Concept plan Christoffelschool

WOORDENSCHATONDERWIJS CHRISTOFFELSCHOOL

April 2013

Doel

Onderliggend doel

Uitbreiding woordenschat

Betere resultaten begrijpend lezen

Betere resultaten technisch lezen

Korte termijn doel

Streefdoel

Meetmoment

Leerling resultaten:

De leerlingen kennen 90% van de expliciet

aangeboden woorden (20 per week) in

ieder geval passief.

Leerling resultaten vanaf juni 2013:

Het percentage ruim onder het gemiddelde

en ver onder het gemiddelde (score IV en V)

op de woordenschattoets van LOVS moeten

in juni 2015 20% minder zijn t.o.v. de

resultaten van juni 2013

CITO woordenschat LOVS januari/juni groep

3-4

CITO Taal voor Kleuters groep 1-2

Leerkrachtcompetenties - De leerkracht maakt zich het

Viertaktmodel eigen

- De leerkracht kent grafische

modellen als ondersteuning bij de

aanbieding

- De leerkracht zet coöperatieve

werkvormen in bij het uitbreiden van

de woordenschat

Afspraken Alle teamleden van de school nemen

verantwoordelijkheid voor de implementatie

en werken systematisch en gericht aan hun

eigen competenties voor het vergroten van

de woordenschat van de leerlingen.

- Woorden kom uit nieuwsbegrip en

taalmethode. Evt uit zaakvakken en

beleving van de groep.

Woordenlijsten groep 1-2

(themaverwerking) Additioneel

Amsterdamse woordenlijst?

- Informatie delen en opslaan in de

map: woordenschat op de L-schijf

- Agenderen op bouwvergaderingen

- Zo nodig overleg

woordenschatcoördinator

Frequentie – uitvoering - Minimaal 20 woorden per week

- Groep 1-2 ….woorden per thema

- Elke klas heeft een vorm van een

woordmuur

- Minimaal 5 minuten per dag

consolideren

- Computerprogramma van de

methode en nieuwsbegrip structureel

inzetten

- Wegzetten in het rooster

Evaluatie - Tijdens een bouwvergadering juni

2013

- Tijdens een bouwvergadering in

oktober 2013

- Na CITO toets woordenschat in

januari en juni

Beginsituatie ten aanzien van het woordenschatonderwijs

In de groepen 1 en 2 wordt er niet structureel en consequent aandacht geschonken aan het

woordenschatonderwijs.

De leerkrachten op de Christoffelschool zijn niet allemaal op de hoogte van de theorie die er

aanwezig is over hoe kinderen taal en woorden verwerven. Bij de onderbouw wordt er niet

gewerkt vanuit een methode, maar wordt woordenschatonderwijs aangeboden aan de

hand van een thema. De introductie van een thema gebeurt dikwijls beschrijvend en niet

uitdagend en prikkelend genoeg. De woordselectie vindt plaats uit een bestaande lijst

namelijk, Basiswoordenlijst Amsterdamse Kleuters en uit eigen ervaring. De themawoorden

krijgen de leerlingen beschrijvend aangeboden, wanneer er onduidelijkheden zijn wordt er

doorgevraagd. De voorkennis activeren krijgt veel tijd. Één van de leerkrachten waarbij een

observatie is verricht ten aanzien van de beginsituatie, biedt de leerlingen de woorden aan

met de themamap op schoot. Het valt op dat kinderen woorden wel kunnen benoemen,

maar dat de precieze betekenis ervan onduidelijk is. Onbekende woorden worden

aangeboden met behulp van prentenboeken en concreet materiaal. De uitjes uitbeelden

en uitleggen komen vaak aan de orde, maar het uitbreiden komt nauwelijks aan bod. Het

vele male herhalen van de woorden krijgt veel aandacht van de leerkrachten, maar uit de

observatie en vragenlijst blijkt dat dit veelal beschrijvend en aan de hand van bekende

spelletjes of structuren gebeurt. coöperatief leren wordt veel gebruikt. De aangeboden

woorden zijn nergens terug te vinden in de klas. Alleen de letters die de leerlingen krijgen

aangeboden, hangen aan de lettermuur.

Observatielijst Viertaktmodel woordenschat (voor de invoering) g v o

Voorbewerken: Introductie: De leerkracht roept een context op voor

de aan te leren woorden en betekenissen

X X

Semantiseren: De leerkracht verheldert de betekenis van een woord. X

Consolideren: De aangeboden woorden worden herhaald. X

Consolideren: De aangeboden woorden worden op een korte,

speelse manier herhaald (bijv. d.m.v. een spelletje)

X X

Controleren: De leerkracht gaat na in hoeverre de leerlingen de

woorden kennen.

X X

(Kuipers-Kampstra, 2011, p. 14)

Leerkrachten leggen op diverse manieren woorden uit aan de leerlingen, vaak is dat aan de

hand voorwerpen, afbeeldingen en beschrijvingen. Een enkele keer gebruiken zij een

prentenboek als ankerverhaal, maar doordat er te weinig boeken aanwezig zijn gebeurt dit

zelden.

Op de Christoffelschool wordt er gewerkt met het software programma Woordenstart. Dit is

een speciaal softwareprogramma voor jonge kinderen, waarin het viertaktmodel is

geïntergreerd. Het programma bestaat uit negen verschillende thema’s. Naast het woordenstart programma is er ook het bronnenboek Bas, ga je mee? Dit

bronnenboek is bedoeld om de taalontwikkeling van jonge kinderen in de kleuterperiode op

een speelse wijze te stimuleren. Bas is inmiddels vijf jaar geworden. De leefwereld van Bas

wordt groter. Hij gaat naar school, naar het strand, naar de markt en naar de speeltuin. In

Bas, ga je mee? wordt op zestien kleurrijke platen het alledaagse, maar kleurrijke gezinsleven

getekend. Samen met deze platen krijgen kinderen de gelegenheid om samen met Bas en

Marieke de wereld te verkennen. De kernwoorden die per thema behandeld worden, staan

onder de plaat en passen bij de belevingswereld. In de handleiding staan de verhalen die bij

de platen voorgelezen kunnen worden. Naast deze verhalen staan er ook bruikbare en

handige activiteiten in die uitgevoerd kunnen worden.

