmada gelenn yzeyin normali ileeit a yaparak yansr.

Yanstc yzeyin girintikntlar, przleri,yani dzgnszlkleri,yzeye gelen sesin dalgaboyundan kkseyansma dzgn olur.


43/110

43

Yaynk Yansma

Yaynk yansmada gelenn geli dorultusundanbamsz olarak deiikdorultulara yansr.

Yanstc yzeyin girintikntlar, przleri, yanidzgnszlkleri, yzeye

gelen sesin dalga boyuna eitya da yaknsa yansmayaynk olur.


44/110

44

Sesin yansmas, dalga boyuna gre nemli

farkllklar gsterir. Ksa dalga boylu ince seslerile uzun dalga boylu kaln seslerin dzgnyansma yapabilecei yzeyler farkldr.

Yzeyin dzgnszlkleri, gelen sesin dalgaboyundan kkse yansma dzgn olur.rnein 3 metre dalga boyu olan bir kaln ses,yzeyinde 30 cmlik girinti kntlar olan bir

yzeyden dzgn yansr. Oysa, 3 cm dalga boyu olan bir ince ses ayn

yzeyin girinti ve kntlarndan yansr.


45/110

45


46/110

46

BKEY ve DI BKEY

YZEYLERDEN YANSIMA

BKEY YZEY DI BKEY YZEY


47/110

47

Hacim Akustii Ders Plan

Hacim Akustii, Tanm, Aklamas

Yutulma, Yansma



;Salonun fiziksel snrlarnn belirlenmesi





48/110

48

AIK HAVA

KAPALIMEKAN


49/110

49

Akhava


50/110

50

AIK HAVA

Ses dorultuludur.

Ses dzeyi uzakln

karesiyle tersorantl olarak azalr.

Sabit uzaklkta

sabit ses dzeyi vardr.


51/110

51

AIK HAVA

Sesin kalitesi kaynaktan kt gibidir.

Kaynak sustuunda ses de biter.

Ses kaynann yeri iitsel olarak kolaycabelirlenebilir.


52/110

52

KAPALI MEKAN

Kapal mekanda iki tr ses vardr;1. Dolaysz ses

2. Yansm ses Dolaysz ses: Kaynaktan kp hibir

yzeyden yansmadan alcya gelen ses

Yansm ses: Kaynaktan kp pek okyzeyden pek ok kez yansdktan sonraalcya gelen sesler btn


53/110

53

S

R

DOLAYSIZ SES


54/110

54

S

R

DOLAYSIZ SES + LK YANSIMALAR


55/110

55

S

R

DOLAYSIZ SES + TEK YANSIMALAR


56/110

56

S

R

TOPLAM SES ALANI

Sesin dzeyi

Sesin alglanma sresi (yansyan sesler)

= Dolaysz + Yansm

Ak hava ile fark


57/110

57

KAPALI MEKAN

Kapal mekanda ses = Dolaysz ses +Yansm ses

Kapal mekanda ses alan = Dolaysz ses alan

+ Yaynk ses alan


58/110

58

KAPALI MEKAN

Dorultulu ses ak havadaki gibi uzaklnkaresiyle ters orantldr.

Yaynk ses hacmin yutuculuuna balolarak artar.

Yaynk ses dzeyi teorik olarak- hacmin

her noktasnda ayndr. Ses kalitesi hacmin eitli zelliklerine

bal olarak artar ya da azalr.


59/110

59

Kapal

mekan

YansmErken

yansmalar

Dolaysz ses

Hacim biimi


60/110

60

KARILATIRMA

Ak hava Kapal Mekan

Dolaysz ses Dolaysz + Yansm ses

Dorultulu ses alan Dorultulu + yaynk sesalan

Ses dzeyi sabit vekaynak gcne bal

Ses dzeyi yansm sesnedeniyle artar

Kaynaktan uzaklatka ses,uzakln karesiyle azalr.

Uzaklkla azalma,yaynk ses alanna bal

Ses kalitesi kaynaktankt gibidir.

Ses kalitesi artabilir yada azalabilir.

Y S i


61/110

61

Lineer

dB

Yansm sresi (sn)

ak kapal

1/1,000,000

-60 dB

Ses kayna

Yansm

Yansm Sresi

Ak hava

Kapal mekan


62/110

62


63/110

63



Yutulma, Yansma








64/110

64

SALONUN FZKSEL

SINIRLARININ BELRLENMES

HACM BYKL

HACMN BMLEN

o Biim boyut oranlar

o Akustik Kusurlar


65/110

65

HACM BYKL

Dinleyici saysHacmin amac

N = 1,54 V0,75

N = Maksimum dinleyici says

V = 1000 mN = 1,54x 10000,75= 274 kii

V = 5000 mN = 1,54x50000,75 = 915 kii

Ama Kii banahacim (m )

Tiyatro,

sinema

4 - 6

Opera 6 - 8

ok amalsalonlar

6 - 8

Konsersalonlar

8 - 10


66/110

66

Hacmin biimi, genel geometrik yaps,hacmin yant erisi ile simgelenen nemli

bir akustik kriterin belirleyicisidir.