Ook doen de groepen 1 en 2 mee aan Boekenpret. Dit is een uitleensysteem, waarbij de

kinderen iedere week een boek kunnen lenen uit de schoolbieb. Dit boek mogen de

kinderen mee naar huis nemen, zodat zij samen met hun ouders, broers en zussen dit boek

kunnen lezen.

Samenvatting observaties

Korte samenvatting van alle drie de introducties:

Leerkracht 1 (A of M) Zij bespreekt de woordkaarten met de kinderen, wat is er te zien op de afbeeldingen? Zij

bevestigd niet of het goed of fout is wat de leerlingen zeggen. Daarna pakt ze het boek er bij

en vraagt of de leerlingen het boek kennen. Ze stelt vragen zoals: wat voor een dier zou Kiki

zijn?, waar zal het verhaal over gaan?, wat zal er gebeuren? De leerkracht leest het boek

“op de kop” voor, zodat de leerlingen de plaatjes goed kunnen zien. Staan er in het verhaal

moeilijke woorden, worden deze direct besproken met elkaar. Er worden ook veel concrete

voorbeelden gebruikt, wij hebben ook spanningen wanneer wij voor het eerst naar school

gaan enz. Nadat het verhaal is voorgelezen, bespreekt de leerkracht opnieuw de kaarten.

Dit maal zegt de leerkracht wat er op de kaarten te zien is, de leerlingen zeggen na. Elke

woordkaart wordt verduidelijkt met een concrete situatie, gebeurtenis of materiaal.

Leerkracht 2

De leerkracht heeft het boek op schoot. Ze verteld welk boek zij voor gaat lezen. De titel van

het boek wordt gekoppeld aan de leerlingen, zij gaan ook naar school. De kinderen kijken

naar het boek en geven antwoord op de vragen die de leerkracht stelt. Daarna bespreekt zij

de voorkant, achterkant, rug, schrijver enz. Zij leest het boek voor en laat naar elke gelezen

bladzijde de plaatjes zien. Staan er in het verhaal moeilijke woorden, dan vraagt de

leerkracht de betekenis aan de leerlingen, waarna de leerkracht deze nog verhelderd. De

voorbeelden en gebeurtenissen die in het boek staan, vertaald zij naar de klas. Nadat het

verhaal is voorgelezen bespreken zij het boek. Wat gebeurde er? Waarom gebeurde dat of

voelde zij zich zo enz.

Leerkracht 3

Zij begint met boekoriëntatie. Ze behandeld de kaarten wie, wat, waar, begin van het

verhaal, verhaal en eind verhaal. De kinderen kijken naar het boek en geven antwoord op

de vragen die de leerkracht stelt. Voordat zij antwoord mogen geven, krijgen zij DenkTijd.

DenkTijd hoort bij Coöperatief leren. De taalzwakkere leerlingen zitten bewust naast de

leerkracht. Zij leest het boek voor en laat naar elke gelezen bladzijde de plaatjes zien. Ook

gebruikt zij vele verschillende stemmetjes. Wanneer er moeilijke woorden in het verhaal staan,

legt de leerkracht dit uit. Ze zegt nog een keer speciaal voor de taal zwakke kinderen. Deze

leerlingen moeten ook het woord nazeggen, zodat zij dit woord opnemen in het geheugen.

Het verhaal wordt besproken aan de hand van de woordkaarten. De woordkaarten worden

nadat ze besproken zijn, op het prikbord geprikt. Als afsluiting zingen zij een liedje dat te

maken heeft met het thema naar school.

Samenvatting van de drie oefenvormen:

Leerkracht 1(A of M)

Zij maakt gebruik van een vertelboek. Het woord dat centraal staat: stoeprand. In het hele

verhaal komt in diverse situaties het woord stoeprand terug. De leerkracht leest het boek “op

de kop” voor, zodat de leerlingen de plaatjes goed kunnen zien. Moeilijke woorden zoals

hollen legt de leerkracht uit. Ze vroeg aan de kinderen of de kinderen konden hollen op hun

plek. Één leerling deed het voor en iedereen deed het na. Aan de hand van het verhaal

komen er diverse woorden aan de orde zoals stoeprand en zebrapad. Je ziet aan de mimiek

van de kinderen dat zij deze woorden al een keer gehoord hebben.

Leerkracht 2

Deze leerkracht maakte gebruik van een nonverbale receptieve oefening.

De leerkracht noemde een woord en de leerlingen moesten de afbeelding aanwijzen op het

prikbord. De leerkracht stelde vragen zoals: wat kun je daar doen? wat doe je er mee? waar

is dat? wat is dat? De leerlingen gaven antwoord op deze vragen. Op deze manier

koppelden de kinderen de afbeelding, woord en de “werkelijkheid” aan elkaar. Wanneer er

doorgevraagd werd reageerden de overige kinderen in de kring ook. Wanneer leerlingen

bepaalde afbeeldingen niet wisten, werden zij geholpen door andere leerlingen.

Leerkracht 3

De bingo activiteit deed zij met vier taalzwakke kinderen. De leerkracht bepreekte eerst met

de kinderende bingo kaarten. De leerkracht vroeg aan de kinderen of zij bepaalde

afbeeldingen op hen kaart hebben staan, wanneer dat het geval is moesten zij deze

afbeelding aanwijzen en nazeggen. De afbeeldingen werden ook allemaal gekoppeld aan

een situatie of voorwerp uit de klas. Dit is herkenbaar voor de kinderen. Na het bespreken

ging zij naar een praatplaat, die klaarstond op het touchscreen. De leerkracht wees

bepaalde dingen aan en stelde daarbij een vraag. De leerlingen antwoorden. Er werden

diverse vragen gesteld. Vragen zoals: wat heb je nodig voor….?, wat is…aan het doen? Enz.

De situaties en voorwerpen op de praatplaat werden vertaald naar de klas, zodat het voor

de taalzwakke kinderen concreet werd. Als controle activiteit gingen zij het spel spelen. Er

werd een meisje van groep 2 gevraagd of zij het spel wilde spelen met de kinderen. Je pakt

een kaartje, je zegt het woord, kinderen die het plaatje op hun kaart hebben staan moeten

het eerst na zeggen en dan pas mogen zij het kaartje op kop op de bingo kaart leggen. De

leerling van groep 2 hamerde er op dat de leerlingen het woord na zeiden.

Analyse na invoering Viertaktmodel

De leerkrachten vinden de nieuwe woordlijsten praktisch. Er is een duidelijk opbouw

aanwezig en zij kregen de ruimte om de woordlijsten aan te passen waar nodig. Uit de

vragenlijst en de persoonlijke gesprekken, kwam naar voren dat het werken met uitgewerkte

thema’s als prettig ervaren werd. Alle materialen zijn bij de hand en kan gepakt worden

wanneer het nodig is. Leerkrachten kregen meer inzicht in het bewust aanbieden van

woorden. De nieuwe woorden worden aangeleerd met behulp van afbeeldingen,

prentenboeken, woordkaarten en concreet materiaal. De woordkaarten worden voor veel

doeleinden gebruikt. Zo worden deze als visuele ondersteuning opgehangen of gebruikt

tijdens een kringactiviteit. Uit de observaties en vragenlijsten blijkt dat door de hoeveelheid

woordkaarten er maar een selectie wordt opgehangen. Uit het literatuuronderzoek komt

naar voren dat woorden meerdere malen aan bod moet komen.

Een goede didactische structuur hiervoor is het Viertaktmodel. Een voordeel van

Viertaktmodel is dat er gestructureerd woorden aangeleerd worden en dat elke fase aan

bod komt. Een nadeel is dat het aan het begin veel tijd kost om het te integreren in het

onderwijs. Leerkrachten van de Christoffelschool hebben kennis gemaakt met het

viertaktmodel. Deze manier van werken geeft de leerkrachten meer inzicht dan voorheen in

het bewust aanbieden, herhalen en controleren van woorden. Het viertaktmodel toepassen

kost even tijd, hoe vaker er mee gewerkt wordt, hoe meer tijdwinst er te behalen valt. Naast

de bekende structuren van het coöperatief leren wordt de woordspin ook veel gebruikt,

maar nieuwe uitdagende structuren en modellen blijven uit. Na het evalueren van het eerste

thema mistten de leerkrachten bruikbare handvatten ten opzichte van prentenboeken en

digitale websites. Deze feedback is direct verwerkt in de overige thema’s. De leerkrachten

gaven aan dat er bij elk thema een prentenboek centraal moet staan. Dit om dat het

belangrijk is voor de woordenschat, er is een beter contact is met de kinderen en er kan

daardoor veel interactie ontstaan.

Observatielijst Viertaktmodel woordenschat (voor de invoering) g v o

Voorbewerken: Introductie: De leerkracht roept een context op voor

de aan te leren woorden en betekenissen

X

Semantiseren: De leerkracht verheldert de betekenis van een woord. X

Consolideren: De aangeboden woorden worden herhaald. X

Consolideren: De aangeboden woorden worden op een korte,

speelse manier herhaald (bijv. d.m.v. een spelletje)

X

Controleren: De leerkracht gaat na in hoeverre de leerlingen de

woorden kennen.

X

(Kuipers-Kampstra, 2011, p. 14)

Vragenlijst nr. 1 + Inventarisatielijst

Woordenschatonderwijs

Beste collega’s,

Momenteel onderzoek ik de mogelijkheden ter verbetering van het

woordenschatonderwijs op Rkbs. Christoffelschool. Graag doe ik daarbij een beroep

op jullie medewerking, waarbij ik jullie wil vragen om onderstaande vragenlijst zo

goed mogelijk in te vullen naar de huidige situatie. De resultaten van deze vragenlijst

neem ik mee in mijn onderzoek. De antwoorden die jullie geven, zullen vertrouwelijk

behandeld worden.

Graag zie ik deze vragenlijst voor 4 maart 2013 in mijn postvak retour.

Alvast bedankt voor jullie medewerking!

Mariska Grievink

Bent u op de hoogte van de theorie hoe leerlingen woorden leren?

O Ja, ik ben er volledig van op de hoogte en kan aan een ander deze theorie

uitleggen.

O Ja, ik ben er gedeeltelijk van op de hoogte, ik heb er over gelezen of gehoord

en kan me het een en ander nog herinneren.

O Nee, ik ben er nauwelijks van op de hoogte, ik heb er ergens over gehoord of

gelezen maar kan het me niet meer precies herinneren.

O Nee, ik ben er niet van op de hoogte.

Op welke manier leert u de leerlingen nieuwe woorden aan? Woorden kunnen expliciet en impliciet aangeleerd worden. Expliciet is uitgebreid aan de hand van een methode.

Impliciet wil zeggen, dat deze woorden de hele schooldag aan de orde komen (synoniemennet, 2006-2013).

O Alleen op de expliciete manier tijdens de les van de methode.