Biim

Akustik Kusurlar

HACMN BMLEN


67/110

67

HACMN BM

(a) Dikdrtgen plan

(b)Yelpaze plan(c) At nal plan

(d) Merkezi ve

geliigzel plan


68/110

68

Dikdrtgen planlarda akustik adan

uygun boyut oranlar

Boyut oranlar Orann ad

1 : 2 : 3 Uyumlular1 : 1,9 : 2,5 Vern. O. Knudsen

1 : 1,7 : 2,7 Avrupa

1: 1,6 : 2,5 John. E. Volkman1 : 1,6 : 2,6 Altn Oran

1: 1,5 : 2,5 P. Sabine


69/110

69

DKTRGEN PLANLI

SALONLAR


70/110

70

YELPAZE PLANLISALONLAR


71/110

71

Dikdrtgen ve yelpaze plan

tiplerinin karlatrlmas


72/110

72

AT NALI PLANLISALONLARLASCALAMLANO1778

BURGTHEATER

VYANA, 1741


73/110

73

MERKEZ ve GELGZEL

PLANLAR


74/110

74

Oditoriumlar : Dmax

= 25 m

Tiyatrolar: Dmax = 20 m

KAYNAK SON DNLEYC UZAKLII


75/110

75

Uzakln azaltlmas iin Balkon kullanm


76/110

76

Akustik glge

BALKON ALTI TASARIMI


77/110

77

BALKON ALTI TASARIMI

Balkon alt derinlii a1, balkon alt ort. Ykseklii h1in 1,5katndan, balkon derinlii (a) ise ort yksekliin (h) iki katndanfazla olmamaldr.


78/110

78

YAN YZEYLERN TASARIMI


79/110

79

AKUSTK KUSURLAR

ODAKLANMA

YANKI

VURGUSAL YANKI


80/110

80

bkey yzeylerin, ses nlarnn bir noktada yada ok kk bir alanda toplanmalarna yolamasnaODAKLANMA denir.

Odaklanma, hacimde ikincil ses kayna yaratarakkaynan yerinin alglanmasn gletirir.

Hacimde ses alannn dzgn yaylmasna engelolur.

Hacimde ses dzeylerinin dzgn dalmnaengel olur.

AKUSTK KUSURLAR


81/110

81

ODAKLANMA

Planda odaklanma

kesitte odaklanma


82/110

82

Odak noktas,hacmin iinde, eperlerine yakn

hacmin dndaolur. Hacmin iinde ve eperlerine yaknolduunda, ikincil kaynak yaratr, hacim iindeyaynk ses alannn olumasna engel olur, sesinsnmesinde dzgnszlkler yaratr.

Odak noktas hacmin (yeterince) dndaolduunda zararl deildir.

ODAKLANMA


83/110

83

rtkonstrksiyonunun

yarap (R), salonyksekliinin (H) ikikatndan fazlaolmaldr. R 2H

Salon arka duvaribkeylik yarap(R), ses kaynandanarka duvara kadar

olan uzakln ikikatndan fazlaolmaldr. R 2L


84/110

84

ODAKLANMANIN DI BKEY

YZEYLERLE NLENMES


85/110

85

YANKI

Yank, dolaysz sese oranla dinleyicileri rahatsz edecekderecede yksek dzeyli gecikmi yansmadr.

Dolaysz ses

Yansyan ses


86/110

86

Alcya ulaan dolaysz ve yansyan seslerarasndaki dzey (dB) ve sre (sn) fark az

ise, olay, SES UZAMASI olarak alglanr.Ses uzamas, YARARLIbir etkidir.Alcya ulaan yansyan sesin dzeyi yksek

ve dolaysz ve yansyan sesler arasndaki

sre fark fazla ise, olay, YANKI olarakalglanr. Yank, ZARARLI ve istenmeyen

bir etkidir.

SES UZAMASI ve YANKI


87/110

87

Dolaysz ses (d1)

Yansyan ses (d2)

d2-d122 metre

YANKI TEHLKES

Dolaysz ses ile yansyarak gelen seslerin yollar arasnda 22metreden fazla fark olduunda yank tehlikesi oluur. Bu da en uzunkenar 11 metreden fazla olan salonlarda yank tehlikesi olduunu

gsterir.

d2-d122 metre

SES UZAMASI


88/110

88

Yanky nlemek iin;

Yansyan sesin alcya ulama sresiksaltlr. (en uzun kenar 11 metreden ksa)

Yansyan sesin dzeyi azaltlr (yzeyYUTUCU yaplr)

Yanstc yzey, sesi yankya nedenolmayaca bir dorultuya yanstacak

biimde yeniden dzenlenir.