O Vooral op de expliciete manier tijdens de les van de methode en een paar

keer

per week (niet meer dan 10 woorden per week) op de impliciete manier met

woorden die gedurende de schooldag langskomen.

O Alleen op de impliciete manier door woorden uit te leggen die gedurende de

schooldag langskomen.

O Vooral op de impliciete manier door woorden uit te leggen die gedurende de

schooldag langskomen en een paar keer week (niet meer dan 10 woorden

per week) ook op de expliciete manier.

O Anders namelijk:

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

Haalt u in het begin van de woordenschatles de voorkennis van de leerlingen

met betrekking tot de nieuwe woorden op?

O Ja, ik neem hier de tijd voor in de les.

O Ja, afhankelijk van de tijd die ik er voor heb in de les.

O Ja, maar het kan voorkomen dat ik dit een keer per thema

oversla.

O Nee, ik neem hier nauwelijks de tijd voor.

O Nee, ik neem hier geen tijd voor.

O Anders namelijk:

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

Op welke manier legt u de nieuwe woorden uit aan je leerlingen?

O Via de kinderen en zo nodig vul ik de antwoorden aan of leg ik ze zelf uit.

O Ik leg de woorden zelf uit.

O Anders, namelijk: ……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

Maakt u gebruik van de vier uitjes: uitleggen, uitbreiden, uitbeelden en

uitproberen in je uitleg aan de leerlingen?

Uitleggen: door het te omschrijven / beschrijven.

Uitbreiden: bijvoorbeeld u wilt het woord donker uitleggen, dan kunt u het woord licht daar

tegenoverzetten.

Uitbeelden: plaatjes en foto’s laten zien, het voordoen en uitproberen zoals in moddelen. Voorbeelden:

woordtrap, woordspin, woordparachute (Huizenga, 2005).

O Ja, ik maak gebruik van het begrip “uitleggen”.

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

O Ja, ik maak gebruik van het begrip “uitbreiden”.

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

O Ja, ik maak gebruik van het begrip “uitbeelden”.

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

O Ja, ik maak gebruik van de begrippen

“…………………………..en…………………………………”.

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

O Nee, ik maak geen gebruik van de drie uitjes.

Maak je gebruik van strategieën om woordbetekenissen te achterhalen bij

de leerlingen? Een strategie is bijvoorbeeld een samengesteld woord uit elkaar halen

boomhut, is een hut in de boom.

O Ja, ik gebruik strategieën, meer dan 5x per week, om

woordbetekenissen te achterhalen.

O Ja, ik gebruik strategieën, meer dan 2x per week, om

woordbetekenissen te achterhalen.

O Nee, ik gebruik nauwelijks strategieën, minder dan 2x per week, om

woordbetekenissen te achterhalen.

O Nee, ik gebruik geen strategieën om woordbetekenissen te achterhalen

Geef je de aangeboden woorden in een model weer? Dit wordt ook wel

betekenisstructuur genoemd. Een model is bijvoorbeeld een woordtrap.

O Ja, ik geef alle aangeboden woorden elke week weer in een model.

O Ja, ik geef een aantal, minstens de helft van de aangeboden woorden per

week, weer in een model.

O Nee, ik geef nauwelijks, minder dan de helft van de aangeboden woorden

per

week, weer in een model.

O Nee, ik geef de aangeboden woorden niet weer in een model.

Bij nee, sla de onderstaande vraag over

Hang je het ingevulde model/betekenisstructuur zichtbaar op in de klas

voor de leerlingen?

O Ja.

O Nee.

Hang je de aangeboden (thema)woorden voor de leerlingen zichtbaar op in

je

klas?

O Ja.

O Nee

Herhaal je de aan de leerlingen aangeboden woorden?

O Ja, de woorden worden veel en veelzijdig, meer dan 3 keer, herhaald.

O Ja, de woorden worden minstens 2 keer herhaald.

O Ja, de woorden worden minder dan 2 keer herhaald.

O Nee, de woorden worden niet herhaald.

Bij nee, sla de onderstaande vraag over

Op welke manier herhaal je de aangeboden woorden?

O Door de leerlingen te vragen de aangeboden woorden uit te leggen.

O Via speelse en gevarieerde oefeningen met de aangeboden woorden.

O Anders, namelijk:

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

Controleer je de aangeboden woorden van de leerlingen met behulp van

een verwerking?

O Ja, na elk thema/project.

O Ja, na twee thema’s/projecten.

O Nee, niet.

O Anders, namelijk

………………………………………………………………………………………………………………………

Er bestaat een theorie over de wijze waarop je woorden selecteert, die

gedurende de schooldag aan bod komen. Ben je op de hoogte van deze

theorie?

O Ja, ik ben volledig op de hoogte en kan aan een ander deze theorie

uitleggen.

O Ja, ik ben gedeeltelijk op de hoogte, ik heb er over gelezen en kan me het

een en ander nog herinneren.

O Nee, ik ben er nauwelijks van op de hoogte, ik heb er ooit iets over gehoord of

gelezen maar kan het me niet meer precies herinneren.

O Nee, ik ben er niet van op de hoogte

Op welk moment leg je doorgaans de woorden aan de leerlingen uit bij

het lezen van een tekst?

O Voor het lezen van een tekst.

O Tijdens het lezen van een tekst.

O Na het lezen van een tekst.

O Anders, namelijk:

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

Welke werkvormen worden er gebruikt, om nieuwe woorden aan te leren?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

Hoe komen jullie tot het selecteren van woorden die de kinderen per thema

moeten leren? ……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

Wat vind je de sterke punten van het woordenschatonderwijs op Rkbs.

Christoffelschool? ……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

Waar liggen volgens jou de zwakke punten van het woordenschatonderwijs

op Rkbs. Christoffelschool ……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

Worden er woordenschattoetsen gebruikt? Zo ja, welke en bent U tevreden

over het resultaat? Zo nee, waarom niet? ……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

Eventuele op of aanmerkingen met betrekking tot woordenschat. ……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

Inventarisatielijst 1

Leerkracht 1 (I) Leerkracht 2 (A) Leerkracht 3 (Y)

Bent u op de hoogte van

de theorie hoe leerlingen

woorden leren?

Ja, gedeeltelijk Nee, ik ben er niet

van op de hoogte.

Nee, ik ben er

niet van op de

hoogte.

Op welke manier leert u

de leerlingen nieuwe

woorden aan?

Naar aanleiding van

een thema wordt

een woordenlijst

gemaakt Deze

woorden komen

expliciet aan de orde

en impliciet komen

woorden de hele

dag aan de orde.

Bij de groepen 1

en 2 worden de

woorden

aangeleerd door

ze aan te bieden

aan de hand van

plaatjes…en deze

in te zetten tijdens

de thema’s die

we behandelen.

Bij de

groepen 1 en

2 worden de

woorden

aangeleerd

door ze aan

te bieden aan

de hand van

plaatjes

Haalt u in het begin van

de woordenschat les de

voorkennis van de

leerlingen met betrekking

tot de nieuwe woorden

op?

Ja, maar het kan

voorkomen dat ik dit

een keer per thema

oversla.

Ja, ik neem hier de

tijd voor in de les.

Ik probeer dit

aan de hand

van

gebeurtenissen.

“Wie is er wel

eens naar het

strand

geweest.”

Op welke manier legt u

de nieuwe woorden uit

aan uw leerlingen?

B.v. 3 Dem. Materiaal (

Verteltafel) verhalen,

versjes, Touch screen,

woordkaarten,

memoryspelletjes,

spelletjes in de kring

b.v. wat is weg etc.

oefenvormen “Wat zeg

je.”

Zoals reeds eerder

vermeld, doen wij

dat vooral aan de

hand van platen,

boeken

aanschouwelijke

materialen/

voorwerpen.

Dit doen wij

aan de hand

van

afbeeldingen.

Maakt u gebruik van de

vier uitjes: uitleggen,

uitbreiden, uitbeelden en

uitproberen in uw uitleg

aan de leerlingen?

Uitleggen

kringgesprek

Uitbreiden

tegenstellingen en wat

zeg je

Uitbeelden

woordspin,

touchscreen en

woordkaarten

Uitleggen en

uitbeelden

Uitleggen en

uitbeelden

Maakt u gebruik van

strategieën om

woordbetekenissen te

achterhalen bij

de leerlingen

Ja, ik gebruik

strategieën, meer dan

2x per week, om

woordbetekenissen te

achterhalen.

Nee, ik gebruik

nauwelijks

strategieën, minder

dan 2x per week,

om

woordbetekenissen

te achterhalen.

Ik probeer zo

vaak mogelijk

een strategie te

gebruiken.

Geeft u de aangeboden

woorden in een model

weer? Dit wordt ook wel

betekenisstructuur

Ja, ik geef alle

aangeboden woorden

elke week weer in een

model.

Nee, ik geef

nauwelijks, minder

dan de helft van de

aangeboden

Af en toe.

genoemd. woorden per week,

weer in een model.

Hangt u het ingevulde

model/betekenisstructuur

zichtbaar op in de klas

voor de leerlingen.

Ja.

- De woordspin

hang ik op.

Hangt u de aangeboden

(thema)woorden voor de

leerlingen zichtbaar op in

je

klas?

Ja. - -

Herhaalt u de aan de

leerlingen aangeboden

woorden?

Ja, de woorden

worden veel en

veelzijdig, meer dan 3

keer per week

herhaald.

Ja, de woorden

worden veel en

veelzijdig, meer dan

3 keer, herhaald.

Ja ik herhaal

de woorden

veelzijdig.

Op welke manier herhaalt

u de aangeboden

woorden?

Via speelse en

gevarieerde

oefeningen met de

aangeboden woorden.

Via speelse en

gevarieerde

oefeningen met de

aangeboden

woorden.

Via diverse

oefeningen.

Controleert u de

aangeboden woorden

van de leerlingen met

behulp van een

verwerking?

Ja, na elk

thema/project.

Ja, na elk

thema/project.

Ja.

Er bestaat een theorie

over de wijze waarop u

woorden selecteert, die

gedurende de schooldag

aan bod komen. Bent u

op de hoogte van deze

theorie?

Ja, ik ben gedeeltelijk

op de hoogte, ik heb er

over gelezen.

Nee, ik ben er niet

van op de hoogte.

Nee.

Op welk moment legt u

doorgaans de woorden

aan de leerlingen uit bij

het lezen van een tekst?

Voor een aantal

woorden en na een

verhaal.

Na het lezen van

een tekst,

regelmatig stel ik

vragen aan de

hand van het

verhaal.

Na het lezen

van een

verhaal.

Welke werkvormen

worden er gebruikt, om

nieuwe woorden aan te

leren?

Grote-kleine kring,

Coöperatieve

werkvormen.

Opdrachten tijdens

werkles.

Aanbieden tijdens

instructiegroepje

inloop, of klassikaal.

Verwerking in

thema’s.

Coöperatief,

kleine en grote

kring.

Hoe komen jullie tot het

selecteren van woorden

die de kinderen per

thema moeten leren?

We maken een

indeling in makkelijke

en moeilijke woorden.

Kijken naar de

Amsterdamse lijst en

kijken of allen woorden

die in de Cito taal aan

Aan de hand van

de woorden die

aan bod komen in

de taaltoets en

woorden die

aangegeven

worden in de map

Tijdens elk

thema overleg

maken wij een

woordenlijst

met woorden

die de kinderen

aangeboden

de orde komen ook

aan bod komen.

van leskist.nl, en

eigen ervaring.

krijgen.