YANKI / NLEMLER


89/110

89

YANKI / NLEMLER

Yank, genelde kaynaa yakn yksek tavan ve /ya da uzak arka duvardan

kaynaklanr. Kaynaa yakn dinleyici alan, yank tehlikesi tar

Yank blgesi

Yansmann yararl blgeyeynlendirilmesi

Arka duvarda

yutucu gere

Duvar alannnazaltlmas


90/110

90

Vurgusal yank, paralel ve yanstc yzeylerarasnda, sesin faz farkndan kaynaklanan

bir olaydr. Ses dzeyinde sk ya da seyrektekrarlar olarak alglanr.

VURGUSAL / YALANCI YANKI


91/110

91

Yzeylerin paralelliini bozmak (3-5derecelik fark dahi etkili olur).

Yzeylerden en az birini yutucu gerelerle

kaplamak. Yzeyin zerine d bkey elemanlar

yerletirmek.

VURGUSAL YANKI / nlemler

Vurgusal yankya yolamayan yzeyler


92/110

92



Yutulma, Yansma








93/110

93

SALONUN TEFR,

PLANLAMASI

KAYNAK DNLEYCLKS

SAHNE TASARIMI

KAYNAK DNLEYC LKS


94/110

94

Demenin eimi

KAYNAK DNLEYC LKS

Ei i d l i i k i kl k


95/110

95

? AEFc

Td !

Eimsiz demeler iin maksimum uzaklk

Gras

GrasKaynak


96/110

96

Dinleyicilerin konumlandrlmas


97/110

97

Dinleyicilerin konumlandrlmas


98/110

98

d

EFTcDR

!

Basamak ykseklii R

Basamak ykseklii


99/110

99

KAYNAK DNLEYCLKS

Dinleyiciler, iittikleri ile grdklerininakmasn yani sesin kaynandan geldiininalglanmasn ister. Bu olgu, varlk kriteri olarak

adlandrlr. Kaynak yerinin alglanmas dolayszsesle salanr. Dolaysz ses kaynaktan uzaklatka azaldndan,

kaynaa uzak dinleyiciler sesin geldii dorultuyualglamakta glk eker.

Salonlarda varlk kriterinin saland alan hacimbiimi, bykl, tefrii ve yutuculuunabaldr.


100/110

100

KAYNAK DNLEYC

LKS

Hacmin plan ve kesitteki tasarm varlk kriterinin saland

alan belirler.

KAYNAK DNLEYC


101/110

101

Varlk kriterinin saland dinleyici alannngeniletilmesi iin, yanstc yzeyler kullanlr. Kaynaayakn yanstc yzeylerden gelen ses (ses uzamasyaparak) dolaysz sesin dzeyinin artt izlenimini verir ve

kaynan yerinin alglanmasn kolaylatrr.

KAYNAK DNLEYCLKS


102/110

102

SAHNE TASARIMI

Kaynaktan kan ses enerjisinin dinleyiciye en azkaypla ulamasnda, sahne tasarmnn byketkisi vardr.

Sahne tasarmnn hedefleri;-dinleyicilere nicelik ve nitelik asndan yeterlises enerjisi gndermek ve- sahne kullanclarnn birbirlerinin seslerini en iyibiimde alglamasn

salamaktr.

SA E ASA I I


103/110

103

Sahne, planda ve kesitte, sesi salonaynlendirecek biimde tasarlanmaldr. Sestuzaklar nlenmelidir.

SAHNE TASARIMI


104/110

104

SAHNE TASARIMI

Sahne yan duvarlar sesi salona gnderme biimi dinleyicialan ve yararl yanstc yzey gz nne alnarakdzenlenmelidir.

1nolu alglarn sesi, Ablgesindekidinleyicilere ulamyor.

Her algnnsesi, tmdinleyicilereulayor

Sahne ok geni, Yanduvarn K blm gereksiz.3 nolu algnn sesi Bblgesine ulamyor.


105/110

105Sahnede mzik aletlerinin yer alma emalarna

rnek. a) senfoni orkestras, b) caz mzii


106/110

106

SAHNE TASARIMI

Tm alglarn (V; keman, B; baslar,D, vurmallar) seslerinin birbirine ve

dinleyicilere ulatrld bir sahnetavan tasarm


107/110

107

SAHNE TASARIMI

Planda ve kesitte, salona sesi doru ynlendiren sahne tasarm


108/110

108

SAHNE TASARIMI

orkestra ukuruOpera, bale, mzikallerde opera ukuru tasarm nem kazanr.

Kademelendirilmi ve zeri n sahne ile kapatlm bir orkestra ukuru

Orkestra ukuru optimal boyutlar; H (parterden ykseklik)yaklak 1 m, L (sahneden kma) 1 ile 2 m aras ve P (derinlik)2,5 ile 3 m aras

SA ASA


109/110

109

Sahne kafesi

Sahne nSahne

sahne ukuru

Dinleyici alan

Operalarda maksimum gr as 30 ve aklkboyutu 30 m olarak alnr.

SAHNE TASARIMI

orkestra ukuru

SAHNE TASARIMI


110/110

SAHNE TASARIMI

YF2 Hacim Akustigi Bolum1 2006-2007

Documents

Transcript of YF2 Hacim Akustigi Bolum1 2006-2007