Wat vindt u de sterke

punten van het

woordenschatonderwijs

op Rkbs. Christoffelschool?

Ik werk hier ook pas

een jaar en vind dit

moeilijk te

beantwoorden. Wel

vind ik de opzet van

taalstimulering erg

positief.

We kunnen met de

kinderen het

programma

woordenstart

gebruiken in de

groepen 1 en 2 ,

We mogen de

thema mappen van

leskist.nl

aanschaffen en

daarin staat veel

uitgewerkt.

De

taalstimulering

en het

computerprogr

amma

woordenstart.

Waar liggen volgens u de

zwakke punten van het

woordenschatonderwijs

op Rkbs. Christoffelschool

Voor de onderbouw:

Consequent aandacht

voor de woordenschat

geven.

We leggen geen

vaste woordenlijst

aan die elk thema

weer terugkomen

…We kopen te

weinig nieuwe

boeken die

aansluiten bij de

thema’s.

Niet

consequent

genoeg

aandacht

besteden aan

woordenschat.

Worden er

woordenschattoetsen

gebruikt? Zo ja, welke en

bent u tevreden over het

resultaat? Zo nee, waarom

niet?

In de onderbouw: Cito

Taal

Bij het programma

van Tamira en Tom

staan ook toetsen.

Die worden te

weinig gebruikt, en

gecontroleerd.

In de

verschillende

soorten

toetsen.

Eventuele op of

aanmerkingen met

betrekking tot

woordenschat

Uit onderzoek blijkt dat

de Achterhoek slecht

scoort t.a.v. de

woordenschat dus……

Veel zelf blijven

voorlezen en te

vaak de

prentenboeken

laten zien op de

touchscreen. Een

uitdagende

leeshoek inrichten.

Besteedt veel

aandacht aan

woordenschato

nderwijs in de

toekomst.

Vragenlijst nr. 2 + Inventarisatielijst

Woordenschatonderwijs

Beste collega’s,

Momenteel onderzoek ik de mogelijkheden ter verbetering van het

woordenschatonderwijs op Rkbs. Christoffelschool. Graag doe ik daarbij een beroep

op jullie medewerking, waarbij ik jullie wil vragen om onderstaande vragenlijst zo

goed mogelijk in te vullen naar de huidige situatie. De resultaten van deze vragenlijst

neem ik mee in mijn onderzoek. De antwoorden die jullie geven, zullen vertrouwelijk

behandeld worden.

Graag zie ik deze vragenlijst voor 24 september 2013 retour.

Alvast bedankt voor jullie medewerking!

Mariska Grievink

Hoe vindt u de nieuwe samengestelde woordenlijsten? Verklaar uw antwoord.

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Had u bepaalde verwachtingen ten aanzien van de nieuwe woordenlijsten?

Graag een korte toelichting.

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Zijn er volgens u genoeg themawoorden aan bod gekomen? Waren het er te veel/ te weinig,

te makkelijk of juist te moeilijk?

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Wat zijn uw bevindingen ten aanzien van het werken met de uitgewerkte thema’s? Werkt het

prettig, mist u nog wat etc.

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Op welke manier leert u de leerlingen nu de nieuwe woorden aan?

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Is de gedachte over hoe u de voorkennis wilt activeren bij de leerlingen veranderd?

Graag korte toelichting

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Zou u standaard bij elk thema een prentenboek willen gebruiken? Waarom wel/niet

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Geeft u de aangeboden woorden nu meer in modellen zoals woordenstarter en woordentrap

weer, nu u weet welke u kunt gebruiken? Welke modellen gebruikt u?

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Hangt u het ingevulde model zichtbaar op in de klas voor de leerlingen? Wat vindt u daar

van?

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Hangt u de aangeboden (thema)woorden voor de leerlingen zichtbaar op in je klas? Hoe

doet u dat?

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Op welke manier herhaalt u de aangeboden woorden? Zijn dat verschillende werkvormen,

routines en grafische modellen? Welke gebruikt u?

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Hoe worden de themawoorden gecontroleerd?

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Zou u een andere aanpak kiezen voor het selecteren van woorden, die de kinderen per

thema aangeboden krijgen? Graag een korte toelichting.

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Hoeveel tijd bent u ongeveer kwijt met het aanbieden van de woorden volgens het

Viertaktmodel? Wat vindt u daarvan? Verklaar uw antwoord.

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Wat kunt u al zeggen over de resultaten met deze manier van werken? Verklaar uw

antwoord.

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Had u van te voren bepaalde verwachtingen ten aanzien van de afstudeeropdracht?

Graag korte toelichting.

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Eventuele op of aanmerkingen met betrekking tot dit afstudeerwerkstuk.

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

Inventarisatielijst 2

Leerkracht 1 Leerkracht 2 + duo

collega

Leerkracht 3 (Y)

Hoe vindt u de nieuwe

samengestelde

woordenlijsten?

Verklaar uw antwoord.

Woordenlijst heel

praktisch. Sommige

woorden wel moeilijk

en er waren er wel erg

veel.

Je hebt in ieder

geval een begin

gemaakt met de lijst.

Wij kunnen die dan

waar nodig

aanvullen.

De hoeveelheid

woordkaarten is erg

veel. Je kunt ook

woorden aanbieden

zonder de

woordkaarten.

Ze zien er goed uit

en de kinderen

vinden de

afbeeldingen erg

leuk.

Had u bepaalde

verwachtingen ten

aanzien van de nieuwe

woordenlijsten? Graag

een korte toelichting.

Een aanvulling op de

bestaande

woordenlijsten. Dit is

wel uitgekomen.

Nee. Het zijn vaak

woorden die heel

algemeen en voor

de hand liggen.

We werken altijd al

met woordenlijsten,

dus ik verwachtte

een zelfde

voortzetting

In verband met

woordenschat

onderwijs,

verwacht ik wel

dat de woorden

aan de eisen

voldoen.

Zijn er volgens u

genoeg

themawoorden aan

bod gekomen? Waren

het er te veel/ te

weinig, te makkelijk of

juist te moeilijk?

Het aantal woorden

was wel erg veel.

De kaartjes zijn in

ieder geval van de

meest voor de hand

liggende thema’s en

van thema’s die elk

jaar weer terug

komen. Het aantal

kaartje was wel erg

veel. Jammer dat

sommige

afbeeldingen wat

onduidelijk zijn.

Verder is het goed

dat er onderscheid

wordt gemaakt

tussen werkwoorden,

zelfstandige

naamwoorden en

overige woorden.

Het aantal

themawoorden is

voldoende, de

woorden gaan

van makkelijk naar

moeilijk. Dat is ook

de bedoeling.

Wat zijn uw

bevindingen ten

aanzien van het

werken met de

uitgewerkte thema’s?

Werkt het prettig, mist u

nog wat etc.

Ik miste een aanbod

van sites die we

kunnen gebruiken met

spellen voor de kring

en of verwerking

tijdens de werk les.

Het werken met

uitgewerkte thema’s

werkt erg prettig, Je

hebt alles direct bij

de hand en kunt het

pakken als je er mee

wilt werken.

Op zich goed, maar

zoals al is gezegd

moet het nog wat

concreter. Dus welke

website wordt

bedoeld, welk boek

en waar te vinden.

Concrete

voorbeelden zijn

belangrijk, anders

wordt het te

algemeen.

Verder bevalt het

goed, het scheelt

ons toch weer tijd

om uit te werken.

We misten vooral

concrete dingen

als boekenlijsten

en aangeven

welke sites. Dus

vooral die dingen

benoemen.

Op welke manier leert

u de leerlingen nu de

nieuwe woorden aan?

Naar aanleiding van

een verhaal, versje en

of liedje. Verwerking in

de grote kring d.m.v.

woordkaarten,

werkbladen ( Voor-

extra instructie kleine

kring)

Herhalen d.m.v.

spellen: Bingo,

memory spellen op

Touch screen. Soms

coöperatief ander

keer kleine en of grote

kring.

Dit gebeurt veelal

door

plaatjes/kaartjes/ of

voorwerpen te laten

zien , De dingen

moeten concreet

gemaakt worden.

Dat wisselt. Vaak

introduceren we een

thema en maken we

met de kinderen een

woordspin. Of een

prentenboek staat

centraal. Dan

komen de woorden

daar al in voor.

Daarna herhaal je

de woorden

spelenderwijs.

Met de kaartjes

erbij, dat is erg

belangrijk. Zo

wordt het

concreet voor de

kinderen

Is de gedachte over

hoe u de voorkennis

wilt activeren bij de

Nee, Deze

werkvormen gebruikte

we al.

Vaak worden de

thema’s aan de

hand van concrete

Ja, ik deed dat

nooit echt bewust.

Het kwam wel aan

leerlingen veranderd?

Graag korte

toelichting.

dingen

aangeboden. De

voorkennis wordt bij

de kinderen

geactiveerd door ze

er eerst over te laten

vertellen wat ze al

weten.

de orde maar niet

zo bewust.

Zou u standaard bij elk

thema een

prentenboek willen

gebruiken? Verklaar

uw antwoord.

Dit deed ik al. Ik maak graag

gebruik van

prentenboeken

omtrent een thema

omdat ik graag

voorlees en zie dat

de kinderen op deze

manier erg geboeid

kunnen zijn. Je hebt

beter contact met

de kinderen en kunt

een interactie

houden.

Ja, dat vind ik erg

belangrijk. Ook wil

ik het verhaal

vaker voorlezen.

Dat is belangrijk

voor de

woordenschat.

Geeft u de

aangeboden woorden

nu meer in modellen

zoals woordenstarter

en woordentrap weer,

nu u weet welke u kunt

gebruiken? Welke

modellen gebruikt u?

Deze heb ik nog niet

gebruikt daar bij het

thema school de

kleuren en de vormen

prioriteit hadden.

Ik gebruik nog geen

vast model.

Dat wel. Ik heb de

woordentrap

gebruikt. Verder nog

niet, het schooljaar is

net begonnen en

we zijn pas bij het

eerste thema.

Tot nu toe heb ik

die modellen nog

niet gebruikt, maar

het lijkt me zeker

handig. Ik wil ze

zeker allemaal

uitproberen.

Hangt u het ingevulde

model zichtbaar op in

de klas voor de

leerlingen? Wat vindt u

daar van?

Nog niet gebruikt. We hebben het nog

niet zichtbaar

opgehangen.

De woordspin hangt

er vaak wel

Nog niet gedaan

dus

Hangt u de

aangeboden

(thema)woorden voor

de leerlingen zichtbaar

op in je klas? Hoe doet

u dat?

Themawoorden

hangen als

woordkaarten op het

prikbord.

De aangeboden

woorden hangen

wel zichtbaar in de

klas. We bevestigen

ze op het prikbord.

We maken wel een

selectie uit de vele

woorden.

Die hangen op het

Op het prikbord,

zodat de kinderen

ze kunnen zien.

prikbord, zichtbaar in

de klas. Zo kun je er

gemakkelijk na

verwijzen. Maar met

regelmaat halen we

ze er weer af om

mee te flitsen,

werken of een

andere werkvorm.

Op welke manier

herhaalt u de

aangeboden

woorden? Zijn dat

verschillende

werkvormen, routines

en grafische modellen?

Welke gebruikt u?

Woordkaarten. De woorden worden

tijdens een

Coöperatieve

spelles wel eens

herhaald. Ook

gebruik ik ze in een

kleine kring tijdens

de inloop voor de

hulpgroepjes.

Vooral veel

herhalen. Via

digibord,

woordkaarten,

uitbeelden,

coöperatieve

werkvormen, enz.

Steeds met de

woordkaartjes.

Hoe worden de

themawoorden

gecontroleerd?

Via spel memory

bingo werkbladen

ect. In de kleine kring.

Ze worden

gecontroleerd

tijdens een

kringgesprek in een

kleine kring of als de

woorden in een

prentenboek

voorkomen. Ook

maken we

werkbladen waarbij

de kinderen

sommige woorden

kunnen stempelen.

Veel herhalen en

coöperatieve

werkvormen. We

gaan niet bij ieder

kind ieder woord

controleren.

Dat vind ik nog

lastig bij kleuters.

Zou u een andere

aanpak kiezen voor

het selecteren van

woorden, die de

kinderen per thema

aangeboden krijgen?

Graag een korte

toelichting.

Selectie door

verbanden te leggen

tussen de

verschillende

woorden.

Nee, woordkaarten

zijn erg belangrijk.

De kinderen moeten

kunnen zien waar

we het over hebben.

Nee, dit is duidelijk

en helder. Woorden

worden zo goed

besproken en

toegelicht. Kinderen

hebben veel

behoefte aan

herhaling en op

verschillende

manieren. Zo blijft de

kennis beter hangen.

Nee, de aanpak is

verder goed.

Hoeveel tijd bent u

ongeveer kwijt met het

aanbieden van de

woorden volgens het

Viertaktmodel? Wat

vindt u daarvan?

Verklaar uw antwoord.

Ik ga uit van ongeveer

15 minuten per keer.

Dit verschilt uiteraard

wel.

Ik heb me daar niet

in verdiept. Wij

besteden erg veel

tijd aan goede

communicatie met

de kinderen.

Dat wisselt. Het zit

vaak verweven in

allerlei dagelijks

activiteiten. Het

komt in ieder geval

iedere dag minstens

10 min aan bod.

Herhaling is

belangrijk, dus dat is

zinvol.

Heb ik nog niet

gedaan.

Wat kunt u al zeggen

over de resultaten met

deze manier van

werken? Verklaar uw

antwoord.

Dit kan ik nu nog niet

zeggen omdat

vormen en kleuren

prioriteit hadden.

Door het aanbieden

van woordkaarten

zien en begrijpen de

meeste kinderen wel

wat er bedoeld

wordt en zo merken

we wel dat ze de

woorden ook

kunnen gebruiken

als we er naar

vragen.

Geen oordeel.

n.v.t.

Had u van te voren

bepaalde

verwachtingen ten

aanzien van de

afstudeeropdracht?

Graag korte

toelichting.

Een aanvulling op de

bestaande

didactische

werkvormen. Dit is wel

uitgekomen.

De verwachtingen

die ik had was dat er

vooreen aantal

thema’s wat

woordkaarten

gemaakt zou

worden en dat er

een klein

onderzoekje zou zijn

hoe het is met de

woordenkennis van

4 / 5 jarigen.

Nee, ik wist ervan,

maar meer ook niet.

Wat meer

handvatten om

woorden aan te

leren.

Eventuele op of

aanmerkingen met

betrekking tot dit

afstudeerwerkstuk.

Woordkaarten soms

niet helemaal duidelijk

wanneer je ze op het

prikbord wil hangen.

Ik heb nog weinig

gekeken naar de

verdere uitwerking.

Ik vind wel dat je

veel woordkaarten

hebt gemaakt. Niet

alle kaartjes zijn even

duidelijk of

pedagogisch

verantwoord.

Geen. Bij vragen van

jou kant hoor ik het

graag!

Dit is een

belangrijke

opdracht,

woordenschat is

zwak hier in onze

school.

Hitlijsten zoekmachines

Zoekmachine: www.ijsselgroep.nl/kco

Hits Abstract gelezen Hele artikel/document gelezen

Woordenschatonderwijs 11074 47 3 Woordenschat bij kleuters 10906 51 4 Kagan coöperatief leren 5489 37 3 Hoe leren jonge kinderen 14204 48 2 Leerkrachtengedrag bij woordenschat

12855 23 1

Viertaktmodel vierfasen model 657 25 2 Verhallen, verschillende leerstijlen

4075 10 2

Krachtige leeromgeving 613 8 2 Onderzoekend leren 8068 64 1 Criteria woordenlijsten 339 21 1 Frequente woorden 1245 26 2 Werkvormen woordenschat 1622 57 3 Kleuters en woordenschat 122597 66 2 Coöperatief lesidee woordenschat

1019 45 1

Materialen woordenschat 1530 24 2

Zoekmachine: scholar.google.com

Hits Abstract gelezen Hele artikel/document gelezen

Woordenschatonderwijs 138 45 3 Woordenschat bij kleuters 994 27 3 Kagan coöperatief leren 96 25 2 Hoe leren jonge kinderen 32800 64 2 Leerkrachtengedrag bij woordenschat

1180 56 3

Viertaktmodel vierfasen model

1 1 1

Verhallen, verschillende leerstijlen

548 24 2

Krachtige leeromgeving 1980 39 2 Onderzoekend leren 19200 47 3 Criteria woordenlijsten 3540 65 2 Frequente woorden 14400 44 2 Werkvormen woordenschat 581 24 3 Kleuters en woordenschat 994 23 2 Coöperatief lesidee woordenschat

2119 67 3

Materialen woordenschat 879 55 4